1, 2. Na cava meda vakatulewataka me baleta na ka ni veivakamarautaki?

RAITAYALOYALOTAKA ni o vakarau kania e dua na vuanikau kamikamica, o qai raica ni sa luca tu e dua na tikina. Na cava o na cakava? O rawa ni kania na vuanikau taucoko; rawa ni o viritaka laivi sara ga, se seleta laivi na tikina e ca o qai kania ga na tikina e vinaka. Na cava o na cakava?

² Na ka ni veivakamarautaki e vaka na vuanikau qori. O na via marautaka ena so na gauna na ka ni veivakalasai, ia o kila ni levu na ka ni veivakamarautaki nikua e vakasisila, e luca vaka na vuanikau e cavuti mai cake. Na cava o na cakava? Eso era vakadonuya na ka ca ena nodra ciqoma na ka ni veivakamarautaki cava ga e vakarautaka o vuravura. Eso sa ra sega ga ni via qara na ka ni veivakamarautaki nira ririkotaka de ra vakaleqai. Eso tale era na rairai qarauna mera digia ga na ka ni veivakamarautaki e kilikili. Na cava mo cakava mo tiko ga kina ena loloma ni Kalou?

3. Na cava eda na veivosakitaka?

³ E levu era digitaka mera cakava na kena ikatolu. Eda taleitaka na ka ni veivakamarautaki, ia meda digitaka ga na kena e kilikili. E bibi gona meda veivosakitaka se na kilai vakacava na ka ni veivakamarautaki e kilikili kei na kena e sega. Meda veivosakitaka mada na ka ena yaco ena noda veiqaravi vei Jiova ena vuku ni ka ni veivakamarautaki eda digia.

4. Na ka ni veivakamarautaki cava eda na digia nida tamata yalayala?

⁴ Ena dua na gauna sa oti, a kaya e dua na tacida itabaqase a papitaiso ena 1946: “Au sega ni dau calata na ivunau ni papitaiso, au dau vakatudaliga tale ga me vaka sara ga au na papitaiso.” Na vuna? A tomana, “Na kena matata tiko ga ena noqu vakasama na noqu yalayala e uqeti au meu yalodina tiko ga.” Eda na duavata kei na tacida qori. Na noda nanuma deivaki tiko nida yalataka vei Jiova meda qaravi koya ena noda bula taucoko ena uqeti keda meda vosota tiko ga. (Wilika Dauvunau 5:4.) Na kena makaresese tiko vei keda noda yalayala ena moica noda rai me baleta na cakacaka vakavunau kei na so tale na basoga ni noda bula oka kina na ka ni veivakamarautaki. A vakabibitaka qori na yapositolo o Paula ni vola vei ira na lotu vaKarisito ena nona gauna: “Se oni kana se gunu se cava ga oni cakava, moni cakava na ka kece me vakalagilagi kina na Kalou.”—1 Korinica 10:31.

5. E yaga vakacava na Vunau ni Soro 22:18-20 ena noda kila na ivakasala ena Roma 12:1?

⁵ Na ka kece eda cakava ena vinaka se ca kina na noda veiqaravi vei Jiova. Ena nona ivola vei ira mai Roma, a vakayagataka o Paula e dua na matavosa me vakabibitaka kina na ka dina qo vei ira na tacina vakayalo. A vakaroti ira: “Moni solia na yagomuni me isoro bula, e savasava, e vakadonuya na Kalou, oya me vakayagataki ena veiqaravi tabu na nomuni vakasama kei na yalomatua.” (Roma 12:1) Na yagoda e okati kina na noda vakasama, na lomada, kei na noda kaukaua. Eda vakayagataka kece qori nida qarava na Kalou. (Marika 12:30) E tukuna o Paula ni isoro na noda veiqaravi mai vu ni lomada. E ivakasala sara ga vei keda na vosa “isoro.” A vakavotui ena Lawa i Mosese ni cata o Jiova na isoro tawasavasava. (Vunau ni Soro 22:18-20) Ena cata tale ga o Jiova nodra isoro vakayalo na lotu vaKarisito nikua ke tawasavasava. Ena sala cava?

6, 7. Ena vakadukadukalitaka vakacava na yagona na lotu vaKarisito, cava na kena itinitini?

