1, 2. Toq yojchʼon chi kij ri kʼastajinïk, ¿achike xtqachaʼ?

¿ACHIKE xtabʼän rat we natzʼët chi ri fruta ri najuʼ yan pa achiʼ qʼaynäq chik bʼaʼ? Kʼo oxiʼ naʼoj chi rij ri achike xtabʼän: xtatïj (o xtakʼüx) qa ronojel stapeʼ qʼaynäq chik bʼaʼ, xtatorij el jumul o xa xe xtakʼäm kan ri qʼaynäq rikʼin. ¿Achike xtabʼän?

² Achiʼel nubʼän chi qawäch re jun fruta reʼ ke riʼ nkibʼän chi qawäch ri kʼastajinïk e kʼo wakami. Toq ütz ütz yeqatzʼët nqʼalajin chi qawäch chi e kʼïy ri man ütz ta taq bʼanobʼäl yekikʼüt. ¿Achike xtqabʼän? E kʼo winäq majun achike ta chi kiwäch xa bʼa achike kʼastajinïk yekibʼän qa. Chuqaʼ e kʼo ri majun kʼastajinïk ta nkajoʼ richin man nkitzelaj ta kiʼ. Chuqaʼ e kʼo kʼa ri yekichaʼ xa xe ri kʼastajinïk ri majun itzelal ta nukʼäm pe pa kiwiʼ, ke riʼ yekʼastan toq nuqʼebʼaʼ riʼ chi kiwäch. Richin man nqayaʼ ta kan rajowabʼäl ri Tataʼixel, ¿achike xtqabʼän röj?

3. ¿Achike xtqatzʼët qa wakami?

³ Kʼïy chi qe röj ütz xtqatzʼët ri rox naʼoj: nqʼax chi qawäch chi nkʼatzin yojkʼastan bʼaʼ, ja kʼa xa xe chi kij kʼastajinïk ri majun itzelal ta nkikʼäm pe pa qawiʼ. Ruma riʼ nkʼatzin nqetamaj achike kʼastajinïk ri e ütz chuqaʼ ri man e ütz ta. Wakami, nabʼey tqatzʼetaʼ achike ntikïr nubʼän jun kʼastajinïk chi rij ri qachibʼilanïk rikʼin ri Jehová, kʼa riʼ nqatzʼët chik achike rubʼanik yeqachaʼ ri utziläj taq kʼastajinïk.

4. ¿Achike rubʼanik ri qajachon qiʼ pa ruqʼaʼ ri Tataʼixel nusamajij ri qanaʼoj chi rij ri kʼastajinïk nqachaʼ?

⁴ Xa kʼa reʼ kan, jun ruqʼalajrisanel ri Jehová ri xqasäx pa yaʼ pa 1946, xubʼij: «Rïn nubʼanon chi re chi jantapeʼ (o chi jumul) in kʼo apo toq nyaʼöx ri tzijonem pa kiwiʼ ri xkeqasäx pa yaʼ chuqaʼ ninyaʼ apo nuxkïn kan achiʼel ta rïn ri xtqasäx pa yaʼ». Chuqaʼ xubʼij achike ruma ke riʼ nubʼän: «Ri ninnataj o ninkʼuxlaj chi nujachon chik wiʼ pa ruqʼaʼ ri Jehová yirutoʼon richin ninbʼän ri xinsüj chi re ri Jehová». Achiʼel chuwäch rijaʼ ke riʼ chuqaʼ chi qawäch röj: richin man nqayaʼ ta kan ri Jehová nkʼatzin kʼo pa qanima ri xqasüj chi re. ¿Achike xqasüj chi re toq xqajäch qiʼ pa ruqʼaʼ? Chi xtqayaʼ ruqʼij chi jun qakʼaslem (tasikʼij Eclesiastés 5:4). Qitzij na wi, kʼo ta chi ja ri qasujun chi re ri Jehová ri nsamajin ri qanaʼoj chi rij ri nqabʼän pa ruwiʼ ri Ajawaren. Chuqaʼ kʼo ta chi ja riʼ nsamajin ri qanaʼoj chi rij ronojel ri yeqabʼän pa qakʼaslem, ajun ri kʼastajinïk yeqabʼän. Ja riʼ xrajoʼ xubʼij ri apóstol Pablo kikʼin ri rutzij xerutzʼibʼaj el chi ke ri nimanelaʼ pa ruqʼij kan: «Toq yixwaʼ yixukʼuyaʼ o xa bʼa achike [...] ri nibʼän, kan tibʼanaʼ kʼa richin niyaʼ ruqʼij [...] ri Dios» (1 Corintios 10:31).

