1-3. (a) Hi wihi ntiyiso lowu vuriwaka hi Bibele lowu nga lo dlaa, erivaleni? (b) Xana hi nga va hlawula njhani vanghana lava nga ta hi pfuna ku endla leswinene?

HI NDLELA yo fanekisela, hi fana ni swiponci; hi tala ku tswonga mikhuva yin’wana ni yin’wana ya vanhu lava hi hanyaka na vona. Hi nga tiyimiselanga, hi nga tikuma hi yi tekelele hi ku olova mikhuva, mahanyelo ni timfanelo to karhi ta vanhu lava hi va toloveleke swinene.

² Bibele yi vula ntiyiso lowu nga lo dlaa, erivaleni loko yi ku: “Loyi a fambaka ni vanhu vo tlhariha u ta tlhariha, kambe loyi a tirhisanaka ni lavo hunguka, a swi nge n’wi fambeli kahle.” (Swivuriso 13:20) Xivuriso lexi a xi vulavuli hi vanhu lava vonanaka hi xiwelo. Xiga lexi nge “fambaka” xi vula vanhu lava toloveleke ku va swin’we. * Loko buku yin’wana leyi hlamuselaka Bibele yi hlamusela ndzimana leyi yi ri: “Ku famba ni munhu swi vula ku n’wi rhandza ni ku va munghana wa yena.” Xana a hi ntiyiso leswaku hi tala ku tekelela mikhuva ya vanhu lava hi va rhandzaka? Hakunene swi tano, hikwalaho leswi hi talaka ku twelana na vona va nga ha hi kucetela leswaku hi endla leswinene kumbe swo biha.

³ Leswaku hi va lava rhandzekaka eka Xikwembu, i swa nkoka leswaku hi lava vanghana lava nga ta hi pfuna ku endla leswinene. Xana hi nga swi endlisa ku yini sweswo? Ndlela yo olova  i ku rhandza vanhu lava Xikwembu xi va rhandzaka, hi tlhela hi va vanghana va vona. Swi le rivaleni leswaku a hi nge aki vuxaka ni vanhu lava nga riki na tona timfanelo leti Yehovha a ti lavaka eka vanghana va yena! Kutani ke, a hi kambisiseni leswaku Xikwembu xi rhandza vanhu va muxaka muni. Loko hi swi tiva kahle leswi Yehovha a swi lavaka, hi ta kota ku hlawula vanghana lavanene.

4. Ha yini swi fanerile leswaku Yehovha a nga amukeli mani na mani leswaku a va munghana wa yena naswona ha yini Yehovha a vule leswaku Abrahama i “nakulorhi”?

⁴ Loko swi ta emhakeni ya vunghana, Yehovha a nga amukeli mani na mani. Swi fanerile leswaku a endla tano! Phela, i Hosi ya Vuako Hinkwabyo xisweswo ku va nakulobye wa yena i lunghelo lerikulu ngopfu. Kutani, i vamani lava a va hlawulaka tanihi vanakulobye va yena? Yehovha u aka vuxaka ni lava va n’wi tshembaka ni lava nga ni ripfumelo leri tiyeke eka yena. Hi xikombiso, anakanya hi mupatriyaka Abrahama, wanuna loyi a tivekaka hikwalaho ka ripfumelo ra yena leri hlamarisaka. A yi kona ndlela yo ringa ripfumelo ra tatana ku fana ni ku n’wi kombela leswaku a endla xitlhavelo hi n’wana wa yena. * Nilokoswiritano, Abrahama ‘u lave ku nyikela hi Isaka,’ a ri ni ripfumelo leri tiyeke ra leswaku “Xikwembu a xi ta swi kota ku n’wi pfuxa hambi ku ri eka lava feke.” (Vaheveru 11:17-19) Hikwalaho ka leswi Abrahama a veke ni ripfumelo ro tano naswona a yingiseke, Yehovha u vule hi mbilu yo basa leswaku i “nakulorhi.”—Esaya 41:8; Yakobo 2:21-23.

