1-3. a) Hi lihi a lisine li nga aliwiko leli a Biblia gi wulawulako hi lona? b) Hi nga zi kotisa kuyini a ku hlawula vanghana lava va to hi kuca a ku maha za zi nene?

HI NDLELA yo kari, a vanhu va fana ni ziponja; va tala ku pswonga zontlhe lezi zi va ranzeleko. Hambu na hi nga zi lavi, za hehuka nguvu a ku tekelela mawonela, mahanyela, ni matshamela ya lava hi hlengelako nguvu navo.

² A Biblia gi wulawula lisine li nga aliwiko loku giku: “Hlengela ni tlhari, u tava tlhariwo; kanilezi loyi a mahako wunghana ni zipumbu i ta lobyiswa.” (Mavingu 13:20) A wu kholwi lezaku hi byekelele ku pimanyisa a vanhu lava hi va ranzako? Hakunene, hi kota ya lezi hi bohanako ni lava hi va ranzako hi tlhelo ga kutizwa, vona va zi kota a ku hi kucetela nguvu — ka za zi nene kutani ka za kubiha.

³ Kasi hi tshama liranzweni la Nungungulu, za lisima lezaku hi lava vanghana lava va to hi kuca a ku maha za zi nene. Hi nga zi mahisa kuyini ke? Hi magezu ma tsongwani, hi ta wula lezaku hi nga maha lezo hi ku ranza lava Nungungulu a va ranzako, hi maha wunghana ni vanghana vakwe. Hi nga ehleketa hi mhaka leyi. Xana a hi lisine lezaku lava va nga ni matshamela lawa Jehova a ma lavako ka vanghana vakwe hi vona va faneleko kuva vanghana va hina va va nene ke? Makunu, a hi kambisiseni a matshamela ya vanhu lava Nungungulu a va ranzako. Loku hi ma alakanya khwatsi a mawonela ya Jehova, hi tava hi hlomile khwatsi kasi ku hlawula vanghana va nene.

4. Hikuyini Jehova a hlawula nguvu mhakeni ya vanghana, niku hikuyini Jehova a wulileko lezaku Abrahama ‘munghana wa mina’?

⁴ Jehova wa hlawula nguvu mhakeni ya vanghana. Xana a nga na fanelo ya ku maha lezo? Phela hi yena a Hosi ya Hombe wuakweni gontlhe, niku a kuva munghana wakwe i lungelo ga hombe a ku hunza zontlhe. Makunu-ke, hi vamani lava a va hlawulako kota vanghana vakwe? Jehova i tshinela ka lava va mu tsumbako va tlhela va kholwa ka yena hi kumbhelela. Hi xikombiso, ehleketa hi Abrahama, a wanuna loyi a tiviwako hi kukholwa kakwe ko hlamalisa. Kuzilava a ku na xiringo xa hombe kukholweni lexi a munhu a nga ha kumanako naxo xo hunza ku kombeliwa lezaku a nyikela a n’wana wakwe kota muphahlelo. * Hambulezo, Abrahama “i lo phahlela ha Isaka,” na a kholwa hi kumbhelela ‘lezaku Nungungulu i na ni ntamu wa ku mu vuxa hambu hi ka vafileko.’ (Maheberu 11:17-19) Hi kota ya lezi Abrahama a nga kombisa a kukholwa ni kuingisa loko, Jehova hi liranzo i lo mu vitana lezaku i “xaka ga mina,” kutani munghana. — Isaya 41:8; Jakobe 2:21-23.

5. Xana Jehova i va wonisa kuyini lava va mu ingisako hi kutsumbeka?

⁵ Jehova wa nyika nguvu lisima a kuingisa hi kutsumbekileko. I ranza lava va ti yimiseleko a ku tsumba yena kuranga mahlweni ka zilo zontlhe. (Gonza 2 Samueli 22:26.) Kota lezi hi zi wonileko ka Xipimo 1 xa bhuku legi, Jehova i tsaka nguvu hi lava va mu ingisako hi kuziranza. Mavingu 3:32 i ngalo Jehova ‘munghana wa valulamileko.’ Lava va hanyako hi milayo ya Nungungulu hi kutsumbeka va amukela xirambo lexi xo saseka hi ka Jehova: Va zi kota kuva valuveli “tendeni” gakwe — va amukelwa lezaku va mu khozela va tlhela va khongela ka yena ni ka xihi xikhati. — Tisimu 15:1-5.

