1, 2. Toovenim tɔm ndʋ Bibl yɔɔdʋʋ?

NABƲYƲ taa lɛ, papɩzɩɣ pakpaɣ ɛyaa nɛ pamaɣzɩnɩ kpootu. Mbʋ mbʋ pʋcɔ-wɛ nɛ pɩta yɔ, pɩsʋʋ-wɛ ɛzɩ lɩm sʋʋ kpootu yɔ. Paa ɖɩtɩsɔɔlɩ yɔ, ɛyaa mba ɖa nɛ wɛ ɖɩkatɩɣ ɖoŋ ɖoŋ yɔ, pa-lɩmaɣza, pe-wezuu caɣʋ nɛ pɛ-wɛtʋ pɩzɩɣ nɛ pɩwɛɛnɩ ɖoŋ nɩɩyɩ ɖɔ-yɔɔ.

² Bibl yɔɔdɩ toovenim tɔm na se: “Weyi ɛ nɛ lɔŋsɩnɖaa pɔɖɔŋ yɔ, ɛkaɣ kɛʋ lɔŋsɩnɖʋ, kɩmɛlɛmɩŋ ɛgbaɣdʋ kaɣ pɩsʋʋ kañatʋ tʋ.” (Aduwa 13:20) Eduuye ɖɩnɛ ɖɩɩyɔɔdʋʋ taabalaa mba ɖɩkatɩɣ wiɖiyi wiɖiyi yɔ, pɔ-tɔm na. Tɔm loyaɣ “pɔɖɔŋ yɔ” wɩlɩɣ se pɩkɛ taabalɩyɛ sɔsɔyɛ tɔm na. * Bibl taa tazɩyʋ nɔɔyʋ yɔɔdɩ kalɩtʋ ndʋ tɩ-yɔɔ tɔm nɛ ɛtɔ se: “Pɔtɔm se nɔɔyʋ nɛ lɛlʋ pɔɖɔŋ yɔ, pɩwɩlɩɣ se sɔɔlɩm nɛ ɖama nɩnaʋ wɛ pɛ-hɛkʋ taa.” Pɩtʋʋ fɛyɩ se ɖoŋ ɖoŋ lɛ, mba ɖɩsɔɔlaa yɔ, pa-lakasɩ ɖɩkpakɩɣ. Ðɩñɔtʋʋnɩ mba ɖɩsɔɔlaa yɔ kpam, pɩ-yɔɔ lɛ pɛwɛnɩ ɖoŋ ɖɔ-yɔɔ se pɛlɛɣzɩ ɖa-lakasɩ nɛ sɩpɩsɩ kɩbanzɩ yaa kɩdɛkɛdɩsɩ.

3. Ɛbɛ pɩwɛɛ se ɖɩla nɛ ɖɩwɛɛnɩ taabalaa mba pasɩɣnɩ-ɖʋ nɛ ɖɩla mbʋ pɩwɛ ɖeu yɔ?

³ Ye ɖɩsɔɔlaa se ɖɩɖɔkɩ ɖa-tɩ Ɛsɔ sɔɔlɩm taa yɔ, pɩcɛyɩ siŋŋ se ɖɩñɩnɩ taabalaa mba pasɩɣnɩ-ɖʋ nɛ ɖɩla kɩbandʋ yɔ. Ɛbɛ pɩwɛɛ se ɖɩla nɛ ɖɩwɛɛnɩ taabalaa mba? Tobi lɛ, pʋpɔzʋʋ se ɖɩɖʋ taabalɩyɛ nɛ mba pɔsɔɔlɩ Ɛsɔ yɔ, nɛ  ɛ-taabalaa kɛ ɖa-taabalaa. Maɣzɩ nɛ ŋna. Nɔɔyʋ pɩzɩɣ nɛ ɛkɛ taabalʋ kɩbanʋ nɛ pɩkɩlɩ weyi ɛwɛnɩ wɛtʋ kɩbandʋ ndʋ Yehowa sɔɔlaa yɔ? Ye mbʋ, yele nɛ ɖɩtazɩ nɛ ɖɩna se ɛyaa mba tɔm Ɛsɔ sɔɔlaa. Ye ɖɩsɩm Yehowa lɩmaɣza camɩyɛ yɔ, pɩsɩɣnɩ-ɖʋ nɛ ɖɩñɩnɩ taabalaa kɩbama.

4. Ɛbɛ yɔɔ Yehowa wɛnɩ toovenim se ɛtaalɩzɩ ɛyaa tɩŋa se pɛkɛ ­ɛ-taabalaa? Nɛ ɛbɛ yɔɔ ɛya Abraham se “mɛ-ɛgbaɣdʋ”?

