1, 2. Mambe makidik ma mbéñge mintuk di nlama yoñ?

HÉGDA le u nsômbôl je loñge litam li e, ndi u tehe le homa wada mu a yé ñôbak. U mboñ lelaa? Ibale u ngwés, u nla je litam joñ jolisôna yak i homa a yé ñôbak; tole u nla lep litam jolisôna; tole u nla ki héya homa a yé ñôbak, u je i homa a yé loñge. Kii u ga pohol i boñ?

² Di nla hégha mintuk ni litam lini. Ngim mangéda, di nla bana ngôñ i tégbaha ngéda i mintuk, ndi ngandak mintuk * i len ini i yé ñôbak, i ntinde ki bôt i boñ mam mabe. Kii di nla ni boñ? Bahogi ba yé bebee i neebe to mimbe mintuk nkoñ isi u mpémés. Bape ba ntjél mintuk nwomisôna inyu boñ le béba yom to yada i pémél bañ bo. Ndi bape ki ba nyoñ ngéda i keñgle mintuk mi yé mimbe, ba konok maséé ni mintuk mi yé loñge. Bé ni ga pohol i boñ kii inyu tééda bébomede ikété gwéha Nyambe?

3. Kii di ga pôdôl hanano?

³ Ngandak ikété yés i ga pohol i keñgle mintuk mimbe ni i kon maséé ni mintuk mi yé loñge. Di nyi le di gwé ngôñ ni mintuk, ndi di nlama ndigi pohol  mintuk minlam. Jon i mbéda le di wan kii i nla hôla bés i bagal mintuk minlam ni mintuk mimbe. Ilole di mpam ha, di pôdôl ndugi maada ma yé ipôla mintuk di mpohol ni bibégés di nti Yéhôva.

4. Lelaa liti bésbomede nkikip li ntihba mintuk di mpohol?

⁴ Hala a yé ndék ñwii nano, mañ mut wada u u yila Mbôgi Yéhôva i ñwii 1946 a kal le: “Me bi kit le hiki ngéda nkwel u sôble u yé, me nlama ba ha inyu emble wo loñge loñge, wengoñle sôble yem i.” Inyuki a mboñ hala? Nyemede a ntimbhe le: “Inyu boñ le, i ti me bi ti memede nkikip, i témb yômi i mahoñol mem, hala a nhôla me i téñbe mu nson u Yéhôva.” Bebeg le ni ntehe mam kiki mankéé nunu. Ngéda di nhoñol likak di bi ti Yéhôva le di ga gwélél nye niñ yés yosôna, hala a ntinde bés i hônba. (Añ Ñañal 5:4.) Maliga ma yé le, ngéda di nhoñol kiki di bi ti bésbomede nkikip yak Yéhôva, di ntehe le hala a ntihba bé ndigi nson wés u bikristen, ndi yak mam mape ma niñ yés kiki bo mintuk. Ñôma Paul a yigye mahoñol  ma, ngéda a tilna bikristen ha ngéda yé le: “To ni nje to ni nyo, to kii yaga ni mboñ, boña mam momasôna le Nyambe a kôs lipém.”​—1 Korintô 10:31.

5. Lelaa kaat i Lôk Lévi 22:18-20 i nhôla bés i tehe mabéhna ma sôli i kaat Rôma 12:1?

⁵ Hiki jam di mboñ i niñ yés li gwé maada ni bibégés di nti Yéhôva. Ikété kaat a tilna Lôk Rôma, Paul a bi gwélél bibuk bi ngui inyu nôgha bikristen bi ngéda yé maliga ma. A kal bo le: “Ni sem yaga manyuu manan sesema i yômi, ni i pubhaga, ni i i nlémél Nyambe, inyule hala nyen ni ngwélél nye nson ni mahoñol manan.” (Rôma 12:1) “Manyuu manan,” hala wee mahoñol manan, miñem minan ni ngui minsôn inan. Di ngwélél gwom bini gwobisôna inyu bégés Djob. (Markô 12:30) I bibégés di nti ni ñem wés wonsôna, ñôma Paul a nsébél gwo le “sesema.” Ndi mabéhna ma sôli munu i buk ini. Ngéda Mbén Môsé, Djob a bé tjél bisesema bi bééna kon tole lem. (Lôk Lévi 22:18-20) Nlélém i len ini, ibale bibégés kristen i nti Djob bi gwé kon tole lem, Yéhôva a ga tjél gwo. Lelaa hala a nla bôña?

