Llapan kanqanman ëwari

Qallananchö tïtulukunaman ëwë

CAPÍTULO 3

Dios kuyanqan nunakunata kuyashun

Dios kuyanqan nunakunata kuyashun

“Yachaqkunawan pureqqa yachaqmi tikranqa.” (PROVERBIOS 13:20.)

1-3. a) ¿Imatataq alleq rikätsimantsik Biblia? b) ¿Imatataq rurashwan alli amïgokunata akranapaq?

NUNAQA utku millwanömi kantsik, imanömi utkuqa imëkatapis shoqun, tsë cuentam imëkatapis yachakurintsik. Tsëmi nunakunawan más takukarqa, mana munëkarpis, rurayanqanta y hasta portakïninkunata qatir qallëkuntsik.

2 Tsëmi Bibliaqa rasumpa kaqta willamantsik: “Yachaqkunawan pureqqa yachaqmi tikranqa, pero mana wiyakoqkunawan takukaqqa mana allimanmi ishkenqa” nishpa (Proverbios 13:20). ‘Pureq’ nerqa manam casual tinkurenqanllatatsu rikätsimantsik, sinöqa seguido pureq kaqpaqmi. * Wakin Bibliaqa kënömi willakun: “Piwampis puriqa más seguido rikänakïmi y kuyanakïmi” nishpa. Pitapis kuyarnenqa, ¿manaku ruranqanta qatir qallëkuntsik? Awmi, más reqenqantsikmanmi allipaq o mana allipaq kaptimpis ruranqankunata rurar qallëkuntsik.

3 Diospa kuyakïninchö imëpis kawëkänapaqqa, ashinantsik alli amïgokunatam. ¿Imatataq ruranantsik tarinapaq? Kuyanantsik Dios kuyanqan nunakunatam y amïgontsikpaqmi ashinantsik Diospa amïgonkunata. Alleq pensari: Kë nunakunaqa Dios munanqannömi kawayan. ¡Kënö amïgotaqa mëchöpis manam tarishwantsu! Tsëmi kananqa rikäshun, Diospa amïgonkuna imanö kayänantapis. Tsëta alleq tantearqa listom këkäshun alli amïgokunata akranapaq.

DIOSPA AMÏGONKUNA

4. ¿Imanirtaq Jehová Dios alleqraq rikan amïgonkuna akranampaq, y imanirtaq ‘amigü’ nishpa qayarqan Abrahanta?

4 Jehová Diosqa manam llutallatsu amïgonkunapaq nunakunata akran. Kamakoq Dios karmi alleqraq rikan pitapis, y Pëpa amïgon këman chänapaqqa manam fäciltsu. Tsëpenqa, ¿pikunataraq akran amïgonkuna kayänampaq? Jehová Diosqa akran shonqunkunapita patsë Pëman confiakoq kaqtam. Tsënö fënimpitam unë tiempochö Abrahán shutiyoq nunata amïgompaq akrarqan. Pëtam mandarqan hapallan tsurinta sacrificänampaq. * ¿Huk teytapaq fäciltsuraq kanman kë mañanqanta ruranan? Pero “Abrahanqa Diosman allapa marcacoq carmi cäsillapa Diospaq wanïcatserqan. Musyarqanmi Diosnintsic poderyoq car cawaritsicoq cashqanta” (Hebreus 11:17-19). Tsënö fëyoq kar wiyakoq kanqampitam Jehová Dios qayarqan “amigümi” nishpa (Isaías 41:8; Santiagu 2:21-23).

5. ¿Imanötaq Jehová Dios rikan shonqunkunapita patsë wiyakoqkunata?

5 Jehová Diosqa alläpam kuyan cäsokoq y wiyakoq nunakunataqa. Awmi, mana allikunapa pasëkarnimpis Pëman fiel nunakunataqa alläpam kuyëkoq (leyi 2 Samuel 22:26). Capítulo 1 nishqanchö rikanqantsiknöpis, alläpam kushikun shonqunkunapita patsë wiyakuyaptenqa. Hinamampis Proverbios 3:32 nishqanmi rikätsimantsik leyninkuna wiyakoqkunamanqa ‘confiakonqanta’. Tsë justo wiyakoqkunaqa Jehová Dios munanqanta ruraqkunam kayan, tsë nunakunatam kuyëwan invitan wayinman yëkuyänampaq, o chaskin adoranqanta y llapan mañakïninkunatam (Salmo 15:1-5).

