Genda ha biroho

Genda ha rukarra rw'ebirumu

ESUURA EYA 3

Gonza Abantu Aba Yahwe Agonza

Gonza Abantu Aba Yahwe Agonza

“Gendaga nabantu abamagezi, kandi olifoka owamagezi.”ENFUMO 13:20.

1-3. (a) Kintu ki Baibuli eky’egamba ekitutarukusobora kuhakaniza? (b) Nitusobora tuta kumanya abanywani abaratukonyera kukora ebirungi?

ABANTU bali nka pamba; nk’okuku pamba esobora kunyunyuta amaizi, abantu n’abo bakira kwegera hali ebibetoroire. Kyanguhire omuntu kwega engeso hamu n’enyetwaza y’abantu abandi ab’arukukoragana nabo n’obwakuba atakigenderiire.

2 Haroho ekintu Baibuli eky’egamba ekitutarukusobora kuhakaniza. Egamba ngu: “Gendaga nabantu abamagezi, kandi olifoka owamagezi: baitu mutahi wabadomadoma alisasa.” (Enfumo 13:20) Orufumo runu tirukubaza ha kuba n’abantu kwonka. Ekigambo “gendaga” nikimanyisa kukoragana n’omuntu kumara akasumi. * Ekitabu kimu ekirukubazaho Baibuli nikisoborra kiti orukarra runu: “Kugendaga n’omuntu nikimanyisa kumugonza n’okumunywana.” Tigali mananu ngu tugonza kwetwaza nk’abantu abaturukukoragana n’abo? Nukwo kiri habwokuba tuba nitubaikiririzaamu kandi engeso zaabo ziba nizisobora kutugasira rundi kutusiisa.

3 Obuturaaba nitugonza kwerindira omu kugonza kwa Ruhanga, nikyetaagisa tunywane abantu abaratwekambisa kukora ebintu ebirungi. Nitusobora kukikora tuta? Nitusobora kukikora kakuba tugonza abantu Yahwe ab’agonza, kubafoora banywani baitu. Banza okitekerezeho. Haroho abanywani abandi abarukukira oburungi abo abanyakwine emiringo Yahwe ei agonza? Katwetegereze bantu ki Yahwe agonza. Obu turayetegereza abantu aba Yahwe agonza, nikiija kutukonyera naitwe okutunga abanywani abarungi abaratukonyera.

ABANTU ABA YAHWE AGONZA

4. Habwaki nitugamba ngu Yahwe ahikire kwegendereza obw’arukuba n’akoma abaraaba banywani be, kandi habwaki Yahwe yayesere Iburahimu “enganjani” ye?

4 Yahwe ayegendereza muno obw’aba n’akoma abanywani. Ahikire kuba mwegendereza? Ahikiire kimu habwokuba nuwe Mukama Ruhanga ow’obusobozi bwona, kandi kuba munywani we guli mugisa gw’amaani muno ogurukukira ebintu byona. Baitu Yahwe akoma abantu aba mulingo ki kuba banywani be? Yahwe airra haihi n’abantu abamwesiga kandi abamwikiririzaamu. Tekereza hali Iburahimu omusaija ayali aine okwikiriza kw’amaani. Tiharoho okulengwa kw’amaani hali taata okurukukira okumugamba ahonge omwana we nk’ekihongwa. * Baitu Iburahimu uwe akehayo kuhonga omwana we Isaka habwokuba akaba nakigumya ngu mali Ruhanga akaba n’asobora n’okumuhumbuura kuruga omu bafu. (Abaheburaniya 11:17-19) Habw’okwikiriza n’obuhulizi obw’amaani Iburahimu obu yayolekere, Yahwe akamweta “enganjani” ye.Isaya 41:8; Yakobo 2:21-23.