5. Ruma ri nubʼij ri Levítico 22:18-20, ¿achike kʼo chi nqabʼän nubʼij ri Romanos 12:1?

 ⁵ Achiʼel nqatzʼët, ronojel ri nqabʼän pa qakʼaslem, kʼo nukʼäm pe pa ruwiʼ ri qachibʼilanik rikʼin ri Jehová. Ri Pablo xchʼon chi rij reʼ toq xubʼij el chi ke ri nimanelaʼ aj Roma: «Keʼiyaʼ apo ri ichʼakul richin jun kʼaslïk kamelabʼäl [o sacrificio], loqʼoläj y nqa chuwäch ri Dios» (Romanos 12:1, CR). ¿Achike xrajoʼ xubʼij ri Pablo toq xubʼij ichʼakul? Xrajoʼ xubʼij ronojel ri qabʼanik röj winäq, ajun ri qajolom, ri qanima chuqaʼ ri quchuqʼaʼ (Marcos 12:30). ¿Achike rubʼanik nqayaʼ ri qachʼakul richin kamelabʼäl? Nqayaʼ ruqʼij ri Tataʼixel rikʼin ronojel qanima, rikʼin ronojel ri yojtikïr. Ri tzij «kamelabʼäl» nuyaʼ chik jun naʼoj pa qawiʼ, jun naʼoj ri man choj ta etzʼanem rukʼwan. ¿Achike ruma? Ruma ri rupixaʼ ri Moisés nubʼij chi man ütz ta yeyaʼöx pa kamelabʼäl ri chikopiʼ man e tzʼaqät ta, ri Tataʼixel man yerukʼäm ta (Levítico 22:18-20). Ke riʼ kʼa chuqaʼ wakami, we jun nimanel man pa rubʼeyal ta nuyaʼ ruqʼij ri Jehová, rijaʼ man xtukʼäm ta. ¿Achike nbʼanon chi ri rubʼanik nqayaʼ ruqʼij ri Tataʼixel man xtqa ta chuwäch rijaʼ?

6, 7. ¿Achike rubʼanik jun nimanel nritzelaj ri ruchʼakul, chuqaʼ achike nukʼäm pe riʼ pa ruwiʼ?

⁶ Ri Pablo xubʼij chi ke ri nimanelaʼ aj Roma: «Man kʼa tqayaʼ qʼij chi ri mak nkʼojeʼ pa qakʼaslem», nel chi tzij chi man tkiyaʼ apo ri kichʼakul chi re ri mak. Chuqaʼ xubʼij chi ke chi tkikamisaj ri itzel taq rayibʼäl pa kichʼakul (Romanos 6:12-14; 8:13). Toq xubʼij reʼ, chʼoynäq chik wi chi rij ri qachʼakul chuqaʼ ri rubʼanik nukusäx richin itzel taq bʼanobʼäl. Toq xchʼon chi qij röj ajmakiʼ, xubʼij: «Ri kichiʼ e nojinäq rikʼin yoqʼonïk». «Ri kaqän e aninäq chi rukiraxik kïkʼ». «Man jun xibʼinriʼïl chi re ri Dios chuwäch ri runaqʼ kiwäch» (Romanos 3:13-18, CR). ¿Achike xtpe pa ruwiʼ jun nimanel we nubʼän jun chi ke ri mak riʼ? Xtutzʼilbʼisaj ronojel ri ruchʼakul. Reʼ achiʼel toq jun nimanel  ri nuchʼöbʼ o nunojij chi yerutzʼët kiwachibʼäl ri chʼanäl taq winäq o ri kamisanïk. Ri ke riʼ nubʼän kan achiʼel ta nuyaʼ apo ri runaqʼ taq ruwäch chi re ri mak, ke riʼ nutzʼilbʼisaj ri ruchʼakul. Ke riʼ man xtitikïr ta chik xtuyaʼ apo ri ruchʼakul achiʼel jun kamelabʼäl ri nqa chuwäch ri Tataʼixel, chuqaʼ ri rubʼanik nuyaʼ ruqʼij man chʼajchʼöj ta chik (Deuteronomio 15:21; 1 Pedro 1:14-16; 2 Pedro 3:11). Ke riʼ kuma ri itzel taq kʼastajinïk xtujuʼ riʼ pa kʼayewal.

