Bzimogeni bzinthu bzimwebzi

Ndokoni pa mbuto ya misolo ya nkhani

MSOLO 3

Funani Wale Omwe Mulungu Ambawafuna

Funani Wale Omwe Mulungu Ambawafuna

‘Omwe an’famba na wanthu wanzeru, an’dzakhalambo wanzeru.’—MIMWANI 13:20.

1-3. (a) Kodi Bibliya limbalewa bza cadidi ciponi cakusaya kugazika? (b) Kodi tingacite ciyani kuti tisankhule axamwali omwe angatilimbise kucita bzinthu bzabwino?

WANTHUFE tiri ninga thonje; thonje likaikhidwa m’madzi, limbamwa madziyo. Bzibodzi-bodzimbo, ifepano timbadiza lini kutewezera makhalidwe na bzicito bza wanthu womwe timbaceza nawo kwene-kwene.

2 Bibliya limbalewa cadidi cakusaya kugazikaci: ‘Omwe an’famba na wanthu wanzeru, an’dzakhalambo wanzeru; koma omwe an’cita bzinthu na apsiru, bzin’dzamumalira kuipa.’ (Mimwani 13:20) Mwaniyu unkulewa lini bza wanthu omwe timbandomusana nawo. Fala lakuti ‘kufamba na’ limbalewa bza uxamwali bwakuyenderera. * Pakufokotoza mafala ya mu vesiri, bukhu linango lidati: “Kufamba na munthu kumbathandauza kumufuna munthuyo na kubverana naye kwene-kwene.” Kodi mun’tawiriza lini kuti ifepano timbatewezera wanthu omwe timbawafuna? Tenepo, pakuti timbawakhulupira kwene-kwene wanthu womwe timbawafuna, ifepano tingatewezere makhalidwe yawo, yomwe yangakhale yabwino ayai yakuipa.

3 Kuti tipitirize kufunidwa na Mulungu tin’funika kukhala na axamwali omwe an’dzatilimbisa kucita bzinthu bzabwino. Kodi tingacite tani bzimwebzo? Tingacite bzimwebzo mwa kufuna wanthu omwe Mulungu ambawafuna, ndipo axamwali wa Mulungu, akhalembo axamwali wathu. Kumbukirani ibzi: Mbani angathemere kukhala axamwali wathu kuposa wale omwe ana makhalidwe yomwe Yahova ambayafuna kwa axamwali wace? Mbatiwoneni tsapano kuti ni wanthu aponi omwe ambafunidwa na Mulungu. Tikadziwa momwe Yahova ambaiwonera nkhaniyi, ifepano tin’dzakwanisambo kusankhula bwino axamwali wathu.

WANTHU OMWE AMBAFUNIDWA NA MULUNGU

4. (a) Thangwe ranyi Yahova ana ufulu bwa kusankhula axamwali wace? (b) Thangwe ranyi Yahova adacemera Abalahamu kuti ‘xamwali wangu’?

4 Yahova ambasankhula bwino axamwali wace. Kodi iye alibe kuthemera kucita bzimwebzo? Iye ni Mbuya Mkululetu wa cirengedwe cense, ndipo ni mwayi ukulu kwene-kwene kukhala axamwali wace. Tsono, mbani omwe iye ambasankhula kuti akhale axamwali wace? Yahova ambafenderera wale omwe ambamukhulupira na mtima wense. Mwa ciratizo, kumbukirani bza Abalahamu, munthu omwe akhana cikhulupiro cakulimba. Palibe ciyezo cikulu comwe adagumana naco mwamuna wa cikhulupiroyu, kuposa kukumbiridwa kuti apereke mwana wace ninga nsembe. * Tsono, bzikhali ningati Abalahamu ‘wapereka kale Izaki ninga nsembe’ pakuti iye akhakhulupira na mtima wense kuti ‘Mulungu akhana mphanvu za kumulamusa kwa anyakufa.’ (Wahebereu 11:17-19) Pakuti Abalahamu adakhulupira na kubvera Yahova, Yahovayo adamufuna kwene-kwene, acimucemera kuti ‘xamwali wangu.’—Zaiya 41:8; Tiyago 2:21-23.

