Kɔ i nun ndɛ'n su trele

Kɔ like ng'ɔ o fluwa'n nun'n su trele

NDƐ TRE 1

?“Nyanmiɛn i klolɛ’n” i bo’n yɛle benin?

?“Nyanmiɛn i klolɛ’n” i bo’n yɛle benin?

“Nyanmiɛn i klolɛ’n yɛle kɛ e fɛ i ndɛ’n su, i ndɛ sɔ’n i su falɛ’n yoman ya.”​—1 ZAN 5:3.

1, 2 ?Ngue ti yɛ e klo Ɲanmiɛn Zoova ɔ?

?AMUN klo Ɲanmiɛn? Sɛ amun a fa amun wun b’a man Zoova’n, saan amún tɛ́ su kpa kɛ ɛɛn. Sɛ e klo Zoova’n ɔ ti su. Kɛ m’ɔ klo e’n, i ti yɛ e kusu e klo i wie ɔ. Biblu’n se kɛ: “E liɛ’n, e klo Nyanmiɛn [Zoova], afin ɔ dun mmua kloli e.”​—1 Zan 4:19.

2 Zoova dun mmua yili i klolɛ’n i nglo e lika. Ɔ mannin e tranwlɛ klanman kpa asiɛ’n su. Ɔ fa ninnge nga be mian e sa’n man e. (Matie 5:43-48) I ng’ɔ ti cinnjin kpa’n yɛle kɛ ɔ man e ninnge nga mɔ maan e kwla su i’n. Ɔ fɛli i nuan Ndɛ’n mɔ yɛle Biblu’n, ɔ mannin e. Asa ekun’n, ɔ se e kɛ e srɛ i naan ɔ́ tí e srɛlɛ’n. Kpɛkun ɔ́ fɛ́ i wawɛ’n mán e naan ɔ uka e. (Jue Mun 65:3; Lik 11:13) Like cinnjin kpafuɛ’n yɛle kɛ ɔ sunmɛnnin i Wa’n m’ɔ klo i kpa’n kɛ ɔ wa kpɔ e ti. Kɛ ɔ ko yo naan y’a ɲan e ti sa tɛ’n nin wie’n be sa nun’n ti. Nanwlɛ, klolɛ nga Zoova yili i nglo e lika’n ti dan!​—Kanngan Zan 3:16 nin Rɔmfuɛ Mun 5:8 be nun.

3. (a) ?Sɛ e kunndɛ kɛ Ɲanmiɛn klo e titi’n, ngue yɛ ɔ fata kɛ e yo ɔ? (b) ?Kosan cinnjin benin yɛ ɔ fata kɛ e bu i akunndan ɔn? ?Yɛ nin yɛ e kwla wun i su tɛlɛ’n niɔn?

3 Zoova kunndɛ kɛ e ɲan klolɛ ng’ɔ fa klo e’n su ye tititi. Sanngɛ sɛ é ɲán su ye annzɛ e su ɲanman su ye’n, ɔ fin e bɔbɔ. Ɲanmiɛn Ndɛ’n wla e fanngan kɛ: “Kɛ amún mínndɛ anannganman nguan’n, an yo sa nga an yo ɔ an si kɛ Nyanmiɛn klo amun’n.” (Zid 21) Kɛ be se kɛ “an yo’n,” ɔ kle kɛ sɛ e kunndɛ kɛ Ɲanmiɛn klo e titi’n, ɔ fata kɛ e fa ajalɛ. Ɔ fata kɛ e yo like trele kun e fa kle kɛ e kusu e klo i wie. Ɔ maan, kosan cinnjin kun m’ɔ fata kɛ e bu i akunndan’n yɛ: ‘?Wafa sɛ yɛ n kwla kle kɛ n klo Ɲanmiɛn ɔn?’ Kosan sɔ’n i su tɛlɛ’n wo ndɛ nga Ɲanmiɛn fa wlɛli i akoto Zan nuan’n i nun. Ɔ seli kɛ: “Nyanmiɛn i klolɛ’n yɛle kɛ e fɛ i ndɛ’n su, i ndɛ sɔ’n i su falɛ’n yoman ya.” (1 Zan 5:3) Ɔ fata kɛ e wun ndɛ sɔ’n i bo kpa. Afin e kunndɛ kɛ Ɲanmiɛn wun i kɛ e klo i kpa.

“NYANMIƐN I KLOLƐ’N” YƐ

4, 5. Kan wafa nga a boli Zoova i klolɛ’n bo’n i ndɛ.

