Kʼelo li kʼusi yichʼoje

Batan ta saʼobil

KAPITULO 3

Jkʼantik li buchʼutik kʼanbilik yuʼun Diose

Jkʼantik li buchʼutik kʼanbilik yuʼun Diose

«Li bochʼo jaʼ chchiʼin li bochʼotic oy sbijilique ta xbijub batel ec.» (PROVERBIOS 13:20.)

1-3. 1) ¿Kʼusi ti melel chalbutik Vivlia ti mu stselpʼuje? 2) ¿Kʼusi skʼan jpastik sventa jta jlekil amigotaktik?

LI KRIXCHANOUTIKE jechutik kʼuchaʼal li tuxnukʼe: ep chkuchʼtik yaʼeluk li kʼusitik ta jpat jxokontike. Ep ta veltae —ti mu xkakʼtik ventae— ta jchanbetik li snopbentake, li mantaletik chchʼunike, li slekil talelaltake xchiʼuk li xchopolil krixchanoetik ti mas ta jchiʼintik ta loʼile.

2 Li Vivliae oy kʼusi melel chalbutik ti mu stselpʼuje: «Li bochʼo jaʼ chchiʼin li bochʼotic oy sbijilique ta xbijub batel ec; yan li bochʼo jaʼ chbat xchiʼin li bol cristianoetique te chbolib o ec» (Proverbios 13:20). Ta sventa li xchiʼinel jun krixchanoe, jlik Vivliae chal ti te «smakojbe batel skʼoplal ti skʼanoj tajmeke xchiʼuk ti yichʼoj ta kʼuxe». ¿Mi mu meleluk ti ta jchanbetik stalelal li buchʼutik jkʼanojtike? Ta melel, mi mas to ta jchiʼintik jun krixchanoe, mas to me ta jchanbetik stalelal, xuʼ van sventa jlekilaltik o sventa jvokoltik.

3 Mi ta jkʼan te oyutik-o li ta kʼanelal yuʼun Diose, toj tsots me skʼoplal ti jsaʼtik jlekil amigotaktike. ¿Kʼusi skʼan jpastik sventa jtatik? Jaʼ ti jkʼantik li buchʼutik kʼanbilik yuʼun Diose, ti xkamigointik li buchʼutik jaʼ yamigotak Diose. Nopo avaʼi lek: li krixchanoetik taje jaʼ jech stalelalik kʼuchaʼal tskʼanbe yamigotak li Jeovae. ¿Bu xa noʼox xuʼ jta jlekil amigotik? Jech oxal, jkʼeltik batel kʼu yelan stalelalik skʼan oyuk yuʼunik li buchʼutik chkamigointike. Kʼalal jnabetik xa lek smelolal li kʼusi tsnop Jeovae, jaʼ me chchapanutik sventa jsaʼtik jlekil amigotaktik.

LI YAMIGOTAK DIOSE

4. ¿Kʼu yuʼun oy sderecho sventa lek tstʼuj yamigotak li Jeovae, xchiʼuk kʼu yuʼun «lec laj jcʼopan jba [jchiʼuk]» xi laj yalbe skʼoplal li Abraane?

4 Li Jeovae mu buchʼuuk noʼox tstʼuj sventa chamigoin. Yuʼun oy onoʼox lek sderecho sventa tstʼuj lek li yamigotake, yuʼun jaʼ Ajvalil ta vinajelbalumil xchiʼuk jaʼ jun mukʼta matanal ti xuʼ xkamigointike. Vaʼun chaʼa, ¿buchʼutik tstʼuj sventa chamigoin? Li Jeovae jaʼ noʼox chnopaj ta stojolal li buchʼutik spatoj yoʼonton ta stojolale. June jaʼ li moltotil Abraane, ti lek ojtikinbil ta skoj xchʼunel yoʼontone. Albat mantal ti akʼo xakʼ ta milbil matanal li xnichʼone. * ¿Mi oy van yan tsatsal preva xuʼ xil jun totil ta sventa li xchʼunel yoʼontone? Veno, li Abraane «laj yakʼ xkaltik [ta smoton Dios] li Isaake», yuʼun spatoj tajmek yoʼonton «ti xuʼ chchaʼkuxes li Diose» (Evreos 11:17-19). Ta skoj ti toj lek laj yakʼ ta ilel xchʼunel yoʼonton xchiʼuk toj lek la xchʼun mantale, toj kʼupil sba kʼu yelan albat skʼoplal yuʼun li Jeovae, xi laj yale: «Lec la jcʼopan jba [jchiʼuk]» (Isaías 41:8; Santiago 2:21-23).