6. ¿Jesusta kuyarnenqa imatataq ruranantsik y imanötaq Jehová tikrarin Tsurinta kuyashqa?

6 Jehová Diosqa alläpam kuyan Tsurin Jesucristuta kuyaq nunakunata. Tsënömi nerqan kikin Jesus: “Pipis noqata cuyamar mandacushqäcunata wiyakuptenqa. Papänïmi tsë nunata cuyanqa. Y noqacunam shamur pewan täcuyäshaq” (Juan 14:23). ¿Imanötaq rikätsikushwan Jesusta kuyanqantsikta? Llapan mandakushqankunata wiyakur, tsë mandakushqankunachömi willapäkoq ëwayë y qateqnïkuna rurayë nishqan mandätopis këkan (Mateo 28:19, 20; Juan 14:15, 21). Hina kuyanqantsiktaqa rikätsikushun llapan ruranqanta qatirninmi (1 Pedru 2:21). Hutsasapa këkarnimpis parlënintsikchö y rurënintsikchömi rikätsikushun Jesusta qatikanqantsikta. Jehová Diosqa alläpam kushikun Tsurin Jesusta kuyarnin pë ruranqannö kawanqantsikta rikämarnintsik.

7. ¿Imanirtaq Jehová Diospa amïgonkunata amïgontsikpaq akrashwan?

7 Rikanqantsiknömi, Jehová Diosqa amïgonkuna fëyoq kayänanta, justo kayänanta, y Tsurin Jesusta kuyayänanta, y yachatsikonqannö kawayänanta munan. Tsëmi tapukunantsik, “¿imanötaq amïgokuna kayan? ¿Fëninkuna kanku y kawayan Jehová munanqannöku? ¿Rasumpëpaku Jehová Diospa amïgon kayan?”. Rasumpëpaqa alläpa allim, Jehová nenqannö kawaqkunata y shonqunkunapita patsë willapäkoq yarqoqkunata amïgontsikpaq akrëqa. Tsë nunakunaqa alläpa allim kayan, animamantsik Diosnintsik munanqannö kawanapaqmi (“ ¿Imanötaq rasumpëpa alli amïgoqa?” nishqan recuadrota rikë).

AMIGO KËPITA HUK SHUMAQ YACHATSIKÏ

8. ¿Imanö käyanqantaq más gustashunki a) Noemïwan Rutpita? b) kiman hebreu jövenkunapita? c) Pabluwan Timoteupita?

8 Diospa nunankuna alli amïgokunata akrarnin kushishqa kawayanqampitam Bibliachöqa atska willakïkunata tarintsik. Tsëchömi tarintsik Noemïwan lumtsïnin Rut nishqampita, y Babiloniachö fiel kayanqan kimaq hebreu jövenkunapita y Pabluwan Timoteupitapis (Rut 1:16; Daniel 3:17, 18; 1 Corintios 4:17; Filipenses 2:20-22). Pero kananqa rikärishun rasumpëpa alli amigo Davidwan Jonatán kayanqampita.

9, 10. ¿Imaraq yanaparqan Davidwan Jonatán shonqupita patsë kuyanakuyänampaq?

9 Bibliachömi willamantsik: “David Goliatta wanuratsiptinmi Jonatán shonqumpita patsë kuyar qallëkorqan Davidta, y kikimpa kawënintanömi kuyarqan” nishpa (1 Samuel 18:1). Tsënömi qallëkorqan imëpis mana ushakaq kuyanakï, David joven y Jonatán mayorna këkaptimpis amigo këninkunaqa tsarakorqan Jonatán guërrachö wanonqanyaqmi (2 Samuel 1:26). * ¿Imanöpataq tsëläyaqa kuyanakïkuyarqan?

10 Davidwan Jonatán shonqunkunapita patsë kuyanakuyänampaqqa yanaparqan ishkampis Jehová Diosta kuyayanqanmi. Y Dios munanqannö kawëtam alläpa kuyayarqan. Huknin huknimpis alli kayanqampitam kuyanakuyaq, Jonatanqa kuyaq mana mantsakushpa joven David Jehová Diospa shutinta defendenqantam. Y Davidqa Jonatanta kuyaq Diospa leyninta wiyakoq kaptinmi, y mayor nuna këkarpis kikimpa munëninta qepaman churëkur amïgonrëkur imëkatapis ruranqampitam. Rikärishun David llakikïpaq tiempo pasanqanta: Chiki rey Saúl (Jonatanpa teytan) wanutsita munar qatikachëkaptinmi ëwakur tärarqan karu hirkakunachö. Alläpa kuyarmi Jonatán ëwarqan Davidta ‘animaq Diosman confiakunampaq’ (1 Samuel 23:16). ¡Imaraq kushïkorqan kuyë amïgon pëman ëwar animariptin! *

11. ¿Imatataq yachakuntsik Jonatanwan David alli amigo kayanqampita?