4 Kɛ akoto Zan bó i ndɛ’n i kanlɛ bo’n, ɔ seli kɛ: “Nyanmiɛn i klolɛ’n yɛle kɛ.” Kɛ be se kɛ be klo Ɲanmiɛn’n, wafa nga Zan fa yiyili nun’n, maan e fa e ɲin e sie su. Sanngɛ kwlaa naan y’a fa e ɲin y’a sie i ndɛ sɔ’n su’n, maan e wla kpɛn blɛ nga Ɲanmiɛn e boli Ɲanmiɛn i klolɛ bo’n su.

Zoova i mmla mɔ e fa be su klolɛ su’n, i bo bolɛ’n yɛle e wun nga e fa mɛn i’n ɔ nin e batɛmu yolɛ’n.

5 Le kunngba nga e tili Zoova su ndɛ nanwlɛ’n, ɔ nin ninnge nga i waan ɔ́ yó’n, e bu i akunndan kan e nian. I sɔ’n yoli maan e wa boli Ɲanmiɛn sulafilɛ’n i bo. E wa wunnin i wlɛ kɛ e nin sa tɛ yolɛ’n e fin e nin klun. Ɔ maan e nin Ɲanmiɛn e afiɛn’n ti saciwa. I sɔ’n ti’n, Zoova fali Klist mannin naan fɔ’n w’a tu klɔ sran nun. Laa kɛ Adam ti sɔ ɔ, fɔ nunmɛn i nun. Sanngɛ nguan mɔ fɔ nunman nun’n, ɔ wa fili i sa. Asa ekun’n, i sɔ mɔ Zoova yoli’n ti maan klɔ sran’m be kwla ɲan anannganman nguan. (Matie 20:28; Rɔmfuɛ Mun 5:12, 18) Kɛ Zoova tuli i klun m’ɔ sunmɛnnin i Wa ng’ɔ klo i kpafuɛ’n kɛ ɔ wa kpɔ e ti’n, i sɔ’n yo ɲɛnmɛn. Like dan sɔ’n e wa wunnin i wlɛ. Kpɛkun ɔ kannin e awlɛn’n, ɔ maan Ɲanmiɛn m’ɔ yili i sɔ klolɛ’n dan’n i nglo e lika’n, e wa kloli i blɛblɛblɛ.​—Kanngan 1 Zan 4:9, 10 nun.

6. ?Wafa sɛ yɛ sran kun kwla yi Ɲanmiɛn i klolɛ kpafuɛ’n i nglo ɔ? ?Ngue yɛ klolɛ nga e klo Ɲanmiɛn’n, ɔ su e bo kɛ e yo ɔ?

6 Sanngɛ klolɛ sɔ mɔ i klikli nun’n e fa kloli Zoova’n, ɔ ti i klolɛ kpafuɛ’n i bo bolɛ. Ɲanmiɛn i klolɛ’n i kpafuɛ’n, nɛ́n i yɛle nga be kɛn i be nuan bui su sa ngbɛn kɛ ‘n klo Zoova’n.’ Ɲanmiɛn i klolɛ’n i kpafuɛ’n ɔ ti kɛ Ɲanmiɛn sulafilɛ’n sa. Ninnge nga Ɲanmiɛn sulafilɛ’n su sran kun bo m’ɔ yo’n, yɛ ɔ kle kɛ ɔ lafi Ɲanmiɛn su sakpa ɔ. (Zak 2:17) I kunngba’n yɛle Ɲanmiɛn i klolɛ’n. Afin sɛ e klo sran kun’n, like nga sran sɔ’n klo i’n yɛ é yó ɔ. Ɔ maan kɛ Ɲanmiɛn i klolɛ’n trali ndin e awlɛn’n nun’n, ɔ suli e bo naan y’a yo ninnge nga Zoova klo be’n. ?B’a yo e batɛmu? ?Ɔ maan y’a kaci Zoova i Lalofuɛ? Sɛ ɔ ti sɔ’n, nn klolɛ dan mɔ e kloli Zoova’n ɔ nin nantilɛ mɔ e kunndɛ kɛ e nin i é nánti titi’n, yɛ ɔ suli e bo maan e fali ajalɛ cinnjin kpa sɔ’n niɔn. E fali e wun mannin Zoova kɛ é yó i klun sa. Kpɛkun kɛ be yoli e batɛmu’n, i sɔ’n yili i nglo kɛ e fali e wun e mɛnnin i. (Kanngan Rɔmfuɛ Mun 14:7, 8 nun.) E wun nga e fa mannin Zoova’n, sɛ e waan é yó i nuan su sa’n, ɔ fata kɛ e yo like nga akoto Zan su wa kɛn i ndɛ yɛ’n.