⁴ Pɩtɩkɛ ɛyaa tɩŋa Yehowa lɩzɩɣ se pɛkɛ ɛ-taabalaa. Ɛfɛyɩnɩ toovenim se ɛla mbʋ yaa we? Toovenim taa lɛ, Yehowa kɛnɩ kedeŋa kpeekpe Kɩbaɣlʋ nɛ pɩkɛnɩ ɛyʋ hɩɖɛ ɖʋʋ kpem se ɛkɛ ɛ-taabalʋ. Ye mbʋ, mba Yehowa lɩzɩɣ se pɛkɛ ɛ-taabalaa? Yehowa ñɔtʋʋnɩ ɛyaa mba pataɣ-ɩ liu nɛ petisiɣ ɛ-yɔɔ nɛ pa-laŋɩyɛ pilim yɔ. Ðɩkpaɣ ɛzɩ caanaʋ taa caja Abraham weyi e-tisuu paɣlɩ kpem yɔ. Nabʋyʋ pɩzɩɣ nɛ pɩtakɩ caja nɔɔyʋ tisuu pɩkɩlɩ se pɔpɔzɩ-ɩ se ɛkpaɣ ɛ-pɩyalʋ nɛ ɛlaa kɩlaʋ yaa we? * Ɛlɛ, Abraham kaawɛnɩ tisuu se “Ɛsɔ . . . pɩzɩɣ nɛ efezi sɩɖaa taa” Izaaki, pɩ-yɔɔ etisaa se ɛkpaɣ-ɩ nɛ ɛlaa kɩlaʋ. (Ebree 11:17-19) Abraham kaawɩlaa se e-tisuu paɣlaa nɛ ɛñaŋ Ɛsɔ pɩdɩɩfɛyɩ, pɩ-yɔɔ Yehowa ya-ɩ nɛ sɔɔlɩm se “mɛ-ɛgbaɣdʋ.”​—Izaayii 41:8; Yakubu 2:21-23.

5. Suwe Yehowa maɣzɩɣ mba pañaŋɩ-ɩ nɛ laŋɩyɛ pilim yɔ, pɔ-yɔɔ?

⁵ Ñamtʋ cɛyɩ Yehowa ɛzɩdaa siŋŋ. Ɛsɔɔlɩ mba pañakɩ pana siŋŋ se pɔɖɔkɩ pe-siɣsiɣ wɛtʋ yɔ. (Kalɩ 2 Samɩyɛɛlɩ 22:26) Ɛzɩ ɖɩɩtɛm naʋ takayaɣ kanɛ ka-Ñʋʋ 1 taa yɔ, Yehowa taa wɛ leleŋ siŋŋ nɛ mba pɔsɔɔlɩ-ɩ nɛ pañaŋɩ-ɩ yɔ. Aduwa 3:32 tɔm se: “Ɛ-ɛgbɛyɛ tɩnaa kɛlɛ mba pa-taa fɛyɩ  nabʋlɛ yɔ.” Mba pɔɖɔŋ Ɛsɔ paɣtʋ yɔɔ yɔ, Yehowa ha-wɛ waɖɛ kɩbanɖɛ naɖɩyɛ: Papɩzɩɣ nɛ pasʋʋ ‘e-cokiye tɛɛ.’ Pʋ-tɔbʋʋ lɛ se ɛha-wɛ waɖɛ se poluŋ ɛ-tɛɛ nɛ pɛsɛɛ-ɩ nɛ patɩmnɩ-ɩ paa ɛzɩmtaa.​—Keɣa 14:1-5.

6. Ɛzɩma ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩwɩlɩ se ɖɩsɔɔlɩ Yesu? Nɛ suwe Yehowa maɣzɩɣ mba pɔsɔɔlɩ Yesu yɔ, pɔ-yɔɔ?

⁶ Yehowa sɔɔlɩ mba pɔsɔɔlɩ ɛ-Pɩyalʋ ɛgbamɩyɛ, Yesu yɔ. Yesu tɔm se: “Ye nɔɔyʋ ɛsɔɔlɩ-m kɔyɔ, ɛkaɣ mɔn-tɔm ɖɔkʋʋ nɛ man-Caa kaɣ-ɩ sɔɔlʋʋ nɛ ɖɩkaɣ kɔm ɛ-cɔlɔ nɛ ɖɩpɩsɩ-ɩ ɖa-ɖɩjaɣyɛ.” (Yohanɛɛsɩ 14:23) Ɛzɩma ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩwɩlɩ se ɖɩsɔɔlɩ Yesu? Pɩtʋʋ fɛyɩ se ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩwɩlɩ se ɖɩsɔɔlɩ-ɩ ye ɖɩɖɔŋ ɛ-paɣtʋ yɔɔ yɔ. Paɣtʋ ndʋ tɩ-taa lɛɛtʋ tɔŋ se ɖisusi laŋhɛzɩyɛ tɔm nɛ ɖɩpɩsɩ ɛyaa tɔmkpɛlɩkɩyaa. (Maatiyee 28:19, 20; Yohanɛɛsɩ 14:15, 21) Ðɩwɩlɩɣ ɖɔɖɔ se ɖɩsɔɔlɩ Yesu ye ‘ɖɩɖɔŋ ɛ-naŋgbanzɩ taa’ yɔ, pʋ-tɔbʋʋ lɛ se ye ɖɩñakɩ pana nɛ ɖɩmaɣzɩɣnɩ-ɩ ɖɔ-yɔɔdaɣ nɛ ɖa-lakasɩ pa-taa, paa ɖɩtɩtalɩ pilim yɔ. (1 Pɩyɛɛrɩ 2:21) Pɩkɛdɩɣnɩ Yehowa alɩwaatʋ ndʋ ɛnaɣ se mba pɔsɔɔlɩ ɛ-Pɩyalʋ yɔ, pɛwɛɛ pañakɩ pana se pamaɣzɩnɩ-ɩ yɔ.

