1-3. (a) Tâ tënë wa, so zo alingbi ti dë kite na ni pëpe, Bible afa ni? (b) Tongana nyen la e lingbi ti soro akamarade so sarango ye ti ala ayeke pusu e ti sara nzoni?

E LINGBI ti tene so azo ayeke tongana mbeni mousse so tongana a yôro ni na yâ ti ngu, a yeke gboto ngu ni so; ala yeke nduru ti gboto na yâ ti li ti ala aye kue so ala bâ na ala mä na mbage ti azo so angoro ala. A yeke ngangu pëpe na azo ti mû peko ti bango ndo ti azo so ayeke lakue nduru na ala, nga ti mû peko ti aye so ala bâ so ayeke na lege ni nga na asarango ye ti terê ti ala.

² Bible afa mbeni tâ tënë so zo alingbi ti dë kite na ni pëpe, atene: “Zo so atambela na azo ti ndara, lo yeke ga zo ti ndara, me zo so asara kamarade na azo ti buba, lo yeke wara sioni dä.” (aProverbe 13:20). Versê so asara pëpe tënë ti asenge tingbingo terê ti ambeni zo. Tënë so atene “tambela na” aye ti sara tënë ti songo so aninga na popo ti azo. Mbeni bakari afa tënë so na ndö ti versê so, atene: “Ti tambela na mbeni zo aye ti tene so mo ye terê na zo ni mingi nga lakue gï mo na lo use use.” E yeke nduru ti haka sarango ye ti azo so e ye ala mingi, ni la ape? Biani, teti so e mû bê ti e mingi na azo so e ye ala, sarango ye ti ala alingbi ti pusu e ti sara ye gï tongana ti ala, atâa sarango ye ti ala ni ayeke nzoni wala sioni.

³ Ti ngbâ na yâ ti ndoye ti Nzapa, a yeke kota ye ti tene azo so e ye ala ga akamarade ti e aduti azo so sarango ye ti ala ayeke pusu e ti sara ye ti nzoni. E lingbi ti sara ni tongana nyen? E lingbi ti sara ni tongana e ndoye ala so Nzapa andoye ala, na e  sara kamarade na azo so ayeke akamarade ti Nzapa. Tongana e soro ti sara kamarade na azo so ayeke na anzoni sarango ye so Jéhovah ayeke gi na mbage ti akamarade ti lo, a yeke duti nzoni mingi. Ni la, zia e gi ti hinga tënë na ndö ti azo so Nzapa andoye ala. Tongana e hinga bango ndo ti Jéhovah nzoni na ndö ni awe, a yeke mû maboko na e biani ti soro akamarade so sarango ye ti ala ayeke pusu e ti sara nzoni.

4. Ngbanga ti nyen la Jéhovah ayeke na droit ti bâ yâ ti azo nzoni si lo sara kamarade na ala? Ngbanga ti nyen la Jéhovah airi Abraham atene “kamarade ti mbi”?

⁴ Jéhovah ayeke bâ yâ ti azo nzoni si lo sara kamarade na ala. Lo yeke na droit ti sara tongaso, ni la ape? Biani, lo yeke Kota Gbia ti dunia kue, na tongana zo asara kamarade na lo, mbeni ye ti hon ni ayeke dä ape. Tongaso, azo wa la lo yeke soro ala ti ga akamarade ti lo? Jéhovah ayeke sara kamarade na azo so azia bê ti ala kue na lo na so amä na bê na lo na yâ ti aye kue. Bâ tapande ti Abraham, mokonzi ti sewa, so a hinga lo ndali ti kota mabe so lo yeke na ni. A hunda na lo ti sara mbeni ye so a yeke ngangu na mbeni babâ ti sara: ti mû molenge ti lo na sandaga. * So tâ kota tara biani ndali ti mabe ti lo! Na “a yeke mo bâ mo tene Abraham amû Isaac na sandaga awe” teti lo mä na bê so “Nzapa ayeke na ngangu ti zingo Isaac même na kuâ”. (aHébreu 11:17-19). Ndali ti mabe so Abraham afa nga so lo yeke nduru ti mä yanga ti Nzapa, Jéhovah asara nzoni tënë ti lo, lo iri lo atene “kamarade ti mbi”.​—Ésaïe 41:8; Jacques 2:21-23.