5. Yahwe arora ata abantu abamworobera obwire bwona?

5 Yahwe atwara obuhulizi kuba kintu ekikuru muno. Agonza abantu abatarukusobora kuleka ekintu kyona kubalemesa kuba besigwa hali we. (Soma 2 Samuiri 22:26.) Omu Suura 1 ey’akatabu kanu tukarora ngu Yahwe agonza omuntu arukumworobera kuruga ha mutima. Enfumo 3:32, rugamba ngu “Ensitaze ziri nabamazima.” Abantu boona abakora Ruhanga eby’arukubetaagisa n’abeeta omu mulingo gw’embabazi kwija kuba bagenyi omu “hema” ye. Kinu nikimanyisa ngu n’abeeta kumuramya kandi n’abaikiriza okumusaba obwire bwona obu barukuba nibagonza kubaza nauwe.Zabuli 15:1-5.

6. Nitusobora kwoleka tuta ngu nitugonza Yesu, kandi Yahwe ayehurra ata abantu obu bagonza Omwana we?

6 Yahwe agonza abantu abagonza Omwana we omu wenka, Yesu Kristo. Yesu akagamba: “Omuntu obwangonza alikwata ekigambo kyange. Na Isenyonwe alimugonza kandi tuliija namberali, tuliikara nauwe.” (Yohana 14:23) Nitusobora kwoleka tuta ngu nitugonza Yesu? Tusemeriire kuhondera ebiragiro bye, otwaliiremu n’ekiragiro ky’okutebeza amakuru amarungi n’okufoora abantu abegeswa. (Matayo 28:19, 20; Yohana 14:15, 21) Omulingo ogundi ogu twoleka ngu nitugonza Yesu nukwo ‘kukuratira ebigere bye’, tukakora kyona ekirukusoboka okwetwaza nka uwe omu bigambo byaitu n’ebikorwa byaitu n’obuturaaba tuli bantu abatahikiriire. (1 Petero 2:21) Yahwe asemererwa muno obw’arora abantu abarukugonza Omwana we nibakora kyona ekirukusoboka kuba nka Yesu omu bwomeezi bwabo bwona.

7. Habwaki kiri ky’amagezi kunywana abanywani ba Yahwe?

7 Okwikiriza, obwesigwa, obuhulizi, hamu n’okugonza Yesu n’emiringo ye—eri emu ha miringo ei Yahwe arukuserra omu bantu abarukugonza kuba banywani be. Nahabweki, itwena tusemeriire kwekaguza: ‘Abanywani bange nabo baine emiringo nk’enu? Abanywani ba Yahwe mbafoire banywani bange?’ Kinu kintu kikuru ekitusemeriire kukora. Abantu abakurakuraniza emiringo emirungi kandi abatebeza amakuru amarungi ag’Obukama nibasobora kutwekambisa kusemeza Yahwe.—Rora akasanduuko “ Omunywani Omurungi n’Oha?” ha rupapura 29.

KWEGERA HA KYOKURORRAHO EKIRI OMU BAIBULI

8. Kiki ekirukukusemeza ha bikwatiraine n’obunywani bwa (a) Naomi hamu na Rusi? (b) abasigazi basatu Abaheburaniya? (c) Paulo na Timoseo?

8 Baibuli erumu ebyokurorraho bingi eby’abantu abatungire emigisa habw’okutunga abanywani abarungi. Etugambira ha bunywani bwa Rusi na Naomi, obunywani bw’abasigazi basatu Abaheburaniya abakoragaine obu bakaba bali omu Baburoni, hamu n’omulingo Paulo na Timoseo baali banywani. (Rusi 1:16; Danieri 3:17, 18; 1 Abakolinso 4:17; Abafiripi 2:20-22) Katubazeeho ekyokurorraho kimu eky’embaganiza: obunywani bwa Daudi na Yonasani.

9, 10. Obunywani bwa Daudi na Yonasani bwali nibusigikirra ha ki?