7. Ɛbɛ yɔɔ pɩkɛnɩ lɛɣtʋ se ɖa-taabalaa ɩkɛ Yehowa taabalaa?

⁷ Tisuu, siɣsiɣ wɛtʋ, ñamtʋ nɛ sɔɔlɩm mbʋ ɖɩwɛnɩ Yesu nɛ ɛ-paɣtʋ pɔ-yɔɔ yɔ, pɛkɛnɩ wɛtʋ kɩbandʋ ndʋ Yehowa ñɩnɩɣ Ɛ-taabalaa cɔlɔ yɔ. Pɩwɛɣ ɖeu se ɖa-taa paa anɩ ɛpɔzɩ ɛ-tɩ se: ‘Man-taabalaa wɛnɩ wɛtʋ kɩbandʋ ndʋ na? Man-taabalaa kɛ Yehowa taabalaa na?’ Ye ɖɩlabɩ mbʋ yɔ, pɩkɛ lɔŋsɩnɖɛ. Ɛyaa mba pɛwɛnɩ wɛtʋ kɩbandʋ nɛ posusuu Kewiyaɣ laŋhɛzɩyɛ tɔm nɛ kpekpeka yɔ, papɩzɩɣ pawazɩ-ɖʋ nɛ pasɩnɩ-ɖʋ nɛ ɖɩñaɣ pana nɛ ɖɩcaɣ wezuu ŋgʋ kɩkɛdɩnɩ Ɛsɔ yɔ.​—Cɔnɩ aɖakaɣ ŋga ka-ñʋʋ kɛ “ Anɩ Pʋdʋ Kɛ Taabalʋ Kɩbanʋ?” nɛ kɛwɛɛ takayaɣ hɔɔlʋʋ 29 yɔɔ yɔ.

8. Ɛbɛ tukuuni-ŋ (a) Nawomii nɛ Ruti pa-taabalɩyɛ taa? (b) Ebree evebiya naadozo taabalɩyɛ taa? (c) Pɔɔlɩ nɛ Timootee pa-taabalɩyɛ taa?

⁸ Bibl taa pɔyɔɔdɩ ɛyaa sakɩyɛ mba paaɖʋ taabalɩyɛ kɩbanɖɛ yɔ, pɔ-tɔm. Ŋpɩzɩɣ nɛ ŋkalɩ taabalɩyɛ nɖɩ ɖɩɩwɛ Nawomii nɛ e-wolu Ruti pɛ-hɛkʋ taa yɔ; taabalɩyɛ nɖɩ ɖɩɩwɛ Ebree evebiya naadozo mba paawɛ Babilooni pɛ-hɛkʋ taa yɔ, nɛ taabalɩyɛ nɖɩ ɖɩɩwɛ Pɔɔlɩ nɛ Timootee pɛ-hɛkʋ taa yɔ, ɖɩ-tɔm. (Ruti 1:16; Danɩyɛɛlɩ 3:17, 18; 1 Kɔrɛntɩ 4:17; Filiipu 2:20-22) Ɛlɛ yele nɛ ɖɩtazɩ kɩɖaʋ kɩbaŋʋ nakʋyʋ taa: Taabalɩyɛ nɖɩ ɖɩɩwɛ Daviid nɛ Yonataanɩ pɛ-hɛkʋ taa yɔ.

9, 10. Ɛbɛ yɔɔ taabalɩyɛ kaawɛ Daviid nɛ Yonataanɩ pɛ-hɛkʋ taa?

⁹ Bibl tɔm se Daviid kʋ Gooliyaatɩ nɛ pɩtɛ lɛ, “Yonataanɩ kalɩzaɣ sʋʋ Daviid nɛ ɛsɔɔlɩ-ɩ ɛzɩ ɛ-maɣmaɣ e-wezuu yɔ.” (1 Samɩyɛɛlɩ 18:1) Peeɖe taabalɩyɛ kɩbanɖɛ nɖɩ ɖɩɩwɛ Daviid nɛ Yonataanɩ pɛ-hɛkʋ taa yɔ, ɖɩpaɣzaa; ŋgʋ Yonataanɩ kaakɩlɩ Daviid nɛ pɩnzɩ sakɩyɛ. Pa-taabalɩyɛ nɖɩ ɖɩɩwɛ mbʋ nɛ pɩkɔɔ nɛ pɩsɩɩnɩ alɩwaatʋ ndʋ Yonataanɩ sɩbɩ you taa yɔ. * (2 Samɩyɛɛlɩ 1:26) Ɛbɛ kaayeba nɛ pa-taabalɩyɛ nɖɩ ɖɩcɛyɩsɩ mbʋ?

