1, 2. ¿Achike ruma nawajoʼ rat ri Jehová?

¿NAWAJOʼ rat ri Dios? We xajäch yan awiʼ pa ruqʼaʼ man kaʼiʼ ta akʼuʼx xtabʼij chi jaʼ, ruma kan ja riʼ na wi ri nanaʼ. Chi qawäch röj ri nawajoʼ ri Jehová kan ja riʼ wi ri rukʼamon nqabʼän. Jaʼ, ri nqajoʼ rijaʼ jun rubʼanik nqakʼüt chi nqajoʼ ri rajowabʼäl. Ri Loqʼoläj Wuj nubʼij chi röj nqajoʼ rijaʼ ruma rijaʼ « xojajowan pe nabʼey» (1 Juan 4:19).

² Ri Jehová jantapeʼ (o chi jumul) nukʼüt ri rajowabʼäl pa qawiʼ. Ruyaʼon ri Ruwachʼulew richin oj kʼo chuwäch chuqaʼ ronojel qʼij ruyaʼon ri nkʼatzin pa qakʼaslem (Mateo 5:43-48). Chuqaʼ yojrilij rikʼin ri Loqʼoläj Wuj, jun ilinïk nimaläj rejqalem. Chuqaʼ nubʼij chi qe chi kojchʼon rikʼin, tqakuqubʼaʼ qakʼuʼx chi kan yojrakʼaxaj wi chuqaʼ chi yojrutoʼ rikʼin ri loqʼoläj ruchuqʼaʼ (Salmo 65:2; Lucas 11:13). Ri ajowabʼäl más nïm ri ruyaʼon ri Jehová, ja ri xutäq pe ri Rukʼajol ri más nrajoʼ, richin yojruköl chuwäch ri mak chuqaʼ ri kamïk. ¡Nimaläj ri rajowabʼäl ri Jehová! (tasikʼij Juan 3:16; Romanos 5:8).

3. a) ¿Achike nqabʼän richin man nqayaʼ ta kan rajowabʼäl ri Jehová? b) ¿Achike kʼutunïk ütz nqabʼän qa chi qawäch, chuqaʼ akuchi (o apeʼ) nqïl ruqʼalajrisaxik?

³ Ri Jehová nrajoʼ chi majubʼey ta nqayaʼ kan ri  rajowabʼäl. ¿La yojtikïr nqabʼän riʼ? Röj wi oj kʼo. Ri Loqʼoläj Wuj nubʼij chi ke ri nimanelaʼ: «Kixkʼojeʼ chupam ri rajowabʼäl ri Dios, tiwoyobʼej apo [...] ri kʼaslem richin jumul» (Judas 21, CR). Rikʼin ri tzij «kixkʼojeʼ» nqʼax chi richin man nqayaʼ ta kan rajowabʼäl ri Jehová kʼo chi yojsamäj chi rij. Qitzij na wi, ri qajowabʼäl chi rij ri Jehová kʼo chi nqakʼüt rikʼin ri qabʼanobʼal. Ruma riʼ ütz nqabʼän qa chi qawäch re kʼutunïk reʼ: «¿Achike ninbʼän richin ninkʼüt chuwäch ri Jehová chi ninwajoʼ?». Ri apóstol Juan nubʼij achike nqabʼän: «Ja reʼ ri rajowabʼäl ri Dios, chi keqataqej ri rupixaʼ; y ri rupixaʼ man e kʼayew ta kikʼwaxik» (1 Juan 5:3, CR). Ruma nqajoʼ nqakʼüt ri qajowabʼäl  chi rij ri Jehová, tqatzʼetaʼ achike qas xrajoʼ xubʼij ri Juan.

4, 5. a) ¿Achike xrajoʼ xubʼij ri Juan rikʼin ri tzij: «rajowabʼäl ri Dios»? b) ¿Achike rubʼanik kʼiyirnäq pe ri awajowabʼäl chi rij ri Jehová?

⁴ ¿Achoj chi rij xchʼon ri Juan toq xubʼij ri tzij: «Rajowabʼäl ri Dios»? Rijaʼ man xchʼon ta chi rij ri ajowabʼäl nunaʼ ri Dios chi qij röj, rijaʼ xchʼon chi rij ri ajowabʼäl nqanaʼ röj chi rij ri Dios. Noqa na wi pa ajolom toq xaläx pe pa awanima ri ajowabʼäl riʼ.

