RÄ NTHEKE 1
«Gehnä di signifika näꞌä rä mhäte Äjuä»
«Gehnä di signifika näꞌä rä mhäte Äjuä: gä jamäsuhu̱ nuꞌu̱ yä mhända; ꞌne nuꞌu̱ yä mhända hingä ngu nꞌa rä ndu.» (1 JUAN 5:3, TNM.)
1, 2. Xi nuꞌi, ¿por hanja gi mädi rä Zi Dada Jeoba?
XI NUꞌI, ¿gi mädi Äjuä? Mu̱ ya xkä umbäbi ri te pa gi pe̱päbi rä bolunta, nuꞌi nguntꞌä ma gi thädi ge hää. Pa gekhu̱ hingi hei gä mädihu̱ rä Zi Dada Jeoba, ngeꞌä nuju̱ ho̱nse̱ di koꞌspäbihu̱ nꞌa tu̱i de näꞌä rä mhäte xä ꞌñudi pa kongekhu̱. Ja ngu xikägihu̱ rä Mäkä Tꞌofo: «Nuju̱ di mähu̱ Äjuä, ngetꞌho mꞌe̱tꞌo bi mäkägihu̱ꞌä» (1 Juan 4:19, Ár ꞌRaꞌyo Nkohi Jö [RN]).
2 Rä Zi Dada Jeoba nzäntho xä hyoni hanja dä ꞌñutkägihu̱ ge di mäkägihu̱. Xä rꞌakägihu̱ nunä Xiꞌmhai xa tsꞌu̱ngänza pa gä ꞌmu̱ihu̱, ꞌne hyaxtho di rꞌakägihu̱ näꞌä di jakhu̱ mꞌe̱di pa dä nja mä tehu̱ (Mateo 5:43-48). Pe ja mä nꞌa rä tꞌo̱tꞌe näꞌä mänꞌa xa mähotho: Jeoba xä rꞌakägihu̱ gatꞌho näꞌä di honihu̱ pa gä potꞌihu̱ nꞌa rä hogä tsitsꞌi kongeꞌä. Hää, xä rꞌakägihu̱ rä Mäkä Tꞌofo, ꞌne di mbitagihu̱ gä xatuäbihu̱ ꞌne gä nzofohu̱ ko rä komfiansa ge näꞌä ma dä yꞌo̱xkägihu̱ ꞌne ma dä maxkägihu̱ po mäde de rä espiritu santo (Salmo 65:2; Lucas 11:13, TNM). Pe tobe ja mä nꞌa rä regalo näꞌä xä rꞌakägihu̱ rä Zi Dada Jeoba habu̱ udi hängu di mäkägihu̱: bä pe̱hni näꞌä rä Tꞌu̱ mänꞌa xa mi mädi pa bi ñängägihu̱ de rä tsꞌoki ꞌne de rä du. ¡Gehnä mänꞌa rä däta regalo xtä hänihu̱ de geꞌä! (Hñeti Juan 3:16, TNM; Romanos 5:8, TNM.)
3. a) ¿Te pe̱ꞌtsi te gä pe̱fihu̱ pa hingä he̱hu̱ näꞌä rä mhäte xä rꞌakägihu̱ Äjuä? b) ¿Te mä ntꞌani xä ñho gä o̱tꞌehu̱, ꞌne habu̱ dä za gä timbäbihu̱ rä mpengi?