⁶ A uqeti ira na lotu vaKarisito mai Roma o Paula: “Ni kua . . . ni solia na yagomuni [“veitikiniyagomuni,” ivakamacala e ra] ina ivalavala ca.” E tukuna tale ga mera “vakamatea na . . . ivakarau ni bula vakayago.” (Roma 6:12-14; 8:13) Taumada ena nona ivola qo vei ira e Roma, a vakatakila kina eso na ivakaraitaki ni “ivakarau ni bula vakayago.” Eda wilika kina me baleta na keda ituvaki ivalavala ca: “E sinai na gusudra ena vosavakacaca.” “E totolo na yavadra mera vakadavedra.” “E sega ni bau laurai e matadra nira rerevaka na Kalou.” (Roma 3:13-18) Ena vakadukadukalitaki koya na lotu vaKarisito ke vakayagataka na ‘veitikiniyagona’ ena ivalavala tawakilikili. Kena ivakaraitaki, e rawa ni tukuni ni “solia na [matana] ina ivalavala ca” qai vakadukadukalitaka na yagona taucoko na lotu vaKarisito e nakita me raica na ka vakasisila, ena nona sarava na iyaloyalo vakasisila se ivalavala voravora. Ena sega ni vakadonuya na Kalou na nona veiqaravi se isoro, e okata tale ga me tawasavasava. (Vakarua 15:21; 1 Pita 1:14-16; 2 Pita 3:11) Ena rarawataki dina ke yaco qori vua na lotu vaKarisito e digia na ka ni veivakamarautaki tawakilikili!

 ⁷ E rawa ni veivakaleqai na ka ni veivakamarautaki eda digia. E bibi gona meda digia na kena ena sega ni vakadukadukalitaka noda isoro vua na Kalou. Meda veivosakitaka mada na ka ni veivakamarautaki e kilikili kei na kena e sega.

8, 9. (a) E wase rua vakacava na ka ni veivakamarautaki? (b) Na ka ni veivakamarautaki cava meda cata sara ga, na vuna?

⁸ E rawa ni wase rua na ka ni veivakamarautaki. Na imatai, na kena mera kua sara ga ni digia na lotu vaKarisito; ikarua, na ka ni veivakamarautaki mera dui vakatulewa kina na lotu vaKarisito. Meda dikeva mada na kena imatai—na ka ni veivakamarautaki mera kua sara ga ni digia na lotu vaKarisito.

⁹ Sa vakamacalataki ena Wase 1, eso na ka ni veivakamarautaki e vakaraitaki kina na ivalavala e vakacala na iVolatabu. Kena ivakaraitaki, na ivalavala voravora, vakatevoro kei na ivalavala vakasisila e saravi ena Web site kei na iyaloyalo, porokaramu ena tivi, kei na ivakatagi e rogoci. Mera cata na lotu vaKarisito na ka ni veivakamarautaki e tukuni ni vinaka, ia e vakaraitaki kina na ivalavala e beci kina na ivakavuvuli vakaivolatabu. (Cakacaka 15:28, 29; 1 Korinica 6:9, 10; Vakatakila 21:8) Nomu cata na ka ni veivakamarautaki e tawakilikili e vakaraitaka vei Jiova ni o “cata sara na ka ca” o qai vinakata dina mo “gole tani mai na ka ca.” Ena tukuni kina ni sega ni “veivakaisini na noda vakabauta.”—Roma 12:9; Same 34:14; 1 Timoci 1:5.

10. Na rai cava me baleta na ka ni veivakamarautaki e rerevaki, na vuna?

¹⁰ Era na rairai nanuma eso ni na sega ni vakaleqai ira na nodra sarava na iyaloyalo e vakaraitaki kina vakamatailalai na ivalavala vakasisila. De va qo nodra rai, ‘Qo na iyaloyalo wale ga ena vidio se tivi, au na sega ni cakava sara.’ Na rai va qori e veivakaisini qai rerevaki. (Wilika Jeremaia 17:9.) Ke da taleitaka na sarava na ka e cata o Jiova, vakacava eda sa ‘cata dina tiko na ka ca’? Ke da vakamatauna na sarava na iyaloyalo, wilika na ivola se rogoca na ivakatagi e okati kina na ivalavala dukadukali, eda na sega ni vakila ni sa cala tiko na ka eda cakava. (Same 119:70; 1 Timoci 4:1, 2) Ke da vakamatauna gona qori eda na via lewai keda ga da qai raica vakamamada na ca era cakava eso tale.