⁵ ¿Yeʼoqa pa ajolom ri qʼij riʼ? Toq rat xawetamaj ri qitzij chi rij ri Jehová chuqaʼ ri rurayibʼal, xnimïr el ri akuqubʼabʼäl kʼuʼx chi rij. Chuqaʼ xqʼalajin chawäch chi qonojel xojaläx pa mak, chuqaʼ chi ruma riʼ man yojtikïr ta yojel apo rikʼin. Stapeʼ ke riʼ, rijaʼ ruma ri Cristo nusüj jun kʼaslem man kʼisel ta chawe. Jun kʼaslem achiʼel ri xritzelaj ri Adán (Mateo 20:28; Romanos 5:12, 18). Chuqaʼ xqʼax chawäch chi jun nimaläj utzil xubʼän ri Jehová pa awiʼ ri xutäq pe pa kamïk ri Rukʼajol más nrajoʼ. Toq xqʼax chawäch ri nimaläj ajowabʼäl riʼ xnimïr ri awajowabʼäl chi rij ri Jehová (tasikʼij 1 Juan 4:9, 10).

6. ¿Achike rubʼanik nakʼüt ri qitzij ajowabʼäl, chuqaʼ achike abʼanon pe rat ruma ri awajowabʼäl chi rij ri Jehová?

⁶ Ri ajowabʼäl xanaʼ chi rij ri Jehová toq xawetamaj chi rij rijaʼ kʼa majani ta qitzij ajowabʼäl. ¿Achike ruma nqabʼij ke riʼ? Ruma ri qitzij ajowabʼäl man choj ta nanaʼ chuqaʼ man choj ta xtabʼij chi nawajoʼ. Ruma riʼ man choj ta xtabʼij: «Rïn ninwajoʼ ri Jehová». Achiʼel ri kuqubʼabʼäl kʼuʼx, ri qitzij ajowabʼäl nakʼüt rikʼin ri abʼanobʼal (Santiago 2:26). Qitzij na wi, toq röj nqajoʼ jun winäq, nqajoʼ nqabʼän ri nqa chuwäch. Ja riʼ na wi ri xabʼän rat. Toq xkʼojeʼ pe ruxeʼ ri awajowabʼäl chi rij ri Jehová, xabʼän chi  re ri akʼaslem achiʼel nrajoʼ rijaʼ. Rikʼin bʼaʼ xaqasäx pa yaʼ richin xatok ruqʼalajrisanel. Toq xabʼän riʼ xqʼalajin chi kan qitzij wi nawajoʼ ri Jehová. Chuqaʼ ja ajowabʼäl riʼ ri xbʼanon chawe chi xanojij xabʼij chi re ri Jehová chi xtabʼän ri rurayibʼal chi jun akʼaslem. Ke riʼ toq xaqasäx pa yaʼ xakʼüt kʼa ri arayibʼal (tasikʼij Salmo 146:2). Achiʼel xtqetamaj qa, richin nqabʼän ri xqasüj chi re ri Jehová, kʼo chi nqabʼän ri xubʼij ri Juan.

7. ¿Achike bʼanobʼäl nubʼij ri Jehová chi man keqabʼän, chuqaʼ achike nqabʼän richin nqataqej ri rutzij?

⁷ Ri Juan nubʼij chi ri ajowabʼäl chi rij ri Dios ja ri ‹yeqataqej ri rupixaʼ›. ¿Achike pixaʼ riʼ? Ri Loqʼoläj Wuj nubʼij achike. Ri Jehová man ütz ta nutzʼët yojqʼabʼär, nqayaʼ kiqʼij tyoxiʼ, yojelëqʼ, yeqatzʼük tzij chuqaʼ yeqabʼän tzʼiläj taq bʼanobʼäl (1 Corintios 5:11; 6:18; 10:14; Efesios 4:28; Colosenses 3:9). Nqabʼij chi yojtaqen tzij toq nqabʼän pa qakʼaslem ri nkibʼij ri pixaʼ chupam ri Loqʼoläj Wuj.

8, 9. Toq nqïl jun kʼayewal ri majun jun ta pixaʼ chi rij, ¿achike rubʼanik nqetamaj achike nrajoʼ ri Jehová xtqabʼän? Tasikʼij jun tzʼetbʼäl chi rij reʼ.

