Ku bokona mu madisá

Ku bokona mu madisá

KIBATULU 3

Zola ió a a Zolo Kua Nzambi

Zola ió a a Zolo Kua Nzambi

‘Uoso uenda ni jinjimu, u bhiluka njimu.’ —JISABHU 13:20.

1-3. (a) Kidi kiahi ki tanga o Bibidia? (b) Kiebhi ki tu tena ku sola o makamba a tena ku tu longa ima iambote?

MU KIDI, o athu a difuangana kala o jiponja; ene ala ni ukexilu ua ku di longa o maukexilu a athu ala bhu kaxi kâ. Né muene se o muthu ka mesena, u tena ku kaiela o ifua ia athu, a mu kondoloka se u kala nau mu ithangana iavulu.

2 O Bibidia i tanga o kidi, kioso kiamba: ‘Uoso uenda ni jinjimu, u bhiluka njimu; uoso-phe u kala kamba dia ku kaiela o ioua, ka nange ku kituka kala ene.’ (Jisabhu 13:20) O kizuelu kiki, ki kilondekesa ku kala ngó kathangana ni muthu. O kizuelu “uenda ni,” kilombolola ukamba. * Phala ku jimbulula o velusu íii, saí divulu di tanga maka alungu ni Bibidia, diambe: “kuenda ni muthu, ku bhinga ku di zola.” Eie ku xikina kuila tuala ni ukexilu ua ku kaiela o muthu u tua zolo? Mu kidi, kuma tu kaiela o athu u tua zolo, ene a tena ku tu endesa mu njila iambote, mba ia iibha.

3 Phala tu kale mu henda ia Nzambi, tua tokala ku dilunga ni athu, a tu longa ima iambote. Kiebhi ki tu tena ku bhanga kiki? Tu bhanga kiki, mu ku zola ió a a zolo kua Nzambi, ni ku bhanga o makamba a Nzambi, ku kala makamba metu. Xinganeka ngó. O kuila tu tena ku kala ni makamba a mbote, o ió ala makamba a Jihova, ndenge? Tua tokala ku tonginina kiambote, o ukexilu ua athu a zolo Nzambi. Se tuijiia o ibanzelu ia Jihova, ia lungu ni ku sola o makamba, tua-nda tena ku sola makamba a mbote.

IÓ A A ZOLO KUA NZAMBI

4. Mukonda diahi Jihova uene mu sola kiambote o makamba mê, ni mukonda diahi uexana Mbalahamu ‘kamba diê?’

4 Ku mbandu ia ku sola o makamba, Jihova u tu jijila kima. O kuila muéne ua tokala o ku tu tangela se makamba ahi u tua tokala o ku sola? Mukonda muéne, o Suke-ku ia ngongo ioso, o ku kala kamba dietu, ujitu ua dikota. Muéne u sola athu a ukexilu uahi, phala ku kala makamba mê? Jihova u kala dikamba dia ió u mu xikina, u mu dielela. Xinganeka mu phangu ia Mbalahamu, o diiala dia kixikanu. Sé-ku polova ia bhonzo, kála o ku bhinga kua tata, ku bhana mon’ê mu sata. * Né kiki, Mbalahamu ua “bhakula Izake” mu ku xikana kuila “Nzambi ua soko-bho kubheka dingi Izake ku muenhu, né ku’alunga ku aii.” (Jihebeleu 11:17-19) Mbalahamu, mukonda dia kulondekesa o kixikanu, ni ku belesela, Jihova ua mu exana ‘kamba diê.’—Izaia 41:8; Tiiaku 2:21-23.

5. Kiebhi Jihova kia mona, oso a mu belesela?

5 Jihova u bhana valolo ia dikota kioso ki tu mu belesela ni muxima uoso. Muéne ua zolo oso a mu belesela, sé ku a jijidika. (Tanga 2 Samuuele 22:26.) Kála ki tua mono muKibatulu 1  kia divulu didi, Jihova ua uabhela kiavulu oso a mu belesela ni muxima uoso. O divulu dia Jisabhu 3:32, diambe: “O kikutu kiê u ki jituina athu oso aiuka muxima.” Oso a belesela o itumu ia Jihova a exana phala ku tunga mu “balaka iê”—ku a sola phala ku mu bheza, ni ku kala ni ujitu ua ku samba kua muéne.—Jisálamu 15:1-5.