⁷ Rikʼin reʼ nqʼalajin chi ri kʼastajinïk xtqachaʼ ntikïr nukʼäm pe kʼayewal pa qawiʼ. Nqajoʼ kʼa chi ri kʼastajinïk nqachaʼ manäq ta nutzʼilbʼisaj ri rubʼanik nqayaʼ ruqʼij ri Jehová, xa tuyaʼ más ruchʼajchʼojil. Wakami tqatzʼetaʼ achike rubʼanik nqetamaj we ütz o manäq jun kʼastajinïk.

8, 9. a) ¿Achike ri kaʼiʼ kiwäch kʼastajinïk e kʼo? b) ¿Achike kʼastajinïk man xkeqabʼän ta, chuqaʼ achike ruma?

⁸ Chi re jun nimanel kʼo kaʼiʼ ruwäch ri kʼastajinïk: jun ri kan choj man ütz ta xtubʼän, ri jun chik; ja ri xtunuk na we xtabʼän o manäq. Tqatikirisaj rikʼin ri nabʼey: ri kʼastajinïk ri man ütz ta xtubʼän jun rusamajel ri Jehová.

⁹ Achiʼel xqatzʼët kan chupam ri nabʼey tanaj chi re re wuj reʼ, e kʼo kʼastajinïk ri nkiyaʼ kejqalem ri naʼoj chuqaʼ bʼanobʼäl ri nubʼij ri Loqʼoläj Wuj chi man e ütz ta. Jun tzʼetbʼäl chi kij reʼ, ja ri kʼastajinïk yeyaʼöx pa televisión, Internet, película chuqaʼ bʼix. Reʼ nkiyaʼ kejqalem ri itzel taq naʼoj, ri kamisanïk, ri itzinïk chuqaʼ kiwachibʼäl ri chʼanäl taq winäq. ¿Achike xtqabʼän röj chi kiwäch ri kʼastajinïk ri nubʼij o nuyaʼ chi tzij ri Loqʼoläj Wuj chi man e ütz ta? Man xkeqabʼän ta (Hechos 15:28, 29; 1 Corintios 6:9, 10; Apocalipsis 21:8). Ja riʼ rubʼanik nqakʼüt chuwäch ri Jehová chi nqayaʼ kejqalem re kaʼiʼ pixaʼ reʼ: «Tiwitzelaj ri man ütz ta» chuqaʼ «tijechʼej iwiʼ näj chi re ri itzelal». Chuqaʼ  ri man yeqabʼän ta ri itzel taq kʼastajinïk, nqakʼüt chi kʼo «qitzij kuqubʼabʼäl kʼuʼx» qikʼin (Romanos 12:9; Salmo 34:14; 1 Timoteo 1:5).

10. ¿Achike nkibʼij chʼaqa winäq, chuqaʼ achike ruma man ütz ta ri naʼoj riʼ?

¹⁰ E kʼo yebʼin chi majun achike ta nubʼän ri yeʼatzʼët ri bʼanobʼäl ri nubʼij ri Loqʼoläj Wuj chi man e ütz ta. Rikʼin bʼaʼ nkibʼij: «Ri natzʼët man junan ta rikʼin ri nabʼän». Ri yebʼin riʼ kiyon nkiqʼöl kiʼ chuqaʼ nkikʼäm pe kʼayewal pa kiwiʼ (tasikʼij Jeremías 17:9). ¿Kan qitzij kami nqabʼij chi «[nq]itzelaj ri man ütz ta» we xa ütz yeqatzʼët apo ri bʼanobʼäl man yeqa ta chuwäch ri Jehová? Chuqaʼ toq jantapeʼ (o chi jumul) yeqatzʼët ri itzel taq bʼanobʼäl nubʼän chi qe chi majun chik itzel ta xtqanaʼ xkeqatzʼët. Ke riʼ rikʼin bʼaʼ xkojmakun qa röj o xtubʼän chi qe chi majun chik itzel ta xqatzʼët kibʼanobʼal ri winäq (Salmo 119:70; 1 Timoteo 4:1, 2).

11. ¿Achike rubʼanik ri Gálatas 6:7 nchʼon chi kij ri kʼastajinïk?

