1-3. (a) Kalate Zambe a kobô bebela éyoñ a jô aya? (b) Jé é ne volô bia na bi tobe bemvôé be ne tindi bia na, bi bo mam me ne mvaé?

BÔT be ne ane belet ba dube mendim; ba nyoñe mefulu me bôte ba be be ba nyiñ. Ja’a bia yi, ja’a bi nji yi, bia vu asimesan, mefulu a mimboone mi bôte bia be be bia yeñ.

² Jôm ete nje Kalate Zambe a jô na: “Wulu’u nsamba beyeme mam, nde w’aye bo fek; ve ñyeñe mekut a ye wô’ô jam ete ésôbôk.” (Minkana 13:20) Nkana ôte ô nji kobô ajô bôte ba tôban atemetem. Bifia ‘e wulu a’ bia tinane na, e bi fulu ya yeñ a môt. * Kalate éziñ a timine bifuse ya Bible a jô na: “E wulu nsamba a môt a tinane na mia nye’esan, a na mi ne nlatan.” Ye é nji bo été na bia zu bia vu bôte bia nye’e? Éyoñ bia nye’e môt, a ne tindi bia na bi bo mam me ne mvaé, nge ke mam me ne abé.

³ Nge bia kômbô ba’ale biabebien nye’ane Zambe été, bia yiane wulu a bôte be ne tindi bia na bi bo mam me ne mvaé. Jé é ne volô bia? Bi ne jô tyi’ibi  na, bia yiane nye’e bôte Zambe a nye’e, bia yiane bo mvôé bemvôé be Zambe. Tame fas: ye amvôé éziñ é ne mfi a lôt amvôé bi ne bi a môt a bili mefulu Zambe a nye’e? Bi tame zu yen avale bôte Zambe a nye’e. Nalé a ye volô bia na bi yeme tobe benya bemvôé.

4. Amu jé nalé a yiane na Yéhôva a nyoñ éyoñe ya kôme tobe bemvôé bé, a amu jé a nga loene Abraham na “mvôé jam”?

⁴ Yéhôva a nyoñ éyoñe ya kôme tobe bemvôé bé. Nalé a yian amu a ne Njôô ya si a yôp, nde, e bo mvôé jé a ne beta ma’a. Za Yéhôva a tobe na a bo mvôé jé? Yéhôva a subu ba ba kañe nye bebé, a ba be too nye mebun. Bi tame nyoñ éve’an Abraham, môte ya melu mvus a mbe a bili beta mbunan. Teke jam afe é ne ayaé ane éyoñe ba sili ésa na, a ve mone wé ane metuna’a. * Bi ne fo’o jô na Abraham “a nga ve Isaac ane metuna’a,” a too ndi nleme na, “Zambe a ne ngule ya wômôlô, ja’ana mfa’a ya miñwuan.” (Behébreu 11:17-19) Mbôl Abraham a nga liti na a ne mewôk, a na a bili beta mbunan, Yéhôva a nga loene nye na “mvôé jam.”​—Ésaie 41:8; Jacques 2:21-23.

5. Aval avé Yéhôva a yene bôte ba bo nye mewôk a nlem ôse?

⁵ Yéhôva a nye’e mewô’ô ma so nlem. A nye’e bôte ba bo nye mewôk amu ba nye’e nye a dañe mam mese. (Lañe’e 2 Samuel 22:26.) Avale bi nga yen e kabetôlô ôsu, Yéhôva a nye’e ba ba tobe na ba bo nye  mewôk amu ba nye’e nye. Kalate Minkana 3:32 a jô na: “A ñbwaane bôt be ne [zôsôô].” A bañete ba ba bo nye mewôk a nlem ôse “nda éndélé” jé, nalé a tinane na, a bañete be na be kañe nye; be ne fe fili ya ye’elane nye éyoñ ése ba kômbô.​—Besam 15:1-5.

6. Aval avé bi ne liti na bia nye’e Yésus, a aval avé Yéhôva a yene bôte ba nye’e Mone wé?

⁶ Yéhôva a nye’e ba ba nye’e atyi’i Mone dé. Yésus a nga jô na: “Nge môt a nye’e ma, a ye ba’ale mejô mam: Ésa wom a ye nye’e nye, bi aye zu be nye, a tabe be nye.” (Jean 14:23) Aval avé bi ne liti na bia nye’e Yésus? Éyoñe bia tône metiñe mé, ane atiñe ya kañete mbamba foé, a bo beyé’é. (Matthieu 28:19, 20; Jean 14:15, 21) Bia liti fe na bia nye’e Yésus éyoñe bia “tôñe bibô’a mebo bié,” éyoñe bia vu fatane nkobô jé a mimboone mié, abime môt a ne ngule ya bo. (1 Pierre 2:21) Yéhôva a nye’e bôte ba ve ngul ya nyiñ avale Krist a ye’ele amu ba nye’e Mone wé.

