1, 2. Unsang kalingawan ang angay natong pilion?

HANDURAWA nga imo na untang kan-on ang usa ka laming prutas apan namatikdan mong kana may dunot. Unsay imong himoon? Aw, mahimo nimong kan-on ang tibuok prutas apil ang dunot; o ilabay kana; o adlipon ang dunot nga bahin ug kan-on lang ang dili dunot. Unsay imong pilion?

² Susama niana ang kalingawan. Buot mo usahay nga maglingawlingaw, apan makaamgo ka nga ang kadaghanang kalingawan karon nagpasiugdag daotang moralidad, sama sa prutas nga may dunot. Busa, unsay imong himoon? Ang pipila tingali makadawat ra sa makadaot nga kalingawan nga gitanyag niining kalibotana. Ang uban tingali molikay sa tanang kalingawan sa pagseguro nga dili sila maimpluwensiyahan sa bisan unsang makadaot nga butang. Ang uban pa gayod tingali molikay sa makadaot nga kalingawan apan mopahimulos usahay sa makapalig-ong kalingawan. Unsay imong pilion aron magpabilin ka sa gugma sa Diyos?

3. Unsay atong hisgotan karon?

³ Ang kadaghanan kanato mopalabi sa ikatulong kapilian. Nahibalo kita nga kinahanglanon ang kalingawan apan pilion lang nato ang hinlo nga kalingawan. Busa, atong hisgotan kon sa unsang paagi atong matino kon unsang kalingawan ang makapalig-on ug kon unsay dili. Atong hisgotan una ang epekto sa gipili natong kalingawan diha sa atong pagsimba kang Jehova.

4. Sa unsang paagi maapektohan ang atong pagpilig kalingawan sa atong pagpahinungod?

⁴ Di pa dugay, ang usa ka tigulang nga Saksi nga nabawtismohan niadtong 1946 miingon: “Motambong ug mamati ko pag-ayo sa matag pakigpulong bahin sa bawtismo, nga samag magpabawtismo ko.” Ngano? Siya misaysay, “Usa ka hinungdanong lakang sa pagpabiling matinumanon mao ang paghupot nga tin-aw kanunay sa akong hunahuna sa akong pahinungod.” Mouyon ka gayod niana. Ang pagpahinumdom sa imong kaugalingon sa imong panaad kang Jehova nga moalagad kaniya sa tibuok mong kinabuhi makadasig kanimo sa paglahutay. (Ecclesiastes 5:4; Hebreohanon 10:7) Kon imo gayong pamalandongon ang imong pagpahinungod, maapektohan ang imong tinamdan sa Kristohanong ministeryo ug sa tanang ubang kalihokan sa kinabuhi. Gipasiugda kana ni apostol Pablo sa dihang misulat siya sa mga Kristohanon sa iyang adlaw: “Kon kamo magakaon o magainom o magabuhat sa bisan unsa, himoa ang tanang butang alang sa kahimayaan sa Diyos.”​—1 Corinto 10:31.

5. Sa unsang paagi ang Levitico 22:18-20 makatabang nga masabtan nato ang dili-direktang pasidaan sa Roma 12:1?

⁵ Ang tanang kalihokan sa imong kinabuhi nalangkit sa imong pagsimba kang Jehova. Sa iyang sulat ngadto sa mga taga-Roma, gigamit ni Pablo  ang puwersadong mga pulong aron masilsil kining kamatuorana diha sa mga isigkamagtutuo. Iya silang giawhag: “Itugyan ang inyong mga lawas nga usa ka halad nga buhi, balaan, dalawaton sa Diyos, usa ka sagradong pag-alagad uban sa inyong gahom sa pagpangatarongan.” (Roma 12:1) Ang imong lawas naglakip sa imong hunahuna, kasingkasing, ug pisikal nga kusog. Gigamit nimo kining tanan sa pag-alagad sa Diyos. (Marcos 12:30) Si Pablo nagtawag sa maong bug-os-kalag nga pag-alagad ingong usa ka halad ug kini naundag dili-direkta nga pasidaan. Ubos sa Moisesnong Balaod, ang Diyos dili modawat ug usa ka halad nga may depekto. (Levitico 22:18-20) Sa samang paagi, kon ang espirituwal nga halad o pag-alagad nahugawan, isalikway kini sa Diyos. Apan, sa unsang paagi kini mahitabo?

6, 7. Sa unsang paagi mahugawan sa usa ka Kristohanon ang iyang lawas, ug unsa kahay mga sangpotanan?