6. Kiebhi ki tu tena kulondekesa kuila tua zolo Jezú, ni kiebhi kia mona Jihova athu a zolo Mon’ê?

6 Jihova ua zolo oso a zolo Jezú, mon’ê umoxi-élele. Jezú uambe: “Muthu se ua ngi zola, kikale u aluka o maka mami; o Tata iami-phe u mu zola. Mu kiki, ni eme ni Tata iami, tuiza kua muene, hé tu tunga-nê.” (Nzuá 14:23) Kiebhi ki tu tena kulondekesa kuila tua zolo Jezú? Tu bhanga kiki, mu ku belesela o itumu iê, ni ku boka o njimbu iambote, ni ku bhanga maxibulu. (Matesu 28:19, 20; Nzuá 14:15, 21) Tu tena ué kulondekesa kuila tua zolo Jezú, kioso ‘ki tu kaiela o phangu iê,’ mu izuelu ietu, mu ima i tu bhanga, né muene tu akua ituxi. (1 Phetele 2:21) Jihova u sanguluka kiavulu mu ku mona athu, a mu suína mu ku kaiela o phangu ia Mon’ê.

7. Mukonda diahi o makamba metu, a tokala ku kala makamba a Jihova?

7 Jihova ua mesena kuma, o makamba mê alondekesa: kixikanu, a kala jifiiele, a belesela, a zola Jezú, ni ku kaiela o phangu iê. Tua tokala ku dibhudisa: O kuila o makamba mami, alondekesa o ídifua íii? O kuila o makamba mami, makamba a Jihova? Kima kiambote se ene a kala makamba a Jihova. Mukonda o athu ala ni ídifua iambote, aboka o njimbu ia Utuminu ua Nzambi, a tena ku tu suínisa ku belesela Nzambi.—Tanga o kaxa, “ Ihi i Bhangesa o Muthu ku Kala Dikamba Dia Mbote?” mu mbandu ia 29.

PHANGU IA BIBIDIA IA LUNGU NI UKAMBA

8. Ihi ia ku uabhela mu ukamba ua (a) Nouemi ni Lute? (b) O minzangala itatu akua Izalaiele? (c) Phaulu ni Timote?

8 O Bibidia i tanga phangu iavulu, ia lungu ni athu a katula mbote mu ku sola makamba ambote. Eie u tena ku tanga o ukamba uexile nau Nouemi, ni mbalakaji iê, Lute, o minzangala itatu akexile mu mbanza ia Babilonha, exile makamba ambote, ni ukamba ua Phaulu ni Timote. (Lute 1:16; Daniiele 3:17, 18; 1 Kolindo 4:17; Filipe 2:20-22) Mu kiki, tua-nda mona phangu ia mukuá: O ukamba uexile nau Davidi, ni Jonata.

9, 10. Kuebhi kua tundu o ukamba ua Davidi, ni Jonata?

9 O Bibidia i tanga kuila, kioso Davidi kia jibha Ngoliia, ‘muxima ua Jonata u takana ni muxima ua Davidi mu ukamba, Jonata anga u zola Davidi kala kia di zolo muene.’ (1 Samuuele 18:1) Kiki, kiene kia mateka o ukamba uâ, sumbala Jonata ua kexile kota, dia Davidi, o ukamba uâ, ua nangenena katé kioso Jonata kiafú mu ita. * (2 Samuuele 1:26) Kuebhi kua tundu o ukamba ua Davidi, ni Jonata?

10 Davidi ni Jonata, akexile makamba ambote mukonda a zolele Nzambi, ni ku kala jifiiele kua muéne. Kiki, kia a bhangesa ku kolesa o ukamba uâ mu nzumbi. Kala muthu, ua kexile ni ídifua ia uabhelele mukuá. Jonata ua diuanene mu ku mona Davidi ku kolokota o ku zokela o dijina dia Jihova. Davidi, ua xila kiavulu Jonata, mukonda muéne ua xila Jihova mu ku bhanga o ima, ni ku dianga o ku ta ku pholo o ibhindamu ia Davidi. Mu kifika, xinganeka o phangu ia bhiti ni Davidi kioso kia kexile ni ibhidi ku muenhu uê, muéne ua tungile mu kikangalakata, kioso kia kexile mu lenga o Sobha ia iibha Saúlu, tata ia Jonata. Mu kulondekesa kuila ua zolo Davidi, Jonata ua balumuka uai mu sota Davidi . . . “u mu suínisa muxima mua Nzambi.” (1 Samuuele 23:16) Xinganeka kiebhi kia divu Davidi kioso kia mono kamba diê Jonata, ueza ku mu suínisa! *

11. Phangu iahi ia tu bhana Davidi, ni Jonata, ia lungu ni ukamba?

11 Ihi i tua di longo ku phangu ia Davidi, ni Jonata? Mu kidi, tua di longo kuma, o kima kia beta-kota kia tokala ku kala nau o makamba, o ídifua iambote ia nzumbi. Kioso ki tu bhanga ukamba, ni athu a bheza kumoxi ni etu, ni ku di longa o itumu ia Nzambi, a mesena o ku kolokota mu ku bheza Nzambi, tu tena ku di suínisa. (Tanga Loma 1:11, 12.) Athu iá, tu a sanga mu kilunga kia Nzambi. O kuila kiki kilombolola kuila, oso ene múia mu iônge, makamba a mbote? Kana.