5. ¿Kʼu yelan chil Jeova li buchʼutik tukʼ yoʼonton chchʼunbeik smantale?

5 Li Jeovae toj ep sbalil chil li krixchanoetik ti tukʼ yoʼontonik xchiʼuk ti chchʼunik mantale. Jech onoʼox ta melel, li stuke skʼanoj li buchʼutik tukʼ yoʼontonik ta stojolale, manchuk mi toj vokol chaʼiik (kʼelo 2 Samuel 22:26). Jech kʼuchaʼal la jkʼeltik li ta kapitulo 1, lek tajmek chil li buchʼutik chchʼunbeik smantal ta skoj ti skʼanojike. Jech xtok, li Proverbios 3:32 chal ti jaʼ noʼox «lec coʼol yoʼntonic», o ti lek yamigo sba xchiʼuk «li bochʼotic tucʼ yoʼntonique», jaʼ xkaltik, li viniketik xchiʼuk antsetik ti tukʼ chchʼunbeik smantaltake. Li Jeovae oy ta yoʼonton chikʼ ochel ta «[x]chʼulna» li tukʼil krixchanoetik taje, jaʼ xkaltik, lek chaʼi ti ch-ichʼat ta mukʼe xchiʼuk chakʼ akʼo xkʼoponat ti kʼusi ora tskʼanike (Salmo 15:1-5).

6. ¿Kʼu yelan chkakʼtik ta ilel ti jkʼanojtik li Jesuse, xchiʼuk kʼu yelan chaʼi sba Jeova kʼalal chil ti jkʼanojbetik li Xnichʼone?

6 Li Jeovae skʼanoj li buchʼutik skʼanojik li jun noʼox Xnichʼone. Jaʼ jech laj yal stuk li Jesuse: «Mi oy buchʼu skʼanojune, chchʼun li kʼusi chkale, vaʼun chkʼanat yuʼun li Jtote, vaʼun chtal jchiʼinkutik xchiʼuk ta jchiʼinkutik ta naklej» (Juan 14:23). ¿Kʼu la yelan chkakʼtik ta ilel ti jkʼanojtik Jesus jech kʼuchaʼal chal li teksto taje? Jaʼo kʼalal ta jchʼunbetik li smantaltake, ti te skʼoplal ek li xcholel lekil aʼyeje xchiʼuk ti jpastik ta yajchankʼoptak li krixchanoetike (Mateo 28:19, 20; Juan 14:15, 21). Yan kʼu yelan chkakʼtik ta ilel ti jkʼanojtik li Jesuse jaʼ ti ta jtsʼaklintik batele (1 Pedro 2:21). Jaʼ jech chkakʼbetik yipal bu kʼalal xuʼ kuʼuntik xchanbel stalelal ta jkʼopojeltik o ta jtalelaltik, akʼo mi jmulavil krixchanoutik. Li Jeovae lek chil ti ta skoj ti jkʼanojbetik li Xnichʼone, chkakʼbetik yipal ti jechuk jkuxlejaltik kʼuchaʼal yajtsʼaklomtake.

7. ¿Kʼu yuʼun pʼijutik ti jaʼ chkamigointik li buchʼutik jaʼ yamigotak Jeovae?

7 Jech kʼuchaʼal laj xa kiltike, li Jeovae tskʼan ti oyuk xchʼunel yoʼontonik ta stojolal li yamigotake, ti tukʼuk yoʼontonik xchiʼuk ti xchʼunik mantale, ti akʼo skʼanik li Jesuse xchiʼuk ti jechuk xkuxlejalik kʼuchaʼal laj yakʼ ta chanele. Jaʼ yuʼun lek ti xi xajakʼbe abae: «¿Kʼusi xuʼ xkal ta stojolal li kamigotake? ¿Mi jaʼ jech stalelalik xchiʼuk mi jech kuxulik kʼuchaʼal taje? ¿Mi jaʼ melel yamigotak li Jeovae?». Ta melel, pʼijutik ti jaʼ chkamigointik li buchʼutik chchʼies stalelalik kʼuchaʼal yajtsʼaklomtak Kristoe xchiʼuk ti ta sjunul yoʼonton chcholik li lekil aʼyej sventa Ajvalilal yuʼun Diose. Tskoltautik ta jtalelaltik li krixchanoetik taje, yuʼun tstij koʼontontik sventa spas kuʼuntik ti oy ta koʼontontik slekubtasbel yoʼonton li Diose (kʼelo li rekuadro « ¿Buchʼu jaʼ li jun lekil amigoile?»).