⁶ Gitambagan ni Pablo ang mga Kristohanon sa Roma: ‘Ayaw itugyan ang inyong mga sangkap [“mga bahin sa inyong lawas,” Ang Biblia​—Bag-ong Hubad nga Binisaya] ngadto sa sala.’ Gisugo usab sila ni Pablo nga ilang ‘patyon ang mga binuhatan sa lawas.’ (Roma 6:12-14; 8:13) Sa sinugdang bahin sa iyang sulat, mihatag siyag pipila ka pananglitan nianang “mga binuhatan sa lawas.” Bahin sa makasasalang mga tawo, atong mabasa: “Ang ilang baba napuno sa mga panunglo.” “Ang ilang mga tiil matulin sa pag-ula ug dugo.” “Walay kahadlok sa Diyos atubangan sa ilang mga mata.” (Roma 3:13-18) Mahugawan sa usa ka Kristohanon ang iyang lawas kon iyang gamiton ang iyang “mga sangkap” o mga bahin sa lawas alang sa maong makasasalang mga buhat. Pananglitan, kon ang usa ka Kristohanon karon tinuyong motan-awg ngil-ad nga materyal sama sa pornograpiya o sa mapintasong kalingawan, siya ‘nagtugyan sa [iyang mga mata] ngadto sa sala’ ug busa naghugaw sa tibuok niyang lawas. Ang bisan unsang pagsimba nga iyang himoon mahisama sa usa ka halad nga dili na balaan ug dili madawat sa Diyos.  (Deuteronomio 15:21; 1 Pedro 1:14-16; 2 Pedro 3:11) Pagkagrabeng sangpotanan tungod sa pagpilig dili-makapalig-ong kalingawan!

⁷ Tin-aw, adunay seryosong mga sangpotanan ang pagpilig kalingawan sa usa ka Kristohanon. Busa, buot gayod natong pilion ang kalingawan nga makapahimong mas bililhon, dili makapahugaw, sa atong halad ngadto sa Diyos. Atong hisgotan karon kon unsaon pagtino ang makapalig-ong kalingawan ug ang dili.

8, 9. (a) Unsa ang duha ka klase sa kalingawan? (b) Unsang mga kalingawan ang atong isalikway, ug ngano?

⁸ Kasagaran, adunay duha ka klase sa kalingawan. Ang usa naglakip sa kalingawan nga pagalikayan sa mga Kristohanon; ang lain mao ang kalingawan nga mahimong uyonan o dili sa mga Kristohanon. Unahon nato paghisgot ang unang klase​—ang kalingawan nga pagalikayan sa mga Kristohanon.

⁹ Sumala sa gihisgotan sa Kapitulo 1, ang pipila ka matang sa kalingawan nagpasundayag ug mga buhat nga dayag gisaway sa Bibliya. Pananglitan, tagda ang mga Web site, pelikula, programa sa TV, ug musika nga may sadistiko, demonyohanon, o may pornograpikong unod o nagpasiugdag imoral nga mga buhat. Kay gipadayag man sa maong daotang mga kalingawan nga dinawat ra sa kadaghanan ang mga kalihokang naglapas sa mga prinsipyo o balaod sa Bibliya, angay gayong likayan kana sa matuod nga mga Kristohanon. (Buhat 15:28, 29; 1 Corinto 6:9, 10; Pinadayag 21:8) Kon isalikway mo ang maong daotang kalingawan, imong mapamatud-an kang Jehova nga ikaw ‘nasilag gayod sa daotan’ ug padayong ‘nagpahilayo sa daotan.’ Niana, ikaw may “pagtuo nga walay pagkasalingkapaw.”​—Roma 12:9; Salmo 34:14; 1 Timoteo 1:5.

10. Unsang matang sa pangatarongan ang peligroso, ug ngano?

¹⁰ Hinuon, tingali maghunahuna ang pipila nga ang pagtan-awg kalingawan nga nagpasundayag ug imoral nga  panggawi dili makadaot. Sila mangatarongan, ‘Tingali motan-aw ko niana sa mga salida sa sine o sa TV, apan dili ko gayod kana buhaton.’ Kana nga pangatarongan malimbongon ug peligroso. (Jeremias 17:9) Kon malingaw kitang motan-aw sa mga buhat nga gidili ni Jehova, kita ba ‘nasilag gayod sa daotan’? Ang sigeng pagtan-aw, pagbasa, o pagpamati sa daotang mga buhat makapahabol sa atong salabotan. (Salmo 119:70; 1 Timoteo 4:1, 2) Kanang batasana makaimpluwensiya sa atong ginabuhat o sa atong panglantaw sa makasasalang panggawi sa uban.