5. Kodi Yahova ambawawona tani wanthu omwe ambamubvera mwakukhulupirika?

5 Kukhulupirika na kubvera, n’kwakufunika kwene-kwene pa maso pa Yahova. Iye ambafuna wale omwe ambakhulupirika kwa iye pa cinthu ciri-cense. (Werengani 2 Samuweri 22:26.) Ninga momwe tapfunzira mu Msolo 1 wa bukhu lino, Yahova ambakomedwa kwene-kwene na wale omwe ambasankhula kumubvera thangwe ra lufoyi. Pa Mimwani 3:32, pambati: ‘Mulungu ambafuna munthu wakulungama.’ Wale omwe mwakukhulupirika ambateweza bzomwe Mulungu an’funa, iwo ambacemeredwa kuti adzakhale alendo mu ‘tendi’ la Yahova, acitambiridwa kuti amunamate na kumupemba.—Psalymo 15:1-5.

6. (a) Kodi tingalatize tani kuti timbafuna Jezu? (b) Kodi Yahova ambabva tani akambawona wanthu omwe ambafuna Mwana wace?

6 Yahova ambafuna wanthu wale omwe ambafuna Jezu, omwe ni Mwana wace wakubadwa yekha. Jezu adati: ‘Penu munthu ambandifuna, an’dzabvera mafala yangu, ndipo Baba wangu an’dzamufuna, ndipo ifepano tin’dzayenda kuna iyeko, ticikakhala naye pabodzi.’ (Juwau 14:23) Kodi tingalatize tani kuti timbafuna Jezu? Mwa kubvera bzakutonga bzace, bzomwe bzimbaphatanidza kucita basa lakupalizira bzipsa bzabwino na kupfunzisa. (Mateu 28:19, 20; Juwau 14:15, 21) Ndipo tingalatizembo kuti timbamufuna Jezu mwa kutewera ‘nzayo zace na tceru kwene-kwene’. Bzimwebzi bzimbacitidwa mwakumutewezera na mafala na bzicito, mwakubverana na momwe tingakwanisire pakukhala wanthu wakuperewera. (1 Pedru 2:21) Yahova ambakondwa kwene-kwene akambawona wanthu omwe ankutewera nzayo za Mwana wace thangwe ra lufoyi.

7. Thangwe ranyi n’kwanzeru kuti axamwali wa Yahova akhalembo axamwali wathu?

7 Yahova ambafuna kuti axamwali wace akhale wanthu wacikhulupiro, wakukhulupirika, wakubvera na wanthu omwe ambafuna Mwana wace pabodzi na bzomwe iye adapfunzisa. Tingacite bwino m’bodzi na m’bodzi wa ifepano kubzibvunza kuti: ‘Kodi azixamwali wangu wa pa mtima, anayo makhalidwe yamweya? Kodi axamwali wa Yahova, ni axamwali wangumbo?’ Mpsabwino kubzibvunza tenepa. Wanthu omwe ana makhalidwe yabwino na omwe ambapalizira bzipsa bzabwino bza Umambo na nyongo, angatithandize kucita bzinthu bzabwino, na kutirimbisa kupitiriza kukondwesa Mulungu.—Onani kwadru yakuti ‘ Kodi Xamwali Wabwino Ambacita Ciyani?

PFUNZANI NA BZIRATIZO BZA M’BIBLIYA

8. Kodi n’ciyani cimbakudabwisani pa uxamwali bwa (a) Naomi na Rute? (b) maswaka matatu ya Ciheberi? (c) Paulo na Timotio?

8 M’Bibliya muna bziratizo bzizinji bza wanthu omwe adagumana phindu thangwe ra kusankhula axamwali wabwino. Mungawerenge bza uxamwali bwa Naomi na mulowola wace Rute, uxamwali bwa maswaka matatu ya Cihebereu yomwe yakhabverana kwene-kwene ku Babulo, na uxamwali bwa Paulo na Timotio. (Rute 1:16; Danyeri 3:17, 18; 1 Wakolinto 4:17; Wafiripo 2:20-22) Tsono mbatiwoneni ciratizo cabwino kwene-kwene ca uxamwali bwa Davide na Jonatani.

9, 10. Kodi n’ciyani comwe cikhalimbisa uxamwali bwa Davide na Jonatani?

