1, 2. En yiero mane monego watim kaluwore gi wach mor?

PAR ane ni ichiegni chamo olemo moro mamit to ifwenyo ni bathe kamoro otop. Ang’o mibiro timo? Kamoro inyalo chamo olemono mangima moriwo nyaka kama otopno; inyalo wito olemono duto, nyaka kama otopno; kata inyalo ng’ado kama otopno oko mondo icham kama ber. Ibiro yiero timo mane?

² Wanyalo wacho ni yore mag mor chalo kaka olemono. Seche moko ichano timo gimoro makelo mor, kata kamano, ifwenyo ni yore mathoth mag mor mantie kindegi nigi timbe maricho, mana kaka olemo motop. Koro, ang’o mibiro timo? Jomoko nyalo yie gi yor mor ma ok ber kendo yiero yor mor moro amora ma yudore e pinyni. Jomoko nyalo tamore yore mag mor duto mondo omi kik girom gi gimoro amora manyalo hinyogi. To podi jomoko kamoro nyalo tang’ ahinya mondo giwere gi yor mor ma nigi hinyruok, kata kamano, kinde ka kinde gidonjo e yor mor ma owinjore. Onego itim yiero mane mondo iritri e hera mar Nyasaye?

3. Ang’o ma koro wabiro nono?

³ Thothwa nyalo luwo yiero mar adekno. Waneno ni dwarore wabed gi mor, kata kamano wadwaro ni gik mamorowa obed mana mowinjore kendo maler. Kuom  mano, onego wanon kaka wanyalo pogo kind gima owinjore kod ma ok owinjore. Kata kamano, mokwongo wawuouru kuom kaka yiero ma watimo kuom yore mag mor nyalo mulo lamo ma wachiwo ne Jehova.

4. Ere kaka chiwruokwa ne Nyasaye onego ochik yor mor ma wayiero?

⁴ Kinde moko mokalo, Janeno moro moti ma ne obatisi e higa mar 1946 ne owacho kama: “Asebedo katimo matek mondo abedie e twege duto mag batiso kendo winjogi maber, ka gima an ema ibatisa.” Nikech ang’o? Ne owacho ni, “Bedo kaparo chiwruok mara pile osekonya ahinya e chung’ motegno.” Onge kiawa ni in bende ibiro yie gi parono. Paro kaka ne isingori ne Jehova ni ibiro tiyo gi ngimani duto e timo tije jiwi mondo imed nano. (Eklesiastes 5:4; Jo Hibrania 10:7) Kuom adier, paro matut kuom wach chiwruok mari biro chiko kaka ineno tij lendo mar Jokristo koda kaka ineno gik mamoko e ngima, moriwo nyaka wach manyo mor. Jaote Paulo ne ojiwo adierano kane ondiko ni Jokristo ma ne odak e ndalone kama: ‘Kata uchiemo kata umetho, kata gimoro mutimo, timuru duto ni duong’ mar Nyasaye.’—1 Jo Korintho 10:31.

5. Ere kaka Tim Jo-Lawi 22:18-20 konyowa neno siem ma ok owach moriere e Jo Rumi 12:1?

 ⁵ Gik moko duto mitimo e ngimani otudore gi lamo michiwo ne Jehova. E barua ma ne ondiko ne Jo-Rumi, Paulo ne otiyo gi wach motegno e jiwo adierani. Ne ojiwogi kama: “Uchiw ringreu obed misango mangima, maler, malong’o ni Nyasaye; mano e tich lemou mowinjore.” (Jo Rumi 12:1) Dendi oriwo pachi, chunyi, kod tekoni. Itiyo gi magi duto e tiyo ne Nyasaye. (Mariko 12:30) Paulo wuoyo kuom tich ma kamano mitimo gi chuny duto kaka misango. Wacho ni “misango” oting’o siem ma ok owach moriere. E Chik Musa, Nyasaye ne kwedo misango ma ne nigi mbala. (Tim Jo-Lawi 22:18-20) Kamano bende, ka misango mar tiyo ne Nyasaye ma Jakristo chiwo nigi mbala moro amora, Nyasaye biro kwedo misangono. Kata kamano, mano nyalo timore nade?

