1, 2. Ania dagiti pagpiliantayo no maipapan iti paglinglingayan?

IPAPANTAYON a kanem koman ti naimas a prutas ngem nakitam nga adda nalungsot a pasetna. Ania ti aramidem? Mabalinmo a kanen ti sibubukel a prutas, uray ti nalungsot a pasetna; mabalinmo met nga ibelleng laengen dayta a prutas; wenno saan, mabalinmo a galipen ti nalungsot a paset ti prutas ket ti laeng nasayaat a pasetna ti kanem. Ania kadagita ti aramidem?

² Mayarig ti paglinglingayan iti dayta a prutas. No dadduma, kayatmo ti agpalpaliwa ngem gistay bin-ig a naalas, dakes pay ketdi, dagiti adda a paglinglingayan. Ania ngaruden ti aramidem? Dagiti dadduma mairusokda ti aniaman a paglinglingayan nga ididiaya ti lubong uray no dakes dayta. Adda met dagidiay manglikliklik iti amin a paglinglingayan tapno sigurado a saanda a maaringan iti aniaman a dakes. Sa adda dagiti tattao a siaannad a manglikliklik iti dakes a paglinglingayan ngem sagpaminsan a pagpalpaliwaanda ti nasayaat a paglinglingayan. Ania ti piliem nga aramiden tapno makapagtalinaedka iti ayat ti Dios?

3. Ania ti usigentayo ita?

³ Mabalin a ti maikatlo ti pilien ti kaaduan kadatayo. Kasapulantayo ti sagpaminsan a panaglinglingay, ngem ti laeng nasayaat a paglinglingayan ti kayattayo. Nasken ngarud nga usigentayo no kasanotay a maikeddeng no ania ti nasayaat ken no ania ti saan. Ngem usigentay nga umuna no ania ti mabalin nga epekto ti paglinglingayantayo iti panagdayawtayo ken Jehova.

4. Kasano a ti panagdedikartayo ken Jehova apektaranna ti paglinglingayantayo?

⁴ Kinuna ti maysa a lakayen a Saksi a nabautisaran idi 1946: “Ikagkagumaak a tabunuan ti tunggal palawag ti bautismo ket imdengak a naimbag, a kas man la agpabautisarak.” Apay? Inlawlawagna: “Napateg iti panagtalinaedko a matalek ti pananglaglagip iti karik ken Jehova nga usarek ti biagko nga agserbi kenkuana.” Di pagduaduaan nga umanamongka iti imbagana. Magutugotka nga agibtur no silalagipka iti karim ken Jehova nga usarem ti biagmo nga agserbi kenkuana. (Eclesiastes 5:4; Hebreo 10:7) Kinapudnona, ti panangut-utobmo iti panagdedikarmo ken Jehova apektaranna ti panangmatmatmo saan laeng nga iti Nakristianuan a ministerio no di pay ket iti amin a dadduma pay a benneg ti biag—agraman ti panaglinglingay. Impaganetget dayta ni apostol Pablo iti suratna kadagiti Kristiano idi kaaldawanna: “Uray no mangmangan wenno umin-inum wenno agar-aramidkayo iti aniaman pay a banag, aramidenyo ti amin a bambanag a maipaay iti dayag ti Dios.”—1 Corinto 10:31.