¹⁰ Daviid nɛ Yonataanɩ paakɛ taabalaa sɔsaa mbʋ pʋyɔɔ yɔ, pa-naalɛ paasɔɔlɩ Ɛsɔ nɛ pañɩnɩɣ se pɛwɛɛ siɣsiɣ ɛ-ɛzɩdaa. Ɛzɩma pañɩnaɣ se pɔ-tɔm ɛkɛdɩnɩ Ɛsɔ yɔ, mbʋ yebina nɛ panɩɣnɩ ɖama. Paasɔɔlɩ ɖama pɛ-wɛtʋ kɩbandʋ yɔɔ. Pɩtɩla Yonataanɩ kaasɔɔlɩ Daviid mbʋ pʋyɔɔ yɔ, Daviid kaalʋbɩ Yehowa hɩɖɛ yɔɔ nɛ abalɩtʋ nɛ kpekpeka nɛ sɔɔndʋ tɩkpa-ɩ. Pɩtɩla Daviid ɖɔɖɔ ñaa sɔɔlɩ Yonataanɩ mbʋ pʋyɔɔ yɔ, ɛlɛ ñaŋaɣ Yehowa paɣtʋ nɛ ɛɖɛzɩ Daviid kɛzɛɣa nɔɔ. Cɔnɩ nɛ ŋna mbʋ pɩlaba alɩwaatʋ ndʋ piitibi Daviid yɔɔɔ yɔ. Wiyaʋ kɩdɛkɛdʋ Sɔɔlɩ, weyi ɛɛkɛ Yonataanɩ caa yɔ, ɛ-pana yɔɔ lɛ, Daviid sewa nɛ ɛmɛlɩ kañɩmbusuu taa. Yonataanɩ labɩ lakasɩ kɩbanzɩ nasɩyɩ: Ɛkʋyaa “nɛ ewolo Daviid cɔlɔ . . . nɛ ɛkpazɩ e-nesi ɖoŋ Ɛsɔ hɩɖɛ taa.” (1 Samɩyɛɛlɩ 23:16) Maɣzɩ nɛ  ŋna ɛzɩma piitukuni Daviid se ɛ-taabalʋ kʋsɔɔlʋ kɔma se ɛsɩnɩ-ɩ nɛ ɛkpazɩ-ɩ ɖoŋ yɔ. *

11. Ɛbɛ Yonataanɩ nɛ Daviid pɔ-tɔm kpɛlɩkɩɣ-ŋ taabalɩyɛ ɖʋʋ yɔɔ?

¹¹ Ɛbɛ Yonataanɩ nɛ Daviid pa-kɩɖaʋ kpɛlɩkɩɣ-ɖʋ? Tɔm kɩcɛyɩtʋ ndʋ ɖɩkpɛlɩkɩɣ yɔ, ndʋ yɔ: Pɩcɛyaa se taabalaa ɩwɛɛnɩ fezuu taa kaɖʋsɩ kʋyʋmsɩ. Pɩwɛɣ ɖeu se ɖɩñɔtʋʋnɩ ɛyaa mba pɛwɛnɩ tisuu nɛ pacakɩ wezuu nɛ pañɩnɩɣ se pɛwɛɛ siɣsiɣ Ɛsɔ ɛzɩdaa ɛzɩ ɖa yɔ. Papɩzɩɣ patɩŋnɩ pa-lɩmaɣza, wɛtʋ ndʋ tɩ-taa pɛwɛɛ yɔ, nɛ mbʋ  pɩtalɩ-wɛ pe-wezuu caɣʋ taa yɔ, pɩ-yɔɔ nɛ pakpazɩ ɖe-tisuu ɖoŋ. (Kalɩ Roma 1:11, 12) Ðɩpɩzɩɣ nɛ ɖihiɣ taabalaa kɩbama mba ɖo-koobiya hɛkʋ taa. Pʋ-tɔbʋʋ lɛ se mba powoki kediɣzisi Kewiyaɣ Kpaaŋ taa yɔ, patɩŋa payɩ pɛkɛ taabalaa kɩbama yaa we? Aayɩ.

12, 13. (a) Ɛbɛ yɔɔ paa ɛgbɛyɛ taa maɣmaɣ, pɩtɩkɛ paa weyi pɩwɛɛ se ɖɩlɩzɩ se ɛkɛ ɖa-taabalʋ? (b) Kaɖɛ nɖɩ kajalaɣ pɩnzɩ mɩnʋʋ taa agbaa kataa nɛ pɩ-yɔɔ lɛ, tɔm kɩcɛyɩtʋ ndʋ Pɔɔlɩ kaayɔɔdaa?