11 ¿Imatataq yachakuntsik Davidwan Jonatán alli amigo kayanqampita? Alli amigo kanapaqqa imëkapitapis más alleqa Dios nenqankunata kuyëmi. Alläpa allim noqantsiknö creeqkunawan, y llapanchö Dios nenqanta wiyakoqkunawan takukë. Yanapamantsik parlakïninkunawan, pensëninkunawan y Diosta serviyanqanchö shumaq rurayanqankunawan, shonquntsikpita patsë Diosta servinapaq (leyi Romanos 1:11, 12). Tsënö amïgokunataqa tarinki, Jehová Diospa markanchömi. Tsëqa, ¿ëllukäna o qorikäna wayiman shamoqkunaqa llapampis alli amïgollam kayan ninantsuraq? Manam llapantsu alli amigo kayan.

IMANÖTAQ AKRASHWAN ALLI AMÏGOKUNATA

12, 13. a) ¿Imanirtaq alleqraq rikänantsik congregacionchö amïgontsikkuna akranapaq? b) ¿Imataq pasëkarqan cristiänokunawan apostolkunapa tiemponchö, y imatataq willaparqan Pablu?

12 Alli amïgoyoq kanapaqqa alleq rikëkurmi akranantsik, manam llapan cristiano mayintsiktsu alli kaqta ruranapaq yanapamashwan. ¿Imanirtaq tsënöqa nintsik? Imanömi frütakunapis igualtsu llapampis poquyan, tsënömi wawqintsikkunapis wakinqa masraq demorayan espiritual kaqchö poquyänampaq. Tsëmi më congregacionchöpis espiritual kaqchöqa, manam llapampis igual-llatsu kayan (Hebreus 5:12–6:3). Mushoq cristiänokunawanqa pacienciayoqmi kanantsik, kuyanantsikmi y tsënömi yanapantsik espiritual kaqchö más poquyänampaq (Romanos 14:1; 15:1).

13 Pero itsapis wakinqa cristiano këkar alläpa piñakoq kayanman, tsëkunapitaqa cuidakunantsikmi. Tsënömi pasarqan apostolkunapa tiemponchö, wakin cristiänokuna fiel kayaptimpis wakinqa llutantam rurayarqan. Musyanallapaq, Corinto markachömi wakin cristiänokunaqa, alli yachatsikïkunaman creiyarqannatsu, tsëmi Pablu willaparqan cristiano mayinkunata: “Mana alli amigucunaqa, llutantam yachatsishunqui” nishpa (1 Corintios 15:12, 33). Hina tsënöllam Timoteutapis Pabluqa willaparqan mana alli portakïkaq cristiänokunanö mana portakunampaq y pëkunawan mana takukänampaq (leyi 2 Timoteu 2:20-22).

14. ¿Ima alli consëjotataq tarintsik Pablu willakonqanchö?

14 Kë Pablu nenqanchöqa huk alli consëjom kan, cristiano mayintsik kaptimpis mana allikunata ruranapaq inkitamashqaqa witikunantsikmi y manam takukänantsiktsu (2 Tesalonicenses 3:6, 7, 14). Cuidanantsikmi Jehová Diosnintsikwan alli kënintsikta. Ama qonqashuntsu utku millwanö karnin, imëka mana allikunatapis ras mana alli amïgopita yachakonqantsikta. Utku millwata vinagreman tullpurishqaqa manam yakutatsu shoqurenqa sinöqa vinagretam, tsënömi noqantsikpis mana alli amïgokunawan takukarqa alli kaqtaqa manam rurashuntsu (1 Corintios 5:6).

Alli amïgokunataqa tarinki Diospa markanchömi

15. ¿Imatataq rurashwan congregacionchö alli amïgokunata tarinapaq?