6, 7. Lelaa kristen i nla hindis nyuu yé, kii i nla kwél nye?

⁶ Paul a béhe bikristen bi Rôma le ‘ba sem bañ bijô gwap bi nyuu i béba.’ Paul a kônde ki kal bo le: “Ni nol dipa di nyuu.” (Rôma 6:12-14; 8:13) I bibôdle bi kaat a tilna bo, a bi sima ngim “dipa di nyuu.” Inyu pôdôl bikwéha bi bôt ba binam, a tila le: “Manyo map ma nyon ni ndiihe.” “Makôô map ma nhoo ke i kôp matjél.” “Kon Nyambe woñi i ta bé i mis map.” (Rôma 3:13-18) Kristen i nhindis nyuu yé ibale i ngwélél bijô gwé bi nyuu inyu boñ ndôñ mam mabe ini. Kiki hihéga, i len ini ibale kristen i nkôôba béñge bititii bi nyega kiki bo malal tole bisañ bi  manola, wee i ‘nsémél mis mé i béba,’ hala a nhindis ki nyuu yé yosôna. Hanano, bibégés gwé gwobisôna bi ga yila kiki sesema i i ta ha bé mpubhaga, ni i Djob a nla ha bé ki neebe. (Ndiimba Mbén 15:21; 1 Pétrô 1:14-16; 2 Pétrô 3:11) Kinjee jam likeñi kristen i, i nimis ndigi inyule i mbéñge mintuk mimbe!

⁷ Maliga ma yé le inyu kristen, i pohol mintuk li ta bé jam li minjôha. Jon di nlama ni pohol mintuk mi mi nhôlôs, ha ôbôs maada més ni Djob bé. Nano, di wan ni kii i nla hôla bés i boñ maselna ipôla mintuk minlam ni mimbe.

8, 9. (a) Di nla kap mintuk môga ima. Mambe? (b) Mimbe mintén mi mintuk di ntjél, ni inyuki?

⁸ I sem kwep, di nla kap mintuk môga ima. Ikété jôga li bisu, di nléba mintuk le kristen i ntjél tjagda. Lini jôga lipe li gwé mintuk le Bibel i nsôña bé hies, ndi i nkal bé to le mi yé minlam. Di bôk ndugi di pôdôl jôga li bisu​—mintuk le kristen i ntjél tjagda.

⁹ Kiki di ntehe i pes 1, ngim mintuk i ñunda mam le Bibel i nsôña. Kiki hihéga, sit i internet, bisinima, biliñge liñge ni minsik mi mi ñunda bôt ba nkon maséé i nôgha bape njôghe, minson mi mimbuu mimbe, malal, tole mintuk mi mbégés béba ni ndéñg i nyega. Kiki mintuk mi nyega mi, mi mbégés maboñok le Bibel i nsôña, bañga bikristen i nlama ke nya mintuk i ngwéé. (Minson mi baôma 15:28, 29; 1 Korintô 6:9, 10; Masoola 21:8) Ngéda di ntjél nya mintuk mimbe mi, di ñunda Yéhôva le, ni maliga, di ‘mpidip i jam li yé libe,’ ni le di yé nkôôbaga ngéda yosôna i “ke béba ngwéé.” Ibale di mboñ hala, wee di gwé “hémle i gwé bé bihéñba.”​—Rôma 12:9; Tjémbi 34:15; 1 Timôtéô 1:5.

10. Kii ngim bôt i nhoñol inyu jam li mintuk mimbe? Inyuki nya mahoñol i i yé malôga?

 ¹⁰ Ndi bape ba nla hoñol le i ta bé béba i béñge mintuk mi ñunda maboñog mabe. Ba nkal le ‘me nla béñge i mam ma mu biliñge liñge ni bisinima, ndi memede me yé mbén i boñ mo.’ Nya mahoñol i, i yé malôga, i yé ki béba ngandak (Añ Yérémia 17:9.) Ibale mintuk Yéhôva a nsôña nwon mi nlémél bés i béñge, baa di nla kal le di yé ‘pidip jam li yé libe?’ Ibale hiki ngéda, mam mabe mon di mbéñge, mon di ñañ, mo ki mon di ñemble, di nol kiññem yés. (Tjémbi 119:70; 1 Timôtéô 4:1, 2) Hala a nla ki boñ bés le di héñha, kayéle bibéba bi mam bôt ba mboñ ipañ yés bi kahal nene loñge i mis més.