6. Hi nga zi kombisa kuyini lezaku ha mu ranza Jesu, niku xana Jehova i ti zwisa kuyini hi lava va ranzako N’wana wakwe?

 ⁶ Jehova i ranza lava va ranzako Jesu, a N’wana wakwe a belekilweko yece. Jesu i te ngalo: “Loku munhu a nzi ranza, i ta hlayisa timhaka ta mina; Dadani i ta mu ranza, zonake hi tata ka yena, hi tshama zinwe naye.” (Johani 14:23) Hi nga zi kombisisa kuyini lezaku ha mu ranza Jesu ke? Zi la su dlunya lezaku ku ingisa milayo yakwe, yi patsako a ntiro wa ku xumayela a mahungu yo saseka ni ku maha vapizani. (Mateu 28:19, 20; Johani 14:15, 21) A xinwani kambe, hi komba lezaku ha mu ranza Jesu a xikhati lexi hi ‘lanzelako a nkonzo wakwe,’ hi mu pimanyisa hi magezu ni zimaho kala laha hi zi kotako kota vanhu va nga mbhelelangiko. (1 Pedro 2:21) A mbilu ya Jehova ya xalala hi kutikarata ka lava a liranzo labye hi N’wana wakwe li va kucako a ku lanzela a mahanyela yo fana ni ya Kristu.

7. Hikuyini zi nga wutlhari a ku maha wunghana ni lava va nga vanghana va Jehova?

⁷ A kukholwa, a kutsumbeka, a kuingisa, ni ku ranza Jesu ni milayo yakwe ya mahanyela — lezo zi xikari ka matshamela lawa Jehova a ma lavako ka vanghana vakwe. A munwe ni munwani wa hina i maha khwatsi hi ku ti wutisa lezi: ‘Xana a matshamela lawo ni mahanyela ya kona za woneka ka vanghana va mina? Xana nza maha wunghana ni vanghana va Jehova?’ Wutlhari a ku maha lezo. A vanhu lava va ti karatelako ku kombisa a matshamela lawa ma tsakisako Nungungulu na va xumayela a mahungu yo saseka ya Mufumo hi kuhiseka va nga hi kuca ka za zi nene, va hi nyika ntamu wa ku tatisa a kungo ga hina ga ku xalalisa Nungungulu. — Wona a kwadru “ Xini a munghana wa mu nene?”

8. Xini xi ku hlamalisako kuzwananeni ka a) Naomi na Rute? b) majaha manharu ya maHeberu? c) Paule zinwe na Timote?

⁸ A Mitsalo yi na ni zikombiso zo tala za lava va vunekileko hi kota ya ku hlawula a vanghana va nene. Yi na ni mahungu ma wulawulako hi kuzwanana xikari ka Naomi ni katamwane  wakwe Rute, xikari ka majaha manharu ya maHeberu lawa ma nga zwana nguvu le Babuloni, ni xikari ka Paule zinwe na Timote. (Rute 1:16; Danieli 3:17, 18; 1 Va Le Korinte 4:17; Va Le Filipi 2:20-22) Kanilezi, a hi yiseni kupima ka xinwani xikombiso xa lisima: wunghana xikari ka Davida na Jonatani.

9, 10. Xi wa hi xihi a xiseketelo xa wunghana xikari ka Davida na Jonatani?

⁹ A Biblia gi ngalo anzhako ka kuva Davida a dele Goliate, “a mbilu ya Jonatani yi lo bohana ni mbilu ya Davida, a mu ranza nguvu khwatsi hi lezi a ranzisako zona wutsumbu gakwe.” (1 Samueli 18:1) Hi ndlela leyo, ku lo sangula a wunghana go tiya nguvu legi gi nga simama kala kufeni ka Jonatani yimpini, hambu lezi va nga hambana nguvu hi tanga. * (2 Samueli 1:26) Xi wa hi xihi a xiseketelo xa kubohana loko ko tiya xikari ka vanghana lava va vambiri?

¹⁰ Davida na Jonatani va wa bohene hi liranzo labye ka Nungungulu ni kuxuva kabye ko tiya ka ku lava ku simama va hi vanhu vo tsumbeka ka yena. A vavanuna lava va vambiri va wa bohene hi tlhelo ga moya. A munwe ni munwani wabye i wa kombisa a matshamela lawa ma nga tsakelwa hi loyi munwani. A zi kanakanisi lezaku Jonatani i wa hlamaliswa hi kutiya-hlana ni kuhiseka ka jaha legi gi nga yimele a vito ga Jehova handle ko chava nchumu. Handle ko kanakana, Davida yenawu i wa kombisa xichawo ka munhu wa hombe loyi a nga seketela malulamiselo ya Jehova hi kutsumbeka ni ku rangisa zilaveko za Davida mahlweni ka lezi zakwe handle ka makangwa. Hi xikombiso, wona lezi zi nga humelela a xikhati lexi Davida a nga mbhelile nguvu ntamu, na a hanya hi kufihlala kota mutsutsumi lomu xiwuleni kasi a nga dawi hi Hosi Saule wo biha, a dadani wa Jonatani. Kota xikombiso xo hlamalisa xa kutsumbeka, Jonatani i lo sangula hi yena a “suka aya ka Davida . . . a ya mu tiyiseta hi ka Nungungulu.”  (1 Samueli 23:16) Hi nga alakanya lezi Davida a faneleko ku ngha a ti zwisile zona a xikhati lexi a munghana wakwe wo ranzeka a ngata mu tiyisa! *