5. Tongana nyen la Jéhovah abâ azo so ayeke mä yanga ti lo lakue?

⁵ Ti mä yanga ti Jéhovah lakue ayeke kota ye mingi na lê ti lo. Lo ndoye azo so ayeke nduru ti zia tënë ti dutingo be-ta-zo  na lo kozo na tanga ti aye kue. (Diko 2 Samuel 22:26.) Tongana ti so e bâ fade na Chapitre 1 ti mbeti so, bê ti Jéhovah ayeke na ngia mingi tongana ndoye la apusu azo ti mä yanga ti lo. A-Proverbe 3:32 atene: “Akota kamarade ti lo ayeke azo ti mbilimbili.” Jéhovah atisa azo so ayeke sara ye lakue alingbi na aye so Nzapa ahunda ti duti na yâ ti “tente” ti lo, so ti tene so lo yeke yamba ala ti ga ti voro lo nga lo yeke mû lege na ala ti sambela lo na ngoi kue.​—Psaume 15:1-5.

6. Tongana nyen la e lingbi ti fa so e ndoye Jésus? Tongana Jéhovah abâ azo so andoye Molenge ti lo, bê ti lo ayeke tongana nyen?

⁶ Jéhovah andoye azo so andoye Jésus, so ayeke gï oko Molenge ti lo. Jésus atene: “Tongana mbeni zo andoye mbi, lo yeke bata tënë ti mbi, na Babâ ti mbi ayeke ndoye lo ande. Nga, e yeke ga na ndo ti lo na e yeke sara kodro na lo.” (Jean 14:23). E lingbi ti fa so e ndoye Jésus tongana nyen? A yeke gï na batango acommandement ti lo, so andu nga commandement ti fa nzoni tënë na ti sara si azo aga adisciple (Matthieu 28:19, 20; Jean 14:15, 21). E yeke fa nga so e ndoye Jésus tongana e “mû peko ti gere ti lo mbilimbili.” So aye ti tene so e yeke sara ye tongana ti so lo sara, na lege ti tënë ti yanga ti e nga na sarango ye ti e, a lingbi na ngangu ti e azo so e yeke mbilimbili-kue pëpe (1 Pierre 2:21). Bê ti Jéhovah anzere ti bâ azo so ndoye ti ala teti Molenge ti lo ayeke pusu ala ti mû peko ti sarango ye ti Christ.

7. Ngbanga ti nyen a yeke lege ti ndara ti ga kamarade ti azo so ayeke akamarade ti Jéhovah?

⁷ Ti duti na mabe, ti duti be-ta-zo, ti mä yanga nga ti ndoye Jésus na aye so lo fa ayeke na popo ti aye so Jéhovah ahunda na akamarade ti lo. A yeke nzoni e oko oko kue e hunda terê ti e: ‘A yeke bâ asarango ye so na mbage ti akota kamarade ti mbi? Mbi sara si akamarade ti Jéhovah aga akamarade ti mbi?’ A yeke lege ti ndara ti sara tongaso. Azo so agi ti duti na asarango ye so anzere na Nzapa nga so ayapu ti fa nzoni tënë ti Royaume alingbi ti sara nzoni na e na lege so ala yeke pusu e ti sara ye alingbi na yanga so e mû ti nzere na bê ti Nzapa.​—Bâ encadré “ Nzoni kamarade ayeke zo wa?”

8. Nyen la apika bê ti mo tongana mo diko mbaï ti songo so atingbi lani (a) Naomi na Ruth? (b) amaseka Hébreu ota? (c) Paul na Timothée?

