Llapan kanqanman ëwari

Qallananchö tïtulukunaman ëwë

CAPÍTULO 6

Kushikunapaq imata rurarpis, ¿imanötaq alli kaqta akrashwan?

Kushikunapaq imata rurarpis, ¿imanötaq alli kaqta akrashwan?

“Imata [...] rurarpis Dios cushicunanpaq caqta yarpacachar rurashun.” (1 CORINTIOS 10:31.)

1, 2. Kë mundopa rurëninqa ismushqa frütanömi, ¿imanötaq rikashwan?

YARPAKURKÏ: huk shumaq munapëpaq frütata mikunëkipaq shimikiman apëkanqëkiman, haqchirkunëkipaq këkarna rikëkunkiman huk kuchun ismushqata. ¿Hinatatsuraq mikukurkunkiman, hitarinkimantsuraq, o ismushqanllata hitarirtsuraq mikurinkiman? ¿Mëqantataq rurankiman?

2 Kë mundoqa rurëninkunata munapätsimantsik kë shumaq frütatanömi. Pero alleq rikashqaqa wakin rurëninkunaqa pasëpa mana allim. ¿Imatataq rurashun? Wakinqa alli o mana alli kanqantapis mana rikapashpam rurariyan, llapanta “mikukurkoq” cuenta. Pero wakinqa chipyëpam tsë rurëkunapita witikuriyan. Wakinqa alli kaqllatam akrayan pero mana alli kaqtaqa manam rurayantsu. Y noqantsikqa, ¿imatataq rurashun Jehová Diospa kuyakïninchö kawëkänapaq?

3. ¿Imatataq qateqnin pärrafokunachö yachakushun?

3 Noqantsikqa itsa último kaqtachi akrashwan, munantsikmi imëkallatapis kushikunapaq rurëta, pero alli kaqta o yanapamänapaq kaqllatam akrëta munantsik. Tsëpaqqa musyanantsikmi mëqan alli o mana alli kanqantapis. Pero këkunata akranapaqqa, puntata rikärishun Jehová Diosta sirvenqantsikchö yanapamänata o mana yanapamänatapis.

“IMATA [...] RURARPIS DIOS CUSHICUNANPAQ CAQTA YARPACACHAR RURASHUN”

4. ¿Kushikunapaq imëkata rurarnimpis, imatataq yarpashwan?

4 1946 watachö bautizakushqa wawqim nerqan: “Bautismopaq discurso kaptenqa imëpis tsëchömi këkä, y alleqmi wiyä kikï bautizakunapaq wiyëkaqnö”. Tsëpitanam imanöpa ruranqantapis willakorqan: “Jehová, qamllatanam servishqëki nenqäta yarpëqa, imëpis pëllata servikänapaqmi alläpa yanapaman”. Noqantsikpis tsënömi nintsik: Jehová Diosta imëpis servikänapaqqa, alläpa precïsom pëllata sirvinäpaq änenqantsikta yarpë. ¿Imatataq änerqantsik qamllatanam servishqëki nerqa? Llapan kawënintsikchö Pëllata servinapaqmi (leyi Eclesiastés 5:4). Kë änikonqantsiktaqa rikätsikunantsik willapäkoq ëwar y wakin rurënintsikchömi, hina kushikunapaq imata rurarnimpis Jehová Diosta servinapaq änenqantsiktaqa alleq clärom rikätsikunantsik. Tsëpaqmi parlarqan apóstol Pablu tiemponchö cristiänokunaman qellqarnin: “Alcabu cashun imata micurpis, upurpis y rurarpis Dios cushicunanpaq caqta yarpacachar rurashun” nishpa (1 Corintios 10:31).