11. Xini u xi gonzako xungetano hi wunghana laha ka xikombiso xa Jonatani na Davida?

 ¹¹ Hi gonza yini ka xikombiso xa Jonatani na Davida? A xigonzo xa hombe ka zontlhe hi xi wonako hi lezaku a xa lisima nguvu ka vanghana hi kuva a kubohana kabye ku rangelwa hi kuzwanana kabye na Nungungulu. Loku hi tshinela ka lava hi hlengelako navo kukholwa, milayo ya hina ya mahanyela, ni kuxuva ka hina ka ku lava ku simama hi tsumbekile ka Nungungulu, hi ta lotana maalakanyo, hi tiva lezi vonawu va ti zwisako zona, ni ku bhulelana matshango, zi nga zilo zi hi tiyisako ni ku hi aka. (Gonza Va Le Roma 1:11, 12.) Hi kuma a vanghana lavo va alakanyelako a zilo za moya xikari ka vakhozeli-kulori. Hambulezo, xana lezo zi wula lezaku vontlhe lava va tako mitlhanganweni Salawini ya Mufumo vanghana va nene? Ahihi, a zi wuli lezo.

12, 13. a) Hikuyini hi faneleko kuva ni wukheta kuhlawuleni ka vanghana hambu xikari ka maKristu-kulori? b) Xikarato muni xi nga humelela mabandleni ya le zaneni go sangula, lexi xi nga kuca Paule lezaku a nyika zitlharihiso zihi za ntamu?

¹² Hambu lomu nzeni ka bandla, hi fanele ku hlawula kasi hi kuma vanghana lava va to hi aka hi tlhelo ga moya. Xana lezi zi fanele ku hi hlamalisa? Ne ni kutsongwani. A maKristu yo kari lomu bandleni ma nga ha teka xikhati xo leha kasi ma chikelela kubuva ka moya, khwatsi hi lezi a mihanzu yo kari lomu sinyeni yi nga ha tekako xikhati xo leha kasi yi buva. Hikwalaho, ni ka gihi bandla, hi kuma a maKristu ma nga ka zigava zo hambana za kubuva hi tlhelo ga moya. (Maheberu 5:12–6:3) Kunene, hi kombisa lihlaza-mbilu ni liranzo ka lava vaswa kutani ka lava va nga ni gome hakuva hi lava a ku va vuna lezaku va kula hi tlhelo ga moya. — Va Le Roma 14:1; 15:1.

¹³ Ka zikhati zinwani, lomu bandleni ka tshuka kuva ni matshamela lawa ma lavako lezaku hi ti wonela ka lava hi hlengelako navo. A vanhu vo kari va nga ha ti nghenisa ka mahanyela ma kanakanisako. A vanwani va nga ha telwa hi moya wa xiviti kutani wa kuvilela. A mabandla ya le zaneni ga malembe go sangula Nguveni ya Hina ma yimisene ni xikarato xo fana ni lexo. Hambu lezi a ziro zo tala zi nga tsumbekile, a vanhu vo kari va wa nga hanyi hi nongameto. Hi kota ya lezi a vo kari va nga kala ku hanya hi tigonzo to kari ta wuKristu bandleni ga Korinte, mupostoli Paule i tlharihisile a bandla lego aku: ‘Mu nga khohliswi; a ku tolovelana ni vakubiha ka bihisa a mahanyela ma nene.’ (1 Va Le Korinte 15:12, 33) Paule i tlharihisile Timote lezaku hambu xikari ka maKristu-kulobye, ku ngava ni vanhu va nga hanyiko hi ndlela yo dzunzeka. Timote i lo byeliwa lezaku a ti wonela ka vanhu lavo, a nga va mahi vanghana vakwe. — Gonza 2 Timote 2:20-22.