11. Sa unsang paagi natuman ang Galacia 6:7 kon bahin sa kalingawan?

¹¹ Kini nahitabo gayod. Ang pipila ka Kristohanon nakahimog imoral nga mga buhat kay naimpluwensiyahan sa kalingawan nga kanunay nilang gitan-aw. Nakakat-on sila sa mapait nga paagi nga “bisan unsay ginapugas sa usa ka tawo, kini usab iyang anihon.” (Galacia 6:7) Apan malikayan ang maong makapasubong sangpotanan. Kon mag-amping ka sa pagpugas lamang kon unsay hinlo sa moral diha sa imong kaisipan, malipay ka sa pag-anig maayong mga resulta diha sa imong kinabuhi.​—Tan-awa ang kahon nga  “Unsang Kalingawan ang Angay Kong Pilion?”

12. Sa unsang paagi ang Galacia 6:5 nalangkit sa kalingawan, ug unsay atong giya sa paghimog personal nga mga desisyon?

¹² Atong hisgotan karon ang ikaduhang klase​—ang kalingawan nga nagpasundayag ug mga kalihokang wala direktang sawaya o uyoni diha sa Pulong sa Diyos. Sa pagpili nianang matanga sa kalingawan, desisyonan sa matag Kristohanon kon unsay makapalig-on. (Galacia 6:5) Hinuon, aduna kitay giya sa dihang mopili kita. Ang Bibliya adunay mga prinsipyo o sukaranang mga kamatuoran nga makatabang kanato sa pagsabot sa panghunahuna ni Jehova. Pinaagi sa pagtagad  sa maong mga prinsipyo, kita makasabot “kon unsa ang kabubut-on ni Jehova” diha sa tanang butang, lakip sa atong pagpilig kalingawan.​—Efeso 5:17.

13. Unsay makapadasig kanato sa paglikay sa kalingawan nga dili makapahimuot kang Jehova?

¹³ Hisabtan nga dili managsama ang katakos sa tanang Kristohanon sa pag-ila bahin sa moral. (Filipos 1:9) Dugang pa, nahibalo ang mga Kristohanon nga kon bahin sa kalingawan, magkalahi ang ilang gusto, mao nga dili kita makadahom nga  magkapareho gayod ang ilang mga desisyon. Bisan pa niana, kon ang atong kaisipan ug kasingkasing mas maimpluwensiyahan sa diyosnong mga prinsipyo, mas molikay gayod kita sa matang sa kalingawan nga dili makapahimuot kang Jehova.​—Salmo 119:11, 129; 1 Pedro 2:16.

14. (a) Unsang hinungdanong butang ang angay natong tagdon sa pagpilig kalingawan? (b) Sa unsang paagi atong mauna kanunay ang pagsimba sa Diyos sa atong kinabuhi?

¹⁴ May laing hinungdanong butang nga tagdon sa pagpilig kalingawan: ang imong panahon. Samtang ang gihisgotan sa imong kalingawan mopadayag kon unsay dalawaton kanimo, ang gidaghanon sa panahong imong gigugol niana mopadayag kon unsay hinungdanon kanimo. Hinuon, ang labing hinungdanon alang sa mga Kristohanon mao ang atong pagsimba sa Diyos. (Mateo 6:33) Nan, unsaon nimo pagseguro nga kanay imong giuna sa imong kinabuhi? Si apostol Pablo miingon: “Pagbantay pag-ayo nga ang inyong paglakaw dili ingon sa dili-maalamon kondili ingon sa maalamon nga mga tawo, nga magapalit sa nahiangay nga panahon alang sa inyong kaugalingon.” (Efeso 5:15, 16) Sa pagkatinuod, angay nimong limitahan ang panahon nga imong gugolon alang sa kalingawan aron may panahon ka alang sa “mas hinungdanong mga butang”​—mga kalihokan nga mas makapalig-on sa imong pagtuo.​—Filipos 1:10.

15. Nganong maalamon nga mahimong mapanagan-on sa pagpilig kalingawan?

¹⁵ Maalamon usab nga mahimong mapanagan-on sa pagpilig kalingawan. Unsay ipasabot niana? Tagda pag-usab ang pananglitan sa prutas. Aron dili ka gayod makakaon sa dunot, imo kanang lahapon. Sa susama, maalamon nga kini ipadapat sa pagpilig kalingawan. Ang maalamong Kristohanon dili lang molikay sa kalingawan nga tin-awng naglapas sa mga prinsipyo sa Bibliya kondili sa mga matang usab sa kalingawan nga kuwestiyonable o maorag may mga bahin nga makadaot sa espirituwal. (Proverbio 4:25-27) Ang pagsunod gayod sa tambag  sa Pulong sa Diyos makatabang kanimo sa paglikay nianang matanga sa kalingawan.