6, 7. Jakristo nyalo miyo ringre obed gi mbala e yo mane, kendo mano nyalo nyago ang’o?

⁶ Paulo ne ojiwo Jokristo mani Rumi kama: “Weuru keto fuondeu [“fuonde ringreu,” Luo, 2003] e lwet richo.” Paulo bende ne onyisogi ni ‘gineg timbe ringruok.’ (Jo Rumi 6:12-14; 8:13) Ne oyudo osekwano ranyisi moko mag “timbe ringruok” e barupeno. Kuom dhano ma jaricho, wasomo kama: ‘Dhogi opong’ gi kuong’.’ ‘Tiendegi ringo matek mondo gichuer remo.’ ‘Onge luoro Nyasaye e wang’gi.’ (Jo Rumi 3:13-18) Jakristo nyalo keto mbala e dende ka otiyo gi ‘fuondene’ e timbe marichogi. Kuom ranyisi, ka Jakristo ndalogi ng’iyo kong’eyo gik moting’o anjawo kaka gik manyiso timbe terruok, kata gik manyiso timbe gero ‘oketo fuondene [tiendeni wengene] e lwet richo’ kendo omiyo dende duto bedo gi mbala. Lamo moro amora motimo  nobed misango ma ok ler kendo ma Nyasaye ok yiego. (Rapar mar Chik 15:21; 1 Petro 1:14-16; 2 Petro 3:11) Mano kaka ohinyore kuom yiero yor mor ma ok owinjore!

⁷ En gima nenore maler ni, yiero ma Jakristo timo e wach mor biro nyago weche monego okaw mapek. Kuom adier, wadwaro yiero yor mor mabiro miyo misango ma wachiwo ne Nyasaye obed maber, to ok ma nigi mbala. Koro, we wawuo kuom kaka wanyalo fwenyo gima owinjore kod ma ok owinjore.

8, 9. (a) Yore mag mor inyalo pogi malach e kidienje ariyo mage? (b) Gin yore mage mag mor ma wakwedo, kendo nikech ang’o?

⁸ Yore mag mor inyalo pogi malach e kidienje ariyo. Achiel oriwo yore mor ma Jokristo ok donjie chuth; machielo to oriwo yore mor ma Jokristo nyalo yie godo kata ok nyal yie godo. Koro wachaki gi ng’iyo kidieny mokwongono, tiendeni yore mag mor ma Jokristo ok donjie chuth.

⁹ Mana kaka onyis e Sula Mokwongo, yore moko mag mor nyiso timbe ma Muma kwedo ratiro. Kuom ranyisi, par ane kuonde intanet kaachiel gi sinembe, gik minyiso e televison kod thumbe ma nigi weche mag gero kata mag jochiende kata manyiso weche terruok kata ma jiwo timbe maricho mag anjawo. Nikech yore maricho mag morgo nyiso timbe ma kwedo puonj manie Muma kata maketho chike Muma ka gik makare, Jokristo madier onego okwedgi. (Tich Joote 15:28, 29; 1 Jo Korintho 6:9, 10; Fweny 21:8) Kuom kwedo yore mag mor ma ok owinjorego, inyiso Jehova ni kuom adier ‘isin gi gik maricho’ kendo ni isiko ‘ia kuom richo.’ Timo kamano miyo ibedo ng’at ma nigi “yie  ma onge gango.”—Jo Rumi 12:9; Zaburi 34:14; 1 Timotheo 1:5.

10. Bedo gi paro machalo nade korka yore mag mor ema biro kelo masira, kendo nikech ang’o?

¹⁰ Kata kamano, jomoko nyalo neno ni ng’iyo gigo manyiso ratiro timbe mag anjawo kaka yor yudo mor ok nyal kelo hinyruok. Giwacho e chunygi ni, ‘Anyalo ng’iyogi e sinembe kata e televison, to an awuon ok datim gik machalo kamago.’ Bedo gi paro machalo kamago en wuondruok kendo kelo masira. (Yeremia 17:9) Kapo ni ng’iyo gik ma Jehova kwedo miyowa mor, be wanyalo wacho ni ‘wasin gi gik maricho’? Ng’iyo, somo kod winjo timbe maricho nyadinwoya, biro miyo chunywa ng’iyo kodgi. (Zaburi 119:70; 1 Timotheo 4:1, 2) Tim ma kamano nyalo chiko gik ma watimo kata kaka waneno timbe richo mag jomoko.