3 Rä Zi Dada Jeoba ne ge nunka gä ꞌme̱dihu̱ näꞌä rä mhäte di rꞌakägihu̱. Pe, ¿nzäntho ma dä za gä hänihu̱ rä mhäte Jeoba? Nuju̱ go ma gä huahnihu̱ te di nehu̱. Rä Mäkä Tꞌofo xikägihu̱: «Oxki ma gi hye̱gihu̱ näꞌä rä mhäte xä rꞌakhu̱ Äjuä, mientra gi to̱ꞌmhu̱ [...] gi hñänihu̱ rä te pa nzäntho» (Judas 21, TNM). Nuya yä noya «oxki ma gi hye̱gihu̱» xikägihu̱ ge pa hingä ꞌme̱dihu̱ rä mhäte Jeoba, pe̱ꞌtsi te gä hutsꞌihu̱ de mä partehu̱. Nuju̱ pe̱ꞌtsi te gä udihu̱ ko näꞌä di pe̱fihu̱ ge mäjuäni di thädihu̱ näꞌä rä mhäte di rꞌakägihu̱. Pe nubye̱ xä ñho gä o̱tꞌehu̱ nunä rä ntꞌani: «¿Te mähyoni gä pe̱fi pa gä udi ge di mädi Äjuä?». Rä mpengi nunä ntꞌani ma gi tini ha nuꞌu̱ yä noya bi yꞌofo rä apostol Juan: «Gehnä di signifika näꞌä rä mhäte Äjuä: gä jamäsuhu̱ nuꞌu̱ yä mhända; ꞌne nuꞌu̱ yä mhända hingä ngu nꞌa rä ndu» (1 Juan 5:3, TNM). Koꞌmu̱ di ne gä utihu̱ rä Zi Dada Jeoba hängu di mädihu̱, ma gä handihu̱ te bi ne bi mää rä apostol Juan ko nuꞌu̱ yä noya bi yꞌofo.
«GEHNÄ DI SIGNIFIKA NÄꞌÄ RÄ MHÄTE ÄJUÄ»
4, 5. a) ¿Te di signifika nuꞌmu̱ rä apostol Juan bi ꞌñenä «rä mhäte Äjuä»? b) Mää hanja bi mu̱di bi te ha ri koraso näꞌä mhäte po rä Zi Dada Jeoba.
4 Nuꞌmu̱ rä apostol Juan bi ꞌñenä «rä mhäte Äjuä», di signifika näꞌä rä mhäte di sentihu̱ po Äjuä, hingä näꞌä rä mhäte pe̱skägihu̱ꞌä. Xi nuꞌi, ¿gi beni nuꞌmu̱ bi mu̱di bi te ha ri koraso näꞌä rä mhäte po rä Zi Dada Jeoba?
Näꞌä rä pa dä xatuäbihu̱ Äjuä pa dä umbä mä tehu̱ ꞌne dä nxixtehehu̱, dä utihu̱ Äjuä hängu di mädihu̱ ꞌne ge di ne gä pe̱phu̱ rä bolunta
5 Beni nuꞌmu̱ gä fu̱di gä pädi näꞌä mäjuäni de rä Zi Dada Jeoba ꞌne näꞌä ma dä me̱fi. ¿Hänge mäjuäni ge bi mu̱di bi te näꞌä ri jamfri po geꞌä? Nuꞌi gä fu̱di gä ntiende ge mäske gatꞌho xtä mꞌu̱ihu̱ ko rä pekado ꞌne po geꞌä xti ꞌuegehu̱ de Äjuä, mäske njabu̱ Jeoba po mäde de Ñhesukristo bi xoki nꞌa rä ꞌñuu pa dä za gä mꞌu̱ihu̱ pa nzäntho ꞌne gä pe̱ꞌtsihu̱ nꞌa rä te nsi rä pekado ngu näꞌä rä te bi ꞌme̱di Adán (Mateo 20:28; Romanos 5:12, 18). ꞌNehe gä fu̱di gä da ngue̱nda hängu rä muui pe̱ꞌtsi näꞌä bi me̱fi rä Zi Dada Jeoba nuꞌmu̱ bä pe̱hni näꞌä rä hmäkä Tꞌu̱ pa bi du po nuꞌi. ¿Hänge gä da ngue̱nda hängu di mäꞌäꞌi rä Zi Dada Jeoba ꞌne geꞌä bi jaꞌi gä fu̱di gi mädi? (Hñeti 1 Juan 4:9, 10, TNM.)
6. a) ¿Hanja ma gä udihu̱ ge xa mäjuäni di mädihu̱ rä Zi Dada Jeoba? b) Xi nuꞌi, ¿te xä jaꞌi xkä pe̱fi näꞌä rä mhäte gi pe̱ꞌspäbi rä Zi Dada Jeoba?