5. Kas ipakita ti Levitico 22:18-20, ania a pakdaar ti ipaspasimudaag ti Roma 12:1?

⁵ Adda pakainaiganna iti panagdayawmo ken Jehova ti aniaman nga aramidem. Iti suratna kadagiti taga-Roma, nagaramat ni Pablo iti nabagas  a sasao tapno maipaganetget daytoy a kinapudno kadagiti kapammatianna. Indagadagna kadakuada: “Iparangyo ti bagbagiyo a maysa a sakripisio a sibibiag, nasantuan, makaay-ayo iti Dios, maysa a sagrado a panagserbi buyogen ti pannakabalinyo nga agrason.” (Roma 12:1) Ti bagim iramanna ti isip, puso, ken pisikal a pigsam. Usarem amin dagitoy nga agserbi iti Dios. (Marcos 12:30) Kinuna ni Pablo a maysa a sakripisio ti kasta nga amin-kararua a panagserbi. Ti sao a “sakripisio” adda ipaspasimudaagna a pakdaar. Iti sidong ti Mosaiko a Linteg, saan nga awaten ti Dios ti adda depektona a sakripisio. (Levitico 22:18-20) Kasta met, saan nga awaten ti Dios ti natulawan a naespirituan a sakripisio ti maysa a Kristiano. Kasano a mapasamak dayta?

6, 7. Kasano a matulawan ti maysa a Kristiano ti bagina, ken ania dagiti mabalin nga ibungana?

⁶ Imbalakad ni Pablo kadagiti Kristiano sadi Roma: “Dikay . . . itultuloy nga iparang dagiti kamengyo [“ti uray ania a paset ti bagiyo,” Ti Baro a Naimbag a Damag Biblia] iti basol.” Kinuna pay kadakuada ni Pablo a ‘papatayenda ti ar-aramid ti bagi.’ (Roma 6:12-14; 8:13) Sakbayna iti isu met laeng a suratna, dinakamat ni Pablo ti dadduma kadagiti kasta nga “ar-aramid ti bagi.” Maipapan iti managbasol a sangatauan, adda a mabasatayo: “Ti ngiwatda napno iti panagilunod ken napait nga ebkas.” “Dagiti sakada naparagsit nga agibukbok iti dara.” “Awan ti panagbuteng iti Dios iti sanguanan dagiti matada.” (Roma 3:13-18) Matulawan ti maysa a Kristiano ti bagina no usarenna dagiti “kamengna,” wenno dagiti paset ti bagina, kadagita a dakes nga aramid. Kas pagarigan, no igagara ti maysa a Kristiano ti agbuya kadagiti naalas a pabuya a kas iti pornograpia wenno nakaro a kinaranggas, ‘iparparangna dagiti matana iti basol’ ket iti kasta tultulawanna ti intero a bagina. Ti panagdayawna ket agbalin a maysa a sakripisio a saanen a nasantuan ken saan nga awaten ti Dios. (Deuteronomio 15:21; 1 Pedro 1:14-16; 2 Pedro 3:11) Anian a nagsaem ti ibunga ti panangpili iti dakes a paglinglingayan!

 ⁷ Nalawag a nakaro ti pagbanaganna no saan a naannad ti maysa a Kristiano a mangpili iti paglinglingayanna. Sigurado ngarud a kayattayo ti paglinglingayan a mangpasayaat, saan ket a mangtulaw, iti sakripisiotayo iti Dios. Usigentayo ita no kasanotay a maikeddeng no ania ti nasayaat ken no ania ti saan a nasayaat a paglinglingayan.

8, 9. (a) Mabalin a bingayen ti paglinglingayan iti ania a dua a kategoria? (b) Ania a kita ti paglinglingayan ti liklikantayo, ken apay?

⁸ Mabalin a bingayen ti paglinglingayan iti dua a kategoria. Umuna, ti paglinglingayan a sigurado a liklikan dagiti Kristiano; maikadua, ti paglinglingayan a mabalin nga awaten wenno saan nga awaten dagiti Kristiano. Unaentayo nga usigen ti umuna a kategoria—ti paglinglingayan a liklikan dagiti Kristiano.