11. Ere kaka gima Jo Galatia 6:7 wacho osebedo adier kuom yore mag mor?

¹¹ Kuom adier, mano en gima osetimore. Jokristo moko osetimo timbe maricho nikech ne ochikgi gi yore mag mor ma ne giseng’iyo ka gineno. Ne gipuonjre bang’ neno lit ni “gi ma ng’ato chwoyo, gino bende e ma noka.” (Jo Galatia 6:7) Kata kamano, lit machalo kamano inyalo geng’. Ka ichwoyo gima ler e pachi, ibiro kayo gi mor gik mowinjore e ngimani.—Ne sanduk mawacho ni “ Gin Yore Mage mag Yudo Mor Monego Ayier?” e ite mar 67.

12. Ere kaka Jo Galatia 6:5 otudore gi wach yore mag mor, kendo wan kod wach mane matayowa e timo yiero magwa wawegi?

¹² Koro wawuoe kuom kidieny mar ariyo, tiendeni yore mag mor ma Wach Nyasaye ok kwed ratiro  kata ok yie kodgi ratiro. Sama wayiero yore mag mor kaka mago, Jakristo ka Jakristo onego otim yiero mare owuon kuom gima oneno ni owinjore. (Jo Galatia 6:5) Kata kamano, ka dwarore ni watim yiero e wechego, wan kod gima tayowa. Muma oting’o puonj mag adiera, makonyowa ng’eyo kaka Jehova paro. Ka wawinjo puonjgo, wabiro ng’eyo “gi ma Ruoth [“Jehova,” NW ] dwaro” e weche duto, moriwo nyaka yor mor ma wayiero.—Jo Efeso 5:17.

13. Ang’o mabiro miyo wawe yore mag mor manyalo miyo Jehova kik bed mamor?

 ¹³ En gima winjore ni, Jokristo duto ok osebedo gi nyalo mar pogo gik maricho kod makare e okang’ machalre. (Jo Filipi 1:9) E wi mano, Jokristo ong’eyo ni, e weche mag mor, ng’ato ka ng’ato nigi gik mohero kod ma ok ohero. Kuom mano, ok onego wagen ni Jokristo duto biro timo yiero machalre chuth. Kata kamano, kaka wamedo miyo puonj mag Nyasaye thuolo mar chiko pachwa kod chunywa, e kaka wabiro bedo gi gombo mar weyo yore mag mor manyalo miyo Jehova kik bed mamor.—Zaburi 119:11, 129; 1 Petro 2:16.

14. (a) En wach mane monego waket e paro sama wayiero yore mag mor? (b) Ere kaka wanyalo keto weche mag Pinyruoth obed mokwongo e ngima?

¹⁴ Sama wayiero yore mag mor, nitie wach machielo maduong’ monego wapar ma en, thuoloni mokawo. Nikech yor mor miyiero nyiso gima ineno ni owinjore, thuolo mikawo kuome nyiso gik ma iketo mokwongo e ngima. Onge kiawa ni, kuom Jokristo, weche motudore gi lamo Nyasaye e gik madongo moloyo. (Mathayo 6:33) Ang’o kare minyalo timo mondo omi ine ni weche mag Pinyruoth ema iketo mokwongo e ngimani? Jaote Paulo ne owacho kama: “Ritreuru ahinya kaka uwuotho, ok ka jo ma onge rieko, to ka jo mariek, ma ok uketh kinde ma un go.” (Jo Efeso 5:15, 16) Kuom adier, keto tong’ e thuolo miketo tenge ne weche mag mor biro konyi bedo gi kinde madwarore ne “weche makare,” tiendeni, gik mabiro konyi e yie mari kaka Jakristo.—Jo Filipi 1:10.