7. Amu jé é ne mvo’é na bi tobe bemvôé bangan e zañe bemvôé be Yéhôva?

⁷ Mefulu méziñe ya ma Yéhôva a jeñ e be bemvôé bé me ne: mbunan, zôsôô, mewôk, nye’ane Yésus a miñye’elane mié. Môt ase ya be bia a yiane sili émiene na: ‘Ye bôte ma yeñ a be be bili mefulu mete? Ye ma tobe bemvôé bam e zañe bemvôé be Yéhôva?’ É ne mvo’é na bi bo nalé. Bôte be bili mefulu Zambe a nye’e, a ba be ne mban ésaé nkañete, be ne tindi bia na bi bo mam me ne mvo’é, a na, bi ke ôsu a nyiñ avale Zambe a yi.​—Lañe’e nka’ale ô ne nlô ajô na, “ Jé ba loone na nya mvôé?”

8. Jé wo nye’e amvôé é mbe zañe (a) Ruth ba Naomi? (b) bendômane belale ya ayoñ Israël (c) Paul ba Timothée?

⁸ Kalate Zambe a kobô ajô bôt be nga tobe mbamba bemvôé, a bibotan be nga bi. Bi ne lañ élat é mbe zañe Naomi ba mbome wé Ruth, e zañe bendômane belale ya ayoñ Israël be nga su’an éyoñe ya minjuk e si ya Babylone, a zañe Paul ba Timothée. (Ruth 1:16; Daniel 3:17, 18; 1 Becorinthien 4:17; Bephilippien 2:20-22) Ve bi tame zu yene beta éve’ane mfe: amvôé é mbe zañe David ba Jonathan.

9, 10. Élate David ba Jonathan é mbe é tii vé?

⁹ Éyoñ David a wôéya Goliath, Kalate Zambe a jô na: “Nleme Jonathan ô nga tiñetan a nleme David, a Jonathan a nga nye’e nye aval ane nleme wé émien.” (1 Samuel 18:1) Ane ngul élat é nga bialé zañe jap akusa bo be nji be ôkala wua; amvôé éte é nga ke ôsu ja’a éyoñe Jonathan a wuya bita. * (2 Samuel 1:26) Élat éte é mbe é tii vé?

¹⁰ Élate David ba Jonathan é mbe é tii nye’ane môt ase ya be be a mbe a nye’e Yéhôva, a nkômbane be mbe be bili na ba bo nye mewôk éyoñ ése. Be mbe nlatan mfa’a ya nsisim. Môt ase ya be be a mbe a bili mefulu ma bo na wua a semé nyô mbok. Jonathan a nga semé ayok a ayôñ mone ndôman a nga kaman éyôlé Yéhôva. David ki a nga semé Jonathan, nya  môtô a mbe a su’u mintyi’an mi Yéhôva, a telé mam ma fombô David ôsu. Tame fase jam é nga kui éyoñe David a mbe nte’an amu a mbe a kele’ a tup mbia Njô bôt Saül, ésa Jonathan. Jonathan a nga “ke vôm David a nga to . . . , a ve nye ngule mo be [Yéhôva],” a liti’i na amvôé ba David é mbe ngul. (1 Samuel 23:16) Tame  ñhe simesan avale David a nga wô’ôtan, éyoñe mvôé jé é nga zu su’u nye, a ve nye ngule nyôl. *

11. Amvôé David ba Jonathan da ye’ele bia jé?

¹¹ Éve’ela David ba Jonathan ja ye’ele bia jé? Jam ôsu é ne na, mame ya nsisim mme ma yiane late bemvôé. Éyoñe bia yeñ a bôte bia be be bi ne ñyebe wua, bôte bia be be bi bili avale miñye’elane da, bôte be bili nkômbane ya bo Zambe ésaé ane bia, bi  ne folan asimesan a mam mefe me ne ve bia ngule nyôl, a wônô mbunane wongan. (Lañe’e Beromain 1:11, 12.) Bi ne koon avale bôt ete ékôane Bengaa be Yéhôva. Ye nalé a tinane na bôte bese ba tabe bisulan Aba Éjôé be ne mbamba bemvôé? Momo.

12, 13. (a) Amu jé bia yiane yeme tobe bemvôé bangan ja’a akônda été? (b) Ntete mimbu ôsu, jé é nga tindi Paul na a ve Bekristen abendé?