9 Baibuli egamba ngu hanyuma ya Daudi kwita Goliasi, “Omutima gwa Yonasani [gukaterana] nomutima gwa Daudi, kandi Yonasani yamugonza nkobwomezibwe wenka.” (1 Samuiri 18:1) Obunywani bwabo obw’amaani bukatandikira hanu n’obukiraaba ngu Yonasani yali n’akira Daudi emyaka nyingi, kandi bukagumaho kuhikya Yonasani obu yaferiire omu bulemu. * (2 Samuiri 1:26) Kiki ekyali kyombekere obunywani bw’abantu banu?

10 Omukago gwa Daudi na Yonasani gwali gw’amaani habwokuba boona baali nibagonza Ruhanga kandi baali nibagonza kulinda obwesigwa bwabo hali Ruhanga. Abasaija banu boona baali nibagonza kukora ebintu ebirukusemeza Yahwe. Buli omu yali aine emiringo mugenzi we ei yasimaga. Hataroho okugurukyagurukya, Yonasani akakwatwaho hanyuma y’okurora omulingo omusigazi yayolekere obumanzi omu kurwanirra ibara lya Yahwe. Kandi Daudi akatamu omusaija onu ekitiinisa habw’okurora ngu n’obwaraaba yali mukuru omu myaka, akaba ayehaireyo kusagika entekaniza za Yahwe n’omutima gwe gwona. Banza otekerezeho ekintu kinu: Haroho akasumi obu Daudi yairukire yayesereka omu irungu habwokuba Omukama Saulo akaba n’agonza kumwita. Daudi akaba ahoirwemu muno amaani baitu Yonasani akooleka obwesigwa bw’amaani obu yagenzere “hali Daudi . . . , yamugumiza omukonogwe hali Ruhanga.” (1 Samuiri 23:16) Teramu akasisani orole omulingo Daudi yayehuliiremu hanyuma y’omunywani we kwija akamusagika kandi akamugarramu amaani! *

11. Ekyokurorraho kya Yonasani na Daudi nikikwegesa ki ha bikwatiraine n’abanywani?

11 Ekyokurorraho kya Yonasani na Daudi nikitwegesa ki? Ekirukukirayo byona, nitwega ngu abanywani boona nikibetagisa kuba nibasiima ebintu eby’omwoyo. Obutunywana abahereza ba Yahwe bagenzi baitu, abanyakwine engeso nk’ezaitu, kandi abanyakwehaireyo kulinda obwesigwa bwabo hali Ruhanga, kitukonyera kuhangana amagezi n’okubazaaho ebintu ebiratwombeka. (Soma Abarumi 1:11, 12.) Abanywani ab’omulingo ogu abarukufaayo ha bintu eby’omwoyo nibasangwa omu kitebe kya Yahwe. Baitu kinu nikimanyisa ngu tusemeriire kunywana buli muntu weena ou turora n’aija omu nso’rokano zaitu? Nangwa, haroho obu kitarukwetagisibwa.

OMULINGO TUSOBORA KUTUNGAMU ABANYWANI BONYINI

12, 13. (a) Habwaki tusemeriire kwegendereza omu kukoma abanywani n’obu bakuba Bakristaayo bagenzi baitu? (b) Ebitebe omu kyasa ky’okubanza bikatunga kizibu ki, kandi kinu kikaletera Paulo kuha buhabuzi ki obw’amaani?

12 Nobuturaaba tuli omu kitebe, tusemeriire kwegendereza nukwo tutunge abanywani abarukusobora kutwombeka omu by’omwoyo. Omu kitebe naho tusemeriire kwegendereza? Ego. Nk’oku ebijuma bimu ha muti bisobora kukerererwa okwenga, Abakristaayo abamu n’abo batwara obwire bwingi kukurakurana omu by’omwoyo. Buli kitebe kyona habamu Abakristaayo abatali ha rulengo rumu omu by’omwoyo. (Abaheburaniya 5:12–6:3) Baitu tusemeriire kugumisiriza abali bahyaka n’abaceke kandi tubakonyere kukura omu by’omwoyo.Abarumi 14:1; 15:1.