11. Lelaa maliga ma Galatia 6:7 ma nene i jam li mintuk?

¹¹ Hala a yé ngoo le ngim bikristen i bi kwo mu hipa hi. Kiki ba bé béñge biliñge liñge bi ñunda ndéñg, bomede ba bi sôk ba ke ndéñg. Jon kiki mut a yé a lék, ndi a la hinoo, hala nyen ba bi nigil le “jam mut a nsal, jo ki jon a’ bumbul.” (Galatia 6:7) Ndi, bés di nla semb-ba jam li. Ibale di mbel mam malam ikété mahoñol més, di ga bumbul biloñge bi mam i niñ yés.​—Béñge nkéñég matila le “ Mimbe mintuk me nla pohol?”

12. Lelaa maéba ma Galatia 6:5 ma mbéñge jam li mintuk, kii i nla hôla bés i yoñ més makidik mu jam li?

¹² Nano di pôdôl lini jôga lipe​—Mintuk le Bibel i nsôña bé hies, ndi i nkal bé to le mi yé minlam. Ngéda i pam i pohol mintuk mini, hiki kristen i nlama kit nyemede mimbe mintuk mi yé loñge i mis mé. (Añ Galatia 6:5.) Ndi, Bibel i nhôla bés i yoñ  makidik malam. I gwé matiñ, maliga ma ma nset bé, ma ma nhôla bés i bana litehge li Yéhôva. Ibale di nôgôl matiñ ma, di ga ‘tibil yi sômbôl i Yéhôva’ inyu mam momasôna, yak jam li pohol mintuk.​—Efésô 5:17.

13. Kii i ga tinde bés i keñgle mintuk mi nla bébél Yéhôva?

¹³ I yé mbale le bikristen gwobisôna bi gwé bé yi yada, to pék yap i bagal loñge ni béba i ta bé to  nhôôlak i nlélém likala. (Filipi 1:9) Jam lipe ki, ngim mintuk mi nla lémél kristen yada, ndi mi lémél bé kristen ipe. Jon di bem bañ le bikristen gwobisôna bi yoñ minlélém mi makidik. To hala, kiki di mba di nwas le matiñ ma Bibel ma tihba miñem ni mahoñol més, hala nyen di mba di mpala yoñ makidik i keñgle mintuk nwominsôna mi nla bébél Yéhôva.​—Tjémbi 119:11, 129; 1 Pétrô 2:16.

14. (a) Limbe jam lipe di nlama béñge inyu pohol mintuk? (b) Lelaa di nla boñ le mam ma mbuu ma yégle ma bisu i niñ yés?

¹⁴ Inyu pohol mintuk, di nlama béñge jam lipe li yé nseñ ngandak: mintuk mi nyoñ ngéda. Mintuk di mpohol mi nyelel kii i nene loñge i mis més, ndi libim li ngéda di nlôôs mu, li nyelel mambe mam di mbugus i niñ yés. Ibabé pééna, inyu bikristen, mam ma mbuu mon ma yé mam ma bisu i niñ yap. (Añ Matéô 6:33.) Bimbe bitelbene di nla ni yoñ inyu boñ le mam ma mbuu mon ma yégle ndigi mam ma bisu i niñ yés? Ñôma Paul a bi kal le: “Yoña ni yihe bañga liyoñok kiki ni nhiôm, ha kiki bijôñ bi bôt bé, ndi kiki bôt ba pék. Péghana ki ngéda.” (Efésô 5:15, 16) Inyu bana ngéda inyu mam ma nlôôha nseñ​—hala wee mam ma nhôlôs i pes mbuu​—di nlama téé miñwaa inyu ngéda di ntégbaha i mintuk.​—Filipi 1:10.

15. Inyuki hala a yé pék i bii ñwaa wés haa ni mintuk matiñ ma Djob ma nsôña?

¹⁵ Ngéda di mpohol mintuk, pék i mbat le di bii ñwaa wés haa ni het matiñ ma Djob ma yéne. Kii hala a nkobla? Di témb di béñge hihéga hiés hi litam li e. Inyu boñ le di je bañ homa a yé mbolok ngi kôôba, di nlama bé ndigi kit tjak i homa a ñôbi, ndi ngwende a nlama ke haa ndék ni homa nu. Nlélém  jam won di nlama boñ ngéda di mpohol mintuk, pék i mbat le di bii ñwaa wés haa ni mintuk matiñ ma Djob ma nsôña. Kristen i gwé pék i ntjél bé ndigi mintuk Bibel i nsôña tjagda, ndi yak mintuk mi nla tinde i badba mambadga, tole mi mi gwé mam ma nla ôbôs maada mé ni Yéhôva. (Bingéngén 4:25-27) I noñ maéba ma Bibel bas bas i ga hôla bés i tjél nya mintuk mi.