¹¹ E kʼo nimanelaʼ ja riʼ ri kikʼulwachin pe. Ruma rukʼulun yekitzʼetelaʼ ri itzel taq bʼanobʼäl, rijeʼ xbʼekibʼanaʼ pe chuqaʼ ri bʼanobʼäl riʼ. Ke riʼ kʼa rikʼin na qʼaxomal xketamaj chi ri achike xtutïk ri winäq, ja riʼ chuqaʼ ri xtumöl (Gálatas 6:7). Röj majun kʼa ruma yojtzaq chupam ri pataʼy riʼ. We nqakanoj rubʼanik yeqatïk utziläj taq naʼoj pa qajolom, utziläj taq bʼanobʼäl xkeqabʼän (Tatzʼetaʼ ri tzijonem: « ¿Achike kʼastajinïk xkenchaʼ?»).

12. ¿Achike rubʼanik nqakusaj ri Gálatas 6:5 toq yeqachaʼ ri kʼastajinïk, chuqaʼ achike qatoʼik yaʼon richin qetaman achike xtqabʼän?

¹² Wakami kojchʼon chi rij ri jun chik ruwäch kʼastajinïk: ri man kan ta nubʼij ri Loqʼoläj Wuj chi e ütz o man e ütz ta. Chi kij re kʼastajinïk reʼ chi qajujunal röj yojtzʼeton  we manäq achike kʼayewal yekikʼäm pe chi qij (tasikʼij Gálatas 6:5). Richin yeqachaʼ re kʼastajinïk reʼ man xa xe ta kʼa ri qanaʼoj röj xtqakusaj. Chi rij reʼ kʼo qatoʼik yaʼon. Chupam ri Loqʼoläj Wuj e kʼo naʼoj ri yojkitoʼ. Ri naʼoj riʼ nkiqʼalajrisaj chi qawäch ri rubʼanik nnukun ri Jehová. Ruma kʼa riʼ toq ütz ütz yeqatzʼët, nqʼalajin chi qawäch achike rurayibʼal ri Jehová pa ruwiʼ ronojel ri achike yeqabʼän pa qakʼaslem, ajun ri rubʼanik yojkʼastan (Efesios 5:17).

13. ¿Achike xtbʼanon chi man xkeqabʼän ta ri kʼastajinïk man yeqa ta chuwäch ri Jehová?

 ¹³ Achiʼel qetaman, man konojel ta nimanelaʼ kuqül chik kikʼuʼx pa ruchʼabʼäl ri Dios richin nqʼalajin chi kiwäch achike ri ütz chuqaʼ ri man ütz ta (Filipenses 1:9). Jun chik, man junan ta ri kʼastajinïk xtqa chi qawäch. Ruma riʼ man xtqoyobʼej ta chi junan ri kʼastajinïk ri xtqachaʼ. Stapeʼ man junan ta ri qarayibʼal, nkʼatzin jantapeʼ (o chi jumul) yojnukun chi kij ri naʼoj nuyaʼ ri Loqʼoläj Wuj, chuqaʼ nqayaʼ qʼij chi nkisamajij ri qanojibʼal chuqaʼ ri qanima. Ja riʼ rubʼanik man kʼayew ta xtubʼän chi qawäch xtqachaʼ ri nqa chuwäch ri Jehová (Salmo 119:11, 129; 1 Pedro 2:16).

14. a) ¿Achike chik jun ri kʼo chi nqatzʼët toq yeqanikʼoj ri kʼastajinïk yeqabʼän? b) ¿Achike yojtoʼon richin nqayaʼ pa nabʼey ri Ajawaren?

¹⁴ Qitzij na wi, ütz yeqanikʼoj ri kʼastajinïk yeqabʼän, ke riʼ nqʼalajin chi qawäch achike qas nqabʼij chi rij ri ütz chuqaʼ ri man ütz ta. Chuqaʼ kʼo chi nqatzʼët jarupeʼ ramaj nqayaʼ chi kij. ¿Achike ruma? Richin nqetamaj jarupeʼ kejqalem qayaʼon. Man tqamestaj chi ri kʼo más rejqalem pa rukʼaslem jun nimanel ja ri nuyaʼ pa nabʼey ri samaj chi rij ri Ajawaren (tasikʼij Mateo 6:33). ¿Achike yojtoʼon richin nqayaʼ pa nabʼey? Nqabʼän ri nubʼij ri Pablo: «Tichajij kʼa ri ikʼaslem. Man kʼa tibʼän achiʼel nkibʼän ri winaqiʼ ri xa e nakanäq rikʼin ri kichʼobʼonïk. [...] Man tiyaʼ qʼij chi choj nikʼo ri qʼij pa iwiʼ, ruma ri qʼij oj kʼo wi xa itzel» (Efesios 5:15, 16). Ütz yeqatzʼibʼaj ronojel ri achike kʼo chi yeqabʼän, ke riʼ nqaqʼät jarupeʼ ramaj nqayaʼ chi kij ri kʼastajinïk. We nqabʼän riʼ xtqayaʼ más ramaj chi kij ri «kʼo [más] kejqalem», nel chi tzij, ronojel ri yojrutoʼ richin nkuqür más qakʼuʼx pa ruchʼabʼäl ri Dios (Filipenses 1:10).