⁹ Kas nadakamat iti Kapitulo 1, adda dagiti paglinglingayan a mangitampok kadagiti aramid a sibabatad a kondenaren ti Biblia. Panunotem, kas pagarigan, dagiti Web site agraman dagiti pelikula, programa iti telebision, ken musika a mainaig iti kinaranggas, demonismo, pornograpia, ken mangiparparegta kadagiti nagdakes wenno imoral nga aramid. Yantangay pagparangen dagiti kasta a naalas a paglinglingayan nga awan ti pagdaksan ken normal laeng dagiti aramid a maisalungasing kadagiti prinsipio wenno linteg ti Biblia, nasken a liklikan dagita dagiti pudno a Kristiano. (Aramid 15:28, 29; 1 Corinto 6:9, 10; Apocalipsis 21:8) No adaywam dagiti kasta a dakes a paglinglingayan, ipampaneknekmo ken Jehova a pudno a ‘karurodmo ti dakes’ ken kanayon nga ‘ad-adaywam ti dakes.’ Iti kasta, addaanka iti ‘pammati nga awan ti panaginsisingpetna.’—Roma 12:9; Salmo 34:14; 1 Timoteo 1:5.

10. Ania a panagrasrason maipapan iti paglinglingayan ti napeggad, ken apay?

¹⁰ Nupay kasta, mabalin nga ipagarup dagiti dadduma  nga awan ti pagdaksan ti panagbuya kadagiti agdadata a mangiparparang kadagiti imoral nga aramid. Ikalinteganda, ‘Uray pay no buyaek dayta iti sine wenno telebision, pulos a diak maaramid dagiti kasta a banag.’ Makaallilaw ken napeggad ti kasta a panagrasrason. (Jeremias 17:9) No pagpalpaliwaantayo a buyaen ti kondenaren ni Jehova, pudno kadi a ‘karurodtayo ti dakes’? Mabibineg ti riknatayo no kanayontayo nga agbuya, agbasa, wenno dumngeg iti maipapan kadagiti dakes nga aramid. (Salmo 119:70; 1 Timoteo 4:1, 2) Ti kasta nga aramid maapektaranna ti aramidentayo wenno ti panangmatmattayo iti dakes nga aramid dagiti sabsabali.

11. Kasano a napaneknekan a pudno ti kuna ti Galacia 6:7 no maipapan iti paglinglingayan?

¹¹ Aktual a napasamak dayta. Adda dagiti Kristiano a nakaaramid iti imoral gapu ta naimpluensiaanda iti paglinglingayan a kanayon a buybuyaenda. Sada la naamiris kalpasan ti nasaem a kapadasanda a ti ‘aniaman nga imula ti maysa a tao, daytoyto met ti apitenna.’ (Galacia 6:7) Ngem maliklikam ti kasta a pagbanagan. No nadalus ti imulam iti isipmo, siraragsakkanto nga agapit iti naimbag.—Kitaem ti kahon a napauluan “ Ania ti Piliek a Paglinglingayan?”

12. Kasano a nainaig ti Galacia 6:5 iti paglinglingayan, ken ania ti mangiwanwan kadatayo a mangaramid iti personal a desision?

¹² Usigentay ita ti maikadua a kategoria—ti paglinglingayan a mainaig kadagiti aramid a saan a direkta wenno saan a sibabatad a kondenaren ti Sao ti Dios. Iti panagpili iti kasta a paglinglingayan, adda iti tunggal Kristiano a mangikeddeng no ania ti ibilangna a nasayaat. (Galacia 6:5) Nupay kasta, no maipasangotayo iti kastoy a panagpili, adda pagpaiwanwanantayo. Naglaon ti Biblia kadagiti prinsipio a tumulong kadatayo a mangsierto iti panangmatmat ni Jehova. No  imutektekantayo dagiti kasta a prinsipio, maawatantayo “no ania ti pagayatan ni Jehova” iti amin a banag, a pakairamanan ti paglinglingayantayo.—Efeso 5:17.

13. Ania ti mangtignay kadatayo a mangliklik iti paglinglingayan a saan a makaay-ayo ken Jehova?

¹³ Siempre, saan nga agpapada ti tukad ti pannakaawat dagiti amin a Kristiano. (Filipos 1:9) Maysa pay, ammo dagiti Kristiano nga agduduma ti kayat ti tunggal maysa no maipapan iti paglinglingayan. Saantay ngarud a namnamaen nga  agpapada ti pangngeddeng dagiti amin a Kristiano. Nupay kasta, no ad-adda a palubosantayo dagiti nadiosan a prinsipio a mangimpluensia iti isip ken pusotayo, ad-adda a kayattay a liklikan ti aniaman a paglinglingayan a saan a makaay-ayo ken Jehova.—Salmo 119:11, 129; 1 Pedro 2:16.