11. E dina vakacava na Kalatia 6:7 me baleta na ka ni veivakamarautaki?

¹¹ Era rawai eso na lotu vaKarisito ena veigauna sa oti nira vakayacora na ivalavala dukadukali e vakaraitaki ena iyaloyalo era dau sarava. Nira sotava na leqa, sa ra qai vakadinadinataka ni “ka kece e kaburaka e dua ena tamusuka tale ga.” (Kalatia 6:7) A sega ni dodonu me yaco na ituvaki rarawataki qori. Ke da dau vakasamataka na ka e savasava, eda na tamusuka na kena yaga.—Raica na kato “ Na Ka ni Veivakamarautaki Cava Meu Digia?”

12. E veisemati vakacava na Kalatia 6:5 kei na ka ni veivakamarautaki, na cava e noda idusidusi ena vakatulewa meda cakava?

¹² Eda na veivosakitaka qo na ikarua ni wase ni ka ni veivakamarautaki sega ni kaya na iVolatabu ni cala, sega tale ga ni kaya ni donu. Ni digitaki na ka ni veivakamarautaki va qori, me na vakatulewataka na lotu vaKarisito yadua na ka e kilikili vua. (Wilika Kalatia 6:5.) E dusimaki keda na iVolatabu ena ituvaki va qo. Nida vulica na kena ivakavuvuli, eda na kila kina na rai i Jiova. Nida muria na ivakavuvuli qori, eda na kila “se cava na loma i Jiova” me baleta na ka kece, oka kina na ka ni veivakamarautaki.—Efeso 5:17.

13. Cava ena uqeti keda meda cata na ka ni veivakamarautaki e vakacudrui Jiova?

¹³ E sega ni tautauvata na ivakatagedegede ni noda kila na lotu vaKarisito. (Filipai 1:9) E duidui tale ga na ka ni veivakamarautaki eda taleitaka. Me kua gona ni namaki ni na tautauvata na ka eda vakatulewataka. Ia ni vakavulici na noda vakasama kei na lomada ena ivakavuvuli vakalou, eda na cata kina na ka ni veivakamarautaki e vakacudrui Jiova.—Same 119:11, 129; 1 Pita 2:16.

14. (a) Na cava meda vakasamataka nida digia na ka ni veivakamarautaki? (b) Eda na vakaliuca vakacava na veika e vauca na Matanitu ni Kalou?

¹⁴ E dua tale na ka me vakasamataki me baleta na ka ni veivakamarautaki: na gauna o vakayagataka kina. Na ka o sarava e vakaraitaka na ka o vakadonuya, na gauna o vakayagataka kina e vakatakila na ka o vakaliuca. Eda kila na lotu vaKarisito ni bibi duadua ena noda bula na ka vakayalo. (Wilika Maciu 6:33.) Na cava meda cakava meda vakaliuca tiko ga kina na ka vakayalo? E kaya na yapositolo o Paula: “Ni qarauna matua na nomuni ilakolako, ni kua ni vakataki ira na lialia, ni vakataki ira ga na vuku, ni vakayagataka vakavinaka na nomuni gauna.” (Efeso 5:15, 16) Nida yalana na gauna eda vakayagataka ena ka ni veivakamarautaki, ena levu na gauna eda vakayagataka ena “veika era bibi sara” meda bulabula kina vakayalo.—Filipai 1:10.

15. Na cava meda qaqarauni kina nida digia na ka ni veivakamarautaki?

¹⁵ E ka vakayalomatua tale ga meda qaqarauni nida digia na ka ni veivakamarautaki. Na cava meda qaqarauni kina? Vakasamataka tale mada na ivakaraitaki ni vuanikau. O na qarauna mo kua ni kania vakacalaka na tikina e luca, o na sega ni musuka laivi ga na tikina e ca, o na musuka tale ga vakalailai na tikina yavolita. Me vaka tale ga qori na noda qaqarauni nida digia na ka ni veivakamarautaki. Na lotu vaKarisito yalomatua e sega ni cata ga na ka ni veivakamarautaki e beci kina na ivakavuvuli vakaivolatabu, ia ena cata tale ga na kena e lomatarotarotaki se vakaraitaki kina eso na ka ena vakaleqai keda vakayalo. (Vosa Vakaibalebale 4:25-27) Eda na digidigi vakayalomatua ke da muria vinaka na ivakasala ena iVolatabu.