¹² Halɩ ɛgbɛyɛ taa maɣmaɣ pɩtɩkɛ ɛyaa tɩŋa pɩwɛɛ se ɖɩlɩzɩ se pɛkɛ ɖa-taabalaa. Pʋpɔzʋʋ se ɖa-taabalaa ɛkɛ mba papɩzɩɣ pasɩnɩ-ɖʋ nɛ ɖiwobini ɛzɩdaa fezuu taa yɔ. Tɔm tʋnɛ tɩlakɩ-ɖʋ piti yaa we? Toovenim taa lɛ, aayɩ. Ye ɖɩkpaɣ ɛzɩ tɩŋ ŋgʋ kɩlʋlʋʋ pee yɔ, pee naayɛ sɛɣ lɔŋ, ɛlɛ lɛɛna ɩɩsɛɣ lɔŋ. Mbʋ ɖɔɖɔ pɩwɛ ɛgbɛyɛ taa. Krɩstʋ mba nabɛyɛ kpakɩɣ alɩwaatʋ sakɩyɛ pʋcɔ nɛ papɩɩ fezuu taa. Mbʋ labɩna nɛ paa ɛgbɛyɛ nɖɩ ɖɩ-taa lɛ, Krɩstʋ mba nabɛyɛ pɩ fezuu taa nɛ pɩkɩlɩ lalaa. (Ebree 5:12-6:3) Toovenim, pʋmʋnaa se ɖɩwɛnɩ laŋɩyɛ ɖɔkʋʋ nɛ ɖɩsɔɔlɩ koobiya kɩfama nɛ ajama, mbʋ pʋyɔɔ yɔ ɖɩñɩnɩɣ se ɖɩsɩnɩ-wɛ nɛ pɛɖɛnɩ ɛzɩdaa fezuu taa.​—Roma 14:1; 15:1.

¹³ Wiɖii wiɖii lɛ, nabʋyʋ pɩzɩɣ nɛ pɩla ɛgbɛyɛ taa nɛ pʋpɔzʋʋ se ɖɩtɩlɩ taabalɩyɛ nɖɩ ɖɩɖʋʋ yɔ. Nabɛyɛ pɩzɩɣ nɛ palakɩ mbʋ pɩtɩtʋʋzɩ yɔ. Lɛlaa ñapɩzɩɣ nɛ papaɣzɩ pe-liŋ tɛɛ miduu. Kajalaɣ pɩnzɩ mɩnʋʋ taa agbaa kaakatɩ kaɖɛ nɖɩ. Koobiya sakɩyɛ kaawɛ siɣsiɣ ɛlɛ nabɛyɛ taaɖɔŋ ɖɔnɛ kɩbanɖɛ. Nabɛyɛ kaawɛ Kɔrɛntɩ ɛgbɛyɛ taa nɛ pataaɖɔŋ Krɩstʋ wɩlɩtʋ natʋyʋ yɔɔ; pɩ-yɔɔ Pɔɔlɩ paɣ ɛgbɛyɛ nɖɩ se: “Itaalesi mɩ-tɩ yem, ɛgbaɣdɩyɛ kɩdɛkɛdɩyɛ lesiɣ lakasɩ kɩbanzɩ.” (1 Kɔrɛntɩ 15:12, 33) Pɔɔlɩ heyi Timootee se ɛgbɛyɛ taa maɣmaɣ, nabɛyɛ lakasɩ ɩɩkaɣ  tʋʋzʋʋ. Nɛ eheyi Timootee ɖɔɖɔ se ɛkpa ɛ-tɩ nɛ ɛyaa mba, pʋ-tɔbʋʋ lɛ se pataakɛ ɛ-taabalaa sɔsaa.​—Kalɩ 2 Timootee 2:20-22.

14. Ɛzɩma ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩkpaɣ tɔm ndʋ Pɔɔlɩ yɔɔdɩ taabalɩyɛ ɖʋʋ yɔɔ yɔ nɛ ɖɩlabɩnɩ tʋmɩyɛ?