16. (a) Sa unsang paagi ikapakita nato nga atong nabatonan ang panghunahuna ni Jehova bahin sa moral? (b) Sa unsang paagi ang pagpadapat sa mga prinsipyo sa Bibliya mahimo nga imong paagi sa pagkinabuhi?

¹⁶ Sa pagpilig kalingawan, ang panghunahuna ni Jehova maoy unang tagdon sa matuod nga mga Kristohanon. Gipadayag sa Bibliya ang mga pagbati ug sukdanan ni Jehova. Pananglitan, gitala ni Haring Solomon ang daghang butang nga gidumtan ni Jehova, sama sa “bakakon nga dila, ug mga kamot nga nagaula ug inosenteng dugo, usa ka kasingkasing nga nagamugnag madaotong mga laraw, mga tiil nga nagadali sa pagdalagan ngadto sa pagkadaotan.” (Proverbio 6:16-19) Sa unsang paagi maapektohan ang imong panghunahuna sa iya ni Jehova? “Oh kamong mga nahigugma kang Jehova, dumti ninyo ang daotan,” nag-awhag ang salmista. (Salmo 97:10) Ipadayag gayod sa imong gipili nga mga kalingawan nga imong gidumtan kon unsay gidumtan ni Jehova. (Galacia 5:19-21) Hinumdomi usab nga ang imong gibuhat sa pribado, imbes ang imong gibuhat sa publiko, maoy magpadayag sa imong tinuod nga pagkatawo. (Salmo 11:4; 16:8) Busa, kon kinasingkasing mong gitinguha nga ipabanaag sa tanang bahin sa imong kinabuhi ang mga pagbati ni Jehova bahin sa moral, mohimo kag mga pagpili nga nahiuyon sa mga prinsipyo  sa Bibliya. Ang pagbuhat niana mahimo nga imong paagi sa pagkinabuhi.​—2 Corinto 3:18.

17. Sa dili pa mopilig kalingawan, unsay angay natong isukna sa kaugalingon?

¹⁷ Unsa pay imong mahimo sa pagseguro nga ang imong pagpilig kalingawan mahiuyon sa panghunahuna ni Jehova? Hinuktoki kining pangutanaha, ‘Sa unsang paagi makaapekto kini sa akong kaugalingon ug sa akong baroganan sa Diyos?’ Pananglitan, sa dili ka pa modesisyon kon motan-aw o dili sa usa ka pelikula, isukna kini, ‘Sa unsang paagi maapektohan ang akong tanlag sa maong pelikula?’ Atong hisgotan kon unsa ang mga prinsipyo nga mapadapat niini.

18, 19. (a) Sa unsang paagi ang prinsipyo nga makita sa Filipos 4:8 makatabang kanato sa pagseguro nga ang atong kalingawan maoy makapalig-on? (b) Unsay laing mga prinsipyo nga makatabang kanimo sa pagpilig maayong kalingawan? (Tan-awa ang nota sa ubos.)

¹⁸ Ang usa ka hinungdanong prinsipyo makita sa Filipos 4:8, nga nag-ingon: “Bisan unsang butang matuod, bisan unsang butang nga maugdang, bisan unsang butang matarong, bisan unsang butang maputli, bisan unsang butang hiligugmaon, bisan unsang butang dungganon, kon aduna may pagkahamili ug kon aduna may butang nga dalayegon, magpadayon sa pagpalandong niining mga butanga.” Tinuod, si Pablo naghisgot, dili sa kalingawan, kondili sa mga gipamalandong sa kasingkasing, nga angayng masentro sa mga butang nga makapahimuot sa Diyos. (Salmo 19:14) Apan ang prinsipyo sa mga pulong ni Pablo ikapadapat sa kalingawan. Sa unsang paagi?

¹⁹ Pangutan-a ang imong kaugalingon, ‘Mapuno bag “mga butang maputli” ang akong kaisipan pinaagi sa gipili kong mga pelikula, dula sa video, musika, o ubang matang sa kalingawan?’ Pananglitan, human makatan-aw ug pelikula, unsang mga hulagway ang mabilin sa imong hunahuna? Kon kana makapahimuot, maputli, ug makapadasig, nan nahibalo ka nga makapalig-on ang imong kalingawan. Apan kon ang imong gitan-aw magpahunahuna kanimog mga butang nga dili maputli, nan ang imong kalingawan dili makapalig-on,  nga makadaot pa. (Mateo 12:33; Marcos 7:20-23) Ngano? Kay ang paghunahunag mahugaw nga mga butang makapatugaw sa imong kahiladman, makapahabol sa imong tanlag nga nabansay sa Bibliya, ug makadaot sa imong relasyon sa Diyos. (Efeso 5:5; 1 Timoteo 1:5, 19) Sanglit makadaot man kanimo ang maong kalingawan, likayi gayod kini. * (Roma 12:2) Sundoga ang salmista nga miampo kang Jehova: “Ilikay ang akong mga mata gikan sa pagtan-aw sa butang nga walay-pulos.”​—Salmo 119:37.