⁸ Richin nqa chuwäch ri Jehová ri nqabʼän, man xa xe ta yeqataqej ri pixaʼ ri kan jumul nkisikʼij pe achike bʼanobʼäl ri man ütz ta yeqabʼän. Ri Jehová man ruyaʼon ta kan jun pixaʼ chi rij jujun xak nqayaʼ. Kʼïy chi ke ri yeqabʼän ri jujun qʼij, majun jun ta pixaʼ ri kan ta nchʼon jumul chi rij. Toq ke riʼ, ¿achike rubʼanik nqetamaj we xtkikot ri Jehová rikʼin ri xtqabʼän? ¿Akuchi (o apeʼ) nqïl ri rubʼanik nutzʼët ri Jehová jun bʼanobʼäl? Chupam chuqaʼ ri Loqʼoläj Wuj. Toq nqasikʼij, nqetamaj achike ri ütz chuqaʼ ri man ütz ta nutzʼët (tasikʼij Salmo 97:10; Proverbios 6:16-19). Ja riʼ rubʼanik nqetamaj achike naʼoj chuqaʼ bʼanobʼäl yeqa chuwäch rijaʼ. Toq nqetamaj  runaʼoj ri Jehová chuqaʼ ri nrajoʼ, man kʼayew ta xtubʼän chi qawäch xtqatzʼët we jaʼ o man jaʼ ta ri xtqabʼän. Chuqaʼ ruma qetaman ri nrajoʼ ri Jehová, xkojtikïr xtqatzʼët achike nrajoʼ rijaʼ chi nqabʼän rikʼin jun kʼayewal, stapeʼ majun jun ta pixaʼ ri kan jumul nchʼon chi rij (Efesios 5:17).

⁹ Jun tzʼetbʼäl chi rij reʼ. Chupam ri Loqʼoläj Wuj majun nqïl ta jun texto ri kan ta nubʼij chi mani yeqatzʼët ri tzʼiläj taq bʼanobʼäl o ri kamisanïk pa taq televisión o película. ¿Kan nkʼatzin kami jun pixaʼ ri kan jumul nubʼij pe chawe chi mani yeʼatzʼët? Qetaman chik achike nubʼij ri Jehová chi kij reʼ. Chupam ri Loqʼoläj Wuj rijaʼ jikïl nubʼij chi itzel yerutzʼët ri «nqa chi kiwäch yekamisan». Chuqaʼ chi xtuqʼät tzij pa kiwiʼ ri kʼulan taq winäq ri «nkikanoj jun chik richin yekʼojeʼ kikʼin» chuqaʼ ri «man e kʼulan ta y nkikanoj jun richin yekʼojeʼ rikʼin» (Salmo 11:5; Hebreos 13:4). Toq yojnukun chi kij re texto reʼ nqʼax chi qawäch achike rurayibʼal ri Jehová. Ruma riʼ man xtqajoʼ ta xkojkʼastan chi kij bʼanobʼäl ri man yeqa ta chuwäch rijaʼ. Ri winäq wakami nkajoʼ chi nqanimaj chi ri itzel taq bʼanobʼäl majun achike ta nkibʼän chi qe. Ri Jehová nkikot qikʼin toq nqabʼän ri nqa chuwäch rijaʼ. *

10, 11. ¿Achike ruma jantapeʼ nqajoʼ nqanimaj rutzij ri Jehová, chuqaʼ achike ruma rikʼin ronojel qanima nqanimaj?

¹⁰ ¿Achike qas ruma nqajoʼ yeqataqej rupixaʼ ri Tataʼixel? o ¿achike ruma nqajoʼ nqabʼän qʼij qʼij ri nrajoʼ rijaʼ? Reʼ man xa xe ta ruma man nqajoʼ ta yepe kʼayewal pa qawiʼ o richin man xtqïl ta ri royowal (Gálatas 6:7). Nqabʼän ri nubʼij ri Jehová ruma nqʼax chi qawäch  chi ja riʼ rubʼanik nqakʼüt chi nqajoʼ rijaʼ. Achiʼel ri akʼwalaʼ nkajoʼ nkibʼän ri nqa chi kiwäch ri kiteʼ kitataʼ, röj nqajoʼ nqabʼän ri nqa chuwäch ri Jehová (Salmo 5:12). Rijaʼ ri nimaläj Qatataʼ, janila nqajoʼ. Majun chik kʼo ta jun nyaʼon más kikotem pa qanima chuwäch ri qetaman chi ri qabʼanobʼal nqa chuwäch ri Jehová (Proverbios 12:2).