JUN MUKʼTA CHANUBTASEL TA SVENTA AMIGOILETIK

8. ¿Kʼusi mas lek chavil ta sventa ti kʼu yelan laj yil sbaik li 1) Noemí xchiʼuk Rute? 2) oxvoʼ kerem j-evreoetike? 3) Pablo xchiʼuk Timoteoe?

8 Li Chʼul Tsʼibetike chalbutik skʼoplal ep yajtuneltak Dios ti la stabeik sbalil ti lek la stʼuj li yamigotakike. Jaʼ jech xuʼ jkʼelbetik sloʼilal Noemí xchiʼuk li yalib ti Rut sbie, li sloʼilal oxvoʼ kerem j-evreoetik ta Babilonia ti tukʼ laj yakʼ sbaike xchiʼuk li skʼoplal Pablo xchiʼuk Timoteoe (Rut 1:16; Daniel 3:17, 18; 1 Korintios 4:17; Filipenses 2:20-22). Pe ta jkʼelbetik sloʼilal jun ti muʼyuk yan jech xkoʼolaje: jaʼ li David xchiʼuk Jonatán ti lek laj yamigoin sbaike.

9, 10. ¿Kʼu yuʼun ti toj lek laj yamigoin sbaik li David xchiʼuk Jonatane?

9 Li Vivliae chal ti kʼalal la smil Goliat li Davide, «li Jonatane lic spas ta coʼol yoʼnton xchiʼuc li Davide. Toj lec la scʼan jech chac cʼu chaʼal cʼux ta yoʼnton sbecʼtal stuc» (1 Samuel 18:1). Jaʼ jech toj lek lik yamigoin sbaik, manchuk mi jelel tajmek sjabilalik, ti jaʼ to laj skʼoplal kʼalal cham ta jun paskʼop li Jonatane (2 Samuel 1:26). * ¿Kʼu yuʼun ti toj lek laj yamigoin sbaike?

10 Li David xchiʼuk Jonatane jaʼ jmoj-o oyik ta skoj ti skʼanojik li Diose xchiʼuk ti jpʼel-o ta yoʼonton tukʼ chakʼ sbaik ta stojolale. Jmoj xkʼuxubinojik tajmek li kʼusitik sventa mantale. Jech xtok, lek xil sbaik ta skoj li slekil talelalike. Ta melel, li Jonatane xkʼuxubinojbe li stsatsal yoʼonton kerem Davide, ti ta sjunul yoʼonton xchiʼuk ti mu xiʼ tspakbe skʼoplal li sbi Jeovae. Li David eke laj yichʼbe ta kʼux li stukʼil yoʼonton Jonatán ti oy xa sjabilale, ti chchʼunbe smantal Jeovae xchiʼuk ti jaʼ baʼyel laj yakʼ ta yoʼonton kʼusi tskʼan yamigoe, ti jaʼ patil laj yikta li kʼusi tskʼan stuke. Jaʼ noʼox skʼan xkakʼtik venta li kʼusi kʼot ta pasel kʼalal jaʼo yakal chil tajmek svokol li Davide, kʼalal yakal chichʼ nutsel yuʼun li chopol ajvalil Saule (li stot Jonatane) xchiʼuk ti kuxul kʼuchaʼal jatvil vinike. Li Jonatane tukʼ tajmek yoʼonton ta stojolal, yuʼun «bat sqʼuel li David[e,] bat stsatsubtasbe yoʼnton ta sventa Dios» (1 Samuel 23:16). ¡Ta melel, xkuxet xa van tajmek yoʼonton David ti bat tsatsubtasbatuk yoʼonton yuʼun li yamigo ti mas skʼanoje! *

11. ¿Kʼusi chchanubtasutik ta sventa amigoil li sloʼilal Jonatán xchiʼuk Davide?