6 Pe näꞌä rä mhäteꞌä penä ja mi fu̱di. ¿Por hanja di mäñhu̱ njabu̱? Ngeꞌä pa gä udihu̱ ge xa mäjuäni di mädihu̱ Jeoba, pe̱ꞌtsi te gä udihu̱ ko näꞌä di pe̱fihu̱ hingä ho̱nse̱ ko näꞌä di mäñhu̱ (Santiago 2:26). ¿Hänge mäjuäni ge nuꞌmu̱ di mädihu̱ nꞌa rä jäꞌi, di pe̱fihu̱ nuꞌu̱ yä tꞌo̱tꞌe di pädihu̱ ge di ho? Njabu̱ ꞌnehe, nuꞌmu̱ bi gu̱ yä yꞌu̱u̱ ha ri koraso näꞌä ri mhäte po rä Zi Dada Jeoba, geꞌä bi jaꞌi gä ne gä ꞌmu̱i ja ngu di hoꞌä. Näꞌä mhäteꞌä, ꞌnehe bi jaꞌi gä umbäbi ri te ꞌne gä prometebi ge mä gi pe̱päbi rä bolunta, ꞌne ora gä nxixtehe ꞌñenä gä seya näꞌä promesaꞌä (hñeti Romanos 14:7, 8). Pe pa gä kumplihu̱ ko näꞌä promesa xtä jahu̱, ma gä handihu̱ te bi mää rä apostol Juan ge mähyoni gä pe̱fihu̱.
«GÄ JAMÄSUHU̱ NUꞌU̱ YÄ MHÄNDA»
7. a) ¿Ndaꞌu̱ nuꞌu̱ yä mhända xä uni Äjuä? b) ¿Hanja dä za gä udihu̱ ge di o̱tehu̱ nuꞌu̱ yä mhända Äjuä?
7 Rä apostol Juan bi ꞌñenä ge mu̱ di mädihu̱ Äjuä, ma «gä jamäsuhu̱ [o gä o̱tehu̱] nuꞌu̱ yä mhända». ¿Pe xi ndaꞌu̱ nuꞌu̱ yä mhända Äjuä? Geꞌu̱ hutsꞌi ha rä Mäkä Tꞌofo. Rꞌa de geꞌu̱ di proibi nuꞌu̱ yä pekado o̱tꞌe yä ꞌñätsa jäꞌi ko yä ndoyꞌo. Märꞌa de nuꞌu̱ yä mhända, di proibibi yä jäꞌi dä xo̱kämbeni yä idolo, dä nti, dä mpe, dä mää yä nhemhñä o yä nkꞌuamba (1 Corintios 5:11; 6:18, TNM; 10:14; Efesios 4:28; Colosenses 3:9). Hänge pa gä mꞌu̱ihu̱ ja ngu di mända Äjuä, mähyoni gä o̱tehu̱ nuꞌu̱ yä mhända hutsꞌi ha rä Mäkä Tꞌofo.
8, 9. Mäske hingi ja nꞌa rä ley o mhända pa kada nꞌa rä tꞌo̱tꞌe, ¿hanja dä za gä pädihu̱ mu̱ näꞌä ma gä pe̱fihu̱ ma dä johyabi rä koraso Jeoba o hinä? Hñuxä nꞌa rä ejemplo.
8 Pe rä Zi Dada Jeoba hingi rꞌakägihu̱ yä mhända pa kada nꞌa de nuꞌu̱ yä tꞌo̱tꞌe di pe̱fihu̱ hyaxtho. Nuꞌmu̱, ¿hanja dä za gä pädihu̱ mu̱ näꞌä ma gä pe̱fihu̱ ma dä johyabi o ma dä u̱mbäbi rä koraso? Ha rä Mäkä Tꞌofo hutsꞌi hanja handi Jeoba yä tꞌo̱tꞌe. Hänge nuꞌmu̱ di nxadihu̱ rä Mäkä Tꞌofo, ja gehni di dahu̱ ngue̱nda te di mbeni, te di ho ꞌne te mä tꞌo̱tꞌe di u̱tsa (hñeti Salmo 97:10; Proverbios 6:16-19). ꞌNehe di dahu̱ ngue̱nda te mä mꞌu̱i ꞌne te mä tꞌo̱tꞌe di numäñho. Entremäs gä pädihu̱ te ngu rä mꞌu̱i ꞌne rä ꞌñuu rä Zi Dada Jeoba, hingä ma dä jakägihu̱ xä ñhei gä pe̱fihu̱ nuꞌu̱ yä tꞌo̱tꞌe di ho ꞌne ma gä hopäbihu̱ dä gu̱nkägihu̱ ha mä mꞌu̱ihu̱. Njabu̱, mäske hingi ja nꞌa rä ley o mhända pa kada nꞌa rä tꞌo̱tꞌe, nzäntho ma gä pädihu̱ «ndaꞌä go rä paha [o bolunta] Äjuä» (Efesios 5:17).