¹¹ Ruma riʼ man kaʼiʼ ta qakʼuʼx nqayaʼ ruqʼij ri Tataʼixel ni man nqakʼutuj ta rukʼexel ri nqabʼän o nqabʼän ta chuqaʼ achiʼel rubʼanik nqajoʼ röj. * Man röj ta yojnojin jampeʼ xtqajoʼ xtqanimaj ri rutzij o xtqabʼij ta chuqaʼ chi xtqabʼän we nuqʼebʼaʼ riʼ chi qawäch o we man kʼayew ta rubʼanik. Röj, rikʼin ronojel qanima yojniman tzij (Romanos 6:17). Ruma riʼ röj chuqaʼ nqabʼij achiʼel ri salmista: ‹Yikikot rikʼin ri apixaʼ› (Salmo 119:47). Jaʼ, rikʼin ronojel qanima nqabʼän ri nubʼij ri Jehová. Nqʼax chi qawäch chi kan rukʼamon wi jantapeʼ (o chi jumul) yojniman pa ruqʼaʼ, chuqaʼ chi man rukʼamon ta nqabʼij mani ruma kan rijaʼ ri nbʼin chi qe chi kojniman tzij (Deuteronomio 12:32). Nqajoʼ nqabʼän achiʼel ri Noé, rijaʼ chi jun rukʼaslem xunimaj rutzij ri Jehová. Chuqaʼ ja riʼ rubʼanik xukʼüt chi janila xrajoʼ. Ja riʼ chuqaʼ rubʼanik xtbʼïx chi qij röj ri xbʼïx chi rij ri Noé: «Xubʼän achiʼel xubʼij ri Dios» (Génesis 6:22).

12. ¿Achike rubʼanik nqakikotisaj ranima ri Jehová?

¹² ¿Achike nunaʼ ri Jehová toq rikʼin ronojel qanima nqanimaj rutzij? Ri Loqʼoläj Wuj nubʼij chi nqakikotisaj ranima (Proverbios 27:11). ¿La kan qitzij yojtikïr nqabʼän chi re chi nkikot? Jaʼ qitzij, tqatzʼetaʼ achike ruma.  Ri Jehová rubʼanon chi qe chi yojtikïr qayon nqachaʼ ri achike nqajoʼ nqabʼän. Ke riʼ röj yojchaʼon we nqanimaj rutzij o manäq (Deuteronomio 30:15, 16, 19, 20). Ruma kʼa riʼ toq nqabʼän ri rurayibʼal ruma nqajoʼ, nkikot qikʼin (Proverbios 11:20). Chuqaʼ ja riʼ rubʼanik nqakʼwaj jun utziläj kʼaslem.

13, 14. ¿Achike ruma nqabʼij chi ri «rupixaʼ [ri Jehová] man e kʼayew ta», chuqaʼ achike kʼambʼäl tzij kʼo chi rij reʼ?

¹³ Ri Juan nubʼij chik kayoxiʼ tzij ri nkikuqubʼaʼ qakʼuʼx: «Ri rupixaʼ [ri Jehová] man e kʼayew ta kikʼwaxik». Ri tzij griego ri bʼanon qa «kʼayew» chi re chupam ri 1 Juan 5:3 nrajoʼ nubʼij «al». * Ruma riʼ jun chik Loqʼoläj Wuj ke reʼ yan chik nubʼij: «Ri rupixaʼ man jun ta al ejqaʼn» (Nuevo Testamento, Pedro Ortiz). Ri Jehová majun nukʼutuj ta chi qe ri retaman rijaʼ chi man yojtikïr ta nqabʼän. Stapeʼ oj ajmakiʼ yojtikïr nqabʼän ri nkibʼij ri rupixaʼ.

¹⁴ Jun kʼambʼäl tzij chi rij reʼ. Tabʼanaʼ chi re chi jun winäq ri ütz akʼwan awiʼ rikʼin nubʼij chawe chi tatoʼ richin nreraj el rupam rachoch, nqʼax jukʼan chik jay. E kʼo chi ke ri rupam rachoch janila e al, kʼa e kaʼiʼ na winäq nrajoʼ yeʼukʼwan. Ri achike xtakʼwaj rat rijaʼ xtbʼin chawe. Ruma man nrajoʼ ta yasokotäj, man xtuyaʼ ta el jun ejqaʼn ri janila al chawij. Ke riʼ kʼa nubʼän ri Jehová qikʼin, man kʼayew ta ri nuyaʼ pa qawiʼ (Deuteronomio 30:11-14). Majubʼey nuyaʼ ta jun ejqaʼn pa qawiʼ ri man yojtikïr ta nqakʼwaj. Ri Jehová jebʼël «retaman [...] ri qabʼanikil» chuqaʼ retaman chi «xa rikʼin poqolaj oj bʼanon» (Salmo 103:14).

15. ¿Achike ruma nqabʼij chi ri rupixaʼ ri Jehová nkikʼäm pe utzil pa qawiʼ?