5. Xana Yehovha u titwa njhani hi lava va n’wi yingisaka hi mbilu hinkwayo?

⁵ Munhu la yingisaka hi mbilu hinkwayo i wa risima swinene eka Yehovha. Wa va rhandza lava tiyimiselaka ku n’wi tshemba  hilaha ku heleleke. (Hlaya 2 Samuwele 22:26.) Hilaha hi swi voneke hakona eka Ndzima 1 ya buku leyi, Yehovha u va tsakela ngopfu lava tihlawulelaka ku n’wi yingisa. Swivuriso 3:32 yi ri: “U rhandza lavo lulama.” Lava va hanyaka hi ku pfumelelana ni swilaveko swa Yena, u va rhamba hi musa leswaku va va vaendzi “entsongeni” wa yena—va amukeriwa leswaku va ta n’wi gandzela naswona va kota ku vulavula na yena hi xikhongelo nkarhi wun’wana ni wun’wana.—Pisalema 15:1-5.

6. Hi nga kombisa hi ndlela yihi leswaku ha n’wi rhandza Yesu naswona Yehovha u titwa njhani hi lava va rhandzaka N’wana wakwe?

⁶ Yehovha u rhandza lava rhandzaka Yesu, N’wana wa yena la nga swakwe. Yesu u te: “Loko munhu a ndzi rhandza u ta hlayisa rito ra mina, naswona Tatana u ta n’wi rhandza, kutani hi ta ta eka yena, hi tshama na yena.” (Yohane 14:23) Xana hi nga kombisa hi ndlela yihi leswaku ha n’wi rhandza Yesu? A ku na ndlela yin’wana handle ka leswaku hi yingisa swileriso swa yena ku katsa ni ku endla ntirho lowu a hi leriseke wona wo chumayela mahungu lamanene ni ku endla vadyondzisiwa. (Matewu 28:19, 20; Yohane 14:15, 21) Nakambe hi kombisa leswaku ha n’wi rhandza Yesu hi ku va hi “landzelerisisa mikondzo yakwe,” tanihi vanhu lava nga hetisekangiki hi swi tekelela hilaha hi nga kotaka hakona leswi a swi vulaka ni leswi a swi endlaka. (1 Petro 2:21) Yehovha u tsaka ngopfu loko vanhu lava rhandzaka N’wana wa yena Kreste va tikarhatela ku hanya ku fana na yena.

7. Ha yini swi ri vutlhari ku aka vuxaka ni vanghana va Yehovha?

⁷ Tin’wana ta timfanelo leti Yehovha a ti lavaka eka lava va nga vanghana va Yena i ripfumelo, ku tshembeka, ku yingisa ni ku rhandza Yesu ni tindlela ta yena. Ha un’we wa hina u endla kahle ku tivutisa leswi: ‘Xana vanghana va mina va na tona timfanelo leti? Xana ndzi ake vuxaka ni vanghana va Yehovha?’ I swinene ku endla tano. Vanhu lava hlakulelaka timfanelo leti kombisaka ku chava Xikwembu naswona va hisekela ku chumayela mahungu lamanene ya Mfumo, va endla leswaku hi va tekelela, hi hanya hi ku pfumelelana ni ku tiyimisela ka hina ku tsakisa Xikwembu.—Vona bokisi leri nge “ Xana Munghana Lonene Hi Lowa Njhani?” eka tluka 29”

8. I yini lexi ku tsakisaka (a) hi ndlela leyi Nawomi a hanyisaneke kahle ha yona na Rhuti? (b) hi vunghana bya majaha manharhu ya Vaheveru? (c) ni hi vunghana bya Pawulo na Timotiya?