⁸ Na yâ ti Bible, mo yeke wara atapande mingi ti azo so awara ye ti nzoni ndali ti so ala soro anzoni kamarade. Mo lingbi ti diko ambaï ti songo so atingbi Naomi na kogara ti lo Ruth, ti amaseka Hébreu ota so aga akota kamarade na Babylone, nga na ti Paul na Timothée (Ruth 1:16; Daniel 3:17, 18; 1 aCorinthien 4:17; aPhilippien 2:20-22). Me zia e bâ mbeni kpengba tapande ni nde: songo so atingbi David na Jonathan.

9, 10. Nyen la asara si David na Jonathan aye terê mingi tongaso?

⁹ Bible atene so na peko ti so David afâ Goliath, “kamba ti kota songo ti kamarade abungbi Jonathan na David, na Jonathan aye lo tongana terê ti lo wani.” (1 Samuel 18:1). A yeke tongaso si mbeni songo so yâ ni ayeke fâ pëpe ato nda ni na popo ti ala, atâa so ngu ti Jonathan ahon ti David mingi, songo so angbâ juska na kuâ ti Jonathan na yâ ti bira * (2 Samuel 1:26). Nyen la asara si akamarade use so aye terê mingi tongaso?

¹⁰ Ye so atingbi biani David na Jonathan ayeke ndoye so ala yeke na ni teti Nzapa nga so ala ye mingi ti ngbâ be-ta-zo na lo. A yeke nzara ti sara ye so anzere na bê ti Nzapa la abungbi akoli use so. Ala kue ayeke na asarango ye so agbu bê ti mba. Ti Jonathan, kite ayeke dä ape so ye so apika bê ti lo na mbage ti David ayeke so David ayeke mbeni maseka so ayeke sara ye na mbeto pëpe, lo yapu na sarango ye nga lo yeke na mbeto pëpe ti tiri ndali ti iri ti Jéhovah. Ti David, kite ayeke pëpe so lo ne Jonathan so ayeke kota zo na lo mingi, so aduti be-ta-zo ti yeda na ye so Jéhovah aleke ti zia David gbia nga so lo gi nzoni ti David ahon ti lo wani. Bâ na tapande ye so asi tongana David  anze lani mingi na ngoi so lo ga zo so ayeke kpe gï na nduzu na yâ ti benyama ti bata fini ti lo ndali ti kota ngonzo so agbu sioni Gbia Saül (babâ ti Jonathan) na terê ti lo. Mbeni ye so Jonathan asara lani na so afa so mbeni ye ti kangbi songo ti lo na David ayeke dä ape ayeke so lo mû li ni ti ‘gue na peko ti David, na lo mû maboko na David ti wara ngangu na lege ti Jéhovah.’  (1 Samuel 23:16). Bâ tongana nyen la bê ti David adë na ngoi so kota kamarade ti lo aga akpengba lo! *

11. Na ndö ti tënë ti sarango kamarade, mo manda nyen na lege ti tapande ti Jonathan na David?

¹¹ Nyen la e manda na lege ti tapande ti Jonathan na David? Kpengba ye so e manda ayeke so kota ye so a lingbi a bungbi akamarade ayeke songo ti ala na Nzapa. Tongana e sara kamarade na ala so tënë ti mabe ti e na ala ayeke oko, asarango ye ti e na ala ayeke oko nga so nzara ti bê ti ala ayeke nga ti ngbâ be-ta-zo na  Nzapa, a yeke sara si e na ala e lingbi ti fa na mba abibe ti e, aye so agbu bê ti e nga na aye so asi na yâ ti gigi ti e so ayeke kpengba e. (Diko aRomain 1:11, 12.) E yeke wara mara ti azo tongaso, so aye ti ngbâ be-ta-zo na Nzapa, na popo ti aita ti e ti bungbi. Me so aye ti tene so zo kue so ayeke ga na bungbi ayeke gï nzoni kamarade? Ên-ën, ye ni ayeke lakue tongaso ape.

12, 13. (a) Ngbanga ti nyen la, même na popo ti amba ti e aChrétien, a lingbi e soro yâ ti akamarade ti e sorongo? (b) Kpale wa la ayeke lani na yâ ti acongrégation ti akozo Chrétien? Kpale so apusu Paul ti mû wango wa?