14. Hi nga gi tirisisa kuyini a tshinya ga nayo legi gi nga xiseketelo xa zitlharihiso za Paule xungetano hi vanghana?

¹⁴ Hi nga gi tirisisa kuyini a tshinya ga nayo legi gi nga xiseketelo xa zitlharihiso za Paule? Hi ku nga tolovelani ni  wihi munhu — nzeni kutani lehandle ka bandla — loyi a nga wa ta hi kucetela ku maha zakubiha. (2 Va Le Tesalonika 3:6, 7, 14) Hi fanele ku vikela a wumoya ga hina. Alakanya lezaku a ku fana ni xiponja, hi pswonga a mawonela ni mahanyela ya vanghana lava hi hlakanako nguvu navo. Khwatsi hi lezi hi nga zi kotiko a ku peta xiponja lomu ka vinagre zonake hi alakanya lezaku xi ta tala hi mati, hizalezo a hi zi koti ku tolovelana ni lava va nga ni kucetelo wa hava zonake hi rinzela lezaku hi ta pswonga za zi nene ka vona. — 1 Va Le Korinte 5:6.

15. U nga maha yini kasi u kuma vanghana va maalakanyo ya moya lomu bandleni ke?

¹⁵ Lexi xi tsakisako hi lezaku a ku kuma vanghana va nene xikari ka vakhozeli-kulori a zi tsanzi ne ni kutsongwani. (Tisimu 133:1, NM) U nga va kumisa kuyini a vanghana va maalakanyo ya moya lomu bandleni? A xikhati lexi u ti karatelako ku kombisa a matshamela lawa ma xalalisako Nungungulu, handle ko kanakana a vanwani va maalakanyo yo fana ni ya wena va ta kokelwa ka wena. Ka xikhati xalexo, u nga hava ni xilaveko xa kuba mazambo ya lisine ya ku ti mahela vanghana va vaswa. (Wona a kwadru “ Lezi hi nga ti lavelisa zona vanghana va nene.”) Langutela lava va kombisako a matshamela lawa wena u lavako a ku ma wonekelisa. Lanzela a wusungukati ga Biblia ga ku ‘anamisa a mbilu ya wena,’ u hlota vanghana xikari ka vakhozeli-kuloni hambu loku mu hambene hi lixaka, hlonge kutani mudawuko. (2 Va Le Korinte 6:13; gonza 1 Pedro 2:17.) U nga ti tlhanganyisi ntsena ni lava va tanga ya wena. U nga rivali lezaku Jonatani i wa hi nhonzo nguvu ka Davida. A vanhu vo tala va kulileko va zi kota ku tshingisa wunghana hi matshango ma nene ni wutlhari.

16, 17. Loku a mukhozeli-kulori a hi mahela kubiha hi ndlela yo kari, hikuyini hi nga faneliko ku tsika a bandla?

¹⁶ Kota lezi ku nga ni vanhu va matshamela ni midawuko  yo hambanahambana nguvu lomu bandleni, ku nga ha humelela zikarato ka zikhati zo kari. A mukholwa-kulori a nga ha wula kutani ku maha nchumu lowu wu to hi khunguvanyisa. (Mavingu 12:18) Ka zinwani zikhati, a zikarato zi vangiwa hi kuhambana ka matshamela ya vanhu, kungazwisisani, kutani kuhambana ka mawonela. Xana hi ta khunguvanyeka hi kota ya zikarato lezo laha ka kuza hi tsika bandla? Loku hi ranza Jehova hi mbilu yontlhe ni lava yena a va ranzako hi nga ta tshuka hi maha lezo.

¹⁷ Kota lezi Jehova a nga Muvangi wa hina ni Muhlayisi wa Wutomi ga hina, hi fanele ku mu ranza ni ku mu khozela hi mbilu ya hina yontlhe. (Kuvululelwa 4:11) Ahandle ka lezo, a bandla legi yena a tsakako hi ku gi tirisa hi fanele ku gi seketela hi kutsumbeka. (Maheberu 13:17) Hikwalaho, loku a mukhozeli-kulori a hi mahela kubiha kutani ku hi khunguvanyisa hi ndlela yo kari, hi nga ta tsika a bandla kota ndlela ya ku kombisa lezaku hi khunguvanyekile.  Kona hi wa ta zi mahela yini? A hi Jehova a nga hi khunguvanyisa. A liranzo la hina ha Jehova cima a li nge hi tsiki hi fularela yena ni vanhu vakwe! — Gonza Tisimu 119:165.

18. a) Zini hi nga ha mahako kasi ku vuvumisa a kurula lomu bandleni? b) Xana a ku hlawula ku tsetselela loku ku hi ni xiseketelo xi nene xa ku maha lezo zi neha makatekwa muni?