15. Toq yeqachaʼ ri kʼastajinïk, ¿achike ruma kan kʼo qanaʼoj nrajoʼ nqabʼän?

¹⁵ Toq xkeqachaʼ achike kʼastajinïk xkeqabʼän, ütz  nubʼän kan ajnaʼoj nqabʼän rikʼin ronojel. ¿Achike ruma? Kojchʼon chik chi rij ri fruta ri xqasikʼij pa nabʼey. Richin majun xtqatïj ta qa bʼaʼ chi re ri qʼaynäq, ütz nqakʼäm el chuqaʼ bʼaʼ chi re ri peraj ri man qʼaynäq ta. Chi kij ri kʼastajinïk, ütz man yeqabʼän ta ri xa man kan ta qetaman we e ütz o man e ütz ta, o xa rikʼin bʼaʼ e kʼo bʼanobʼäl chupam ri xa nkiqasaj ruchuqʼaʼ ri qakuqubʼabʼäl kʼuʼx. Ri qitzij taq nimanelaʼ man xkeqabʼän ta ri kʼastajinïk ri jikïl nubʼij ri Loqʼoläj Wuj chi man e ütz ta (Proverbios 4:25-27). Ri yojtoʼon richin kʼo qanaʼoj nqabʼän rikʼin ronojel, ja ri nqasamajij ri naʼoj nuyaʼ ri Loqʼoläj Wuj.

16. a) ¿Achike rubʼanik nqakʼüt chi nqajoʼ nqabʼän ri nqa chuwäch ri Jehová? b) ¿Achike ri rukʼamon xtqabʼän qʼij qʼij?

¹⁶ Toq yeqachaʼ ri kʼastajinïk, ri qitzij taq nimanelaʼ, nabʼey nqatzʼët achike nubʼij ri Tataʼixel chi kij. Richin nqabʼän riʼ nqakʼulbʼej ri Loqʼoläj Wuj. Reʼ nuqʼalajrisaj chi qawäch ri rubʼanik nnukun ri Jehová chuqaʼ ri nubʼij chi kij. Achiʼel ri Salomón ri qʼatöy tzij, xutzʼibʼaj kʼïy chi ke ri bʼanobʼäl ri man yeqa ta chuwäch ri Jehová, achiʼel ri «tzʼukuj tzij; ri bʼanoj kamïk; ri itzel taq nojibʼäl, ri aqanaj ri kan aninäq nbʼe chi rubʼanik itzelal» (Proverbios 6:16-19). ¿Achike xtqabʼän toq xqatzʼët yan ri rubʼanik nnukun ri Jehová? Ri salmista nubʼij: «Ri yeʼajowan richin ri Jehová, kan tkitzelaj kʼa ri itzel taq bʼanobʼäl» (Salmo 97:10).  Ruma riʼ ri kʼastajinïk xtqachaʼ kʼo chi nukʼüt chi kan qitzij wi itzel yeqatzʼët ri bʼanobʼäl man yerajoʼ ta ri Jehová (Gálatas 5:19-21). Reʼ man xa xe ta xtqakʼüt toq e kʼo pe winäq qikʼin chuqaʼ toq oj kʼo qayon. Ja riʼ rubʼanik xtqʼalajin achike qas ri nqa chi qawäch (Salmo 11:4; 16:8). ¿Qitzij rikʼin ronojel qanima nqarayibʼej nqabʼän ri nrajoʼ ri Jehová? We ke riʼ, toq kʼo jun achike nqajoʼ nqabʼän, man keqamestaj ri naʼoj yeruyaʼ ri Loqʼoläj Wuj. Ja riʼ ri tqabʼanaʼ ronojel qʼij (2 Corintios 3:18, TNM).