“E FƐ I NDƐ’N SU”

7. ?Ɲanmiɛn i Ndɛ’n i nun mmla wie mun yɛle benin? ?Mmla sɔ’m be su falɛ’n i bo’n yɛle benin?

7 Zan kleli kɛ Ɲanmiɛn i klolɛ’n yɛle kɛ “e fɛ i ndɛ’n su.” ?Ɲanmiɛn ndɛ sɔ’n yɛle benin? Ɲanmiɛn Ndɛ’n nun’n, Zoova mannin e mmla wafawafa. I wie mun yɛle kɛ nán maan e yo nzanbɔɛfuɛ nin amuin sɔfuɛ, ɔ nin awiefuɛ annzɛ ato buafuɛ. Asa kusu nán maan e kunndɛ bian annzɛ bla sukusuku. (1 Korɛntfuɛ Mun 5:11; 6:18; 10:14; Efɛzfuɛ Mun 4:28; Kolɔsfuɛ Mun 3:9) Ɲanmiɛn i ndɛ’n i su falɛ’n yɛle kɛ e nian Biblu’n nun mmla mɔ fiɛn kaan sa nunman be sin’n, be su e nanti.

8, 9. ?Kɛ mɔ nán sa ngba su yɛ Biblu’n man e mmla trele sa’n, wafa sɛ yɛ e kwla si like nga Zoova klo i’n niɔn? Fa sunnzun ase kun yiyi nun.

8 Sanngɛ sɛ e kunndɛ kɛ Zoova klun jɔ e wun’n, nán i mmla ng’ɔ mannin be’n be su sa ngbɛn yɛ ɔ fata kɛ e nanti ɔ. Afin Zoova w’a kpɛman e ninnge yolɛ wafa’n kwlaa i su mmla tɛkɛtɛkɛ. Ɔ maan kɛ aliɛ’n cɛ́n m’ɔ́ sán’n, sa wie kwla tɔ e su mɔ b’a sieman su mmla trele kun sa ɔ. ?Kɛ ɔ ko yo sɔ’n, wafa sɛ yɛ e kwla si like ng’ɔ kwla jɔ Zoova klun ɔn? Wafa nga Ɲanmiɛn bu akunndan’n, ɔ o Biblu’n nun weiin. Kɛ e suan Biblu’n nun like’n, e si like nga Zoova klo i’n ɔ nin ng’ɔ klomɛn i’n. (Kanngan Jue Mun 97:10 nun; Nyanndra Mun 6:16-19) Ninnge yolɛ wafa nin ajalɛ ng’ɔ klo be’n, e wun be wlɛ weiin. Sɛ e suan Zoova i nzuɛn’n ɔ nin ajalɛ ng’ɔ fa be’n be su like kpa’n, ɔ́ kwlá ɲán ta e su. I liɛ’n ajalɛ nga e fa be’n ɔ nin ninnge nga e yo be’n, bé yó kpa. I sɔ’n ti kannzɛ sa kun tɔ e su naan Biblu’n nun mmla trele kun sa kanman sa sɔ’n i ndɛ’n, e kwla ‘si like nga e Min’n [Ɲanmiɛn] klo kɛ e yo’n.’​—Efɛzfuɛ Mun 5:17.

9 I wie yɛle nzaje sa nin tekle bolɛ nga be yi be flimu’m be nun’n. Biblu’n kanman trele kɛ nán maan e nian be. Kannzɛ ɔ ti sɔ bɔbɔ’n, sanngɛ ɔ nin i fataman kɛ e niɛn i sɔ ninnge mun. Afin e si wafa nga Zoova bu be’n. Ɲanmiɛn Ndɛ’n se e weiin kɛ: ‘Sran ng’ɔ fa sa tɛ yolɛ’n cici i ti’n, ɔ [Zoova] kpɔ i sɔfuɛ’n.’ (Jue Mun 11:5) Ɔ se ekun kɛ: “Afin be nga be kunndɛ bla annzɛ bian’n, ɔ nin be nga be kunndɛ bla be yi bo annzɛ bian be wun bo’n mun’n, Nyanmiɛn nin be le i.” (Ebre Mun 13:4) Sɛ e bu ndɛ sɔ’m be akunndan’n, é kwlá wún Zoova i klun sa’n i wlɛ. Ɔ maan ninnge tɛtɛ nga Ɲanmiɛn kpɔ be’n mɔ be yi be nglo’n, e su nianman be. E si kɛ, kɛ e yoman ninnge tɛtɛ nga mɛn nga bu be ninnge kpa’n, ɔ yo Zoova fɛ. *