15 Tsënö akrana kaptimpis alläpa hatunmi Diosnintsikpa markanqa amïgontsik akrakunapaq (Salmo 133:1). Pero, ¿imanötaq tarishun? Kikintsikmi puntata Diosnintsikpa amïgonkuna rurayanqanta ruranantsik. Tsënöpam alli rurënintsikkunata rikarnin Diospa amïgonkuna witiyämonqa. Tsënö kaptimpis kikintsikmi witita tïranantsik amïgota tarinapaq (“ ¿Imanötaq alli amïgota tariyarqä?” nishqan recuadrota rikë). Amïgotaqa ashinantsik alli rurëninkunata qatinapaqmi. Hinamampis cristiänokunaqa ‘cuyanacuyë’ nishqan consëjotam yarpänantsik. Tsëmi amigo kanapaqqa rikänantsiktsu ima rikoq kanqanta, ima markapita kanqanta, ni ima costumbren kanqanta, sinöqa rurëninkuna alli kanqantam (2 Corintios 6:13; leyi 1 Pedru 2:17). Hina manam edad mayintsikllatatsu amïgontsikpaq ashishwan. ¿Manaku Jonatán Davidpa mayornin karqan? Mayor amïgokunaqa alleqmi consejamäshun y yanapamäshun Jehová Diosta servirnin kushikonqankunata willamarnintsik.

MANA ALLIKUNAPA PASARNIN

16, 17. ¿Imanirtaq cristiano mayintsikwan piñatsinakurerqa congregacionta haqinantsiktsu?

16 Cristiano këkashqapis problëmakunaqa kanmi, llapantsikpis hukläyam kantsik. Höraqa niyanqankuna y rurayanqankunam piñatsimantsik, o mana gustamanqantsikta rurayaptenqa imallatapis ninakurishwanmi (Proverbios 12:18). Tsënö pasamashqaqa, ¿imatataq rurashun? ¿Tsërëkurtsuraq congregacionpita witikurishwan? Manachi tsënö kashwantsu, noqantsikqa Jehová Diosta y amïgokunatam kuyantsik.

17 Jehová Diosmi kamamarqontsik y cada hunaqpaqmi kawënintsik qomantsik, tsëmi Pëtaqa shonquntsikpita patsë kuyanantsik (Apocalipsis 4:11). Hina congregacionpis Pëllapam, tsëmi kuyanantsik y imëka mana allipitapis tsapänantsik (Hebreus 13:17). Tsënö kaptinmi cristiano mayintsikwan imatapis ninakurirnenqa, piñakurnin congregacionpita witikunantsiktsu. Y musyantsikmi Jehová Dios mana culpayoq kanqanta, hinamampis Jehová Diosta y markantaqa alläpam kuyantsik, tsëmi ni imëpis piñatsita ni llakitsita munantsiktsu (leyi Salmo 119:165).

18. a) ¿Imatataq rurashwan cristiano mayintsikkunawan shumaq kawakunapaq? b) ¿Ima bendicionkunatataq chaskintsik perdonanakïta yacharnenqa?

18 Cristiano mayintsikwan kuyanakïmi yanapamantsik congregacionchö ima problema kaptimpis ras altsarir kushishqa kawakunapaq. Ichisaq problëmakuna kaptenqa manam cäsushuntsu, sinöqa huknintsik huknintsikmi perdonanakushun, musyanqantsiknöpis llapantsikmi imallachöpis pantarintsik (Proverbios 17:9; 1 Pedru 4:8). Jehová Diospis manam amïgonkuna hutsannaq kayänantatsu shuyaran, ¿tsëtsuraq noqantsik amïgontsikkuna hutsannaq kayänanta munashwan? Hinamampis Bibliaqa nimantsik: “Ima ninacushqa carpis, perdonanaquicuyë” nishpam, tsëmi perdonanakunantsik kuyakïwan (Colosenses 3:13). Pero tsë rurëqa manam fäciltsu, höraqa imëkallatapis rasmi piñakurintsik. Tsënö piñakurnenqa itsa cristiano mayintsikta parlapashwannatsu. Pero rasumpëpaqa, piñakurnin mana parlapäkoq kaqmi mana allita rurakun. Tsëmi alläpa preciso imëpis perdonanakunantsik hutsantsikkunapita (Lucas 17:3, 4). Tsënö rurarqa atska bendicionkunatam chaskishun, kikintsikpis, congregacionwampis, y Jehová Dioswampis kushishqam kashun (Mateo 6:14, 15; Romanos 14:19).

IMËTAQ HUK AMÏGOTA HAQIRISHWAN

19. ¿Imanirtaq huk amïgopita rakikäkurishwan?