17. ¿Achike ütz nqakʼutuj qa chi qawäch toq nqatzʼët achike kʼastajinïk xkeqabʼän?

¹⁷ ¿Achike chik jun nqabʼän richin nqʼalajin chi qawäch we nqa chuwäch ri Jehová ri kʼastajinïk nqachaʼ? Ütz nqakʼutuj qa chi qawäch: «¿Achike xtubʼän chi re ri nunaʼoj chuqaʼ ri wachibʼilanik rikʼin ri Jehová?». Toq nqajoʼ nqatzʼët jun película, kʼo ta chi nabʼey nqakʼutuj qa chi qawäch: «¿Manäq kami itzel xtunaʼ ri wanima?». Tqatzʼetaʼ kayoxiʼ naʼoj chi rij reʼ.

18, 19. a) ¿Achike rubʼanik yojrutoʼ ri Filipenses 4:8 toq yeqachaʼ ri ütz taq kʼastajinïk? b) ¿Achike más texto yojtoʼon? (Tatzʼetaʼ ri nota).

¹⁸ Jun chi ke ri naʼoj ri kan nimaläj rejqalem ja nqïl chupam ri Filipenses 4:8, reʼ nubʼij: «Ri rukʼamon nichʼöbʼ [o ninük], ja ri qitzij, ri choj, ri chʼajchʼöj, ri jebʼël, ronojel ri kʼo utziläj rutzijol, y ri kan rukʼamon richin nyaʼöx ruqʼij. Ronojel reʼ kan ja reʼ ri tichʼobʼoʼ». Qitzij na wiʼ, toq ri Pablo xerubʼij re tzij reʼ man chi kij ta wi ri kʼastajinïk nchʼon. Rijaʼ chi rij wi ri rejqalem ri yanukun chi rij ronojel ri nqa chuwäch ri Tataʼixel nchʼon wi (Salmo 19:14). Ruma ri nubʼij, ütz yeqakusaj chi kij ri kʼastajinïk. ¿Achike rubʼanik?

¹⁹ Kojnukun chi kij ri kʼastajinïk yeqabʼän, rikʼin bʼaʼ ri yeqatzʼët película, ri etzʼanem, ri bʼix o achike chik na jun kʼastajinïk ri yeqabʼän. Ke riʼ tqakʼutuj qa chi qawäch: «¿Nkiyaʼ kan chʼajchʼöj taq naʼoj pa nujolom?». Achiʼel toq xqatzʼët jun película, tqatzʼetaʼ achike xuyaʼ kan pa  qajolom. Xtqabʼij chi ütz ri kʼastajinïk xqachaʼ we chʼajchʼöj chuqaʼ ütz taq naʼoj xuyaʼ kan pa qajolom. Majun xtqabʼij ta ke riʼ chi rij jun kʼastajinïk ri xa nuyaʼ kan itzel taq naʼoj pa qajolom (Mateo 12:33; Marcos 7:20-23). ¿Achike rubʼanik yojritzelaj ri yojnukun chi kij ri itzel taq bʼanobʼäl? Nukʼäm el ri kikotem qikʼin, nubʼän chi majun chik achike ta nunaʼ ri qanima chuqaʼ ntikïr nubʼän chi nqayaʼ kan ri Jehová (Efesios 5:5; 1 Timoteo 1:5, 19). Ruma ri kʼayewal nkikʼäm pe qa qawiʼ ri itzel taq kʼastajinïk, mani yeqabʼän qa (Romanos 12:2). * Nqajoʼ nqabʼän achiʼel ri salmista ri xubʼij chi re ri Jehová: «Man tayaʼ qʼij chi xkentzuʼ ri xa majun kejqalem» (Salmo 119:37).

20, 21. ¿Achike rubʼanik nqakusaj 1 Corintios 10:23, 24 toq yeqachaʼ ri kʼastajinïk?

²⁰ Ri Pablo xusikʼij chik jun naʼoj ri kʼo chi man tqamestaj toq nqachaʼ achike xtqabʼän: «Man ronojel ta ütz nubʼän chi ke ri qachʼalal. Man kʼa tqabʼän xa xe ri nqa chi qawäch röj; xa nkʼatzin chi tqabʼanaʼ ri ütz nubʼän chi ke chʼaqa chik» (1 Corintios 10:23, 24). ¿Achike yojtoʼon richin nqabʼän ri nubʼij re naʼoj reʼ? Ja ri nqakʼutuj qa chi qawäch: «¿Achike nukʼäm pe pa kiwiʼ ri chʼaqa chik ri kʼastajinïk xtinchaʼ?».