¹² Ja’a akônda été, bia yiane tobe bemvôé be ne volô bia na bi yaé nsisim, a na bi bi mbamba élat a Yéhôva. Ye bia yiane semé jam ete? Teké’é. Da sili abui éyoñ asu na Bekristen béziñ be yem e nsisim, fo’o ve ane bibuma biziñe ya élé bi ne teke ji’a bo bitôtôlô. Aval ete fe, Bekristen bese be nji yem e nsisim avale da. (Behébreu 5:12–6:3) Akusa bo nalé, bia nye’e a jibi ba be ndôme yeme Yéhôva a ba be ne minte’ane nsisim, amu bi bili nkômbane ya volô be na be yaé nsisim.​—Beromain 14:1; 15:1.

¹³ Mam méziñ me ne bo na bi tabe ntyele ya yeñ a avale bôt éziñ akônda. Bobejañe béziñ be ne bi abo dulu é too aval étam. Bevok be ne ba’ale ôlune nlem amu jam éziñ é nga kui be, nge ke na, be ne taté na ba sôane mam mese ya akônda. Jam ete e nga kui mekônda ya ntete mimbu ôsu É.J. Abui Bekristen e mbe é wulu’u avale da yian, ve bevo’o be mbe be bo’o bitua bi mam. Jôm ete nje nlômane Paul ô nga jô Bekristene ya Corinthe na: “Te du’uban, mbia mewoso ma ndamane mbamba mefulu.” (1 Becorinthien 15:12, 33, Mfefé Nkôñelan.) Paul a nga jô Timothée na, ja’a akônda été, bôt béziñ be ne te wulu avale da yian. A nga  lebe fe nye na a sa’ale avale bôt ete.​—Lañe’e 2 Timothée 2:20-22.

14. Aval avé bi ne tôñe melebe me Paul a lat a mewoso?

¹⁴ Aval avé bi ne tôñe melebe mete? Bi ne tône melebe mete éyoñe bia sa’ale môt ase a ne tindi bia na bi bo mam ma yiane ki, ja’a a ne môte ya akônda. (2 Bethessalonicien 3:6, 7, 14) Bia yiane nyan amvôé dangan a Yéhôva. Te bia vuane na, ane belet, bia vili mefulu me bôte bia be be bia yeñ. Fo’o ve avale bi se ngule ya dube belet e zezé mendim a buni na ja ye vili won, aval ete fe bi vo’o yeñ a bôte be ne tindi bia na bi bo mam me ne abé, a buni na bia ye li’i mfuban mise me Zambe.​—1 Becorinthien 5:6.

15. Nge wo yi na ô bi bemvôé ba ve ngule ya ba’ale mbamba élat a Yéhôva, jé wo yiane bo?

¹⁵ Mbamba jam a ne na, bi ne koon abui benya bemvôé akônda. (Besam 133:1) Aval avé ô ne bi bemvôé ba ve ngule ya ba’ale mbamba élat a Yéhôva? Nge wo jeñe na ô bi mbamba mefulu, a bo mame Zambe a nye’e, bôte bevo’o ba bo nalé ba ye kômbô bo bemvôé bôé. Ve wo yiane fe bo bone be mam béziñ asu na ô bi mimfefé bemvôé. (Lañe’e nka’ale ô ne nlô ajô na, “ Avale bi nga bi benya bemvôé.”) Jeñe’e na ô yeñ a Bekristene be bili mefulu wo kômbô vu. Tôñe’e melebe ya Kalate Zambe ma: “Mi fe nenan;” jeñe’e na ô late ngbwa a Bekristen bevok, teke fombô ékôp, nge ayoñ, nge ke metum. (2 Becorinthien 6:13; lañe’e 1 Pierre 2:17.) Te yeñe ve a ba mia be be mi ne ôkala. Te vuane na Jonathan a mbe mvendé a David. Abui benya bôtô ya akônda be ne bo mbamba bemvôé asu dôé, minlañe ya ényiñe jap mi ne volô wo na ô bi nya fe’e.

16, 17. Amu jé bi nji yiane lum akônda mvus nge mojañ éziñ a balé bia?

¹⁶ Mejô me ne kui akônda amu bôte ba selane mefulu, a ba so bevôm bevôm. Mojañ a ne jô nge bo jam da balé bia. (Minkana 12:18) Minju’u mi ne kui amu bôte be nji bi avale mefulu da, nge na môt a ne buni na a bili ajô a nyô mbok nde momo, nge ke amu bôte bese be nji fas avale da. Ye bia ye jô’é na avale minju’u ete e te’e bia, a bo na bi lum akônda mvus? Nge bia nye’e Yéhôva a bôte Yéhôva a nye’e, bia ye ke bo nalé.