 ¹⁵ Ri rupixaʼ ri Jehová xa utzil nkikʼäm pe pa qawiʼ (tasikʼij Isaías 48:17). Ri Moisés xubʼij chi ke ri israelitas: «Kʼo chi nqataqej ronojel ri pixaʼ [...] y kan nqayaʼ ruqʼij [ri Jehová]». Chuqaʼ xubʼij achike ruma: «Ke riʼ ütz xkojbʼiyin» chuqaʼ «xkojruchajij» (Deuteronomio 6:24). Röj chuqaʼ ütz nqakuqubʼaʼ qakʼuʼx chi ri rupixaʼ ri Jehová xa utzil nkikʼäm pe pa qawiʼ, yojkitoʼ richin nqïl kikotem wakami chuqaʼ chi qawäch apo. Re pixaʼ reʼ kan rukʼamon wi chi e ütz. ¿Achike ruma? Ruma rikʼin ri Jehová e petenäq wi. Rijaʼ man kʼisel ta ri retamabʼal, ruma riʼ retaman achike ri más ütz pa qawiʼ (Romanos 11:33). Chuqaʼ kan rijaʼ ri ajowabʼäl (1 Juan 4:8, CO). Ruma ri Jehová ruchʼakulan ri ajowabʼäl, ronojel ri yerubʼän chuqaʼ yerubʼij, kʼo ajowabʼäl kikʼin. Ruma riʼ chupam ri rupixaʼ kʼo ri rajowabʼäl.

16. ¿Achike nbʼanon chi yojtikïr nqabʼän ri nubʼij ri Jehová, stapeʼ e kʼo kʼayewal?

¹⁶ Chuqaʼ man ruma ta kʼo ajowabʼäl kikʼin ri pixaʼ, manäq ta kʼayew nubʼän chi qawäch yeqataqej. Kʼo chi nqapabʼaʼ qiʼ chi kiwäch ri itzel taq bʼanobʼäl, bʼanobʼäl ri yekibʼän ri winäq e kʼo «pa ruqʼaʼ ri Itzel Winäq [o Satanás]» (1 Juan 5:19). Chuqaʼ ruma oj ajmakiʼ yepe itzel taq rayinïk qikʼin, nkibʼän chi qe chi nqaqʼäj rutzij ri Jehová (Romanos 7:21-25). Ja kʼa ruma ri qajowabʼäl chi rij ri Jehová xkojtikïr xkojqʼax chi kiwäch. Ri Jehová nukʼäm pe utzil pa kiwiʼ ri nkibʼän rikʼin ajowabʼäl ri nubʼij rijaʼ. Qonojel ri «yojniman rutzij ri Dios, kan ruyaʼon kʼa ri Loqʼoläj Espíritu chi qe» (Hechos 5:32). Ri espíritu riʼ nubʼän chi yekʼojeʼ utziläj taq naʼoj qikʼin, naʼoj ri yojkitoʼ richin nqanimaj rutzij ri Tataʼixel (Gálatas 5:22, 23).

17, 18. a) ¿Achike xkeqatzʼët chupam re wuj reʼ, chuqaʼ achike ütz nkʼojeʼ chi qakʼuʼx toq xkeqatzʼët? b) ¿Achike xtqatzʼët chupam ri jun chik tanaj?

 ¹⁷ Chupam re wuj reʼ xtqatzʼët achike nukʼüt ri Jehová chi rij ri xtqabʼän toq xtukʼüt pe riʼ jun kʼayewal chi qawäch, chuqaʼ achike nunaʼ rikʼin ri xtqanojij xtqabʼän. Toq xkeqatzʼët, kʼo chi yekʼojeʼ chi qakʼuʼx re naʼoj reʼ. Nabʼey, ri Jehová man nubʼän ta chi qe chi keqataqej ri rupixaʼ we röj man nqajoʼ ta, rijaʼ nrajoʼ chi nqanimaj rutzij ruma naläx pa qanima. Rukaʼn, chi ri Jehová nusüj chi qawäch jun kʼaslem ri rukʼamon pe kʼïy urtusanïk wakami chuqaʼ kʼaslem man kʼisel ta chi qawäch apo. Rukʼisibʼäl, ri nqataqej rutzij ri Jehová rikʼin ronojel qanima, jun rubʼanik nqakʼüt chi janila nqajoʼ.

¹⁸ Ri Jehová rubʼanon chi qe chi yojtikïr nqanaʼ we ütz o man ütz ta ri nqabʼän. Ri ke riʼ rubʼanon chi qe, jun sipanïk chuqaʼ jun qatoʼik ruyaʼon richin röj yojchaʼon ri nqajoʼ nqabʼän. Richin ütz qatoʼik xtuyaʼ pe ri sipanïk riʼ, kʼo chi nqasamajij, ja riʼ ri xtqatzʼët chupam ri jun chik tanaj.