¹² Même na yâ ti congrégation, a lingbi e soro yâ ti akamarade ti e nzoni tongana e ye ti duti na akamarade so ayeke mû maboko na e ti kpengba songo ti e na Nzapa. Ye so alingbi ti sara si li ti e akpe? Ên-ën. A hunda ngoi mingi na ambeni Chrétien ti duti na kpengba songo na Nzapa, tongana ti so a hunda ngoi mingi na ambeni lengo ti keke ti be. Ni la, na yâ ti acongrégation kue, e yeke wara aita so lege so songo ti ala na Nzapa akpengba ayeke nde nde (aHébreu 5:12–6:3). Biani, e yeke sara ye na kangango bê nga na ndoye na mbage ti afini zo nga na ala so awoko, ndali ti so e ye ti mû maboko na ala ti kpengba songo ti ala na Jéhovah.​—aRomain 14:1; 15:1.

¹³ Ngoi na ngoi, mbeni ye alingbi ti si na yâ ti congrégation so asara si a yeke nzoni e sara hange na azo so e ye ti sara kamarade na ala. Ambeni ita ayeke dä so sarango ye ti ala ayeke na lege ni kue pëpe. Ambeni nga ayeke nduru ti bata tënë na bê wala ti diko tënë na gbe ti go. Mara ti akpale tongaso asi lani na yâ ti acongrégation ti akozo Chrétien. Atâa so mingi ti ala ayeke lani be-ta-zo na Nzapa, ambeni oko oko ayeke sara ye na lege ni kue pëpe. Ndali ti so ambeni Chrétien ti congrégation ti Corinthe ayeda ti mû peko ti ambeni fango ye ti Christ pëpe, bazengele Paul awa azo ti congrégation ni ti sara hange, lo tene: “Zia ambeni zo ahanda ala pëpe. Ti sara songo na asioni zo ayeke buba anzoni sarango ye ti zo.” (1 aCorinthien 15:12, 33). Paul atene na Timothée so même na popo ti aChrétien, a lingbi ti wara ambeni so ayeke sara ye na lege ni kue pëpe. Lo tene na  Timothée ti duti yongoro na mara ti azo tongaso, ti sara kamarade na ala pëpe.—Diko 2 Timothée 2:20-22.

14. Na ndö ti tënë ti sarango akamarade, tongana nyen la e lingbi ti sara ye alingbi na mama-ndia so ayeke na peko ti wango ti Paul?

¹⁴ E lingbi ti sara ye alingbi na mama-ndia so ayeke na peko ti wango ti Paul so tongana nyen? A yeke na lege so e yeke kpe ti sara kamarade na zo kue so sarango ye ti terê ti lo alingbi ti buba anzoni sarango ye ti e, atâa zo ni ayeke na yâ ti congrégation wala na gigi ni (2 aThessalonicien 3:6, 7, 14). A yeke nzoni e bata songo ti e na Jéhovah. Dabe ti mo so e yeke tongana mbeni mousse, e yeke gboto na yâ ti li ti e abango ndo nga na asarango ye ti akota kamarade ti e. Tongana mo yôro mbeni mousse na yâ ti saleté ngu, mousse ni ayeke gboto nzoni ngu? Ên-ën. Legeoko nga, e lingbi pëpe ti sara kamarade na azo so sarango ye ti terê ti ala ayeke na lege ni kue pëpe na ti pensé so e yeke gboto ande mbeni nzoni sarango ye na mbage ti ala.​—1 aCorinthien 5:6.