¹⁴ Ɛzɩma ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩkpaɣ Pɔɔlɩ tɔm ndʋ nɛ ɖɩlabɩnɩ tʋmɩyɛ? Paa pɩtɩɩkɛ ɛgbɛyɛ taa yaa ɛjaɖɛ yɔɔ yɔ, pʋpɔzʋʋ se ɖise ɛyaa mba papɩzɩɣ pɛwɛɛnɩ ɖoŋ kɩdɛkɛdɩŋ nɩɩyɩ ɖɔ-yɔɔ yɔ. (2 Tesaaloniki 3:6, 7, 14) Pʋpɔzʋʋ se ɖɩkandɩyɩ ɖa nɛ Yehowa ɖa-taabalɩyɛ yɔɔ. Tɔzɩ se ɛzɩ kpootu yɔ, ɖɩñɔʋ yaa ɖɩkpakɩɣ ɖa-taabalaa mba ɖɩñɔtʋʋnɩ-wɛ ɖoŋ ɖoŋ yɔ, pa-lɩmaɣza nɛ pa-lakasɩ. Ðɩɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩɖʋ kpootu azuluma lɩm taa nɛ ɖɩmaɣzɩ se lɩm kɩbam sʋʋnɩ-tʋ. Mbʋ ɖɔɖɔ ɖɩɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩcakɩ ɛyaa kɩdɛkɛdaa cɔlɔ nɛ ɖitaa liu se ɖɩwɛɣnɩ wɛtʋ kɩbandʋ.​—1 Kɔrɛntɩ 5:6.

15. Ɛbɛ pɩwɛɛ se ŋla nɛ ŋhiɣ taabalaa mba papɩ fezuu taa ɛgbɛyɛ taa yɔ?

¹⁵ Ñʋʋ leleŋ se ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖihiɣ taabalaa kɩbama sakɩyɛ ɖo-koobiya hɛkʋ taa. (Keɣa 132:1) Ɛzɩma ŋpɩzɩɣ nɛ ŋhiɣ taabalaa mba pañakɩ pana se papɩɩ fezuu taa yɔ, ɛgbɛyɛ taa? Alɩwaatʋ ndʋ ŋñakɩ pana se ŋwɛɛnɩ wɛtʋ kɩbandʋ nɛ ɖɔnɛ kɩbanɖɛ yɔ, pɩhɔŋ mba pɛwɛnɩ lɩmaɣza ana yɔ nɛ pɔñɔtɩnɩ-ŋ. Ɛlɛ pɩwɛɛ se ŋkpɛzɩ naŋgbanzɩ nasɩyɩ pʋcɔ nɛ papɩsɩ ña-taabalaa. (Cɔnɩ aɖakaɣ “ Ɛzɩma Ðɩlaba nɛ Ðihiɣ Taabalaa Kɩbama yɔ” takayaɣ hɔɔlʋʋ 30 yɔɔ) Ñɩnɩ mba pɛwɛnɩ wɛtʋ kɩbandʋ ndʋ ŋsɔɔlaa se ŋwɛɛna yɔ. Ðɔ Bibl lɔŋ tasʋʋ weyi ɛtɔŋ se ‘ɖikuli ɖa-laŋɩyɛ’ yɔ, ɛ-yɔɔ nɛ ŋñɩnɩ taabalaa ndɩ ndɩ koobiya hɛkʋ taa. Taacɔnɩ po-tomnaɣ tɔlɩm, yaa ɖenɖe palɩnaa yɔ. (2 Kɔrɛntɩ 6:13; Kalɩ 1 Pɩyɛɛrɩ 2:17) Taaɖʋ taabalɩyɛ nɛ ña-ɖaɣʋnaa yeke na. Tɔzɩ se Yonataanɩ kaakɩlɩ  Daviid nɛ pɩnzɩ sakɩyɛ. Ña-taabalaa mba pakɩlɩ-ŋ pɩnzɩ yɔ, papɩzɩɣ nɛ pɔsɔzɩ-ŋ lɔŋ pɩdɩɩfɛyɩ.

16, 17. Ɛbɛ yɔɔ pɩtɩmʋna se ɖɩlɩɩ ɛgbɛyɛ taa ye koobu nɔɔyʋ ɛɖʋ-ɖʋ ɖɩwɩzɩyɛ yɔ?

¹⁶ Ɛyaa mba pɛwɛ ɛgbɛyɛ taa yɔ, palɩnɩ lona ndɩ ndɩ taa nɛ pɛ-wɛtʋ ɖɔɖɔ wɛ ndɩ ndɩ; pɩ-yɔɔ lɛ, nabʋyʋ taa tɔm pɩzɩɣ nɛ pɩkɔɔ pɛ-hɛkʋ taa. Koobu nɔɔyʋ pɩzɩɣ nɛ ɛyɔɔdɩ yaa ɛla nabʋyʋ nɛ pɩwɩzɩ-ɖʋ. (Aduwa 12:18) Nabʋyʋ taa lɛ, tɔm kɔŋ mbʋ pʋyɔɔ yɔ ɖɩwɛ ndɩ ndɩ, yaa ɖɩɩnɩɣnɩ ɖama, yaa ɖɩfɛyɩnɩ lɩmaɣza kʋyʋma. Pɩwɛɛ se tɩlasɩ nzɩ siyele nɛ putuuli-ɖʋ nɛ ɖɩlɩɩ ɛgbɛyɛ taa yaa we? Aayɩ ɖɩɩlakɩ mbʋ, ye ɖɩsɔɔlɩ Yehowa nɛ mba ɛsɔɔlaa yɔ.