11 ¿Kʼusi xuʼ jchantik li ta sloʼilal xkuxlejal David xchiʼuk Jonatane? Li kʼusi mas tsots skʼoplale jaʼ ti koʼoluk kichʼojbetik ta mukʼ smantaltak Diose. Toj ep ta jtabetik sbalil kʼalal jaʼ ta jchiʼintik li buchʼutik jmoj kʼusitik jchʼunojtike, ti jmoj beiltasel sventa jtalelaltik ta jpastike xchiʼuk ti jmojuk oyuk ta koʼontontik ti tukʼukutik ta stojolal Diose. Jech, chakʼ akʼo jpatbe jba koʼontontik xchiʼuk jtsatsubtas jbatik kʼalal ta jloʼiltatik li kʼusitik ta jnoptike, li kʼusi oy ta koʼontontike xchiʼuk li kʼusitik echʼem ta jkuxlejaltike (kʼelo Romanos 1:11, 12). Li amigoiletik ti lek oyik ta mantale te ta jtatik ta stojolal kermanotaktik. Pe ¿mi jaʼ skʼan xal ti jaʼ lekil amigoiletik skotol li buchʼutik chkʼotik ta Salon sventa Tsobobbaile? Mu jechuk onoʼox un bi.

KʼUXI TA TʼUJEL LI KAMIGOTIKE

12, 13. 1) ¿Kʼu yuʼun skʼan lek pʼijutik kʼalal ta jtʼuj kamigotik ta tsobobbaile? 2) ¿Kʼusitik la snuptan li tsobobbailetik ta baʼyel sigloe, xchiʼuk kʼusi tsatsal pʼijubtasel laj yal li Pabloe?

12 Skʼan lek pʼijutik kʼalal ta jtʼujtik li kamigotike, yuʼun mu skotoluk xuʼ xchʼiesutik ta mantal li buchʼutik ta tsobobbaile. ¿Mi labal van chkaʼitik taje? Moʼoj ta melel. Jech kʼuchaʼal oy sat teʼetik ti mu ta orauk chyijube oy ermanoetik ti mu ta orauk chyijubik ta mantale. Jech oxal chaʼa, ta buyuk noʼox tsobobbail ta xkiltik krixchanoetik ti jeltos yakal chchʼiik ta mantale (Evreos 5:12–6:3). Vaʼun chaʼa, skʼan onoʼox me oyuk smukʼul koʼontontik ta stojolal li buchʼutik achʼik toe xchiʼuk li buchʼutik kʼunik to ta mantale, jkʼuxubintik, yuʼun jaʼ jech ta jkoltatik sventa xchʼiik kʼuchaʼal yajtsʼaklomtak Kristo (Romanos 14:1; 15:1).

13 Xuʼ van oy kʼusitik chkʼot ta pasel ti skʼan mas ta jchabi jbatik ta stojolal li buchʼutik chkamigointik ta tsobobbaile. Xuʼ van oy buchʼu muʼyuk lek stalelal tspas sba o chopol xa noʼox chil kʼusiuk, vaʼun jaʼ jech chlabanvan-o. Jaʼ jech kʼot ta pasel li ta baʼyel sigloe. Akʼo mi tukʼ yoʼonton jutuk mu skotoluk li yajtsʼaklomtak Kristoe, jlome muʼyuk bu lek stalelalik. Li ta Korintoe oy buchʼutik laj yiktaik xchʼunel jlom chanubtaseletik, jaʼ yuʼun xi la spʼijubtas ermanoetik li jtakbol Pabloe: «Mu me xavakʼ abaik ta loʼlael. Tsokes jlekil talelaltik li xchiʼinel chopol krixchanoetike» (1 Korintios 15:12, 33). Jech noxtok, li Pabloe laj yalbe Timoteo ti oy jlom ermanoetik ti muʼyuk lek stalelal tspas sbaike, ti skʼan xchʼak sba ta stojolalike, jaʼ xkaltik, ti mu xamigoinane (kʼelo 2 Timoteo 2:20-22).

14. ¿Kʼusi beiltasel te snitoj sba xchiʼuk li kʼusitik laj yal Pablo ta sventa li buchʼutik chkamigointike?