KIEBHI KI TU TENA KU SOLA MAKAMBA AMBOTE

12, 13. (a) Mukonda diahi tua tokala ku sola kiambote o makamba u tu dilunga nau, katé muene mu kaxi ka jiphange jetu mu kilunga? (b) Mu hama ia dianga, ibhidi iahi ia bhiti na-iu o Jikidistá mu ilunga, ni itendelesu iahi ia a bhana Phaulu?

12 Né muene mu kilunga, tua tokala ku sola kiambote o makamba metu, se tua-ndala ku kala ni makamba a tu kuatekesa ku kula mu nzumbi. O kuila o kitendelesu kiki, ki tu sasumukisa? Mu kidi, kana. Mukonda saí Jikidistá mu kilunga, a bhingi dingi ithangana iavulu, phala ku kula mu nzumbi, kála o ibundu ku muxi, iú i bhinga ithangana iavulu phala kúbhia, o ia mukuá kana. Kiene kimoxi uê, mu kilunga muala jiphange, kala mu kitala kimoxi kia lungu ni ku kula mu nzumbi. (Jihebeleu 5:12–6:3) Mu kiki, tua tokala ku kala ni muanhu, ni kulondekesa henda ku athu a bokona kindala mu kilunga, ni ku jiphange a bhuila mu nzumbi, mukonda tua mesena ku a kuatekesa ku kula mu ukexilu ua nzumbi.— Loma 14:1; 15:1.

13 Mu ithangana ia mukuá, tua tokala ku dilanga ku ukamba u tu bhanga mu kilunga. Mukonda, saí iá, nange a mateka ku kala ni ukexilu ua iibha. A mukuá, nange a kala ni phonzo ku muxima, ni kifua kia ku tatela akuâ. O ilunga mu hama ia dianga K. K., a bhiti ué mu maka enhá. Sumbala exile jifiiele, saí iá, ka kexile ni ídifua iambote mu kaxi ka jiphange. Mukonda mu kilunga kia akua Kolindo, mua kexile jiphange ka kexile mu xikina o milongi ia kexile mu a bhana, kienhiki, poxolo Phaulu ua tendelesa o kilunga: ‘Ki mu di nganale! O ku dilunga ni athu aiibha, ki bolesa o ifua iambote.’ (1 Kolindo 15:12, 33) Phaulu ua dimuna Timote, kuila né muene mu kaxi ka Jikidistá, kueji moneka athu kala ni ídifua iambote. Timote a mu dimuna phala ka dilunge ni athu enhá, akexile ni ídifua ia iibha akexile mu kilunga.—Tanga 2 Timote 2:20-22.

14. Kiebhi ki tu tena ku kumbidila o milongi ia bhana Phaulu, ia lungu ni ku bhanga ukamba?

14 Kiebhi ki tu tena ku kumbidila o milongi i tu sanga mu itendelesu ia Phaulu? Mu ku dituna ku dilunga ni athu oso-oso—ki kale ni jiphange mu kilunga mba ni athu ka tokala mu kilunga—eji tu bhangesa ku kala ni ídifua ia iibha kála ene. (2 Tesalonika 3:6, 7, 14) Tua tokala ku langa o kixikanu kietu. Di lembalala kuila tuala kála tu jiponja, tu tena kulondekesa o ídifua, ni ibhangelu ia makamba metu. Ki tu tena ku ta jiponja mu nvindangale, ni ku kingila kuila ku tunda menha, kiene kimoxi ué ni etu, ki tu tena ku dilunga ni athu ala ni ukexilu ua iibha, etu ni tu kala ni ídifua iambote ku pholo ia athu.—1 Kolindo 5:6.