10, 11. ?Ngue ti yɛ e kunndɛ kɛ é fá Zoova i mmla’m be su ɔ? ?Yɛ wafa sɛ yɛ ɔ fata kɛ e ɲin yi i ɔ?

10 ?Like cinnjin beninfuɛ’n ti yɛ ɔ fata kɛ e nanti Ɲanmiɛn mmla’m be su ɔ? ?Ɲanmiɛn i akunndan nga e si i’n, ngue ti yɛ cɛn kwlakwla e waan é fá su ɔ? Nán kɛ e kunndɛman kɛ Zoova tu e fɔ ti yɛ e fɛ i mmla’m be su ɔ. Asa kusu’n, ɲrɛnnɛn ng’ɔ tɔ be nga be faman Ɲanmiɛn mmla’m be su’n, nán kɛ e kunndɛman kɛ ɔ tɔ e su wie ti yɛ e yo sɔ ɔ. (Galasifuɛ Mun 6:7) Sanngɛ Zoova i mmla’m be su falɛ’n ti like cinnjin kun mɔ e kwla fa kle kɛ e klo i ɔ. Kɛ nga ba kaan kun kunndɛ kɛ i si i klun jɔ i wun sa’n, yɛ e kusu e kunndɛ kɛ Zoova klun jɔ e wun wie ɔ. (Jue Mun 5:13) Ɔ ti e si, yɛ e klo i. Kɛ e si kɛ “Anannganman klun jɔ e wun’n,” i fɛ ng’ɔ yo e’n, be kanman.​—Nyanndra Mun 12:2.

11 Ɔ maan e bɔbɔ e klunklo su yɛ e fa Ɲanmiɛn i mmla’m be su ɔ. Ɔ leman kɛ é fá mmla sɔ wie’m be su, naan e faman wie’m be su. * Asa kusu’n, nán kɛ blɛ wie nun e fa be su, kpɛkun blɛ wie nun’n e faman be su ɔ. I kusu e kpaman nga mɔ be su falɛ’n timan kekle’n e sieman, naan y’a yaci i onga’m be lɛ. Sanngɛ e ‘fa ndɛ nanwlɛ nga be kleli e’n su kpa.’ (Rɔmfuɛ Mun 6:17) E yo kɛ jue tofuɛ ng’ɔ klɛli ndɛ nga Biblu’n nun’n sa. Ɔ klɛli i kɛ: “Ń fá ɔ mmla mun ń yó min anwlɛn su like. N klo be sakpa.” (Jue Mun 119:47) Nanwlɛ e klo Zoova i mmla’m be su falɛ. E wun i wlɛ kɛ Zoova nin aɲinyiɛ fata yɛ ɔ kunndɛ kɛ e fɛ i mmla’m be su kpa. (Mmla’n 12:32) E kunndɛ kɛ Zoova kan e ndɛ kɛ nga ɔ fa kannin Nowe i ndɛ’n sa. Lalafuɛ nun sran kpa sɔ mɔ i aɲinyiɛ’n kle kɛ ɔ kloli Ɲanmiɛn’n, Biblu’n kɛn i ndɛ se kɛ: “Noe yoli i kwlakwla ng’ɔ o lɛ’n kpan! Ndɛ nga Nyanmiɛn fa sieli i ɲrun’n, ɔ niannin i kwlaa su yoli.”​—Bo Bolɛ 6:22.

12. ?Blɛ benin nun yɛ kɛ e fa Zoova i mmla’m be su’n i klun jɔ ɔ?