20, 21. Sa unsang paagi ang 1 Corinto 10:23, 24 nalangkit sa pagpilig makapalig-ong kalingawan?

²⁰ Gihisgotan ni Pablo ang usa ka hinungdanong prinsipyo sa Bibliya nga kinahanglang tagdon sa dihang mohimog mga desisyon bahin sa personal nga mga butang. Siya miingon: “Ang tanang butang subay sa balaod; apan dili ang tanang butang makapalig-on. Magpadayon pagpangita ang matag usa, dili sa iyang kaugalingong kaayohan, kondili nianang sa laing tawo.” (1 Corinto 10:23, 24) Sa unsang paagi ang maong prinsipyo nalangkit sa pagpilig makapalig-ong kalingawan? Kinahanglang mangutana ka sa imong kaugalingon, ‘Sa unsang paagi ang kalingawan nga akong pilion makaapekto sa uban?’

²¹ Mahimong itugot sa imong tanlag nga pahimuslan ang usa ka matang sa kalingawan nga giisip mong “subay sa balaod,” o dalawaton ra. Bisan pa niana, kon imong mamatikdan nga ang ubang magtutuo nga may mas estriktong tanlag mag-isip niana nga dili makapalig-on, tingali modesisyon ka sa paglikay niana. Ngano? Tungod sa pagtinguha nga ikaw dili ‘makasala batok sa imong mga igsoon’​—o ‘makasala batok kang Kristo,’ sumala sa giingon ni Pablo—​kay gihimo mong mas lisod sa imong mga isigkamagtutuo nga magpabiling matinumanon sa Diyos. Giisip mong seryoso ang tambag: “Likayi  nga mahimong hinungdan sa pagkapandol.” (1 Corinto 8:12; 10:32) Ang matuod nga mga Kristohanon karon mosunod sa mahunahunaon ug masinabtanon nga tambag ni Pablo pinaagi sa paglikay sa kalingawan nga tingali “subay sa balaod” apan dili “makapalig-on.”​—Roma 14:1; 15:1.

22. Nganong ang mga Kristohanon angayng magmasinabtanon sa lahi nga mga panghunahuna bahin sa personal nga mga butang?

²² Hinuon, may laing butang nga tagdon bahin sa pagtinguha sa kaayohan sa uban. Ang Kristohanong may mas estriktong tanlag dili angayng moinsistir nga ang tanan sa Kristohanong kongregasyon mosunod sa iyang mas estriktong panghunahuna bahin sa kon unsay angay nga kalingawan. Kon moinsistir siya, mahisama siyag drayber sa haywey nga moinsistir nga ang uban pang drayber nga nagsubay sa samang karsada mopadagan sa iyang gusto nga katulin. Dili gayod kana makataronganon. Tungod sa Kristohanong gugma, ang usa nga mas estrikto ug tanlag kinahanglang motahod sa isigkamagtutuo nga lahig panghunahuna kaniya apan nagsunod gihapon sa mga prinsipyo sa Bibliya kon bahin sa kalingawan. Sa ingon niana, siya ‘nagpaila sa iyang pagkamakataronganon sa tanang tawo.’​—Filipos 4:5; Ecclesiastes 7:16.

23. Sa unsang paagi imong maseguro ang pagpilig makapalig-ong kalingawan?

²³ Agig sumaryo, sa unsang paagi imong maseguro ang pagpilig makapalig-ong kalingawan? Isalikway ang bisan unsang matang sa kalingawan nga naghulagway sa makauulaw, imoral nga mga kalihokan nga tin-awng gisaway diha sa Pulong sa Diyos. Sunda ang mga prinsipyo sa Bibliya nga mapadapat sa mga matang sa kalingawan nga wala hisgoti sa espesipikong paagi diha sa Bibliya. Likayi ang kalingawan nga makadaot sa imong tanlag, ug maandam sa pagsalikway sa mga matang sa kalingawan nga basin makapandol sa uban, ilabina sa mga isigkamagtutuo. Hinaot ang imong lig-ong desisyon sa paghimo niana makahatag ug kahimayaan sa Diyos ug ikaw ug ang imong pamilya makapabilin sa iyang gugma.