Eie u tena ku sanga makamba a kidi, mu kaxi ka jiphange jetu mu kilunga

15. Kiebhi ki u tena ku bhanga ukamba ni jiphange a kulu kiá mu nzumbi, mu kilunga?

15 Ki ki bhonzo ku sanga makamba a kidi mu kaxi ka jiphange jetu mu kilunga. (Jisálamu 133:1) Kiebhi ki u tena ku sanga makamba a kulu mu nzumbi mu kilunga? Kioso ki uia ni ku kula mu nzumbi, ni kulondekesa o ídifua iambote, sé phata o jiphange a mu suína mu londekesa o ídifua kála íii, a-nda uabhela o ukexilu uê uambote. Mu kithangana kiki, eie ua tokala ku suína phala ku kolesa dingi o ukamba uê, ni jiphange. (Tanga o kaxa, “ Kiebhi ki Tua Bhange Makamba Ambote,” mu mbandu ia 30.) Bhanga ukamba ni athu alondekesa o ídifua i ua mesena ku kala na-iu. Kaiela o milongi ia Bibidia ia lungu ni ku ‘jikula o mixima ienu’ mu ku bhanga ukamba ni jiphange joso mu kilunga. (2 Kolindo 6:13; tanga 1 Phetele 2:17.) Kana ku bhanga ngó ukamba ni jiphange ala mu kitala kiê. Ijiia-kio kuma Jonata uexile dikota dia Davidi mu kitala kiá mivu. O jiphange a kulu kiá mu kitala, a tena ué ku katula mbote mu ukamba ué ni ku di longa kiavulu mu ima i uejiia.

KIOSO KI BHU MONEKA MAKA

16, 17. Se bhu kala phang’etu, ua tu zuela kima ki tua ki uabhela, mukonda diahi, ki tu tokala ku xa o kilunga?

16 Saí ithangana mu kilunga mua-nda moneka maka mukonda tu sanga-mu athu ka kudila mu kididi kimoxi, kala muthu uala ni ídifua iê. Saí kithangana, phang’etu u tena kuzuela kima ki tu luualesa. (Jisabhu 12:18) Saí kithangana bhu moneka maka, mukonda kala muthu uala ni ifua iê, ni ku kamba ku tonginina kiambote o izuelu ia mu kuetu, mba ku kamba ku xikina o ibanzelu ia akuenu. O kuila tua-nda dibhala mukonda dia ima íii ia moneka, ni ku xisa o kilunga? Kana, se tuala ni henda ia kidi kua Jihova, ni ió a a zolo kua muéne.

17 Mukonda dia ku kala o Mubhangi uetu uene mu dikila o muenhu uetu, Jihova ua tokala tu mu londekesa o henda ietu, ni u bhezelu uetu. (Dijingunuinu 4:11) Tua tokala uê ku xila o kilunga kiê, kia zolo muéne ni ku ki kuatekesa. (Jihebeleu 13:17) Mu kiki, se phang’etu na tu zuela kima ki tua ki uabhela, ki tu tokala ku xa o kilunga, mba hunji ia ku iá mu kilunga. O kuila tueji bhanga kiki? Kana, mukonda Jihova ki muéne ua tu xingi. O henda ietu kua Jihova, ki ia-nda tu bhangesa kuxa o kilunga kiê, ni mundu uê!—Tanga Jisálamu 119:165.

18. (a) Ihi i tua tokala ku bhanga phala ku bhekesa kutululuka mu kilunga? (b) O kuila o ku loloka akuetu, kioso kia tu bhanga kima kia iibha, ki tu bhekela mabesá?

18 O ku zola o jiphange jetu, ku tu bhangesa ku bheka kutululuka mu kilunga. Jihova ka kingila o kuiuka ku jiselevende jê, ja zolo, tua tokala ku kaiela o phangu ia Jihova. O henda i tu bhangesa ku loloka o iluezu ia jiphange jetu, ni kuijiia kuila etu enioso tu akua ituxi, tuene mu lueza ué. (Jisabhu 17:9; 1 Phetele 4:8) O henda i tu kuatekesa ‘ku loloka akuetu.’ (Kolose 3:13) Saí ithangana ki bhonza ku belesela o milongi íii. Se tu ehela kuila o ibanzelu ietu ia iibha, i kala ku muxima uetu, tua-nda bhaka phonzo, mu ku banza kuila o ku kala ni njinda ku muxima, tua mu bhana kaxtiku ku muthu ua tu xingi. Mu kidi, o ku bhaka phonzo ku muxima, ki tena ku tu bhanga kia iibha. Kioso ki tu loloka akuetu, ku tu bhekela mabesá avulu. (Luka 17:3, 4) Ku tu bhekela kutululuka kua muxima, ki bheka paze mu kilunga, ki langa ué o ukamba uetu ni Jihova.—Matesu 6:14, 15; Loma 14:19.