16. (a) Lelaa di nla unda le di gwé matehge ma Yéhôva inyu loñge ni béba? (b)  Lelaa di nla boñ le i noñ matiñ ma Bibel li yila lem i niñ yés?

¹⁶ Ngéda ba mpohol mintuk, bañga bikristen i mbôk ndugi i wan kii i yé sômbôl i Yéhôva. Bibel i nyelene bés mahoñol ni matéak ma Yéhôva. Kiki hihéga, Kiñe Salômô a bi sima ngandak mam le Yéhôva a ñoo kiki bo “hilémb hi bitembee, ni moo ma nkôp matjél ma nginsohi, ñem u nkôôba hégda béba, makôô ma nhoo ngwéé i noñ mam mabe.” (Bingéngén 6:16-19) Lelaa mahoñol ma Yéhôva ma nla héñha més? Ntôp tjémbi a bi tila le: “A bé ba ni ngwés Yéhôva, oa béba.” (Tjémbi 97:10) Mintuk di mpohol mi nlama unda le di ñoo toi mam Yéhôva a ñoo. (Galatia 5:19-21) Di nlama ki tééda le, mam di mboñ ngéda di yé bésbotama, ma ñunda bonjee di  yé toi iloo ma di mboñ i ti bôt. (Tjémbi 11:4; 16:8) Jon ibale ngôñ i miñem nwés i yé le mahoñol ma Yéhôva mon ma éga bés i mam momasôna di mboñ i niñ yés, di mba ndigi di nyoñ makidik ma ma nkiha ni matiñ ma Bibel. Hala a ga yila bés kiki lem.​—2 Korintô 3:18.

17. Ilole di mpohol ntuk, mambe mambadga di nla badba?

¹⁷ Kii ipe di nla kônde boñ inyu boñ le di pohol mintuk inoñnaga ni matehge ma Yéhôva? Di badba le ‘baa ntuk unu me mpohol u ga hôla me i hôlôs maada mem ni Yéhôva, tole u ga ôbôs mo?’ Kiki hihéga ilole di mbéñge ngim sinima, di badba le ‘baa biliñge liñge bini bi nla téñga kiññem yem?’ Di béñge mambe matiñ ma nla hôla mu jam li.

18, 19. (a) Lelaa litiñ li yé kaat Filipi 4:8 li nla hôla bés i yi ibale ntuk u yé loñge? (b) Mambe matiñ mape ma nla hôla bés i pohol mintuk minlam? (Béñge isi lipep)

¹⁸ Bañga litiñ jada li yé ikété kaat Filipi 4:8 i i nkal le: “Mam ma maliga, to ma ma yé tik, to ma ma téé sép, to ma ma gwé bé nsohi, to ma ma yé malam, to ma ma nlama ñañ, ibale lem lam i yé mu, ni lipém, wee hoñlana ndigi mam mana.” I pot maliga, ngéda Paul a bé pot bibañga bini, a bé pôdôl bé mintuk ndi a bé sômbôl kal le di nlama bok mahoñol més i ngii mam ma nlémél Djob. (Tjémbi 19:15) Ndi to hala, mukété bibañga bi Paul, di nla ôt matiñ ma ma ntihba yak jam li mintuk. Lelaa hala?