14. (a) Iti panagpili iti paglinglingayan, ania ti nasken nga ikabilangantayo? (b) Kasanotay a maipangpangruna dagiti naespirituan a banag?

¹⁴ Iti panagpili iti paglinglingayan, adda pay napateg a banag nga ikabilangan: ti panawenmo. Ti klase ti paglinglingayan a pagay-ayatmo ipakitana no ania ti ibilangmo a nasayaat, ngem ti kaadu ti panawen nga usarem iti dayta ipakitana no ania ti napateg kenka. Siempre, dagiti naespirituan a banag ti kapatgan kadagiti Kristiano. (Mateo 6:33) Ania ngarud ti mabalinmo nga aramiden tapno masiguradom a dagiti naespirituan a banag latta ti kangrunaan iti biagmo? Kinuna ni apostol Pablo: “Itultuloyyo ti agaluad a siiinget a ti pannagnayo saan a kas kadagiti nakuneng no di ket kas kadagiti masirib a tattao, a gatangenyo ti nainggundawayan a tiempo maipaay iti bagbagiyo.” (Efeso 5:15, 16) Wen, ti pananglimitar iti panawenmo para iti panaglinglingay tulongannaka a maaddaan iti kasapulan a tiempo para kadagiti “napatpateg a bambanag”—dagiti aktibidad a mangpasayaat iti espiritualidadmo.—Filipos 1:10.

15. Apay a nainsiriban nga annadantayo ti agpili iti paglinglingayan?

¹⁵ Nainsiriban met nga annadantayo ti agpili iti paglinglingayan. Ania ti kayat a sawen dayta? Alaentay manen a pagarigan ti prutas. Tapno saanka a makakaan iti nalungsot a paset ti prutas, saan laeng a ti mismo nga ayan ti nalungsot a paset ti galipem no di ket uray ti aglawlawna. Nainsiriban nga aramiden met ti kasta no maipapan iti panagpili iti paglinglingayan. Saan laeng a ti paglinglingayan a nabatad a maisalungasing kadagiti prinsipio ti Biblia ti liklikan ti maysa a masirib a Kristiano no di pay ket ti mapagduaduaan a kita ti paglinglingayan wenno nalaokan kadagiti banag a makadangran iti espiritualidadtayo. (Proverbio 4: 25-27) Maliklikam dagiti kasta a paglinglingayan no siiinget a surotem ti pammagbaga ti Sao ti Dios.

16. (a) Kasanotay a maipakita a kas ken Jehova ti panangmatmattayo no maipapan iti moralidad? (b) Kasano nga agbalin a wagas ti panagbiagmo ti panangyaplikar kadagiti prinsipio ti Biblia?

¹⁶ Iti panagpili iti paglinglingayan, ikabilangan nga umuna dagiti pudno a Kristiano ti panangmatmat ni Jehova. Ipalgak ti Biblia ti karirikna ken dagiti pagalagadan ni Jehova. Kas pagarigan, dinakamat ni Ari Solomon dagiti sumagmamano a banag a kagura ni Jehova, kas iti “ulbod a dila, ken im-ima nga agibukbukbok iti awanan basol a dara, puso a mangparpartuat kadagiti makapasakit a gandat, saksaka nga agdardaras a tumaray nga agturong iti kinadakes.” (Proverbio 6:16-19) Ania ti rumbeng nga epektona iti panangmatmatmo ti panangmatmat ni Jehova? “O dakayo a managayat ken Jehova, guraenyo ti dakes,” indagadag ti salmista. (Salmo 97:10) Ti pinilim a paglinglingayan nasken nga ipakitana a talaga a kaguram ti kagura ni Jehova. (Galacia 5:19-21) Laglagipem met a ti ar-aramidem no agmaymaysaka, saan ket a no adda dagiti makakitkita kenka, ti mangipalgak iti pudno a kinataom. (Salmo 11:4; 16:8) Gapuna, no naimpusuan a tarigagayam nga iyanninaw iti amin a benneg ti biagmo ti panangmatmat ni Jehova kadagiti banag a mainaig iti moralidad, kanayon a maitunos kadagiti prinsipio ti Biblia dagiti pangngeddengmo. Agbalin dayta a wagas ti panagbiagmo.—2 Corinto 3:18.