15. Ang’o momiyo ber keto tong’ ma ok wadwar kalo seche ma wayiero yore mag mor?

¹⁵ En gima ber bende keto tong’ ma ok wadwar kalo, seche ma wayiero yore mag mor. Mani tiende en  ang’o? Par ane kendo ranyisi mar olemo cha. Mondo omi igeng’ wach chamo gima otop ma ok ing’eyo, onego ing’ad oko, ok mana kama otopno kende, to bende onego ing’ad kuonde ma okiewo gi kanyo. Kamano bende, ber keto tong’ ma ok onego wakal e yiero yore mag mor. Jakristo mariek weyo yor mor ma ketho puonj mag Muma ratiro, kaachiel gi yore mag mor ma iketoe kiawa kata manenore ni oting’o weche manyalo ketho winjruok mar ng’ato gi Jehova. (Ngeche 4:25-27) Luwo Wach Nyasaye machiegni biro konyi timo mano.

16. (a) Ere kaka wanyalo nyiso ni waneno gik moko kaka Jehova neno kuom wach timbe? (b) Ere kaka tiyo gi puonj mag Muma nyalo bedo kit ngimani?

¹⁶ Sama giyiero yore mag mor, mokwongo Jokristo madier paro kuom kaka Jehova neno wachno. Muma nyiso kaka Jehova neno gik moko kod chikene. Kuom ranyisi, Ruoth Solomon kwano gik mang’eny ma Jehova sin-go kaka “lep ng’a moriasore, luet ng’a magoyo ji lero kayiem nono; chuny ng’a maparo kaka dotim weche maricho, tiend ng’a maringo gi ng’wech mondo oketh gi moro.” (Ngeche 6:16-19) Ere kaka pach Jehova onego ochik mari? Jandik-zaburi jiwowa kama: “A un mohero Jehova, sinuru gi richo.” (Zaburi 97:10) Yore mag mor miyiero onego onyis ni kuom adier isin gi gik  ma Jehova osin godo. (Jo Galatia 5:19-21) Ng’e bende ni gik ma itimo ka in kendi ema nyiso kuom adier ni in ng’at machalo nade, moloyo ma itimo kama ji neni. (Zaburi 11:4; 16:8) Kuom mano, ka in gi gombo madier mar nyiso e weche duto mag ngimani ni itimo gik moko kaluwore gi kaka Jehova neno e wach timbe, kinde duto ibiro timo yiero kaluwore gi puonj mag Muma. Timo kamano biro bedo kit ngimani.—2 Jo Korintho 3:18.

17. Kapok wayiero yore mag mor, onego wapenjre penjo mage?

¹⁷ Ang’o ma kendo inyalo timo mondo omi ine ni ibiro luwo pach Jehova sama iyiero yore mag mor? Par ane kuom penjoni, ‘Mano biro miyo awinj nade, kendo obiro miyo Nyasaye onena nade?’ Kuom ranyisi, kapok iyiero ng’iyo sinema moro, penjri ane kama: ‘Gik ma sinemani nyiso biro miyo awinj nade e chunya?’ Wang’i ane puonj manyalo tiyo e wachno.

18, 19. (a) Ere kaka puonj mayudore e Jo Filipi 4:8 nyalo konyowa ng’eyo ka yor mor ma wayiero owinjore? (b) Puonj moko manyalo konyi yiero yore mor mabeyo gin mage? (Ne weche moler piny.)

¹⁸ Puonj maduong’ yudore e Jo Filipi 4:8, mawacho kama: ‘Paruru weche duto mabeyo kendo mowinjore opaki, kaka weche madier, weche ma kelo pak, weche makare, weche maler, weche malong’o, weche mang’won.’ En adier ni Paulo ne ok wuo kuom yore mag mor, to ne owuoyo kuom paro mag chuny, ma onego obed kuom weche mamoro Nyasaye. (Zaburi 19:14) Kata kamano, weche Paulo nyalo chiwo puonj korka yore mag yudo mor. E yo mane?