9 Por ejemplo, rä Mäkä Tꞌofo hingi xikägihu̱ ge hinxä ñho gä hetihu̱ yä pelikula o nuꞌu̱ yä programä thogi ha rä telebision, ngu habu̱ mää yä ñhädondo, habu̱ ja yä tuhni, habu̱ thogi nuꞌu̱ yä jäꞌi di ntsu̱ꞌtsi o pe̱fi yä tsꞌo tꞌo̱tꞌe ko yä ndoyꞌo. Pe, ¿mꞌe̱tꞌo di to̱ꞌmihu̱ ge rä Mäkä Tꞌofo dä rꞌakägihu̱ nꞌa rä mhända o ley habu̱ dä proibigihu̱ kada nꞌa de nuya yä tsꞌo tꞌo̱tꞌe? Hinä, ngeꞌä nuju̱ ya di pädihu̱ hanja handi rä Zi Dada Jeoba nuya yä tꞌo̱tꞌeya. Rä Mäkä Tꞌofo xikägihu̱ ge Jeoba «xa di u̱tsa nuꞌu̱ toꞌo di ho yä tuhni» (Salmo 11:5). ꞌNehe xikägihu̱ ge «Äjuä ma dä hñämpäbi ngue̱nda nuꞌu̱ yä ꞌñätsa jäꞌi o̱tꞌe yä pekado ko yä ndoyꞌo» (Hebreos 13:4, TNM). Nuꞌmu̱ di e̱ntꞌihu̱ ha mä mfenihu̱ nuya yä noya, di dahu̱ ngue̱nda ndaꞌä rä bolunta rä Zi Dada Jeoba. Mäske nunä xiꞌmhai ya hingi handi xä ntsꞌo nuya yä tꞌo̱tꞌe di nheki ha yä pelikula, ha rä telebision, o ha rä Internet, nuju̱ di pädihu̱ xä ñho ge di johyabihu̱ rä koraso rä Zi Dada Jeoba nuꞌmu̱ di u̱tsahu̱ nuya yä tsꞌo tꞌo̱tꞌe. *
10, 11. ¿Por hanja di o̱tehu̱ rä Zi Dada Jeoba ꞌne hanja di jahu̱?
10 ¿Por hanja di o̱tehu̱ yä mhända Äjuä? ¿Por hanja hyaxtho di ne gä ꞌmu̱hu̱ ja ngu di ho Äjuä? Nuju̱ hindi o̱tehu̱ rä Zi Dada Jeoba ho̱nse̱ pa gä kꞌotꞌihu̱ de yä xuñha o ngeꞌä di tsuhu̱ dä kastigagihu̱ (Gálatas 6:7, TNM). Nuju̱ di ne gä o̱tehu̱ rä Zi Dada Jeoba ngetꞌho di ne gä utihu̱ hängu di mädihu̱. Ja ngu yä zi bätsi xa di ho dä japi dä johya yä dada, njabu̱ ꞌnehe, nuju̱ xa di ne gä johyabihu̱ rä koraso rä Zi Dada Jeoba ko näꞌä di pe̱fihu̱ (Salmo 5:12). Rä Zi Dada Jeoba go geꞌä mä dadahu̱ ꞌne xa di mädihu̱. Hänge hinte mä nꞌa di rꞌakägihu̱ rä johya ngu gä pädihu̱ ge di numäñho näꞌä di pe̱fihu̱ (Proverbios 12:2).