 ¹⁷ Yehowa kɛnɩ ɖa-Lɩzɩyʋ nɛ Weyi ɛɖɔkʋʋ ɖe-wezuu yɔ, pɩ-yɔɔ ɛmʋnaa se ɖɩsɔɔlɩ-ɩ nɛ ɖɩsɛɛ-ɩ nɛ ɖa-laŋɩyɛ pilim. (Natʋ 4:11) Pɩtasɩ lɛ, pʋpɔzʋʋ se ɖɩɖʋ nesi ɛgbɛyɛ mbʋ pʋyɔɔ yɔ nɖɩ Yehowa lakɩnɩ tʋmɩyɛ. (Ebree 13:17) Mbʋ labɩna nɛ paa koobu nɔɔyʋ ɛɖʋ-ɖʋ ɖɩwɩzɩyɛ yaa ɛlabɩ nabʋyʋ nɛ pɩtɩkɛdɩnɩ-ɖʋ yɔ, ɖiiyeki se pana ana ala nɛ ɖɩlɩɩ ɛgbɛyɛ taa. Ðɩɩlakɩ mbʋ, mbʋ pʋyɔɔ yɔ, pɩtɩkɛ Yehowa ɖʋnɩ-ɖʋ ɖɩwɩzɩyɛ. Sɔɔlɩm mbʋ ɖɩsɔɔlɩnɩ Yehowa yɔ, pɩ-yɔɔ lɛ ɖɩɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩha-ɩ siɣye nɛ ɖikizi ɛ-samaɣ.​—Kalɩ Keɣa 118:165.

18. (a) Ɛbɛ ɖɩpɩzɩɣ ɖɩla nɛ laŋhɛzɩyɛ wɛɛ ɛgbɛyɛ taa? (b) Ye pɩsaŋ kpeɣu nɛ ɖɩkpaɣ ɖikpeɣ yɔ, wazasɩ nzɩ ɖihikiɣ?

¹⁸ Sɔɔlɩm mbʋ ɖɩsɔɔlɩnɩ ɖo-koobiya yɔ, piyeki nɛ ɖɩñaɣ pana se laŋhɛzɩyɛ ɛwɛɛ ɛgbɛyɛ taa. Yehowa nawa se ɖɩtɩtalɩ pilim. Pɩwɛɛ se ɖa ɖɔɖɔ ɖɩtɔzɩ se ɖo-koobiya tɩtalɩ pilim. Sɔɔlɩm sɩɣnɩ-ɖʋ nɛ ɖihuuzi pa-kɩwɛɛkɩm cikpem yɔɔ. Ðɩtɔzʋʋ se ɖa-tɩŋa lɛ, ɖɩtɩtalɩ pilim nɛ piyidiɣ ɖa-taa paa anɩ. (Aduwa 17:9; 1 Pɩyɛɛrɩ 4:8) Sɔɔlɩm sɩɣnɩ-ɖʋ nɛ ‘ɖikpeɣ ɖama.’ (Koloosi 3:13) Toovenim se pɩfɛyɩ kɛlɛʋ paa ɛzɩmtaa. Ɛlɛ ye ɖiyeba nɛ ɖɩwɩzɩyɛ wabɩ-ɖʋ yɔ, ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩcaɣnɩ ɖo-koobu. Pɩtɩla yɔ, ɖɩmaɣzɩɣ se ɖa-pana ana ahɔŋnɩ weyi ɛca-ɖʋ tɔm yɔ, ɛ-nɩŋgbaaŋ. Ɛlɛ toovenim taa lɛ, ɖɩwɩzɩyɛ nɖɩ ɖa ɖɩwɛɛkɩɣ. Ye pɩsaŋ yɔ, ɖɩkpaɣ nɛ ɖikpeɣ, piyeki nɛ ɖihiɣ wazasɩ sakɩyɛ. (Luka 17:3, 4) Ða-laŋɩyɛ nɛ ɖa-lɩmaɣza pɛhɛɣ niɣ niɣ, ɛgbɛyɛ wɛɣ laŋhɛzɩyɛ taa, nɛ kɔzɩ kɔzɩ lɛ, taabalɩyɛ kɩbanɖɛ wɛɣ ɖa nɛ Yehowa ɖɛ-hɛkʋ taa.​—Maatiyee 6:14, 15; Roma 14:19.

19. Ɛbɛ pɩzɩɣ pɩla nɛ pɩ-yɔɔ lɛ, pɩwɛɛ se ɖa nɛ nɔɔyʋ ɖa-taabalɩyɛ ɛcɛ?