9 Bibliya limbalewa kuti pambuyo pa Davide kupha Goliyati, ‘Jonatani na Davide adabverana kwene-kwene, ndipo Jonatani adayamba kumbamufuna Davideyo ninga momwe akhabzifunira iye yekha.’ (1 Samuweri 18:1) Tenepo, budayamba uxamwali bwawo bwakulimba napo awiriwo akhadasiyana kwene-kwene magole, ndipo uxamwalibo budapitiriza mpaka pomwe Jonatani adafa ku nkhondo. * (2 Samuweri 1:26) Kodi n’ciyani cikhalimbisa uxamwali bwa awiriwa?

10 Davide na Jonatani akhali pa uxamwali bwakulimba thangwe wensenewo akhafuna Mulungu, ndipo akhafunisisa kukhala wakukhulupirika kwa Mulungu. Amuna awiriwa akhabverana kwene-kwene thangwe akhafuna kukondwesa Mulungu. Ali-wense pa awiriwo, akhasirira makhalidwe ya mwanzace. Mwakusaya kupenukira, Jonatani adadabwa na kulimba mtima kwa mulumbwanayu, omwe adakhotcerera dzina la Yahova mwakusaya mantha. Ndipo Davidembo akhalemekeza kwene-kwene mwamuna mkuluyu, omwe akhabvera mwakukhulupirika makonzedwe ya Yahova na kuikha patsogolo bzakufuna bza Davideyo. Mwa ciratizo, mbatikumbukireni pa nthawe yomwe Davide akhadataya mtima, ndipo akhambakhala ku dambo thangwe ra kuthawa mambo Sauli, baba wace wa Jonatani, omwe akhadakalipa naye kwene-kwene. Jonatani adalatiza kuti akhali munthu wakukhulupirika mwa kucita ‘ulendo bwa kuyenda kuna Davide . . . , kuti akamulimbise kukhulupira Yahova.’ (1 Samuweri 23:16) Kumbukirani momwe Davide adabvera mu mtima mwace pomwe xamwali wace wa pa mtima adabwera kuti adzamuthandize na kumulimbisa! *

11. Kodi ciratizo ca Jonatani na Davide cinkutipfunzisa ciyani pa nkhani ya kucita uxamwali?

11 Kodi tinkupfunza ciyani na ciratizo ca Jonatani na Davide? Kuposa bzense, tinkupfunza kuti cinthu cakufunika kwene-kwene kwa axamwali n’cakuti tense timbafune bzinthu bzauzimu. Tikambacita uxamwali na wanthu omwe ana cikhulupiro, makhalidwe na bzakulinga bzibodzi-bodzi na ifepano, tin’dzakwanisa kupasana nzeru zabwino na kulimbisana. (Werengani Waroma 1:11, 12.) Tingagumane axamwali omwe ambafuna bzinthu bzauzimu pakati pa anzathu omwe timbanamata nawo pabodzi. Tsono, kodi bzimwebzi bzin’funa kulewa kuti munthu ali-wense omwe abwere kudzatsonkhana nafe ni xamwali wa bwino? Nee, si tenepoyoletu.

MOMWE TINGASANKHULIRE AXAMWALI WATHU

12, 13. (a) Thangwe ranyi tin’funika kusankhula bwino axamwali wathu napo mkati mwa gwere? (b) Kodi magwere ya Akristau wakuyambirira yadagumana na mabvuto yaponi? (c) Kodi Paulo adawacenjeza tani?

12 Napo m’gwere, tin’funika kumbasankhula bwino axamwali wathu kuti atithandize kukula mwauzimu. Kodi tin’funika kudabwa nabzo bzimwebzi? Ne. Akristau winango ambatenga nthawe itali kwene-kwene kuti akhwime mwauzimu, ninga momwe bzisapo bzinango m’muti bzimbatengera nthawe itali kuti bzikhwime. Tenepo, m’gwere liri-lense, muna Akristau omwe adakula mwakusiyana-siyana mwauzimu. (Wahebereu 5:12–6:3) Tsono, timbapirira na kulatizambo lufoyi kwa wanthu watsapano ayai wakusaya kulimba mwauzimu, kuti tiwathandize kukula mwauzimu.—Waroma 14:1; 15:1.