16. (a) Eda na vakaraitaka vakacava na rai i Jiova me baleta na itovo savasava? (b) E rawa vakacava me tiki ni nomu bula na ivakavuvuli vakaivolatabu?

¹⁶ Era na via kila na lotu vaKarisito dina na rai i Jiova nira digia na ka ni veivakamarautaki. E vakatakilai ena iVolatabu na nona rai kei na nona ivakatagedegede. Kena ivakaraitaki, e vola o Tui Solomoni ni cata o Jiova “na yame daulasu, na liga e vakadavea na nodra dra na sega ni cala, na yalo e nakita na ka ca, na yava e ciciva totolo na ca.” (Vosa Vakaibalebale 6:16-19) Ena yaga vakacava vei iko na rai i Jiova? E veiuqeti na daunisame: “O kemuni na lomani Jiova, ni cata na ka ca.” (Same 97:10) Me vakaraitaki ena ka ni veivakamarautaki o digia ni o cata na ka e cata o Jiova. (Kalatia 5:19-21) Mo nanuma tale ga ni na kilai se o tamata vakacava ena ka o cakava vuni, sega so ni ka o cakava e matanalevu. (Same 11:4; 16:8) Ke vu gona mai lomamu mo vakaraitaka ena basoga ni nomu bula kece na rai i Jiova, na vakatulewa kece o cakava ena salasalavata kei na ivakavuvuli vakaivolatabu. Ena tiki sara ga ni nomu bula.—2 Korinica 3:18.

17. Na taro cava meda vakasamataka ni bera nida digia na ka ni veivakamarautaki?

 ¹⁷ Na cava tale o rawa ni cakava me salasalavata kina kei na rai i Jiova na ka ni veivakamarautaki o digia? Vakasamataka na taro qo, ‘Ena yaga vakacava ena noqu bula kei na noqu veiwekani kei Jiova?’ Kena ivakaraitaki, ni bera ni o digia e dua na iyaloyalo mo sarava, taroga, ‘Ena vakacava na noqu lewaeloma ena iyaloyalo au vakarau sarava qo?’ Meda veivosakitaka mada na ivakavuvuli e vauca na tikina qori.

18, 19. (a) Ena ivakavuvuli ena Filipai 4:8, eda na kila vakacava ni kilikili na ka ni veivakamarautaki eda digia? (b) Na ivakavuvuli cava tale e rawa ni yaga ena nomu digia vinaka na ka ni veivakamarautaki? (Raica na ivakamacala e ra.)

¹⁸ E dua na ivakavuvuli bibi e volai ena Filipai 4:8: “Ni dau vakananuma na ka kece ga e dina, na ka kece ga e bibi, na ka kece ga e dodonu, na ka kece ga e savasava, na ka kece ga e uqeta na veilomani, na ka kece ga e rogo vinaka, na ka kece ga e kilikili, kei na ka kece ga e ganita me vakacaucautaki.” E macala ni sega ni vakaibalebaletaka tiko o Paula na ka ni veivakamarautaki, a vakabibitaka tiko ga ni dodonu me vakamarautaki Jiova na ka e malele kina na lomada. (Same 19:14) Ia e rawa tale ga ni muri na kena ivakavuvuli ni digitaki na ka ni veivakamarautaki. Ena sala cava?