KIOSO KI KU BHINGA KUEHA KU DILUNGA NI MUTHU

19. Ihi i tu bhangesa kueha ku dilunga ni muthu?

19 Saí ithangana tu eha ku dilunga ni muthu a mu kaie mu kilunga. Kiki ki bhita se o muthu u xibhakela o itumu ia Nzambi sé ku diela o kituxi kiê, a mu kaia mu kilunga, mba muthu u xa o kilunga kia Nzambi mu vondadi iê. O Maka a Nzambi a tu tangela kuma, ki tu tokala ‘ku tambulula’ athu enhá. * (Tanga 1 Kolindo 5:11-13; 2 Nzuá 9-11) Ki tu bhonza kiavulu ku bhanga kiki, se o muthu iú ndandu ietu, mba kamba dietu. O kuila tua-nda kala fiiele, ni ku belesela, ni kulondekesa kuila o ufiiele uetu kua Jihova, ni ku Itumu iê kua beta-kota, o ima ioso ndenge? Tua tokala ku lembalala kuila Jihova, ua uabhela o ukexilu ua ku belesela, ni ua ku kala tu ji fiiele.

20, 21. (a) Mukonda diahi ku kaia o muthu mu kilunga kilondekesa kuila a mu zolo? (b) Mukonda diahi tua tokala ku sola kiambote o makamba metu?

20 O ku kaia o muthu mu kilunga, kilondekesa o henda ia Jihova. Kiebhi? Ku kaia muthu ka diela o ituxi iê, kilondekesa henda mu dijina di kola, dia Jihova. (1 Phetele 1:15, 16) O ku kaia o muthu ka diela o ituxi, ki langa o kilunga. Kiki, ki bhangesa kuila o kituxi ki ki sambukila ku jiphange mu kilunga, mu kiki, tu tena kuijiia kuila o kilunga kididi kia ku lengela-mu, ku mundu iú ua iibha. (1 Kolindo 5:7; Jihebeleu 12:15, 16) O kaxtiku ka bhana ku muthu ua te o kituxi, kilondekesa kuila a mu zolo. Nange, kiki kiene kia bhingi phala o muthu ku diela o ituxi iê, na vutuke mu kilunga kia Jihova.—Jihebeleu 12:11.

21 Ki tu tena ku dituna kuma o makamba metu, a tena ku tu longa ima iambote, mba ia iibha, mu kiki, tua tokala ku sola kiambote o makamba u tu kala nau. Se tu sola o makamba a Jihova, phala ku kala makamba metu, ni ku zola oso a a zolo kua Jihova, tua-nda kala ni makamba ambote, ene, a-nda tu kuatekesa ku belesela ioso ia uabhela Jihova.

^ kax. 2 O kizuelu mu Hebalaiku “u kala,” kilombolola ué, “ku dilunga ni” ni ku “kala ni ukamba ni.”—Afundixi 14:20; Jisabhu 22:24.

^ kax. 4 Mu ku bhinga kuila, Mbalahamu u mu bhana mon’ê, Izake, Jihova ua kexile mu londekesa o sata ia ku bhana, mon’ê umoxi-élele. (Nzuá 3:16) Jihova k’ehela Mbalahamu ku satela mon’ê, Izake, bhu kididi kia Izake, Jihova ua bhana kambudi, phala ku ka satela.—Dimatekenu 22:1, 2, 9-13.

^ kax. 9 Davidi uexile hanji “munzangala” kioso kia jibha Ngoliia, kioso Jonata kiafu, nange Davidi ua kexile ni 30 a mivu. (1 Samuuele 17:33; 31:2; 2 Samuuele 5:4) Nange, Jonata ua kexile ni 60 a mivu kioso kiafu, mu ku mona, ua kexile muadiakimi ua tundu Davidi mu 30 a kitala.

^ kax. 10 Kála ki tanga o divulu 1 Samuuele 23:17, Jonata uambe pondo jitanu, phala ku suínisa Davidi: (1) Ua mu suínisa phala ka kale ni uôma. (2) Ua mu ambela kuila tat’ê, Saúlu, keji tena ku mu kuata. (3) Ua mu ambela kuma muéne, ua-nda kala ku ungana ua ku tumina Izalaiele kála kia kanena Nzambi. (4) Ua kanena kuila ua-nda kala kamba dia Davidi. (5) Uambe kuila Saúlu, ua kijidile kuila Jonata ni Davidi exile makamba.

^ kax. 19 Se ua mesena kuijiia dingi ihi i ua tokala ku bhanga, ni muthu ua xisa o kilunga kia Nzambi mu vondadi iê, mba a mu kaie, tanga o Kibandekesu mu jimbandu ja 207-209.