¹⁸ A ku ranza a vakhozeli-kulori zi hi kuca a ku vuvumisa kurula lomu bandleni. Jehova a nga rinzeli kumbhelela ka lava a va ranzako, niku hinawu a hi faneli ku maha lezo. A liranzo li hi vuna a ku nga khatali hi zihoxo zi tsongwani ni ku hi alakanyisa lezaku hina hontlhe a hi mbhelelangi niku ha hoxisa. (Mavingu 17:9; 1 Pedro 4:8) A liranzo li hi vuna a ku simama hi “tsetselelana.” (Va Le Kolosi 3:13) A hi xontlhe xikhati zi hehukako a ku lanzela a wusungukati legi. Loku hi tsika a kutizwa ka hava ku hi fumela, hi nga ha byekelela a ku veka xiviti, kuzilava na hi alakanya lezaku, hi ndlela yo kari, a zanga ya hina yi ta tsayisa loyi a nga hi khunguvanyisa. Kanilezi, a lisine hi lezaku a ku veka xiviti zi neha khombo ka hina venyi. A ku hlawula ku tsetselela loku ku hi ni xigelo xi nene xa ku maha lezo zi neha makatekwa yo tala nguvu. (Luka 17:3, 4) Zi hi nyika kurula ni kuxalala, zi hlayisa kurula lomu bandleni niku, hehla ka zontlhe, zi hlayisa a kuzwanana ka hina na Jehova. — Mateu 6:14, 15; Va Le Roma 14:19.

19. Hi zihi a ziyimo zo kari zi nga ha hi mahako hi tsema wunghana ga hina ni wokari?

¹⁹ Ka zikhati zo kari, hi nga ha byeliwa lezaku hi tsika ku hlengela ni wokari loyi a nga xiro xa bandla. A xiyimo lexi xi humelela loku a munhu wo kari loyi handle ka ku ti sola a hambunyetako milayo ya Nungungulu a susiwa bandleni kutani loku a wokari a kaneta kukholwa hi ku gonzisa tigonzo ta mawunwa kutani ku ti susa ha yece lomu bandleni. A Mhaka ya Nungungulu yi hi byela kubaseni lezaku hi “nga mahi  wunghana” ni vanhu lavo. * (Gonza 1 Va Le Korinte 5:11-13; 2 Johani 9-11) Zi nga hava xikarato hakunene a ku potsa munhu loyi kuzilava a nga hi munghana kutani a nga xaka ga hina. Xana hi ta yima hi tiya, zonake hi komba lezaku hi nyika nguvu lisima a kutsumbeka mahlweni ka Jehova ni ka milayo yakwe yo lulama a ku hunza zilo zontlhe ke? Alakanya lezaku Jehova i nyika nguvu lisima a kutsumbeka ni kuingisa.

20, 21. a) Hikuyini a lulamiselo ga ku susa munhu bandleni gi nga ga liranzo? b) Hikuyini zi nga za lisima a ku hlawula a vanghana va hina hi wutlhari?

²⁰ A mahela legi ga ku susa munhu bandleni hakunene i lulamiselo ga liranzo gi tako hi ka Jehova. Hi ndlela muni? A ku hlongola muonhi a nga ti soliko zi kombisa liranzo hi vito go basa ga Jehova ni zontlhe lezi gi zi yimelako. (1 Pedro 1:15, 16) A ku susa munhu bandleni zi vikela bandla. A ziro lezi zi tsumbekileko za vikelwa ka kucetelo wo biha wa vaonhi va ku maha ha womu niku za zi kota ku simama zi khozela Jehova na zi tiva lezaku a bandla gi vikelwe ka tiko legi go biha. (1 Va Le Korinte 5:7; Maheberu 12:15, 16) A kulaya ko tiya ku kombisa liranzo hi mumahi wa kubiha. Za koteka ku ngha ku hi kona kudzuka loko a ku lavako kasi a zi tiva lezaku i fanele ku cica a mahanyela yakwe zonake a maha lezi zi lavekako kasi a tlhelela ka Jehova. — Maheberu 12:11.

²¹ I mhaka yi tiyileko lezaku a vanghana va hina va na ni ntamu wa ku hi kucetela ka zokari. Hikwalaho, za lisima a kuva hi hlawula vanghana hi wutlhari. Loku hi maha wunghana ni vanghana va Jehova, ni loku hi ranza lava Nungungulu a va ranzako, hi tava ni vanghana va va nene ka vontlhe. Lezi hi zi pswongako ka vona zi ta hi vuna a ku tatisa a xihlambanyo xa hina xa ku xalalisa Jehova.