¹⁹ Meda taroga, ‘Au na vakasamataka beka “na ka kece ga e savasava” ena iyaloyalo au sarava, video game au qitora, ivakatagi, se ka ni veivakamarautaki tale eso au digia?’ Kena ivakaraitaki, na cava o dau vakasamataka ni o sarava oti e dua na iyaloyalo? Ke vinaka, savasava, o qai marautaka, kena ibalebale ni kilikili na ka ni veivakamarautaki o digia. Ia ke dukadukali na ka o vakasamataka ni o sarava oti e dua na iyaloyalo, kena ibalebale ni tawasavasava qai veivakaleqai. (Maciu 12:33; Marika 7:20-23) Na cava e veivakaleqai kina? O na sega ni lomavakacegu ke o vakasamataka na ka dukadukali, ena vakaleqa nomu lewaeloma vakavulici vakaivolatabu vaka kina nomu veiwekani kei na Kalou. (Efeso 5:5; 1 Timoci 1:5, 19) O koya gona, mo cata sara ga na ka ni veivakamarautaki ena vakaleqai iko. * (Roma 12:2) Vakatotomuria na daunisame ena nona masuti Jiova: “Ni vagolea tani na mataqu meu kua ni raica na ka tawayaga.”—Same 119:37.

20, 21. E sema vakacava ina digitaki ni ka ni veivakamarautaki e kilikili na 1 Korinica 10:23, 24?

²⁰ O Paula a vakamacalataka e dua na ivakavuvuli bibi meda nanuma tiko nida vakatulewa. A tukuna: “E tara na ka kece, ia e sega ni veiuqeti na ka kece. Me kua ni dua e qara na ka e yaga ga vua, me qara tale ga na ka e yaga vei ira tale eso.” (1 Korinica 10:23, 24) E sema vakacava na ivakavuvuli qori ina ka ni veivakamarautaki? E vinaka mo taroga, ‘Na cava nodra rai eso tale me baleta na ka ni veivakamarautaki au digia?’

²¹ Ena rairai vakadonuya nomu lewaeloma na ka ni veivakamarautaki o nanuma ni “tara” se donu vei iko. Ia ni o raica ni vakaleqa nodra lewaeloma na tacimu vakayalo, o na rairai vakatulewataka mo kua ni muria na nomu lewaeloma. Na vuna? Me vaka e kaya o Paula, o sega ni via ‘vakacalai ira na tacimu’ se ‘cala vei Karisito’ ena nomu cakava na ka ena vakadredretaka nodra yalodina tiko ga vua na Kalou na tacimu vakayalo. O na muria ga na ivakasala: “Ni kua ni cakava e dua na ka mera tarabe kina.” (1 Korinica 8:12; 10:32) Era muria gona na lotu vaKarisito dina nikua na ivakasala matata i Paula me baleta na veinanumi ena nodra cata na ka ni veivakamarautaki e rairai “tara,” ia e sega “ni veiuqeti.”—Roma 14:1; 15:1.

22. Na cava mera yalorawarawa kina na lotu vaKarisito ena ka eda dui vakatulewataka?

²² E dua tale na sala e rawa ni vakaraitaki kina na veinanumi. Na lotu vaKarisito e ca nona lewaeloma me baleta eso na ka ni veivakamarautaki, me kua ni togoraka na nona rai vei ira na lewe ni ivavakoso. Ke cakava qori, sa na vaka e dua na draiva e surevaka mera muria kece na vo ni draiva na totolo ni nona vakau lori. Qori e sega ni ivakaraitaki ni yalorawarawa. Ke da loloma vaKarisito, eda na doka na nodra rai na tacida ke duidui nodra rai me baleta na ka ni veivakamarautaki, ia e sega ga ni beci kina na ivakavuvuli vakaivolatabu. Ena ‘kilai noda yalorawarawa’ ke da cakava qori.—Filipai 4:5; Dauvunau 7:16.

23. Na cava mo cakava me kilikili kina na ka ni veivakamarautaki o digia?

²³ Na cava mo cakava me kilikili kina na ka ni veivakamarautaki o digia? Mo cata na ka ni veivakamarautaki e vakaraitaki kina vakamatailalai na ivalavala vakasisila se ka tawakilikili cava ga e vakacala na Vosa ni Kalou. Muria na ivakavuvuli vakaivolatabu e vauca na ka ni veivakamarautaki e sega ni kotora na iVolatabu na kena lawa matata. Cata na ka ni veivakamarautaki ena vakaleqa nomu lewaeloma vaka kina na kena ena rairai vakaleqa nodra lewaeloma eso tale, vakauasivi o ira na tacimu vakayalo. Ena vakalagilagi na Kalou ni o dei ena nomu vakatulewa mo cakava qori, dou na tiko ga kina vakavuvale ena nona loloma.