⁸ Matsalwa ma tamele swikombiso swa vanhu vo tala lava vuyeriweke swinene hi ku hlawula ku va ni vanghana lavanene. U nga hlaya hi ta ndlela leyi Nawomi a hanyisaneke kahle ha yona ni n’wingi wa yena Rhuti, hi ta majaha manharhu ya Vaheveru lama veke vanghana lavakulu eBabilona ni hi vunghana bya Pawulo na Timotiya. (Rhuti 1:16; Daniyele 3:17, 18; 1 Vakorinto 4:17; Vafilipiya 2:20-22) Kambe, a hi kambisiseni xikombiso xin’wana lexi nga xa nkoka swinene: ku nga vunghana bya Davhida na Yonathani.

9, 10. I yini lexi a xi endla leswaku Davhida na Yonathani va va vanghana?

⁹ Bibele yi vula leswaku endzhaku ka loko Davhida a dlaye Goliyadi, “moya-xiviri wa Yonathani wu namarhelana ni moya-xiviri wa Davhida, Yonathani a sungula ku n’wi rhandza kukota moya-xiviri wakwe.” (1 Samuwele 18:1) Wolawo ma ve masungulo ya vuxaka lebyi tekeke nkarhi wo leha kukondza Yonathani a dlayiwa enyimpini, hambileswi a va siyana swinene hi malembe. * (2 Samuwele 1:26) I yini lexi endleke leswaku vanghana lavambirhi va rhandzana swonghasi?

¹⁰ Lexi endleke leswaku Davhida na Yonathani va rhandzana ngopfu hileswi a va rhandza Xikwembu naswona a va tiyimisele hi mbilu hinkwayo ku tshama va tshembekile eka xona. Vanhu lavambirhi a va navela ku tsakisa Xikwembu. Lon’wana a a ri ni timfanelo leti munghana wakwe a ti rhandzaka, ni le ka lon’wana a a swi ri tano. A swi kanakanisi leswaku Yonathani a a tsakisiwa hi xivindzi ni hi ku hiseka ka jaha leri lweleke vito ra Yehovha ri nga chavi nchumu. Swi le rivaleni leswaku Davhida a a xixima munhu loyi la kuleke loyi a a seketela  malunghiselelo ya Yehovha hi ku tshembeka naswona a a navela ku tsakisa Davhida hi mbilu yo basa evuton’wini bya yena. Hi xikombiso, ehleketa hi leswi endlekeke loko Davhida a hele matimba, a hanya bya mpfundla emananga leswaku Hosi Sawulo, tata wa Yonathani a nga n’wi dlayi. Yonathani u kombise vutshembeki hi ndlela leyi hlamarisaka kutani “a ya eka Davhida . . . leswaku a tiyisa voko rakwe eka Xikwembu.” (1 Samuwele 23:16) Anakanya ndlela leyi Davhida a titweke ha yona loko  munghana wa yena la rhandzekaka a fika a n’wi pfuna ni ku n’wi chavelela! *

11. Xikombiso xa Yonathani na Davhida xi ku dyondzisa yini hi ta vunghana?

¹¹ Hi dyondza yini eka xikombiso xa Yonathani na Davhida? Dyondzo ya nkoka hi leswaku nchumu wa risima lowu vanghana va faneleke va va na wona i ku va ni vuxaka lebyinene ni Xikwembu. Loko hi aka vuxaka ni vanhu lava nga ni ripfumelo  leri fanaka ni ra hina, lava nga ni mahanyelo lama fanaka ni ya hina ni lava navelaka ku tshama va tshembekile eka Xikwembu ku fana na hina, va hi aka hi mahanyelo, hi ndlela leyi va titwaka ha yona ni hi mintokoto. (Hlaya Varhoma 1:11, 12.) Vanhu vo tano hi va kuma exikarhi ka vapfumeri-kulorhi. Kambe, xana sweswo swi vula leswaku mani na mani la taka eminhlanganweni eHolweni ya Mfumo i munghana lonene? Van’wana a hi vanghana lavanene.

12, 13. (a) Ha yini hi fanele hi hlawula lava hi akaka vunghana na vona hambi ku ri exikarhi ka Vakreste-kulorhi? (b) Hi wihi ntlhontlho lowu Vakreste va lembe-xidzana ro sungula a va langutane na wona, naswona wu susumete Pawulo leswaku a nyika xilemukiso xihi xa matimba?