²¹ Rikʼin bʼaʼ e kʼo kʼastajinïk ri nqanaʼ röj chi man e itzel ta. Ja kʼa we nqatzʼët chi e kʼo qachʼalal man ke riʼ ta chi kiwäch, rikʼin bʼaʼ xtqakanoj jun chik kʼastajinïk. ¿Achike ruma? Ruma man nqajoʼ ta ‹yeqatzäq ri qachʼalal›, chuqaʼ man nqajoʼ ta yojmakun chuwäch ri Cristo, achiʼel xubʼij ri Pablo. Man nqajoʼ ta nqabʼän chi ke ri qachʼalal chi kʼayew nubʼän chi kiwäch nkibʼän ri nubʼij ri Tataʼixel. Kʼo chi  nkʼojeʼ pa qanima re naʼoj reʼ: «Man tibʼän chi ke ri winaqiʼ chi [...] yetzaq» (1 Corintios 8:12; 10:32). Ri qitzij taq nimanelaʼ man xtqabʼän ta jun kʼastajinïk we xa majun «ütz nubʼän chi ke ri qachʼalal», stapeʼ chi qawäch röj man itzel ta. Ja riʼ rubʼanik nqasamajij ri utziläj taq naʼoj nuyaʼ ri Pablo pa qawiʼ (Romanos 14:1; 15:1).

22. ¿Achike ruma kʼo chi nqayaʼ rejqalem ri rubʼanik yenukun ri chʼaqa chik winäq?

²² Chuqaʼ kʼo chi yeqanaʼ nabʼey ri qachʼalal, achiʼel toq xa ja röj ri majani kan ta kuqurnäq qakʼuʼx ri pa ruchʼabʼäl ri Tataʼixel. Man xtqabʼän ta chi ke ri chʼaqa chik qachʼalal chi ri rubʼanik nqatzʼët röj jun kʼastajinïk ke riʼ chuqaʼ tkitzʼetaʼ rijeʼ. We nqabʼän riʼ achiʼel ta nqajoʼ chi kan achiʼel ri ranin qayaʼon röj ri qachʼichʼ, kan ke riʼ ta chuqaʼ nkibʼän chi re kichʼichʼ ri chʼaqa chik winäq. Ruma riʼ ¿achike xtqabʼän we jun qachʼalal jun wi rubʼanik nutzʼët chi qawäch röj ri kʼastajinïk xuchaʼ chuqaʼ ri kʼastajinïk riʼ man nubʼij ta ri Loqʼoläj Wuj chi itzel? Ruma ri qajowabʼäl chi rij, man xtaqʼät ta chuwäch. Ke riʼ ri winäq xtqʼalajin chi kiwäch chi kʼo qanaʼoj rikʼin ri achike yeqabʼän (Filipenses 4:5, TNM; Eclesiastés 7:16).

23. ¿Achike nqabʼän richin ütz taq kʼastajinïk xkeqachaʼ?

²³ Rikʼin ronojel reʼ, ¿achike nqabʼän richin ütz taq kʼastajinïk xkeqachaʼ? Nabʼey xtqachʼöbʼ o xtqanikʼoj we manäq bʼanobʼäl ri kan jikïl nubʼij ri Loqʼoläj Wuj chi man e ütz ta chupam. We ke riʼ man xkeqabʼän ta. Ja kʼa toq nqïl jun kʼastajinïk ri man nubʼij ri Loqʼoläj Wuj chi ütz o man ütz ta, xkeqasikʼij texto ri nkiyaʼ jun qanaʼoj richin nqatzʼët röj we ütz nqabʼän qa o manäq. Chuqaʼ man xkeqabʼän ta kʼastajinïk ri xa xtubʼän chi re ri qanima chi itzel xtunaʼ, chuqaʼ ri xa xtubʼän chi rikʼin bʼaʼ ntzaq pa mak jun qachʼalal o jun chik winäq. We röj xkeqachaʼ utziläj taq kʼastajinïk xtqayaʼ ruqʼij ri Tataʼixel chuqaʼ xkojkʼojeʼ pa rajowabʼäl, röj chuqaʼ ri qachʼalal.