¹⁹ Penjri kama: ‘Be yiero ma atimo korka sinembe, tuke mag vidio, thumbe, kata yore mamoko mag mor pong’o pacha gi “weche duto . . . maler”?’ Kuom ranyisi, bang’ neno sinema moro, piche mage madong’ kopong’ e pachi? Ka gin piche mabeyo, maler, kendo maweyi gi  chuny maler, mano nyiso ni yor mor ma ne iyiero ne owinjore. To ka sinema ma ne ineno miyo iparo gik ma ok ler, mano nyiso ni ne ok owinjore kendo ne en makelo hinyruok. (Mathayo 12:33; Mariko 7:20-23) Nikech ang’o? Mano timore nikech paro kuom timbe ma ok ler miyo ok ibed gi kuwe e chunyi, keto mbala e chunyi michiko gi Muma, kendo nyalo ketho winjruokni gi Nyasaye. (Jo Efeso 5:5; 1 Timotheo 1:5, 19) Nikech yor mor kaka mano nyalo hinyi in iwuon, ng’ad e chunyi ni ok ibi nene. * (Jo Rumi 12:2) Bed kaka jandik-zaburi ma ne okwayo Jehova kama: “Lok wang’a kik ane weche ma kayiem.”—Zaburi 119:37.

20, 21. Ere kaka 1 Jo Korintho 10:23, 24 tiyo e wach yiero yore mowinjore mag mor?

²⁰ Paulo ne onyiso puonj maduong’ e Muma ma onego opar seche ma itimo yiero e wecheni iwuon. Ne owacho kama: ‘ “Nitie thuolo timo gik moko duto,” to duto ok dongwa. Kik ng’ato odwar gi maberne owuon, to ng’ato ka ng’ato mondo odwar gi maber ni ng’at machielo.’ (1 Jo Korintho 10:23, 24) Ere kaka puonjno tiyo e wach yiero yor mor ma owinjore? Onego ipenjri ni, ‘Yor mor ma ayiero biro miyo jomoko owinj nade?’

²¹ Chunyi nyalo yieni donjo e yor mor moro ma ineno ni “nitie thuolo timo,” kata ni owinjore. Kata kamano, ka ineno ni nitie Jokristo moko ma chunygi ok yie negi donjo e yor mor ma kamano, inyalo yiero werigo. Ang’o momiyo inyalo yiero timo kamano? En nikech ok idwar ‘timo richo ni oweteni,’ kata mana ‘timo richo ni Kristo,’ kaka Paulo ne owacho, ka imiyo bedo matek  ahinya ni Jokristo weteni siko ka gin joma kare e nyim Nyasaye. Iketo wechegi e chunyi: “Kik ubed jo ma kelo chwanyruok.” (1 Jo Korintho 8:12; 10:32) Jokristo madier ndalogi weyo yore mag mor manyalo bedo ni “nitie thuolo timo” to ma “ok dongwa” kuom winjo puonj ma Paulo ne ochiwo koparo jomoko.—Jo Rumi 14:1; 15:1.

22. Ang’o momiyo Jokristo keto thuolo mar bedo gi paro mopogore opogore e weche mag yiero mar ng’ato owuon?

²² Kata kamano, nitie wach machielo mabiro kuom dwaro ber mar jomoko. Jakristo ma chunye tame timo gik mang’eny ok onego ochun ji duto e kanyakla mar Jokristo mondo oluw pache kuom wach yore mag mor moneno ni ema owinjore. Kapo ni otimo kamano, onyalo bedo kaka dreva e ndara maduong’ ma chuno drepe duto matiyo gi ndarano mondo oriemb kaka en ema oneno ni owinjore. Mano ok dibed mowinjore. Kuom hera mar Jokristo, ng’at ma chunye tame timo gik mang’eny dwarore ni onyis Jokristo wetene luor ma parogi kuom weche mag mor opogore gi mare, to podi winjore gi puonj mag Jokristo. Kuom timo kamano, omiyo ‘muolo mare mondo ong’ere ni ji duto.’—Jo Filipi 4:5; Eklesiastes 7:16.

23. Ere kaka inyalo neno ni iyiero yor mor mowinjore?

²³ E yo machuok, ere kaka inyalo neno ni iyiero yor mor ma owinjore? Kwed yo moro amora mar yudo mor manyiso ayanga timbe mag anjawo ma ikwedo ratiro e Wach Nyasaye. Luw puonj mag Muma ma inyalo tigo e yore mor ma ok wuo kuomgi ratiro e Muma. Weri gi yore mag mor ma hinyo chunyi, kendo bed moikore weyo yore mor manyalo chwanyo chuny jomoko, to moloyo chuny Jokristo weteni. Yiero motegno mitimo mondo omi Nyasaye duong’ kendo oriti in kaachiel gi joodi e hera mare.