13 Nthawe zinango, m’gwere mumbacitika bzinthu bzomwe bzingacitise kuti tifune kusamala kwene-kwene na wanthu omwe timbaceza nawo. Wanthu winango angakhale na makhalidwe yakuipa. Winango angakoye ca ku mtima ayai kumbadandaula. Magwere ya Akristau wakuyambirira yadagumanambo na mabvuto ninga yamweya. Napo azinji akhali wakukhulupirika, winango akhalibe makhalidwe yabwino. Pakuti wanthu winango wa m’gwere la ku Kolinto akhabvuma lini bzipfunziso bzinango, mpostolo Paulo adacenjeza gwerelo kuti: ‘Lekani kupambusidwa. Kubverana na wanthu wakuipa kumbadzonga makhalidwe yabwino.’ (1 Wakolinto 15:12, 33) Paulo adacenjeza Timotio kuti napo pakati pa Akristau anzace, pangagumanike winango omwe bzicito bzawo si bzabwino. Timotio adauzidwa kuti atalikirane nawo wanthu amwewo, acilekeratu kucita nawo uxamwali.—Werengani 2 Timotio 2:20-22.

14. Kodi tingaphatise tani basa bzomwe Paulo adacenjeza pa nkhani ya kucita uxamwali?

14 Kodi tingaphatise tani basa bzomwe Paulo adacenjeza? Mwa kutcenkha kucita uxamwali na munthu ali-wense, wa mkati ayai kunja kwa gwere, omwe ana makhalidwe yomwe yangatidzonge. (2 Watesalonika 3:6, 7, 14) Tin’funika kukhotcerera uxamwali bwathu na Yahova. Tikumbukire kuti ifepano tiri ninga thonje, ndipo timbatewezera makhalidwe ya axamwali wanthu. Tingabvike lini thonje m’mafuta, ticidikhirira kuti limwe madzi; tenepo, tingacitembo lini uxamwali na wanthu wakuipa, ticidikirira kukhala na makhalidwe yabwino.—1 Wakolinto 5:6.

Imwepo mungagumane axamwali wabwino pakati pa anzanu omwe mumbanamata nawo pabodzi

15. Kodi mungacite ciyani kuti mugumane axamwali omwe ambalimbikira kukhala pa uxamwali bwakulimba na Yahova?

15 Cakudekeza n’cakuti, mpsakunesa lini kugumana axamwali wabwino pakati pa anzathu omwe timbanamata nawo. (Psalymo 133:1) Kodi mungagumane tani axamwali omwe ambalimbikira kukhala pa uxamwali bwakulimba na Yahova? Mukakhala na makhalidwe yomwe Mulungu ambadekedwa nayo, imwepo mun’dzakwewa wanthu omwe anayombo makhalidwe mabodzi-bodziyo. Tsono, pa nthawe ibodzi-bodziyo, mun’dzafunikambo kutoma ndimwe kucita bzinthu bzinango kuti mukwanise kukhala na axamwali wapsa. (Onani kwadru yakuti: “ Bzomwe Tidacita Kuti Tikhale na Axamwali Wabwino,” pa tsamba 30.) Alingeni wanthu omwe ana makhalidwe yomwe mun’funambo kukhala nayo. Tewezani malango ya m’Bibliya yakuti: ‘Fungulanimbo kwene-kwene mitima yanu’ mwa kunyang’ana axamwali pakati pa anzanu omwe mumbanamata nawo, bziribe basa penu mudasiyana nawo mtundu, dzinza ayai cikhalidwe. (2 Wakolinto 6:13; werengani 1 Pedru 2:17.) Lekani kundocita uxamwali na wanthu wa msinkhu wanu wokha. Kumbukirani kuti Jonatani akhali mkulu kwene-kwene kuposa Davide. Pakuti akulu-akulu ambadziwa bzinthu bzizinji, kucita nawo uxamwali kungatipase phindu kwene-kwene.

AXAMWALI AKAPHONYERANA

16, 17. Penu mwa njira inango mwanzathu omwe timbanamata naye watiphonyera, thangwe ranyi tin’dzacoka lini mu gwere?