14 Oy jun beiltasel ti te snitoj sba xchiʼuk li kʼusi laj yal Pabloe, jaʼ liʼe: mi chopol stalelal li jun krixchanoe, akʼo mi jaʼ jun ermano o ermana ta tsobobbail, jaʼ lek ti mu me xkamigointik tajmeke (2 Tesalonisenses 3:6, 7, 14). Skʼan jchabi li jlekilaltik ta mantale. Mu me jchʼay ta joltik ti jechutik kʼuchaʼal tuxnukʼe, ti chkuchʼbetik yaʼeluk li stalelaltak xchiʼuk snopben li buchʼutik ta jchiʼintike. Mi ta jtsʼajtik ta yoxoʼ li tuxnukʼe, muʼyuk chkʼataj ta alkol li kʼusi chuchʼe. Jaʼ jech ek, mi jaʼ ta jchiʼintik li buchʼutik chopolike, muʼyuk kʼusi lek ta jchantik (1 Korintios 5:6).

Xuʼ chata lek avamigotak ta stojolal li avermanotake

15. ¿Kʼusi xuʼ jpastik sventa jtatik lekil amigoiletik ta mantal li ta tsobobbaile?

15 Xuʼ xijmuyubaj, yuʼun xuʼ ta jta lek kamigotik ti yijik ta mantal li ta tsobobbaile (Salmo 133:1). Pe ¿kʼuxi xuʼ ta jtatik un? Jaʼ mi ta jchʼies jlekil talelaltik xchiʼuk mi ta jpastik li kʼusi tskʼanbe yamigotak li Diose. Vaʼun li buchʼutik jech stalelalik eke chnopaj talel yaʼiik ta jtojolaltik ek. Jech noxtok, lek ti voʼotikuk baʼyel xijnopajutik ta stojolalike (kʼelo li rekuadro « Kʼu yelan la jta lek kamigokutik»). Jsaʼtik li buchʼutik oy ta koʼontontik xchanbel li slekil talelalike. Jech xtok, li yajtsʼaklomtak Kristoe skʼan me svules ta sjolik li tojobtasel ta Vivlia liʼe: «Chʼieso ta avoʼontonik ek li kʼanelale». Ta melel, ta jkʼan chkepajes kamigotik, mu ventauk li stsʼunbalike, li slumalike o li stalelal xkuxlejal li ermanoetike (2 Korintios 6:13; kʼelo 1 Pedro 2:17). Maʼuk noʼox skʼan chkamigointik xtok li buchʼutik koʼol jabilaltik jchiʼuktike. ¿Mi mu masuk bankilal tajmek li Jonatán ta stojolal li Davide? Jechtik onoʼox, li amigoiletik ti oy xa sjabilalike xuʼ ep kʼusitik chakʼ jchantik ta skoj li kʼusitik echʼem ta xkuxlejalike xchiʼuk li spʼijilalike.

KʼALAL CHLIK KʼOPETIKE

16, 17. ¿Kʼu yuʼun skʼan mu xkiktatik tsobobbail mi oy kʼusi chopol tspasbutik junuk ermanoe?

16 Ta skoj ti jelel jtalelaltik xchiʼuk ti mu xkoʼolaj li kʼusitik echʼem tal ta jkuxlejaltik li buchʼutik teutik ta tsobobbaile, ta onoʼox xlik kʼop kuʼuntik. Xkaʼibetik smelolal chaʼa ti muʼyuk lek chkaʼitik bakʼintik li kʼusitik chal o li kʼusitik tspas jun ermanoe, o ti muʼyuk lek chkilbetik li stalelale, ti chlik-o kʼop ta skoj kʼusitik chichʼalele xchiʼuk ti jelajtik li kʼusitik ta jnoptike (Proverbios 12:18). ¿Kʼusi ta jpastik kʼalal jech chkʼot ta pasele? ¿Mi jaʼ van ta jpʼosi-o koktik li kʼop taje xchiʼuk ti xijnamaj li ta tsobobbaile? Moʼoj, yuʼun jkʼanojtik li Jeovae xchiʼuk li yamigotake.

17 Li Jeovae jaʼ yakʼoj li kuxlejale xchiʼuk jaʼ yikoj-o, jaʼ yuʼun sta-o ti ta jkʼantike xchiʼuk ti xkichʼtik ta mukʼ ta sjunul koʼontontike (Apokalipsis 4:11). Jech noxtok, sta-o ti ta jkoltatik xchiʼuk ti tukʼuk koʼontontik ta stojolal li tsobobbaile, yuʼun jaʼ li kʼusi tstunes Diose (Evreos 13:17). Jech oxal chaʼa, kʼalal tsyayijes koʼontontik jun ermanoe, mu me jtentik-o komel tsobobbail sventa chkakʼtik ta ilel ti chij-iline. Mu xkʼot-o ti jech ta jpastike, yuʼun maʼuk ta smul li Jeovae. Moʼoj, yuʼun solel jkʼanojtik tajmek li Jeovae, jech oxal mi jaʼuk ta jnoptik ti ta jvalopatintik komel xchiʼuk li steklumale (kʼelo Salmo 119:165).