12 ?Kɛ e bɔbɔ e klunklo su e fa Zoova i mmla’m be su’n, ɔ yo i sɛ? I Ndɛ’n se kɛ, kɛ e yo sɔ’n, i ‘klun jɔ.’ (Nyanndra Mun 27:11) ?Kɛ e ɲin yi Famiɛn mɔ like fi nunmɛn i sin’n, ɔ yo i fɛ sakpa? I yo, ɔ yo i fɛ e. Sɛ ɔ yo i fɛ sɔ’n, like cinnjin kun ti ɔ! Zoova yili e kɛ sran kun bɔbɔ kwla fɛ i tiaun ajalɛ. I sɔ’n kle kɛ e kwla fa ajalɛ kɛ é fɛ́ i mmla’m be su, annzɛ e su faman be su. (Mmla’n 30:15, 16, 19, 20) Kɛ e bɔbɔ e ta nda kɛ é fá Zoova i mmla’m be su’n, mɔ klolɛ mɔ e klo i’n ti yɛ e fa su’n, e Si m’ɔ o ɲanmiɛn su lɔ’n i klun jɔ dan. (Nyanndra Mun 11:20) Sɛ e yo sɔ kusu’n, nn mɛn dilɛ kpafuɛ’n i atin’n yɛ y’a fa su lɛ ɔ.

‘I NDƐ’N I SU FALƐ’N YOMAN YA’

13, 14. ?Ngue ti yɛ e kwla se kɛ Ɲanmiɛn ‘i ndɛ’n i su falɛ’n yoman ya’ ɔ? ?Sunnzun ase benin yɛ e kwla fa yiyi i sɔ’n nun ɔn?

13 Akoto Zan kan like nga Zoova kunndɛ kɛ e yo’n i ndɛ. Ndɛ sɔ’n ɔ gua e awlɛn su nzue. I waan: “I ndɛ sɔ’n i su falɛ’n yoman ya.” Zoova i mmla’m be timan kekle yɛ kusu be tinman e su. Klɔ sran mɔ fɔ o be nun’n, be kwla nanti mmla sɔ’m be su.

14 E kwla fa sunnzun ase nga e yiyi nun. E janvuɛ kun w’a se e kɛ e ukɛ i naan ɔ kplɛn i sua. Be kpɛli waka kpanngban be guɛli i lɛ. Yɛ ɔ fata kɛ e isa. Be nun wie’m be ti fokofoko. Sran kunngba kwla nun. Wie’m be kusu be yo nɔnnin, sran nɲɔn yɛ be kwla man su ɔ. E janvuɛ’n yɛ ɔ kle e waka nga ɔ kunndɛ kɛ e man be su’n niɔn. ?Ɔ́ sé e kɛ e man waka nga i bɔbɔ si jrɛiin kɛ e kwlaman nun’n i su? Cɛcɛ. Ɔ su kunndɛman kɛ e kunngba e man su naan e yo e wun like yaya. I wafa kunngba’n, kɛ mɔ Ɲanmiɛn klo e yɛ i klun ti ufue’n ti’n, ɔ seman e kɛ e nanti mmla nga be su falɛ’n yo ya’n be su. (Mmla’n 30:11-14) Ɔ su seman e le kɛ e suɛ i sɔ trɔ nɔnninnɔnnin liɛ’n. Zoova si like nga e kwlá yoman’n, afin “ɔ si like ng’ɔ fa yili ye’n. Ɔ o i klun, ɔ si kɛ fa yɛ ɔ fa yili ye ɔ.”​—Jue Mun 103:14.

15. ?Ngue ti yɛ e kwla lafi su kɛ e bɔbɔ e kpa yolɛ ti yɛ Zoova fɛli i mmla mun mannin e ɔ?

15 Zoova i mmla’m be su falɛ’n yoman ya sakpa. Be ti e bɔbɔ e kpa yolɛ like. (Kanngan Ezai 48:17 nun.) I ti yɛ Moizi seli Izraɛlifuɛ’m be kɛ: ‘Zoova waan e nian mmla sɔ’m be su e nanti. I waan e ɲin yi i Zoova e Ɲanmiɛn’n, naan e wun a jɔ e fɔuun cɛn’n kwlakwla, naan y’a tran nguan nun kɛ e fa o yɛ’n sa.’ (Mmla’n 6:24) E kusu e kwla lafi su kɛ, kɛ mɔ Zoova bu e wun akunndan kpa’n m’ɔ kunndɛ kɛ e yo kpa tititi’n, i ti yɛ ɔ fɛli i mmla mun mannin e ɔ. ?Sɛ ɔ timɛn i ti’n, ngue ti yɛ ɔ́ fá be mán e ɔ? Zoova ti Ɲanmiɛn mɔ i ngwlɛlɛ’n leman awieliɛ ɔ. (Rɔmfuɛ Mun 11:33) I ti ɔ si like ng’ɔ ti kpa man e’n. I kusu sɛ ɔ ti kɛ sran klolɛ’n ti sran’n, nn é sé kɛ i sɔ sran’n yɛle Zoova. (1 Zan 4:8) Ninnge nga Ɲanmiɛn yo be’n, be kle kɛ i yɛ ɔ ti sran klofuɛ’n niɔn. Mmla kwlaa nga i waan i sufuɛ’m be fa be su’n, klolɛ’n su yɛ be taka ɔ.