16 Pakuti wanthu wa m’gwere ni wa makhalidwe yakusiyana-siyana, nthawe zinango iwo anganesane. Mwanzathu omwe timbanamata naye pabodzi, angacite ayai kulewa cinthu comwe cingatiwawe. (Mimwani 12:18) Nthawe zinango, mabvuto yambawoneka thangwe ra kusiyana makhalidwe, nzeru ayai thangwe ra kusaya kubvesesana. Bzimwebzi bzicikucitikirani, kodi mun’dzakhumudwa, mucitalikirana na gwere? Tin’dzacita lini bzimwebzo penu timbafunadi Yahova pabodzi na wanthu wace omwe iye ambawafuna.

17 Pakuti Yahova adatilenga ndipo ambatisamalira, iye an’funa kuti timbamufune na kubzipereka kwa iye na mtima wathu wense. (Cibvumbulutso 4:11) Kuthumizira bzimwebzi, tin’funika kukhala wakukhulupirika m’gwere lomwe iye ambakomedwa nalo na kuliphatisira basa. (Wahebereu 13:17) Tenepo, penu mwa njira inango mwanzathu omwe timbanamata naye pabodzi watiphonyera ayai watikalipisa, tin’dzacoka lini m’gwere pakufuna kumulatiza kuti takalipa naye. Ifepano tingacite lini bzimwebzo, si tenepo? Si Yahova omwe atikhumudwisa. Lufoyi lathu na Yahova lin’dzatibvumiza lini kusiyana na Yahova pabodzi na wanthu wace!—Werengani Psalymo 119:165.

18. (a) Kodi n’ciyani tin’funika kucita kuti tisunge mtendere m’gwere? (b) Kodi kusankhula kulekerera munthu pakakhala pana mathangwe yakucitira bzimwebzo, kumbabweresa bzisimbo bziponi?

18 Kukhala na lufoyi na omwe timbanamata nawo kumbabweresa mtendere m’gwere. Yahova ambadikhira lini kuti wanthu omwe iye ambawafuna acite bzinthu mwakulungamiratu; ifepano timbacitembo tenepoyo. Lufoyi limbatithandiza kulekerera bzakuphonya bzing’ono-bzing’ono bza anzathu, ticikumbukira kuti tense ndife wanthu wakuperewera, ndipo timbaphonyambo. (Mimwani 17:9; 1 Pedru 4:8) Lufoyi limbatithandiza kupitiriza ‘kulekererana na mtima wense.’ (Wakoloso 3:13) Mpsakunesa kuteweza malangoya. Tsono tikabvuma kuti makumbukidwe yakuipa yatikunde, bzingacitise kuti tisunge ca ku mtima, ndipo pinango tingayese kuti na ukalibo tinkukhaulisa munthu omwe atiphonyerayo. Tsono, kusungira munthu ca ku mtima, kungapweteke ifepano. Kusankhula kulekerera munthu pakakhala pana mathangwe yakucitira bzimwebzo, kumbabweresa bzisimbo bzizinji. (Luka 17:3, 4) Kumbatipasa mtendere wa m’mtima, kumbasunga mtendere wa m’gwere, ndipo kuposa bzense, kumbasungambo uxamwali bwathu na Yahova.—Mateu 6:14, 15; Waroma 14:19.

NTHAWE YOMWE BZINGAFUNIKE KULEKA KUYANJANA NA MUNTHU

19. Kodi ni bzakucitika bziponi bzomwe bzingaticitise kuti tileke kuyanjana na mwanzathu wa m’gwere?

19 Nthawe zinango, timbalangizidwa kuti tileke kuyanjana na munthu omwe akhali mwanzathu m’gwere. Bzimwebzi bzimbacitika pomwe munthuyo waphonya cakutonga ca Mulungu mwakusaya kukungula, acicosedwa m’gwere; ayai pomwe walamba cikhulupiro, aciyamba kumbapfunzisa bzinthu bzakunama; ayai wabzilekanisa yekha na gwere. Fala la Mulungu limbatiuza kuti ‘tileke kubverana’ na wanthu amwewa. * (Werengani 1 Wakolinto 5:11-13; 2 Juwau 9-11) Bzingakhale bzakunesa kwene-kwene kuleka kuyanjana na munthu omwe ni m’bale wathu ayai xamwali wa pa mtima. Kodi bzikadzaticitikira tenepoyo, tin’dzalimba mtima, ticikhulupirika kwa Yahova pabodzi na kubvera bzakutonga bzace bzakulungama, bzinese bzitani? Kumbukirani kuti kubvera na kukhulupirika, mpsakufunika kwene-kwene pa maso pa Yahova.