¹² Leswaku vanghana va hina va hi pfuna hi aka vuxaka bya hina na Yehovha, a hi fanelanga hi amukela mani na mani tanihi munghana, hambi ku ri evandlheni. Xana leswi swi fanele swi hi hlamarisa? A swi fanelanga. Vakreste van’wana va nga ha hlwela ku antswisa vuxaka bya vona na Yehovha, tanihi leswi mihandzu yin’wana yi tekaka nkarhi ku wupfa emurhini. Xisweswo, evandlheni rin’wana ni rin’wana hi kuma leswaku Vakreste va siyana hi ndlela leyi va kulaka ha yona evuxakeni bya vona na Yehovha. (Vaheveru 5:12–6:3) I ntiyiso leswaku hi va lehisela mbilu lava ha ku sungulaka ku hlanganyela ni lava tsaneke hikuva hi lava ku va pfuna leswaku va kula evuxakeni bya vona na Yehovha.—Varhoma 14:1; 15:1.

¹³ Minkarhi yin’wana swi nga lava leswaku hi xiya vanhu lava hi va hlawulaka leswaku va va vanghana va hina evandlheni. Van’wana swi nga endleka mahanyelo ya vona ma nga ri manene. Van’wana va nga ha titoloveta ku tshama va hlundzukile kumbe va tshamela ku sola-sola. Vanhu vo tano a va ri kona emavandlheni ya lembe-xidzana ro sungula C. E. Hambileswi swirho swo tala evandlheni a swi tshembekile kambe van’wana a va kokela etlhelo. Hikwalaho ka leswi van’wana evandlheni ra le Korinto a va nga swi lavi ku landzela tidyondzo to karhi ta Vukreste, muapostola Pawulo u lemukise vandlha a ku: “Mi nga  xisiwi. Vunakulobye byo biha byi onha mikhuva leyi pfunaka.” (1 Vakorinto 15:12, 33) Pawulo u lemukise Timotiya leswaku hambi ku ri exikarhi ka Vakreste ku ta va ni van’wana lava nga lulamangiki. Timotiya u lumiwe ndleve leswaku a fambela ekule ni vanhu vo tano, a nga vi munghana wa vona.—Hlaya 2 Timotiya 2:20-22.

14. Xana hi nga wu tirhisa njhani nawu lowu kongomisaka, lowu kumekaka eka swilemukiso swa Pawulo emhakeni ya vanghana?

¹⁴ Hi nga wu tirhisa njhani nawu lowu kongomisaka, lowu kumekaka eka xilemukiso xa Pawulo? Hi ku papalata ku aka vuxaka ni munhu un’wana ni un’wana loyi a hi yengelaka ku endla swo biha—ku nga ha va ehandle kumbe endzeni ka vandlha. (2 Vatesalonika 3:6, 7, 14) Hi fanele hi sirhelela vuxaka bya hina na Yehovha. Tsundzuka leswaku hi fana ni xiponci, hi tswonga tindlela ni mikhuva ya vanghana va hina. Tanihi leswi hi nga taka hi nga hoxi xiponci endzeni ka vhiniga ivi hi langutela leswaku xi huma xi tswonge mati, na hina a hi nge tihlanganisi ni vanhu lava hi kucetelaka ku endla swo biha ivi hi langutela ku endla leswinene.—1 Vakorinto 5:6.