18. 1) ¿Kʼuxi xuʼ jkolta jbatik sventa oyuk jun oʼontonal li ta tsobobbaile? 2) ¿Kʼusitik bendision ta jtatik mi ta jpastik perton kʼalal oy lek srasonale?

18 Li kʼusi tstij koʼontontik sventa oyuk lekilal li ta tsobobbaile jaʼ ti jkʼanojtik li kermanotaktike. Jech, li kʼanele jaʼ tstij koʼontontik sventa mu xkichʼtik ta venta li spaltailik ti muʼyuk tsotsik skʼoplale, ti jvules ta joltik ti jmulavilutik jkotoltike xchiʼuk ti muʼyuk lek chbat kuʼuntik skotole (Proverbios 17:9; 1 Pedro 4:8). Ta melel, li Jeovae muʼyuk bu smalaoj ti tukʼ xa tajmek spas yuʼunik skotol li yamigotake. ¿Kʼu yuʼun ta jmalatik tukʼilal li voʼotike? Jech xtok, li kʼanele jaʼ tskoltautik sventa jpasbe jbatik perton ta slekil koʼontontik (Kolosenses 3:13). Pe muʼyuk onoʼox bu kʼun maʼ taje. Yuʼun xuʼ van mu xkakʼtik venta ti tsmak jsatik li kʼusitik chkaʼitik ta koʼontontike. Li tiʼetel oʼontonale xuʼ stsalutik xchiʼuk chakʼ jchʼuntik ti jaʼ jech chkakʼbetik kastigo li buchʼu oy kʼusi la spasbutik kʼalal chij-ilinutik ta stojolale. Pe ta melel, jaʼ onoʼox mas tsta svokol li buchʼu xtiʼet yoʼontone. Jaʼ yuʼun, jaʼ mas lek ti jpastik perton kʼalal oy lek srasonale (Lukas 17:3, 4). Jaʼ jech ta jtatik epal bendisionetik, june jaʼ ti jun noʼox koʼontontike, jun yoʼonton li tsobobbaile, pe li kʼusi mas tsots skʼoplale jaʼ ti jun koʼontontik ta stojolal li Jeovae (Mateo 6:14, 15; Romanos 14:19).

KʼALAL PERSA CHKIKTATIK JUN KAMIGOTIKE

19. ¿Kʼusitik xuʼ xkiktatik-o ta yamigoinel junuk krixchano?

19 Bakʼintike skʼan xkiktatik ta yamigoinel li buchʼutik oyik toʼox ta tsobobbaile. Taje jaʼo chkʼot ta pasel kʼalal oy jun yajtsʼaklom Kristo ti muʼyuk chchʼunbe smantal Diose, ti mu skʼan sutes yoʼontone xchiʼuk ti persa skʼan xichʼ lokʼesel li ta slumal Jeovae. Jaʼ jech chkʼot ta stojolal ek li buchʼu tskontrain kʼusitik jchʼunojtik kʼalal chakʼ ta chanel jecheʼ chanubtaseletike o ti yolbaj chchʼak sbae, jaʼ xkaltik, ti chal ti mu xa skʼan jaʼuk stestigo Jeovae. Xi lek jamal chal li Skʼop Diose: «Mu xa me xachiʼinik» (Kʼelo 1 Korintios 5:11-13; 2 Juan 9-11). * Xuʼ van toj vokol chkaʼitik ti mu xa jchiʼintike, mas to mi jaʼ junuk kutsʼ kalaltike o mi kamigo jbatik toʼox tajmeke. Pe ¿kʼusi ta jpastik un? ¿Mi tukʼ van chkakʼ jbatik, ti jaʼ jech chkakʼtik-o ta ilel ti jaʼ mas tsots skʼoplal chkaʼitik ti tukʼ koʼontontik ta stojolal Jeova xchiʼuk li stukʼil mantaltake? Jvules me ta joltik ti toj ep sbalil chil Jeova ti tukʼ koʼontontike xchiʼuk ti jchʼuntik mantale.