17. Sakbay nga ikeddengtayo no ania a paglinglingayan ti pilientayo, ania dagiti nasken nga isaludsodtayo?

 ¹⁷ Ania pay ti mabalinmo nga aramiden tapno sigurado a makapagtignayka a maitunos iti panangmatmat ni Jehova no maipapan iti panagpili iti paglinglingayan? Utobem daytoy a saludsod, ‘Ania ngata ti epektona daytoy kaniak ken iti relasionko iti Dios?’ Kas pagarigan, sakbay nga ikeddengmo no buyaem wenno saan ti maysa a pelikula, isaludsodmo iti bagim, ‘Ania ngata ti mabalin nga epektona iti konsiensiak daytoy a pelikula?’ Usigentayo dagiti prinsipio a mainaig iti dayta.

18, 19. (a) Kasano a ti prinsipio a masarakan iti Filipos 4:8 matulongannatayo a mangikeddeng no nasayaat met laeng wenno saan ti paglinglingayantayo? (b) Ania pay dagiti prinsipio a makatulong kenka nga agpili iti nasayaat a paglinglingayan? (Kitaem ti footnote.)

¹⁸ Adda masarakantayo a napateg a prinsipio iti Filipos 4:8, a kunana: “Aniaman a bambanag a napudno, aniaman a bambanag a serioso a pakaseknan, aniaman a bambanag a nalinteg, aniaman a bambanag a nadalus, aniaman a bambanag a maay-ayat, aniaman a bambanag a naimbag ti pakasarsaritaanda, aniaman ti adda a kinasingpet ken aniaman ti adda a banag a nadayaw, itultuloyyo nga utoben dagitoy a banag.” Pudno, saan a paglinglingayan ti sarsaritaen ni Pablo no di ket ti pampanunot, a maipapan koma kadagiti banag a makaay-ayo iti Dios. (Salmo 19:14) Nupay kasta, agaplikar met iti panaglinglingay ti prinsipio a maadaw iti sasao ni Pablo. Kasano?

¹⁹ Isaludsodmo iti bagim, ‘Dagiti kadi “banag a nadayaw” ti iserrek iti isipko dagiti pelikula, musika, wenno dadduma pay a paglinglingayak?’ Kas pagarigan, kalpasan ti panagbuyam iti maysa a pelikula, ania ti agbati dita panunotmo? No makaay-ayo, nadalus, ken makapabang-ar, ngarud ammom a nasayaat dayta a paglinglingayan. Nupay kasta, no narugit a bambanag ti mapampanunotmo kalpasan ti panagbuyam iti pelikula, kayatna a sawen a saan a nasayaat, makadangran  pay ketdi dayta a pelikula. (Mateo 12:33; Marcos 7:20-23) Apay? Agsipud ta ti panangpampanunot kadagiti narugit a banag buriborenna ti panunotmo, tulawanna ti konsiensiam a sinanay ti Biblia, ken madadaelna ti relasionmo iti Dios. (Efeso 5:5; 1 Timoteo 1:5, 19) Yantangay dakes ti epektona kenka ti kasta a paglinglingayan, dika agpangadua a mangidian iti dayta. * (Roma 12:2) Tuladem ti salmista a nangikararag ken Jehova iti kastoy: “Iliklikmo dagiti matak manipud panangkita iti awan pategna.”—Salmo 119:37.

20, 21. Kasano a nainaig ti 1 Corinto 10:23, 24 iti panagpili iti nasayaat a paglinglingayan?