15. Xana u fanele u endla yini leswaku u kuma vanghana lava tikarhatelaka ku aka vuxaka na Yehovha evandlheni?

¹⁵ Nkateko wa kona, va tele lava hi nga va hlawulaka leswaku va va vanghana va hina exikarhi ka vagandzeri-kulorhi. (Pisalema 133:1) Xana u nga va kuma njhani vanghana lava tikarhatelaka ku aka vuxaka na Yehovha evandlheni? A swi kanakanisi leswaku loko u ri karhi u hlakulela ku va ni timfanelo leti Xikwembu xi ti amukelaka, van’wana lava fanaka na wena va ta ku tsakela. Hi nkarhi lowu fanaka, swi nga ha lava leswaku u teka magoza yo karhi leswaku u tikumela vanghana. (Vona bokisi leri nge  Ndlela Leyi Hi Kumeke Vanghana Lavanene Ha Yona.”) Hlawula lava nga ni timfanelo leti u ti rhandzaka. Yingisa ndzayo ya Bibele ya leswaku u ‘ndlandlamuka,’ u lava tindlela to aka vunghana ni vapfumeri-kuloni ku nga khathariseki, muvala, rixaka kumbe ndhavuko wa vona. (2 Vakorinto 6:13; hlaya 1 Petro 2:17.) U nga hlawuli ntsena tintangha ta wena. Tsundzuka leswaku Yonathani a a ri nkulu swinene eka Davhida. Vanhu  vo tala lava kuleke va nga va vanghana lava nga ta ku pfuna leswaku u va ni ntokoto ni vutlhari.

16, 17. Loko mupfumeri-kulorhi a hi twisa ku vava hi ndlela yo karhi, ha yini hi nga fanelanga hi lan’wa vandlha?

¹⁶ Tanihi leswi evandlheni ku nga ni vanhu lava nga voniki swilo ku fana naswona va ri va mindhavuko yo hambana-hambana, minkarhi yin’wana mi nga ha tlulana milenge. Mupfumeri-kuloni a nga vula kumbe a endla nchumu wo karhi lowu nga ku twisaka ku vava. (Swivuriso 12:18) Minkarhi yin’wana mi tlulana milenge hileswi mi nga voniki swilo ku fana kumbe hileswi mi nga twisisaniki. Xana hi ta khunguvanyeka hikwalaho ka sweswo ivi hi tsuva hi nga ha yi eminhlanganweni ya vandlha? A hi nge endli tano loko ku ri leswaku hi rhandza Yehovha hi mbilu hinkwayo naswona hi rhandza vanhu lava a va rhandzaka.

¹⁷ Tanihi Muvumbi ni Museketeri wa Vutomi bya hina,  Yehovha u faneriwa hi ku rhandziwa hi hina ni hi ku tinyiketela eka yena hilaha ku heleleke. (Nhlavutelo 4:11) Ku tlula kwalaho, hi fanele hi ri seketela hi mbilu hinkwayo vandlha leri a hlawuleke ku ri tirhisa. (Vaheveru 13:17) Kutani, loko mugandzeri-kulorhi a hi twisa ku vava kumbe a hi khomisa tingana hi ndlela yo karhi, a hi fanelanga hi khunguvanyeka ivi hi lan’wa vandlha. Sweswo a hi vutlhari nikatsongo, hikuva a hi khunguvanyisiwanga hi Yehovha. Loko hi rhandza Yehovha a hi nge pfuki hi n’wi fularherile swin’we ni vanhu va yena!—Hlaya Pisalema 119:165.

18. (a) Xana hi nga endla yini leswaku hi kondletela ku rhula evandlheni? (b) Ku rivalela loko swi fanerile swi tisa mikateko yihi?

¹⁸ Rirhandzu leri hi rhandzaka vapfumeri-kulorhi ha rona ri ta hi susumetela ku kondletela ku rhula evandlheni. Yehovha a nga langutelanga leswaku vanhu lava n’wi rhandzaka va va lava hetisekeke, na hina hi fanele hi n’wi tekelela. Rirhandzu ri endla leswaku hi swi ba hi makatla swihoxo leswi nga vuliki nchumu, hi tsundzuka leswaku hinkwerhu a hi hetisekanga kutani ha swi endla swihoxo. (Swivuriso 17:9; 1 Petro 4:8) Rirhandzu ri hi pfuna leswaku hi hambeta hi “rivalelana hi ku ntshunxeka.” (Vakolosa 3:13) Minkarhi yin’wana swa tika ku tirhisa ndzayo leyi. Loko ho pfumelela ku hlundzuka ku hi lawula, hi ta va ni xikhomela, kumbexana hi vona onge ku hlundzuka ka hina i ndlela yo khawurisa loyi a hi hlundzukiseke. Kambe, ntiyiso wa mhaka hileswaku xikhomela xi vavisa hina. Ku rivalela loko swi fanerile swi tisa mikateko leyi fuweke. (Luka 17:3, 4) Loko hi rivalela hi va ni ku rhula emianakanyweni ni le mbilwini, hi kondletela ku rhula evandlheni kasi xa nkoka swinene hi endla leswaku vuxaka bya hina na Yehovha byi tshama byi tiyile.—Matewu 6:14, 15; Varhoma 14:19.