16. ?Kannzɛ mɛn tɛ nga nin e wunnɛn’n mɔ fɔ o nun’n be tin e su’n, sanngɛ ngue ti yɛ e kwla fa Ɲanmiɛn i mmla’m be su titi ɔ?

16 Y’a seman kɛ Ɲanmiɛn i mmla’m be su falɛ’n ti aɔwi ndɛ. ɔ fata kɛ e jran ninnge nga mɛn tɛ nga kunndɛ kɛ e yo’n, be ɲrun kekle. I kusu’n, ‘klunwifuɛ’n sie mɛn wunmuan’n.’ (1 Zan 5:19) Asa ekun fɔ mɔ o e nun’n, mɔ i waan ɔ́ sú e bo naan e fɔn Ɲanmiɛn mmla mun’n, ɔ fata kɛ e ɲɛn i trawlɛ wie. (Rɔmfuɛ Mun 7:21-25) Sanngɛ klolɛ mɔ e klo Ɲanmiɛn’n ti e kwla jran kekle. Be nga be kunndɛ kɛ klolɛ mɔ be klo Zoova ti’n bé fɛ́ i mmla’m be su’n, ɔ ra be su. Ɔ fɛ i wawɛ’n man “be mɔ be nyin yi i’n.” (Sa Nga Be Yoli’n 5:32) Wawɛ sɔ’n, sɛ é kwlá sé’n ɔ su mma klanman kpa. Yɛle kɛ ɔ uka e naan y’a yo ninnge kpakpa nga be kwla uka e titi Ɲanmiɛn i mmla’m be su falɛ’n nun.​—Galasifuɛ Mun 5:22, 23.

17, 18. (a) ?Ngue yɛ é wá wún i fluwa nga nun ɔn? ?Kɛ é wún i sɔ’n, ngue yɛ ɔ fataman kɛ e wla fi su ɔ? (b) ?Ngue yɛ ndɛ tre ng’ɔ́ bá lɛ’n, ɔ́ wá yíyí nun ɔn?

17 Fluwa nga nun’n, é wá wún Zoova i mmla mun ɔ nin ninnge kpanngban wie mɔ be yi i klun sa’n i nglo’n. Kɛ é wún ninnge sɔ mun é kɔ́’n, ɔ fata kɛ ninnge cinnjin wie’m be tran e klun. Nán e wla fi su kɛ Zoova mianman e kɛ e fɛ i mmla’m be su. Ɔ kunndɛ kɛ e bɔbɔ e klunklo su yɛ e fa be su ɔ. Yɛ nán maan e wla fi su kɛ Zoova su se e kɛ e yo ninnge nga e kwla ɲan su mmlusuɛ andɛ’n, mɔ maan i sin’n é kwlá ɲán anannganman nguan’n. Kpɛkun maan e wun e klun nga e tu e nanti Ɲanmiɛn i mmla’m be su’n i wlɛ. Yɛle kɛ e wun i wlɛ kɛ ɔ ti like kun mɔ e yo e fa kle Zoova kɛ e klo i kpa ɔ.

18 Zoova yoli maan sɛ sran’m be yo like wie’n, be klun kwla titi be. Sanngɛ e kwla yo ninnge wie mun naan e klun w’a titiman e. Ndɛ tre ng’ɔ́ bá lɛ’n, ɔ́ wá yíyí i sɔ’n nun.

^ ndɛ kpɔlɛ 11 Mmusu’m be bɔbɔ, kannzɛ ɔ timan be klun su’n, sanngɛ be kwla yo like nga be se be kɛ be yo’n. Kɛ Zezi seli be kɛ be fin be nga be sacili be’n be nun fite’n, be wunnin kɛ ɔ le kwlalɛ. Ɔ maan kannzɛ bɔbɔ nán be klun su’n, sanngɛ be fɛli i ndɛ’n su.​—Mark 1:27; 5:7-13.