11 Nuju̱ hingä de gä ñꞌängi di pe̱päbihu̱ rä Zi Dada Jeoba; hindi huanthohu̱ nuꞌu̱ yä mhända di ne gä pe̱fihu̱ ꞌne nuꞌu̱ hinä, nixi di huꞌspäbihu̱ yä condición pa gä o̱tehu̱. * Mäske rꞌabu̱ di jakägihu̱ xä ñhei, di o̱tehu̱ rä Zi Dada Jeoba «ko ngatꞌho mä korasohu̱» (Romanos 6:17, TNM). Nuju̱ di sentihu̱ ngu näꞌä mi senti rä salmista ora bi ꞌñenä: «Hängu di numäñho ri mhända, hää, xa di mädi» (Salmo 119:47). Nuju̱ di o̱tehu̱ rä Zi Dada Jeoba ko ndunthi rä mhäte. Di pädihu̱ ge ri ꞌñepi gä o̱tehu̱ nzäntho nsinke gä ñänihu̱ o gä huꞌspäbihu̱ yä condición (Deuteronomio 12:32). Di nehu̱ ge Jeoba dä hyanꞌgägihu̱ ngu bi hyandi rä Noé. Rä Mäkä Tꞌofo enä de geꞌä: «Noé bi me̱fi gatꞌho ja ngu xki mändabi Äjuä. Näꞌä bi me̱fi ja ngu xki sipäbi» (Génesis 6:22). Hää, Noé nzäntho bi mädi ꞌne bi yꞌo̱te rä Zi Dada Jeoba.
12. ¿Hämꞌu̱ di japäbihu̱ xa dä johya rä koraso rä Zi Dada Jeoba?
12 ¿Te di senti rä Zi Dada Jeoba nuꞌmu̱ di o̱tehu̱ ko ngatꞌho mä korasohu̱? Rä Mäkä Tꞌofo mää ge di “johyabihu̱ rä koraso” (Proverbios 27:11). Pe, ¿xa mäjuäni dä za gä japäbihu̱ dä johya rä koraso näꞌä rä Däta Tsꞌu̱tꞌhui de gatꞌho rä Xiꞌmhai? Hää, ngeꞌä rä Zi Dada Jeoba xä hyogägihu̱ pa gä huahnise̱hu̱ te di ne gä pe̱fihu̱, ꞌne mu̱ di ne gä o̱tehu̱ o hinä (Deuteronomio 30:15, 16, 19, 20). Pe, nuꞌmu̱ di huahnihu̱ gä o̱tehu̱ rä Zi Dada Jeoba ngeꞌä di pe̱ꞌspäbihu̱ ndunthi rä mhäte, geꞌä japi dä johya ndunthi (Proverbios 11:20). ꞌNehe, njabu̱ di huahnihu̱ gä pe̱ꞌtsihu̱ nꞌa rä mꞌu̱i mänꞌa xä ñho.
«NUꞌU̱ YÄ MHÄNDA HINGÄ NGU NꞌA RÄ NDU»
13, 14. ¿Por hanja dä za gä mäñhu̱ ge nuꞌu̱ yä mhända Äjuä «hingä ngu nꞌa rä ndu», ꞌne te mä ejemplo dä za gi hñutsꞌi?
13 Rä apostol Juan xikägihu̱ rꞌa yä noya nuꞌu̱ di nupkä mä mfenihu̱: «Nuꞌu̱ yä mhända hinxä ñhu̱ ngu nꞌa rä ndu» (1 Juan 5:3, TNM). Rä noya «hingä ngu nꞌa rä ndu» ha rä idioma griego ri bo̱ni «xä ñhu̱». * Hänge ha mä nꞌa rä Mäkä Tꞌofo xä ntradusi njaua: «Yä mhända hingä nꞌa rä ndu näꞌä xä ñhu̱» (Nuevo Testamento, Pedro Ortiz). Rä Zi Dada Jeoba hingi rꞌakägihu̱ yä mhända nuꞌu̱ xä ñhei gä pe̱fihu̱. Mäske gatꞌho di pe̱ꞌtsihu̱ rä pekado, hää dä za gä o̱tehu̱ nuꞌu̱ yä mhända xä rꞌakägihu̱.