²⁰ Adda napateg a prinsipio ti Biblia a dinakamat ni Pablo a nasken nga ikabilangantayo iti panangaramid kadagiti personal a desision. Kinunana: “Amin a bambanag nainkalintegan; ngem saan nga amin a bambanag makapabileg. Tunggal maysa itultuloyna koma a sapulen, saan a ti bukodna a pagsayaatan, no di ket ti pagsayaatan ti sabali a tao.” (1 Corinto 10:23, 24) Kasano a mainaig dayta a prinsipio iti panagpili iti nasayaat a paglinglingayan? Nasken nga isaludsodmo iti bagim, ‘Ania ngata ti epektona kadagiti sabsabali ti paglinglingayak?’

²¹ Mabalin a maawat ti konsiensiam ti paglinglingayan nga ibilangmo a “nainkalintegan,” wenno nasayaat. Nupay kasta, no makitam a tagidaksen dayta dagiti kapammatiam a saan a maawat ti konsiensiada ti kasta a paglinglingayan, mabalin a saanmo laengen nga aramiden dayta. Apay? Agsipud ta saanmo a kayat ti ‘agbasol kadagiti kakabsatmo,’ wenno ‘agbasol pay ketdi ken Kristo,’ kas kuna ni Pablo. Agbasbasolka no pagbalbalinem a narigat para kadakuada ti agtalinaed a matalek iti Dios. Ipapusom daytoy a pammagbaga: “Liklikanyo ti agbalin a pakaigapuan ti pannakaitibkol.” (1 Corinto 8:12;  10:32) Dagiti pudno a Kristiano ita ipangagda ti nakonsiderar ken nainsiriban a balakad ni Pablo babaen ti panangliklikda iti paglinglingayan a nalabit “nainkalintegan” ngem saan a “makapabileg.”—Roma 14:1; 15:1.

22. Apay a rumbeng nga ikabilangan dagiti Kristiano ti panagduduma ti panangmatmat no maipapan kadagiti personal a banag?

²² Ngem adda sabali pay nga aspeto ti panangikabilangan iti pagimbagan dagiti sabsabali. Ti maysa a Kristiano a saan a maawat ti konsiensiana ti dadduma a paglinglingayan, saanna koma nga ipilit a makitunos dagiti amin a kameng ti kongregasion Kristiano iti naing-inget a kapanunotanna no ania ti nasayaat a paglinglingayan. No aramidenna dayta, kayariganna ti maysa a drayber a mangipapilit a kas koma iti kapartak ti panagpatarayna ti panagpataray dagiti amin a dadduma pay a drayber a kagiddanna nga agmanmaneho. Saan a nainkalintegan dayta. Gapu iti Nakristianuan nga ayat, daydiay naing-inget ti konsiensiana nasken a raemenna dagiti kapammatianna a naiduma ti panangmatmatda iti paglinglingayan a saan a maisalungasing kadagiti Nakristianuan a prinsipio. Iti kasta, ‘ipakpakaammona kadagiti amin a tattao ti kinanainkalinteganna.’—Filipos 4:5; Eclesiastes 7:16.

23. Kasanom a masierto a nasayaat ti paglinglingayam?

²³ Iti ababa a pannao, kasanom a masierto a nasayaat ti paglinglingayam? Idiam ti amin a kita ti paglinglingayan nga agdadata a mangiparparang kadagiti naalas ken imoral nga aramid a sibabatad a kondenaren ti Sao ti Dios. Surotem dagiti prinsipio ti Biblia nga agaplikar kadagiti paglinglingayan a saan nga espesipiko a nadakamat iti Biblia. Liklikam ti paglinglingayan a mangdangran iti konsiensiam, ken saanmo nga ipapilit ti paglinglingayan a nalabit tagidaksen dagiti sabsabali, nangruna dagiti kapammatiam. Sapay koma ta ti natibker a determinasionmo a mangaramid iti dayta ket pakaidayawan ti Dios ken pagtalinaedennaka ken ti pamiliam iti ayat ti Dios.