13 Obwire obumu, nihasobora kubaho ekintu omu kitebe ekirukwetaagisa twegendereze abanywani baitu. Abakristaayo bamu nibasobora kuba nibakora ebibi. Kandi abandi nibasobora kwega engeso y’okutontorroma n’okwahura ekiniga. Ebitebe by’omu kyasa ky’okubanza nabyo bikatungaho ekizibu eki. Abakristaayo abamu bali besigwa baitu abandi engeso zaabo zikaba zitali nungi. Habwokuba Abakristaayo abamu omu kitebe kya Kolinso batahondere enyegesa y’Ekikristaayo, Paulo akahabura ekitebe nagamba ati: “Muleke okwebiha ebisuba: okuterana nababi nukusisa engeso enungi.” (1 Abakolinso 15:12, 33) Paulo akahabura Timoseo n’agamba ngu n’omu Bakristaayo bagenzi be, hakaba harumu abamu abaali batarukwetwaza omu mulingo oguhikire. Timoseo akaterererwa okwerinda kunywana abantu aba mulingo gunu.Soma 2 Timoseo 2:20-22.

14. Nitusobora tuta kuta omu nkora ebigambo bya Paulo ha bikwatiraine n’abanywani?

14 Ebigambo bya Paulo nibitwegesa ki? Tusemeriire kwetantara abantu abarukusobora kutwegesa engeso embi n’obu bakuba bali omu kitebe rundi batali omu kitebe. (2 Abasesalonika 3:6, 7, 14) Tusemeriire kwegendereza kurora eby’omwoyo byaitu tibyasisikara. Twijuke ngu nk’oku pamba enyunyuta amaizi, naitwe tutahwamu engeso ez’abantu abatukoragana nabo. Nk’oku otarukusobora kuta pamba omu vino okaginihira kutahwamu amaizi, naitwe titurukusobora kukoragana n’abantu ababi tukanihira kubegeraho engeso enungi.1 Abakolinso 5:6.

N’osobora kutunga abanywani abarungi omu kitebe kya Yahwe

15. Kusobora kutunga abanywani omu kitebe abarukufaayo ha bintu eby’omwoyo, kiki eky’osemeriire kukora?

15 Eky’omugisa, twine abantu baingi omu kitebe kya Yahwe abarukusobora kuba banywani abarungi. (Zabuli 133:1) N’osobora ota kutunga abanywani abarukwebembeza eby’omwoyo omu kitebe? Obworayeyongera kukurakuraniza emiringo enungi, abantu abaine ebigendererwa nk’ebyawe nibaija kufooka banywani bawe. Kandi naiwe nikisobora kukwetagisa kuba n’eky’okukoraho kusobora kutunga abanywani abahyaka. (Rora akasanduuko “ Omulingo Twatungiremu Abanywani Abarungi,” ha rupapura 30.) Rora abantu abaine emiringo nk’ey’orukugonza kukurakuraniza nubo onywane. Ta omu nkora obuhabuzi bwa Baibuli oburukugamba ngu “mugalihe.” Otanywana ab’erangi, ihanga, rundi ab’obuhangwa bwawe bonka. (2 Abakolinso 6:13; soma 1 Petero 2:17.) Nywana boona hatali ab’emyaka yaawe yonka. Ijuka ngu Yonasani akaba n’akira Daudi emyaka. Abantu abarukukira obwingi abanyakukuzire omu myaka nibasobora kuba banywani barungi habwokuba baine ebintu bingi ebi barabiremu kandi ebi bamanyire.

KAKUBA HABAHO OBUTETEGEREZANGANA

16, 17. Kakuba omuntu omu kitebe atubihiza, habwaki tutasemeriire kuruga omu kitebe?