¹⁹ Alɩwaatʋ natʋyʋ taa lɛ, pɔpɔzʋʋ-ɖʋ se ɖɩcɛ ɖa nɛ weyi ɛɛkɛ ɖo-koobu ɛgbɛyɛ taa yɔ, ɖa-taabalɩyɛ. Pɩpɩzɩɣ  nɛ pɩkɛ alɩwaatʋ ndʋ ɛyʋ ɛnʋ ɛmanɩ Ɛsɔ paɣtʋ yɔɔ nɛ etikpiɖi nɛ palɩzɩ-ɩ ɛgbɛyɛ taa yɔ, yaa eyebi tisuu nɛ ɛwɩlɩɣ cɛtɩm wɩlɩtʋ yɔ, yaa ɛ-maɣmaɣ ɛlɩzɩ ɛ-tɩ ɛgbɛyɛ taa yɔ. Ɛsɔtɔm heyi-ɖʋ kpayɩ se ‘ɖise’ ɛyaa mba. * (Kalɩ 1 Kɔrɛntɩ 5:11-13; 2 Yohanɛɛsɩ 9-11) Pɩpɩzɩɣ nɛ pɩla kaɖɛ se ɖise ɛyʋ weyi ɛɛkɛ ɖa-taabalʋ yaa ɛkɛ ɖɔ-hɔʋ taa tʋ nɔɔyʋ yɔ. Ðɩkaɣ ɖa-tɩ ɖɔkʋʋ kpam nɛ ɖɩwɩlɩ se ɖɩsɔɔlɩ Yehowa nɛ ɛ-paɣtʋ nɛ pɩkɩlɩ pɩtɩŋa na? Tɔzɩ se siɣsiɣ wɛtʋ nɛ ñamtʋ pɛcɛyɩ siŋŋ Yehowa ɛzɩdaa.

20, 21. (a) Ɛbɛ yɔɔ ɛyaa lɩzʋʋ ɛgbɛyɛ taa kɛ sɔɔlɩm ɖʋtʋ? (b) Ɛbɛ yɔɔ pɩcɛyaa se ɖɩɖʋ taabalɩyɛ kɩbanɖɛ?

²⁰ Ɛyʋ lɩzʋʋ ɛgbɛyɛ taa kɛ sɔɔlɩm ɖʋtʋ kɩbandʋ ndʋ tɩlɩnɩ Yehowa cɔlɔ yɔ. Ɛbɛ yɔɔ? Ye palɩzɩ kɩwɛɛkɩm laɖʋ ɛgbɛyɛ taa yɔ, pɩwɩlɩɣ se pɔsɔɔlɩ Yehowa, ɛ-hɩɖɛ kiɖeɖee nɛ ɛ-paɣtʋ. (1 Pɩyɛɛrɩ 1:15, 16) Patɩŋɩɣnɩ ɖʋtʋ ndʋ tɩ-yɔɔ nɛ pakandɩyɩɣ ɛgbɛyɛ yɔɔ. Pɩkandɩyɩɣ ɛgbɛyɛ taa mba mba pɛwɛ siɣsiɣ yɔ, pɔ-yɔɔ. Paba pɩzɩɣ nɛ powolo pɩ-yɔɔ nɛ pɛsɛɣ Yehowa nɛ lidaʋ se ɛgbɛyɛ kɛ pɛɛyɛ lone nɖɩ ɖɩwɛ ndɩ nɛ ɛjaɖɛ kɩdɛkɛdɩyɛ ɖɩnɛ yɔ. (1 Kɔrɛntɩ 5:7; Ebree 12:15, 16) Nɩŋgbaaŋ hɔm mbʋ pɩwɩlɩɣ ɖɔɖɔ se ɖɩsɔɔlɩ kɩwɛɛkɩm laɖʋ. Pɩtɩla ɖʋtʋ ndʋ, ndʋ kaɣnɩ-ɩ sɩnʋʋ nɛ ɛna se pɩwɛɛ se ɛlɛɣzɩ ɛ-wɛtʋ nɛ ɛla mbʋ pʋpɔzʋʋ yɔ nɛ ɛpɩsɩ ɛkɔɔ Yehowa cɔlɔ.​—Ebree 12:11.

²¹ Toovenim pɩkɛna se ɖa-taabalaa wɛnɩ ɖoŋ weyi ɖɔ-yɔɔ yɔ, ɩpɩzɩɣ nɛ ɩlɛɣzɩ-ɖʋ. Pɩ-yɔɔ pɩkɛnɩ kɩjɛyʋʋ se ɖɩɖʋ taabalɩyɛ kɩbanɖɛ. Ye ɖɩɖʋ taabalɩyɛ nɛ Yehowa taabalaa nɛ ye ɖɩsɔɔlɩ mba Yehowa sɔɔlaa yɔ, ɖɩnɛ ɛlɛ taabalaa kɩbama ɖɩlɩzɩ mbʋ yɔ. Nɛ mbʋ ɖɩkpɛlɩkɩɣ pɔ-cɔlɔ yɔ, pɩsɩɣnɩ-ɖʋ nɛ ɖɩcaɣ wezuu ŋgʋ kɩkɛdɩnɩ Yehowa yɔ.