14 Pa gä ntiendehu̱ xä ñho, ma gä hutsꞌihu̱ nꞌa rä ejemplo. Nꞌa rä dada bi ma dä nxu̱ ha rä tꞌo̱ho̱ ko nꞌa rä tꞌu̱kä bätsi. ¿Gi kamfri ge näꞌä dada ma dä tuti xa ndunthi yä zaa näꞌä rä bätsi? Hinä, ma dä xipi dä ndude ho̱nse̱ näꞌä handi ge dä za dä hñätsꞌi. Njabu̱ ꞌnehe ko rä Zi Dada Jeoba, näꞌä xa di mäkägihu̱ ꞌne hingi rꞌakägihu̱ yä mhända nuꞌu̱ hindä za gä pe̱fihu̱ (Deuteronomio 30:11-14). Hää, rä Zi Dada Jeoba nunka ma dä tutkähu̱ nuꞌu̱ yä ndu xa xä ñhu̱. Jeoba pädi näꞌä dä za gä pe̱fihu̱ ꞌne näꞌä hinä, ngeꞌä näꞌä «pädi xä ñho hanja bi hyogägihu̱, ꞌne Näꞌä beni ge nuju̱ drä fonthaihu̱» (Salmo 103:14).
15. ¿Por hanja dä za gä kamfrihu̱ ge pa mä ñhose̱hu̱ nuꞌu̱ yä mhända xä rꞌakägihu̱ rä Zi Dada Jeoba?
15 En lugar de gä mbenihu̱ ge xä ñhei nuꞌu̱ yä mhända Jeoba, mähyoni gä ntiendehu̱ ge näꞌä rꞌakägihu̱ nuꞌu̱ yä mhända pa mä ñhose̱hu̱ (hñeti Isaías 48:17). Moisés bi ꞌñembäbi nuꞌu̱ yä ansiano de rä hnini Israel: «Jeoba bi mändagihu̱ gä pe̱fihu̱ gatꞌho nuya yä mhända ꞌne gä pe̱ꞌspäbihu̱ nꞌa rä hogä ntsu Jeoba, näꞌä mä Zi Dadahu̱; pa mä ñhose̱hu̱ ꞌne pa gä sigi gä pe̱ꞌtsihu̱ rä te ja ngu nubye̱» (Deuteronomio 6:24). Nuju̱ ꞌnehe dä za gä pe̱ꞌspäbihu̱ rä komfiansa Jeoba ge xä rꞌakägihu̱ yä mhända pa mä ñhose̱hu̱ ꞌne pa gä ꞌmu̱ihu̱ ko rä johya pa nzäntho. Hää, rä Zi Dada Jeoba pe̱ꞌtsi gatꞌho rä mfädi ꞌne pädi ndaꞌä mänꞌa xä ñho pa nuju̱ (Romanos 11:33). ꞌNehe, Jeoba näꞌä nꞌa rä Zi Dada de gä mhäte (1 Juan 4:8). Rä mhäte geꞌä rä mꞌu̱i rä Zi Dada Jeoba, hänge di nheki rä mhäte ha gatꞌho näꞌä mää, näꞌä pe̱fi ꞌne ha nuꞌu̱ yä mhända xä rꞌakägihu̱.
16. a) ¿Por hanja rꞌabu̱ di jakägihu̱ xä ñhei gä o̱tehu̱ yä mhända Jeoba? b) ¿Te ma dä maxkägihu̱ pa gä sigi gä o̱tehu̱ yä mhända Jeoba?