15. Nyen la mo lingbi ti sara ti wara na yâ ti congrégation akamarade so ayeke sara kue ti bata songo ti ala na Nzapa?

¹⁵ E yeke na ngia so e yeke na alege mingi ti wara anzoni kamarade na popo ti aita ti bungbi (Psaume 133:1). Tongana nyen la mo lingbi ti wara na yâ ti congrégation akamarade so ayeke sara kue ti bata songo ti ala na Nzapa? Tongana mo yeke gi ti duti na asarango ye ti Nzapa, kite ayeke pëpe so azo so ayeke gi ti sara nga tongaso ayeke sara nzara ti sara kamarade na mo. Na oko ngoi ni, tongana mo yeke sara ngangu ti wara afini kamarade, peut-être mo yeke na bezoin ti sara ambeni ye. (Bâ encadré “ Lege so e wara lani anzoni kamarade.”) Gi ti sara kamarade na azo so anzoni sarango ye ti ala ayeke ati so mo ye ti duti na ni. Gi ti “maï ndoye so ayeke na bê” ti mo tongana ti so Bible atene, so ti tene gi lege ti sara kamarade na ambeni ita ti bungbi so mara ti ala, kodro ti ala, wala ngobo ti ala ayeke nde na ti mo. (2 aCorinthien 6:13; Diko 1 Pierre 2:17.) Ngbâ pëpe gï na azo so ngu ti mo na ala ayeke oko. Dabe ti mo so ngu ti Jonathan ahon lani ti David mingi. Ambakoro mingi ayeke dä so tongana mo sara kamarade na ala, mo lingbi ti wara anzoni ye mingi na lege ti aye so asi na yâ ti gigi ti ala nga na ndara so ala yeke na ni.

16, 17. Tongana mbeni ita asara mbeni ye so ason bê ti e, ngbanga ti nyen a yeke nzoni pëpe ti zia lege ti guengo na bungbi?

¹⁶ Teti so a yeke wara na yâ ti congrégation azo so asarango ye ti ala ayeke nde nde nga so alondo na ando nde nde, a lingbi ti si so tënë alondo na popo ti aita. Mbeni ita alingbi ti tene mbeni tënë wala ti sara mbeni ye so ason bê ti e (aProverbe 12:18). Na ambeni ngoi, akpale alingbi ti londo ndali ti so sarango ye ti azo ayeke nde nde, wala ala mä terê pëpe na ndö ti ambeni ye, wala bango ndo ti ala ayeke legeoko pëpe. Akpale so ayeke sara si e pika gere ti e na e zia ti gue na bungbi? E yeke sara tongaso pëpe tongana e ndoye biani Jéhovah nga na ala so lo ndoye ala.

¹⁷ Jéhovah ayeke Lo so asara e nga lo la ayeke bata e na fini; ni la lo lingbi biani ti tene e ndoye lo nga e mû bê ti e kue gï na lo (Apocalypse 4:11). Nga, congrégation so lo soro ti sara kua na ni alingbi ti tene e mû maboko lakue na ni (aHébreu 13:17).  Tongaso, tongana mbeni ita ti e asara mbeni ye so ason bê ti e wala amû vundu na e, e yeke zia ti gue na bungbi ti fa ngonzo ti bê ti e? E lingbi ti sara ye tongaso tongana nyen? so a yeke Jéhovah la si ason bê ti e ape so. Ndoye so e yeke na ni na mbage ti Jéhovah alingbi lâ oko pëpe ti mû lege na e ti ke lo nga na bungbi ti lo!—Diko Psaume 119:165.

18. (a) Nyen la e lingbi ti sara ti maï siriri na yâ ti congrégation? (b) Tongana e soro ti pardonné ita ti e, aye ti nzoni wa la ayeke ga na pekoni?

¹⁸ Tongana e ndoye aita ti e, a yeke pusu e ti maï siriri na yâ ti congrégation. Jéhovah aku pëpe na mbage ti azo so lo ndoye ala ti sara anzene nzene ye kue tâ gï na lege ni. A lingbi e nga e ku pëpe na mbage ti ala ti sara tongaso. Ndoye ayeke pusu e ti kanga lê na ndö ti akete kete faute ti aita ti e, teti e hinga so e kue e yeke mbilimbili-kue pëpe na e yeke girisa lege nga (aProverbe 17:9; 1 Pierre 4:8). Ndoye ayeke mû maboko na e ti ngbâ “ti pardonné mba na bê ti [e] kue”. (aColossien 3:13). A yeke lakue kete ye pëpe ti sara ye alingbi na wango so. Tongana e zia si ngonzo ahon ndö ti e, e lingbi ti ngbâ ti bata tënë na bê ti e na terê ti ita ti e, na ti pensé so ngonzo ti e ni ayeke mbeni lege ti punir lo so ason bê ti e. Me ti tâ tënë ni, tongana e bata tënë na bê ti e na terê ti ita ti e, e yeke sara sioni gï na e wani. Tongana e soro ti pardonné ita so ason bê ti e, aye ti nzoni mingi ayeke ga na pekoni (Luc 17:3, 4). Sarango tongaso ayeke sara si e duti na siriri ti bê, a yeke bata siriri ti congrégation nga, ahon aye kue, a yeke bata songo ti e na Jéhovah.​—Matthieu 6:14, 15; aRomain 14:19.