¹⁹ Di badba le: ‘Baa bisinima, minsik, tole mintuk mimpe me mpohol mi nyônôs mahoñol mem ni ‘mam ma ma gwé bé nsohi’?’ Kiki hihéga, ngéda u mal béñge ngim sinima, bimbe bititii bi nyégle bi nhiôm mu ño woñ? Ibale bi yé bilam, nginsohi, tole bi nhôyôs mahoñol; wee sinima i, i yé ilam. Ndi  ibale sinima u mbéñge, i mboñ we le u hoñol mam mabe, wee sinima i, i ta bé loñge, i nla yak boñ we béba. (Matéô 12:33; Markô 7:20-23) Inyuki di nkal hala? Inyule ibale bibéba bi mam gwon bi nhiôm we mahoñol, hala a nla ôbôs nsañ woñ, a boñ le kiññem yoñ i kahal kéés we, a ôbôs yak maada moñ ni Djob. (Efésô 5:5; 1 Timôtéô 1:5, 19) Kiki nya mintuk i i ntéñga bés mahoñol, di nlama yoñ makidik i tjél nwo. * (Rôma 12:2) Di nlama boñ kiki ntôp tjémbi nu a soohe Yéhôva le: “Hielel mis mem le ma béñge bañ gwañga bi mam.”​—Tjémbi 119:37.

20, 21. Lelaa kaat 1 Korintô 10:23, 24 i ntihba jam li mintuk?

²⁰ Ñôma Paul a ti litiñ li Bibel li nlôôha nseñ. Di nlama wan litiñ li ngéda di yé bisu bi mam le Bibel i nti bés kunde i kit. A kal le: “Mam momasôna ma yé kunde, ndi ha momasôna bé mon ma nhôlôs. Mut nye ki nye a yiñil bañ ndigi nyetama loñge, ndi a yiñlak ki yo numpe.(1 Korintô 10:23, 24) Lelaa litiñ lini li ntihba jam li pohol mintuk minlam? Di nlama badba le: ‘Kii bôt ba ga hoñol ibale ba ntehe mintuk me mpohol?’

²¹ Kiññem yés i nla neebe le di béñge ngim mintuk di nhoñol le mi yé bés “kunde,” hala wee mi mi nene loñge i mis més. Ndi ibale di ntehe le kiññem i bikristen bipe i nti bé bo kunde i béñge mintuk mi, di nla kit le to bés di mbéñge ha bé mintuk mi. Inyuki? Inyule, kiki Paul a kal, di gwé bé ngôñ i ‘boñ lôktata béba’ to ‘i boñ Kristô béba,’ hala wee i boñ  le hala a kônde lédél bo i téñbe ni Djob. Di ndiihe mabéhna mana le: ‘Ni yilna bañ mut ngok baagene.’ (1 Korintô 8:12; 10:32) Maéba ma Paul ma ñunda le a bééna nduña inyu bilôk bikéé, a yik ki bagal mam. Jon i len ini, bikristen bi noñ maéba mé ngéda ba ntjél mintuk mi mi “nhôlôs” bé to ibale mi yé bo “kunde.”​—Rôma 14:1; 15:1.

22. Inyu mam ma mbéñge mut ni kiññem yé, inyuki di nlama neebe le matehge ma bikristen ma ba mahéñha?

²² I ngéda i mpam le di yéñ loñge i bôt, di nlama béñge jam lipe. I kristen i gwé kiññem i nti bé nye kunde i béñge ngim mintuk, i nlama bé nyéksa bôt bobasôna ikété likoda i tehe mam kiki nye, tiga le, a ba kiki nluk matôwa nu a nsômbôl le matôwa momasôna mu njel yé, ma ke ngwéé nlélém kiki jé. Ibale u mboñ hala, wee u nok bé bôt bape. Inyu gwéha i lôktata, mut a gwé kiññem i ntomb a nlama ti bikristen bipe lipém, hala wee i bet ba ntehe bé mam kiki nye ndi ba ntagbege bé ñwaa u matiñ ma Djob. U nlama boñ hala inyu boñ le “libak joñ li mut a gwé nokna li yiba ni bôt bobasôna.”​—Filipi 4:5, MN; Ñañal 7:16.

23. Lelaa di nla yoñ yihe i pohol mintuk minlam?

²³ I sem kwep, lelaa di nla yoñ yihe i pohol mintuk minlam? Di tjél mintuk nwomisôna mi mbamb ndéñg i nyega ni bibéba bi mam Bibel i nsôña tjagda. Di noñ matiñ ma Bibel ma ntihba mintén mi mintuk Bibel i mpôdôl bé. Di keñgle mintuk mi nla boñ le kiññem i kahal kéés bés, di ba bebee i tjél mintén mi mintuk mi mi nla téñga mahoñol ma bôt bape, téntén lôk kéé i likoda. Le makidik ma ngui ni nyoñ i noñ maéba mana, ma ti Djob lipém, ma tééda ki bé ni lihaa linan ikété gwéha Nyambe.