16 Pe mäske njabu̱, rꞌabu̱ di jakägihu̱ xä ñhei gä o̱tehu̱ yä mhända. ¿Por hanja? Ngetꞌho nunä tsꞌo xiꞌmhai «o ha rä yꞌe̱ rä tsꞌondähi» (1 Juan 5:19, TNM). ꞌNehe, pe̱ꞌtsi te gä nto̱xꞌmehu̱ näꞌä rä pekado di ñꞌoꞌmehu̱, ngetꞌho geꞌä japi mänꞌa xä ñhei gä o̱tehu̱ yä mhända Äjuä (Romanos 7:21-25, TNM). Pe näꞌä rä mhäte di pe̱ꞌspäbihu̱ rä Zi Dada Jeoba, dä za dä däpäbi gatꞌho nuya yä tsꞌo tꞌo̱tꞌe. Rä Zi Dada Jeoba di jäpi gatꞌho nuꞌu̱ toꞌo udi hängu di mädi ꞌne o̱tuäbi yä mhända. Jeoba umbäbi rä espiritu santo «nuꞌu̱ toꞌo o̱teꞌä ngu rä gobernante» (Hechos 5:32, TNM). Rä espiritu santo Äjuä, geꞌä japi dä bo̱ho̱ yä hogä mꞌu̱i ha mä korasohu̱, ꞌne geꞌu̱ faxkägihu̱ pa gä sigi gä o̱tehu̱ rä Zi Dada Jeoba (Gálatas 5:22, 23, TNM).
17, 18. a) ¿Te ma gä nxadihu̱ ha nunä mfistꞌofo, ꞌne te mähyoni gä benihu̱? b) ¿Te ma gä pädihu̱ ha näꞌä ntheke xä ꞌñepu̱?
17 Ha nunä mfistꞌofo ma gä nxadihu̱ nuꞌu̱ yä tsꞌofo di rꞌakägihu̱ Jeoba pa utkägihu̱ hanja gä pe̱ꞌtsihu̱ nꞌa rä mꞌu̱i xä ntꞌaxi ꞌne pa gä pädihu̱ ndaꞌä rä bolunta. Mientra di nxadihu̱ nuꞌu̱ yä tsꞌofo, mähyoni gä benihu̱ hñuu yä tꞌo̱tꞌe: nꞌaa, rä Zi Dada Jeoba nunka ma dä obligagihu̱ gä o̱tehu̱ nuꞌu̱ yä mhända ꞌne yä tsꞌofo. Näꞌä xa di ho ora handi ge po mä boluntase̱hu̱ di huahni gä o̱tehu̱. Yoho, mähyoni gä benihu̱ ge mu̱ gä o̱tehu̱ rä Zi Dada Jeoba, näꞌä ma dä rꞌakägihu̱ ndunthi yä jäpi mäpaya ꞌne nꞌa rä te pa nzäntho pa xudi ndämäni. ꞌNe hñuu, mu̱ gä o̱tehu̱ rä Zi Dada Jeoba ko ngatꞌho mä korasohu̱, ma gä utihu̱ hängu di mädihu̱.
18 Rä Zi Dada Jeoba xä rꞌakägihu̱ nꞌa rä konsiensia pa dä za gä pädihu̱ mu̱ xä ñho o xä ntsꞌo näꞌä di beni gä pe̱fihu̱. Mu̱ gä entrenähu̱ mä konsiensiahu̱, ma dä za dä maxkägihu̱ pa gä huahnihu̱ gä pe̱fihu̱ näꞌä xä ñho. Geꞌä ma gä pädihu̱ ha näꞌä rä ntheke xä ꞌñepu̱.
^ parr. 9 Ha Rä ntheke 6 de nunä mfistꞌofo ma gä pädihu̱ hanja dä za gä huahnihu̱ yä hogä dibersio.
^ parr. 11 De gä ñꞌängi, asta yä u̱xjua o̱de. Nꞌa rä pa, rä Hesu bi mändabi rꞌa yä u̱xjua ge dä bo̱ni de yä ndoyꞌo rꞌa yä jäꞌi. Hänge mäske himi nehmä, nuꞌu̱ yä u̱xjua pe̱ꞌtsi te bi yꞌo̱de ꞌne bi rekonose näꞌä tsꞌe̱di xä tꞌumbi rä Hesu (Marcos 1:27; 5:7-13).
^ parr. 13 Nunä noya ꞌnehe hutsꞌi ha Mateo 23:4, habu̱ mää de nuꞌu̱ yä ndu «xi xä ñhu̱», pa udi ge yä eskriba ꞌne yä fariseo mi pe̱ꞌtsi nꞌa rä däta lista de nuꞌu̱ yä nzäi ꞌne yä mhända xki hyokise̱, ꞌne mi obligabi yä jäꞌi dä kumpli.