19 Höraqa nimantsik amïgontsik kanqan cristiänowan mana juntakänapaqmi. Tsëtaqa nimantsik huk cristiano Diospa leyninta mana wiyakurnin mana allita rurarir mana arrepentikuptinmi, y congregacionpita qarquyänan kaptin. Y tsënöllam hina huk cristiano Jehová Diospa yachatsikïnimpita rakikärir mana allita yachatsikuptin, y kikimpa munënimpita Jehová Diospa testïgon këpita witikuptimpis. Tsëmi Diospa Palabran claro willamantsik: “Ama pecunawanqa juntupis micuyëtsu” nishpa (leyi 1 Corintios 5:11-13; 2 Juan 9-11). * Tsë rurëqa manam fäciltsu kanman, familiantsik o kuyë amïgontsik kashqa kaptenqa. Tsëqa, ¿imataraq rurashwan? ¿Amïgon këtatsuraq tïrankiman? O ¿Jehová Diospa leyninta kuyarnintsuraq rakikärinkiman? Yarpänantsikmi, wiyakoq kashqaqa Jehová Diosnintsik alläpa kushikonqanta.

20, 21. a) Mana wiyakur mana alli ruraqkunata qarquyänampaq Jehová Dios mandanqanqa, ¿imanötaq kuyakïninta rikätsikun? b) ¿Imanirtaq alleq rikëkur-raq amïgontsikkuna akranantsik?

20 Rasumpëpaqa, mana allikunata rurayaptin congregacionkunapita qarquyaptenqa, rikantsik Jehová Diospa kuyakïnintam. ¿Imanirtaq tsëta nintsik? Puntataqa, rikätsikun Jehová Diospa shutin y leyninkuna limpio kanqantam (1 Pedru 1:15, 16). Tsëpitanam, rikätsikun markan limpio kanqanta, tsënöpam tsapan markanta mana alli ruraqkunapita. Mana wiyakoqkunata qarquriyaptinmi, wakin cristiänokuna kushishqa serviyan Jehová Diosta y congregaciontam rikäyan imëka mana allikunapita tsapäkoq Jehová Diospa wayintanö (1 Corintios 5:7; Hebreus 12:15, 16). Hinamampis mana alli ruraqtam kuyanqanta rikätsin. Tsëqa hutsallakoqtam yachatsenqa cuentata qokurnin arrepentikurnin Jehová Diosman kutinampaq (Hebreus 12:11).

21 Awmi allipaq o mana allipaqpis kanmanmi amïgontsikkunaqa. Tsëmi alleq rikëkur-raq akranantsik. Jehová Diospa amïgonkunawan takukarnenqa y pëkunata kuyarnenqa más alli kaq amïgokunatam tarishun. Y tsënöpam yachakushun alli rurëkunata y Dios munanqannö kawanapaqmi yanapamäshun.

^ par. 2 Hebreu idiömachö ‘takukë’ ninanqa “yanasakï” ninanmi (Jueces 14:20; Proverbios 22:24).

^ par. 4 Abrahanta mañanqanwanqa Jehová rikätsikorqan hapallan Tsurin Jesusta sacrificänampaq kaqtam (Juan 3:16). Pero Abrahanqa manam sacrificarqantsu tsurinta, Jehová Diosmi Isaacpa rantin huk üshata churarqan (Génesis 22:1, 2, 9-13).

^ par. 9 Goliatta wanutsenqan witsëqa, Davidqa “wambrallaran” karqan, y Jonatán wanonqan witsëqa kima chunka watayoqnömi karqan (1 Samuel 17:33; 31:2; 2 Samuel 5:4). Hoqta chunka (60) watayoqnö këkarmi Jonatán wanorqan, tsëqa rikätsimantsik kima chunka (30) watapanö Davidpa mayornin kanqantam.

^ par. 10 1 Samuel 23:17 nishqanchömi tarintsik Jonatán, Davidta nenqanta: 1) mana mantsakunampaq; 2) Saúl mana wanutsinampaq kanqanta; 3) rey kanampaq Dios änikonqanqa cumplikänanta; 4) kikin llapanchö yanapananta; y 5) Jonatán Davidta mana haqinampaq kaqta Saulpis musyanqanta.

^ par. 19¿Imanötaq rikashwan Jehoväpa markampita qarqushqakunata?” nishqan apéndicechömi tarinki mana allita rurayaptin qarqushqakunata, y kikinkuna munar congregacionpita witikushqakunata imanö rikänapaqpis.