19. Aye wa la alingbi ti si so ayeke hunda na e ti fâ yâ ti kamarade na mbeni ita?

¹⁹ A lingbi ti si so a hunda na e ti fâ yâ ti kamarade na mbeni zo so kozoni lo yeke ita na yâ ti congrégation. Ye tongaso ayeke si tongana zo ni adoro ndia ti Nzapa na lo ke ti changé bê ti lo na a bi lo na gigi ti bungbi, wala tongana zo ni azia lege ti tâ tënë na fango atënë ti wataka, wala lo zi terê ti lo na bungbi ti Jéhovah. Bible atene polele na e ti “zia ti sara songo” na mara ti azo  tongaso. * (Diko 1 aCorinthien 5:11-13; 2 Jean 9-11.) Ti fâ yâ ti songo ti mo na mbeni zo so lani ayeke peut-être kamarade ti mo wala so ayeke mbeni fami ti mo, a lingbi biani ti duti kete ye ape. Me eskê e yeke sara ni ti fa so songo ti e na Jéhovah nga batango andia ti lo so ayeke mbilimbili la ayeke kota ye ahon ye kue na yâ ti fini ti e? Girisa ape so Jéhovah abâ dutingo be-ta-zo na lo nga mango yanga ti lo na nene ni mingi.

20, 21. (a) Ngbanga ti nyen la bingo zo na gigi ti bungbi ayeke mbeni ye so a leke ni na ndoye? (b) Ngbanga ti nyen la a yeke kota ye ti tene e soro yâ ti akamarade ti e nzoni?

²⁰ Bingo zo na gigi ti bungbi ayeke biani mbeni ye so Jéhovah aleke ni na ndoye. Ngbanga ti nyen la e tene tongaso? Ti bi na gigi mbeni zo so asara siokpari na so achangé bê ti lo ape afa ndoye ndali ti iri ti Jéhovah so ayeke nzoni-kue, ndali ti andia ti lo nga ndali ti lo wani (1 Pierre 1:15, 16). Bingo mbeni zo na gigi ayeke bata congrégation nzoni. A yeke sara si sioni sarango ye ti azo so asara siokpari na mbana abuba pëpe anzoni sarango ye ti aita so angbâ be-ta-zo, nga a yeke sara si aita ni alingbi ti ngbâ ti voro Jéhovah na hingango so congrégation ayeke mbeni nzoni ndo ti batango terê na yâ ti sioni dunia so (1 aCorinthien 5:7; aHébreu 12:15, 16). Ngangu gbotongo mê so ayeke mbeni ye so afa so a ndoye zo so asara sioni so. A lingbi ti yengi lo ngangu si li ti lo aga dä na lo sara kue ti kiri na mbage ti Jéhovah.​—aHébreu 12:11.

²¹ A yeke tâ tënë so akota kamarade ti e alingbi ti changé ye ngangu na yâ ti sarango ye ti e. Ndani la si a yeke kota ye mingi ti soro yâ ti akamarade ti e nzoni. Tongana akamarade so e soro ayeke akamarade ti Jéhovah, nga tongana e ndoye ala so Jéhovah andoye ala, azo so angoro e ayeke duti ande gï anzoni kamarade. Ye so e yeke gboto na mbage ti ala ayeke mû maboko na e ti sara ye alingbi na yanga so e mû ti nzere gï na bê ti Jéhovah.