20, 21. (a) Thangwe ranyi kucosa munthu m’gwere ni makonzedwe ya lufoyi? (b) Thangwe ranyi tin’funika kusankhula axamwali wathu mwa nzeru?

20 Kucosa munthu m’gwere ni makonzedwe ya lufoyi ra Yahova. Thangwe ranyi bziri tenepoyo? Kucosa munthu m’gwere omwe acita pikado ndipo alibe kukungula, kumbalatiza kuti timbafuna dzina lakucena la Yahova na bzense bzomwe dzinalo limbaimira. (1 Pedru 1:15, 16) Kucosa munthuyo m’gwere, kumbakhotcerera gwerero. Wanthu wakukhulupirika mu gweremo ambakhotcereredwa kuti aleke kutewezera makhalidwe yakuipa ya wanthu wakuphonya bzakutowa, ndipo ambapitiriza kunamata Mulungu, acimbadziwa kuti gwere ni mbuto yacisungiko m’dziko lakuipali. (1 Wakolinto 5:7; Wahebereu 12:15, 16) Cirango cakukhwimaci cimbalatiza lufoyi kuna munthu wakuphonyayo. Pinango ndibzo bzingathandize nyakuphonyayo kuzindikira kuphonya kwaceko, ndipo patsogolo pace angacite bzomwe mpsakufunikira kuti abwerere kwa Yahova.—Wahebereu 12:11.

21 Tidziwe kuti mwa kufuna ayai mwa kusaya kufuna, ifepano timbatewezera makhalidwe ya axamwali wathu wa pa mtima. Tenepo, mpsakufunika kusankhula axamwali wathu mwa nzeru. Tikambafuna wanthu omwe Mulungu ambawafuna, ndipo axamwali wa Mulungu, akakhalambo axamwali wathu, bzimwebzi bzin’dzatithandiza kukhala na axamwali wabwino kwene-kwene. Bzomwe tin’dzawatewezera, bzin’dzatithandiza kukondwesa Yahova.

^ ndi. 2 Fala la Ciheberi lakusanduliziridwa kuti ‘kucita phathi na’ limbasanduliziridwambo ninga ‘kuperekeza’ ayai ‘kupitiriza kubverana na.’—Wayeruzi 14:20; Mimwani 22:24.

^ ndi. 4 Pomwe Yahova adakumbira Abalahamu kuti apereke mwana wace ninga nsembe, iye adalatiza cithunzi-thunzi ca nsembe yomwe iye angadadzacita mwa kupereka Mwana wace wakubadwa yekha. (Juwau 3:16) Pa nkhani ya Abalahamu, Yahova adadzamuletsa, acimuuza kuti apereke bira ninga nsembe m’mbuto mwa Izaki.—Ciyambo 22:1, 2, 9-13.

^ ndi. 9 Davide akhali mulumbwana pomwe adapha Goliyati, ndipo pa nthawe yomwe Jonatani adafa, Davide akhana magole 30 yakubadwa. (1 Samuweri 17:33; 31:2; 2 Samuweri 5:4) Bzinkuwoneka kuti Jonatani na Davide akhasiyana magole 30, pakuti Jonatani adafa na magole 60 yakubadwa.

^ ndi. 10 Pa 1 Samuweri 23:17, pambafotokoza bzinthu bzixanu bzomwe Jonatani adalewa pa kulimbisa Davide: (1) Adamulimbisa kuti aleke kukhala na mantha. (2) Adamutsimikizira kuti Sauli angadakwanisa lini kumupha. (3) Adamukumbusa kuti Davideyo ndiye angadadzakhala mambo ninga momwe Mulungu akhadapicirira. (4) Adapicira kukhala wakukhulupirika kwa Davideyo. (5) Adauza Davide kuti napo Sauli caiyeyo akhadziwa kuti Jonataniyo akhali wakukhulupirika kwa Davide.

^ ndi. 19 Kuti mudziwe bzizinji bza momwe tingacitire na wanthu wakucosedwa ayai wakubzilekanisa na gwere, onani Nkhani Zakuphampha pa msolo wakuti “Bzomwe Tin’funika Kucita na Munthu Wakucosedwa.”