19. Hi loko swi te yini laha swi nga lavaka leswaku hi tsema vunghana ni munhu wo karhi?

¹⁹ Minkarhi yin’wana hi byeriwa leswaku hi tsema vunghana ni loyi a nga tshama a va xirho xa vandlha. Swi va tano loko munhu la tshamelaka ku tlula nawu wa Xikwembu a susiwa eku hlanganyeleni kumbe a lan’wa ripfumelo hi ku dyondzisa tidyondzo  ta mavunwa kumbe a tihambanisa ni vandlha. Rito ra Xikwembu ri swi veka erivaleni leswaku hi “tshika ku tihlanganisa” ni vanhu vo tano. * (Hlaya 1 Vakorinto 5:11-13; 2 Yohane 9-11) Swi nga tika swinene ku papalata munhu loyi kumbexana a nga munghana kumbe xaka ra wena. Xana hi ta yima hi tiyile, hi ndlela yoleyo hi swi veka erivaleni leswaku hi yima na Yehovha ntsena ni milawu ya yena yo lulama? Tsundzuka leswaku vanhu lava tshembekaka ni lava yingisaka i va risima swinene eka Yehovha.

20, 21. (a) Ha yini mhaka ya ku susa munhu wo karhi eku hlanganyeleni yi ri lunghiselelo ra rirhandzu? (b) Ha yini swi ri swa nkoka leswaku hi hlawula vanghana va hina hi vutlhari?

²⁰ Entiyisweni, mhaka ya ku susa vanhu eku hlanganyeleni i lunghiselelo ra rirhandzu leri humaka eka Yehovha. Hi ndlela yihi? Ku hlongola mudyohi la nga hundzukiki swi kombisa leswaku hi rhandza vito ro kwetsima ra Yehovha ni hinkwaswo leswi ri yimelaka swona. (1 Petro 1:15, 16) Ku susa munhu wo karhi eku hlanganyeleni swi sirhelela vandlha. Swirho leswi tshembekaka swi sirheleriwa eka nkucetelo wo biha wa vadyohi lava nga hundzukiki, naswona swi kota ku ya emahlweni ni vugandzeri bya swona swi ri karhi swi tiva leswaku vandlha ri hlayisekile eka misava leyi yo homboloka. (1 Vakorinto 5:7; Vaheveru 12:15, 16) Ndzayo yoleyo ya matimba yi kombisa rirhandzu eka mudyohi. Ku nga ha va ku ri yona ndzayo leyi a yi lavaka leswaku a xalamuka kutani a teka magoza lama faneleke yo tlhelela eka Yehovha.—Vaheveru 12:11.

²¹ A hi nge yi balekeli mhaka ya leswaku vanghana va hina lavakulu va nga ha va nkucetelo lowukulu eka leswi hi swi endlaka. Kutani i swa nkoka ku va hlawula hi vutlhari. Loko hi aka vunghana ni lava nga vanghana va Yehovha, hi ku rhandza lava Xikwembu xi va rhandzaka hi ta va ni vanghana lavanene ngopfu. Leswi hi swi tekelelaka eka vona swi ta hi pfuna leswaku hi tshama hi ri karhi hi tiyimisele ku lava ku tsakisa Yehovha.