16 Habwokuba tuli bantu abarukwahukana omu buhangwa n’omulingo twakuziibwemu, obwire obumu nitusobora kutunga obutetegerezangana omu kitebe. Omuntu n’asobora kugamba rundi kukora ekintu ekirukutubihiza. (Enfumo 12:18) Obwire obumu, ebizibu biretwaho enyetwaza yaitu, obutetegerezangana, rundi okutaikirraniza omu bintu ebimu. Ebizibu by’omulingo gunu obu birabaho turatabaijuka turuge omu kitebe? Titurukwija kukikora obu turaaba nitugonza Yahwe kuruga ha mutima kandi nitugonza abantu ab’agonza.

17 Kusigikirra nk’oku Yahwe nuwe yatuhangire kandi nuwe atuha obwomeezi, tusemeriire kumwesigira kimu. (Okusuku’rwa 4:11) Okwongerezaaho, ekitebe eky’arukukozesa nakyo nikyetaaga obusagiki bwaitu. (Abaheburaniya 13:17) Nahabweki kakuba ow’oruganda rundi munyaanya itwe atubiihiza, titusemeriire kuruga omu kitebe nk’omulingo gw’okwoleka ngu tubiihirwe. Kuruga omu kitebe nikyoleka amagezi? Nangwa habwokuba Yahwe tarukuba nuwe atubihiize. Okugonza kwaitu hali Yahwe tikurukusobora kutuleka tukaruga hali Yahwe n’abantu be!Soma Zabuli 119:165.

18. (a) Kiki ekitusobora kukora kuletaho obusinge omu kitebe? (b) Migisa ki ei turukusobora kutunga kakuba tuganyira omuntu obu kirukuba nikyetaagisa?

18 Okugonza ab’oruganda nikiija kutwekambisa okuletaho obusinge omu kitebe. Yahwe akimanyire ngu tituhikiriire kandi naitwe tusemeriire kumanya ngu abandi nabo tibahikiriire. Okugonza kutukonyera kweganyira ensobi z’abagenzi baitu ezitali z’amaani n’okwijuka ngu itwena tusobya habwokuba tuli basiisi. (Enfumo 17:9; 1 Petero 4:8) Okugonza kutukonyera kwikara ‘nituganyirangana.’ (Abakolosai 3:13) Obwire obumu, nikisobora okutanguha okuta omu nkora omusingi gunu. Kakuba twebembeza ekiniga, kinu nikisobora kutuletera kwahura enzigu, tukatandika kuteekereza ngu ekiniga kyaitu nikifubira ow’atusobiize. Baitu amananu gali ngu, kiri ky’akabi kwahura enzigu. Haroho emigisa ei tusobora kutunga kakuba tuganyira omuntu obu harukuba haroho ensonga habwaki tusemeriire kumuganyira. (Luka 17:3, 4) Kiretaho obusinge n’okuhumura omu biteekerezo, kiikazaho obumu omu kitebe, kandi ekirukukirayo obukuru, kirinda enkoragana yaitu na Yahwe eri nungi.Matayo 6:14, 15; Abarumi 14:19.

OMUNTU OBW’ABA ABINGIRWE

19. Kiki ekirukusobora kubaho tukesanga twine kwetantara omuntu omu kitebe?

19 Obwire obumu, haroho obutumanyisibwa ngu tuleke kukoragana n’ow’oruganda rundi munyaanya itwe omu kitebe. Kinu kibaho kakuba omuntu abingwa omu kitebe habw’okutegarukamu hanyuma y’okucwa ekiragiro kya Ruhanga, rundi kakuba ayanga amananu akatandika kwegesa ebisuba rundi ayebaganiza ha kitebe. Baibuli n’etugamba “okutaterana hamu” n’omuntu ow’omulingo nk’ogu. * (Soma 1 Abakolinso 5:11-13; 2 Yohana 9-11) Haroho obutusobora kwesanga ngu tikyanguhire kwetantara omuntu abingirwe kukira muno obwaraaba abaire ali munywani waitu rundi munyabuzaale. Turahondera obuhabuzi bunu tukooleka ngu obwesigwa bwaitu hali Yahwe n’ebiragiro bye nubwo turukutwara kuba kintu ekikuru ekirukukirayo? Oijuke ngu obwesigwa n’obuhulizi nibyo Yahwe atwara kuba bikuru.