¹⁷ Yéhôva a yiane na bi kañe nye a nlem ôse, a na bi nye’e nye, amu a ne Nté wongan, a amu Nnye a ve bia ényiñ. (Nlitan 4:11) Bia yiane fe su’u mam mese ma  fombô akônda amu Yéhôva a yene mvaé ya belane de. (Behébreu 13:17) Nde ñhe, nge mojañ éziñ a balé bia, bi nji yiane lum akônda mvus amu na bia wô’ô ôlun. Avale mboon ete e nji yian. Amu jé? Amu na bi nji bi ajô éziñ a Yéhôva. Nye’ane bia nye’e Yéhôva wo ye volô bia na bi bo te kôlô akônda, a na bi bo te lume bôte Yéhôva a nye’e mvus.​—Lañe’e Besam 119:165.

18. (a) Aval avé bi ne saé asu mvo’é ya akônda? (b) Bibotane bivé bi ne bi nge bia nyoñ ntyi’ane ya jamé éyoñ nalé a yian?

¹⁸ Nye’ane bi bili asu bobejañe wo tindi bia na bi saé asu mvo’é ya akônda. Yéhôva a nji yange na bôt a nye’e be bo teke nsem, bia fe bia yiane bo nalé. Nye’ane wo volô bia na bi biasé bone bikop bi bobejañ, a na bi bo te vuane na, bia fe bi ne kop amu bi nga bialé a nsem. (Minkana 17:9; 1 Pierre 4:8) Nye’ane wo volô bia na bi ke ôsu ‘a jamé bôte bevok’ a nlem ôse. (Becolossien 3:13) É nji fo’o bo tyi’ibi na bi tôñe melebe mete éyoñ ése. Nge bi jô’é na ôlun ô jôé bia, bi ne ba’ale ziñ a buni na ôlune wongane wo ye foñôsô môt a te bo bia jam é ne abé. Nya ajô ke a ne na, nge bi ba’ale ziñ, bia bo biabebien abé. Nge bia nyoñe ntyi’ane ya jamé éyoñe nalé a yian, jam ete da ye soo bia bibotan. (Luc 17:3, 4) Mboon ôte wo soo bia mvo’é minlem, wo soo mvo’é akônda, wo volô fe na bi ba’ale mbamba élat a Yéhôva.​—Matthieu 6:14, 15; Beromain 14:19.

19. Jé é ne bo na bi bo te beta yeñ a môt éziñ?

¹⁹ É ne kui na be jô bia na bi bo te beta yeñ a môt éziñ a nga be a bia akônda été. Jam ete e ne kui éyoñe môt a tebe feñ amu a te tyame metiñe me Yéhôva teke jôban, nge ke éyoñe môt émien a tyi’i na a kôlô akônda, nge ke  na a taté na a ye’ele bivuse bedo’oten. Kalate Zambe a jô ne sañesañe na bi “bo te fulan” a avale bôt ete. * (Lañe’e 1 Becorinthien 5:11-13; 2 Jean 9-11) Jam ete e ne bo mbia ayaé nge môt ate a mbe mvôé jangan, nge ke ébu’a ya nda bôte jangan. Ye bia ye fo’o tôñ atiñ ete a liti na, ékaña’a bia ve Yéhôva é ne mfi mise mangan a dañe mam mese? Te bia vuane na, Yéhôva a nye’e éyoñ bia wulu ba’aba’a a nye, a éyoñe bia bo nye mewôk.

20, 21. (a) Amu jé ntelane môte feñ ô ne mbamba nta’ane mam? (b) Amu jé bia yiane tabe ntyel éyoñe bia tobe bemvôé bangan?

²⁰ Ntelane môte feñ ô ne mbamba nta’ane mame Yéhôva. Amu jé bia jô nalé? Éyoñ ba telé môt a bene jôbane feñ, nalé a liti na ba nye’e jôé Yéhôva, metiñe mé, a Yéhôva émien. (1 Pierre 1:15, 16) E telé môt a bene jôbane feñ a ba’ale akônda. Nalé a volô na, bôte ba bo Zambe ésaé a nlem ôse, be bo teke vu ba ba bo mbia be mam, a na Bekristen bevok be tu’a yeme na, akônda e ne mbamba vôme ya kañe Yéhôva. (1 Becorinthien 5:7; Behébreu 12:15, 16) Nta’ane mam ôte wo liti na Yéhôva a nye’e môt a te bo abé. Za a yem? Éko éziñ fonos éte ja ye bo na a wô’ôtane na, jam a te bo é ne abé, a tindi nye na, a beta bulane be Yéhôva.​—Behébreu 12:11.

²¹ Bi vo’o sôane na, mewoso mangane me ne li’i bia beta mendem. Nde bia yiane tabe ntyel éyoñe bia tobe bemvôé bangan. Nge bia tobe bemvôé bangan zañe bemvôé be Yéhôva, a nge bia nye’e bôte Yéhôva a nye’e, bia ye bi mbamba mewoso. Ndeme ba ye li’i be bia, ja ye volô bia na bi yemete ntyi’ane wongane ya ve Yéhôva nleme mvaé.