20, 21. 1) ¿Kʼu yuʼun jaʼ yakʼobil ta ilel kʼanelal li smantal Dios ti akʼo xichʼik lokʼesel ta tsobobbail li jpasmuliletike? 2) ¿Kʼu yuʼun tsots skʼoplal ti jtʼujtik lek li kamigotike?

20 Ta melel, ti chichʼik lokʼesel ta tsobobbail li jpasmuliletik ti mu skʼan sutes yoʼontonike jaʼ jun tukʼibtasel ti chakʼ ta ilel kʼanelale. ¿Kʼu yuʼun? Baʼyel, yuʼun chakʼ ta ilel kʼanelal ta stojolal li sbi Diose xchiʼuk li kʼusi smakoj batele (1 Pedro 1:15, 16). Xchibal, jaʼ sventa ti lekuk oy li tsobobbaile. Li tukʼil ermanoetike jech lek chabibilik-o ta stojolal xchopol talelal li buchʼu mu skʼan tukʼibtasele. Jaʼ jech jun yoʼonton chtunik-o ta stojolal Dios ti snaʼojik ti jaʼ jun nakʼobbail li tsobobbail ta jun chopol balumile (1 Korintios 5:7; Evreos 12:15, 16). Yoxibal, chakʼ ta ilel kʼanelal ta stojolal li jpasmuliletike. Li kʼusi stue jaʼ ti akʼo xlilinatike, ti akʼo xvul xchʼulelike xchiʼuk ti akʼo xchaʼtam sbeik sventa tsutik tal ta stojolal li Jeovae (Evreos 12:11).

21 Ta melel, toj tsots ch-abtej ta jtojolaltik li buchʼutik chkamigointike. Jaʼ yuʼun, toj tsots skʼoplal ti jtʼujtik leke. Mi jaʼ chkamigointik li buchʼutik jaʼ yamigotak li Jeovae, mi ta jkʼantik li buchʼutik skʼanoj Jeovae, naka me lekil amigoiletik oy ta jpat jxokontik un bi. Jaʼ me jech ep kʼusitik lek ta jchanbetik ti xuʼ tskoltautik sventa jechuk jkuxlejaltik kʼuchaʼal tskʼan Jeovae, jech onoʼox kʼuchaʼal kakʼoj ta koʼontontik spasele.

^ par. 4 Li preva liʼe jaʼ svinajeb ti kʼusi tspas stuk Jeova ta tsʼakale: ti chakʼ ta milbil matanal li jun noʼox Xnichʼone (Juan 3:16). Pe li Abraane muʼyuk bu la smil sventa chakʼ ta matanal li Isaake, yuʼun pajesat yuʼun li Jeovae xchiʼuk akʼbat jkot chij sventa xkʼexol li Isaake (Génesis 22:1, 2, 9-13).

^ par. 9 Kʼalal la smil Goliat li Davide, chex toʼox —«unin [kerem] to»—, kʼalal cham li Jonatane yichʼoj van 30 jabil li Davide (1 Samuel 17:33; 31:2; 2 Samuel 5:4). Ta skoj ti yichʼoj xaʼox van 60 jabil li Jonatán kʼalal chame, jamal ta kʼelel ti te van 30 jabil bankilal li Jonatane.

^ par. 10 Li ta 1 Samuel 23:17 te chkiltik voʼtos kʼusitik laj yal Jonatán sventa tstsatsubtasbe yoʼonton li Davide: 1) ti skʼan mu xiʼe; 2) ti mu xkʼot ta pasel li kʼusi snopoj tspas Saule; 3) ti ch-och ta ajvalil li David jech kʼuchaʼal yaloj ta melel li Diose; 4) ti tukʼ-o yoʼonton ta stojolale xchiʼuk 5) ti snaʼoj onoʼox Saul ti muʼyuk chvalopatinat komel yuʼun Jonatán li Davide.

^ par. 19 Li ta apendise «¿Kʼu yelan skʼan xkiltik li buchʼu lokʼesbil ta tsobobbaile?» te chatabe mas yaʼyejal kʼu yelan skʼan xkiltik li buchʼutik lokʼesbilik xchiʼuk ti yolbaj ta xchʼak sbaik ta tsobobbaile.