20, 21. (a) Habwaki kubinga abatarukwegarukamu kuruga omu kitebe eri nteekaniza y’okugonza? (b) Habwaki kiri kikuru kwegendereza abanywani abaturukutunga?

20 Enteekaniza y’okubinga abatali bahulizi omu kitebe n’eyoleka okugonza kwa Yahwe. Omu mulingo ki? Kubinga omuntu atarukwegarukamu nikyoleka okugonza hali ibara lya Yahwe erirukwera kandi ngu nitugumira hali Yahwe n’orulengo orwataireho. (1 Petero 1:15, 16) Okubinga kikonyera kulinda ekitebe kiri kyecumi. Kikonyera kulinda Abakristaayo abakyali besigwa okutasiiswa engeso embi ez’omusiisi n’okubakonyera kweyongerayo kuramya bamanyire ngu ekitebe kiikaro kirungi ekirukubalinda kuruga ha kabi akali omu nsi enu embi. (1 Abakolinso 5:7; Abaheburaniya 12:15, 16) Kiba kikorwa ky’okugonza kuhana omusiisi omu mulingo gunu. Nikisobora n’okumukonyera kwiguka amaiso nukwo akaba n’eky’okukoraho kugaruka hali Yahwe.Abaheburaniya 12:11.

21 Gali mananu ngu abantu abatukoragana nabo baine omulingo bakwataho engeso zaitu. Nahabweki ky’amagezi kwegendereza obuturukuba nitutunga abanywani. Obuturafoora abanywani ba Yahwe abanywani baitu, tukagonza abantu Yahwe ab’agonza, nitwija kwehingulirizibwa abanywani abarukukirayo oburungi. Ebi turabegeraho nibiija kutukonyera kweyongera kukora ebirukusemeza Yahwe.

^ kac. 2 Ebigambo by’Oruheburaniya ebirukuhindurwa nka ‘mutahi w’omuntu’ biine amakuru gandi agarukumanyisa “kugenda n’omuntu” hamu “n’okumunywana.”Ekyabacwi 14:20; Enfumo 22:24.

^ kac. 4 Yahwe obu yasabire Iburahimu kuhonga omwana we, akaba n’ayoleka ekihongwa eky’akaba n’agenda kuhayo, eky’omwana we ou yayehangiire wenka. (Yohana 3:16) Iburahimu uwe atahonge omwana we, habwokuba obwakaba ali haihi kumuhonga, Yahwe akamutanga kandi yamuha akataama akahonge omu kiikaro kya Isaka.Okubanza 22:1, 2, 9-13.

^ kac. 9 Akasumi Daudi yaisire Goliasi, akaba ali “musigazi.” Kandi, akasumi aka Yonasani yaferiiremu, Daudi akaba ali nk’omu myaka 30. (1 Samuiri 17:33; 31:2; 2 Samuiri 5:4) Yonasani n’asobora kuba yafiire ahikize myaka 60, nikimanyisa ngu akaba n’akiza Daudi emyaka 30.

^ kac. 10 Kusigikirra ha 1 Samuiri 23:17, Yonasani akagamba ebintu bitaano ebyagarwiremu Daudi amaani: (1) Akamutererra okutatiina. (2) Akamugambira ngu Saulo akaba atarukugenda kusingura. (3) Akagambira Daudi ngu akaba n’agenda kufooka mukama nk’oku Ruhanga akaba araganiize. (4) Akamuraganiza kumusagika. (5) Akagambira Daudi ngu na Saulo akaba akimanyire nk’oku omutabani yasagikaga Daudi.

^ kac. 19 Kumanya ebirukukiraho ha mulingo gw’okutwazamu omuntu abingirwe omu kitebe, rora Ebyongiirweho, Omulingo Tusemeriire Kutwazaamu Omuntu Abingirwe omu Kitebe.