5. Romanos 12:1, nenqanta alleq musyanapaq, ¿imanötaq yanapamantsik Levítico 22:18-20 nishqan texto?

5 Rikanqantsiknömi, llapan rurënintsikqa Jehová Diosta adoranqantsikta rikätsikun. Tsëmi Römachö cristiänokunata apóstol Pablu nerqan: “Mañecuyaq qamcunapis llapan shonqiquicunawan pellatana cäsucur, munashqanta rurar cawacuyänequipaq[mi]. Tseno cawacurnenqa, rasonpa adorarmi peta cushitsiyanqui” nishpa (Romanos 12:1). “Llapan shonqiquicunawan” nerqa, llapan kawënikikunawan, kallpëkikunawan, pensënikikunawampis nikarqanmi (Marcos 12:30). Kë rurëqa alläpa precïsom noqantsikpaq, ¿imanir? Diosnintsikta limpio shonquntsikwan mana servishqaqa, adoracionnintsikta manam chaskimäshuntsu, këtaqa claro rikätsimantsik Moisesta ley qonqanchö, qeshyaq animalkunata sacrificäyaptin mana chaskenqanta (Levítico 22:18-20). ¿Ima rurëkunataq allitsu kanman adoracionnintsikta mana chaskimänapaq?

6, 7. ¿Imanötaq huk cristiano llapan cuerponta rakchatanman, y imanirtaq allitsu kanman?

6 Apóstol Pablum willaparqan Römachö cristiänokunata: “Ama cuerpïquicunacho llapan caqniquicuna mana allicunata rurananta consientiyëtsu”, hina nerqanmi “mana alli muneniquicunata manana rurarqa, wiñe cawayoqnam cayanqui” nishpa (Romanos 6:12-14; 8:13). Más punta capïtulochömi parlarqan cuerponkunachö kaqkunawan mana allikunata rurayanqanta. Hutsata ruraq nunakunapaq parlarmi nerqan: “Shimincunapis imëca sepultura quicharëcaqnomi. Tsemi qalluncunapis uliquicunallata [llullakikunallata] parlaquican” “nuna mayinta yawarninta ramar wanuratsinanpaqnäqa, chaqui pishillam coricun” “y manam yachayantsu Diosta mantsaquita” nishpa (Romanos 3:13-18). ¿Imataq pasanman huk cristiano makinwan, chakinwan, nawinwan, shiminwan o cuerponchö kaqwan mëqanllawampis mana allita rurariptin? Llapan cuerpontam rakchatanqa. Tanteanapaq, kanan tiempoqa televisionchö o imallachöpis wanutsinakïkuna y qalapacho warmipis ollqupis mana alli rurëkaqkunam yarqamun y tsëkunata rikararqa, nawinwanmi hutsata rurëkan, tsëqa llapan cuerpontam rakchatëkan. Y tsëqa Diosnintsikta sirvenqampis mananam limpionatsu (Deuteronomio 15:21; 1 Pedru 1:14-16; 2 Pedru 3:11). Kushikuyänampaq mana allikunata akrayanqampitam, imëka hutsamampis ishkiyan y hipayan.

7 Clärom këkan, kushikunapaq akranqantsikqa allita o mana allitapis apamunmanmi. Y noqantsikqa munantsik Diosnintsikta más servinapaq yanapamänatam, y manam hutsaman ishkitsimänatatsu. Pero imanötaq reqishwan alli o mana alli kanqanta, tsëtam kanan rikärishun.

“CHIKIYË MANA ALLI KAQTA”

8, 9. a) ¿Kushikunapaq rurëkunaqa llapampis allillaku kayan? b) ¿Ima rurëkunatataq chipyëpa chikintsik?

8 Huk cristiänoqa mana alli kaqtaqa chipyëpam chikinan, y concienciampaq allinö kaqllatam ruranan. Puntataqa rikärishun Diosnintsikpaq mana alli kaqkunata.

9 Kë libropa qallanan capïtulochö rikanqantsiknöpis, wakin kushikunapaq rurëkunaqa Biblia yachatsikonqampa contranmi kayan. ¿Imatataq rikätsikuyan televisionchö, Internetchö, pelïculakunachö, cantayanqankunachö y radiochö? Tsëchöqa rikätsikuyan munëninkunallata rurayanqanta, wanutsinakïta, Satanaspa munëninta y rakcha rurëkunallatam. ¿Imatataq rurashwan Biblia yachatsikonqampa contran kanqanta musyëkarqa? Chipyëpam witikunantsik (Hechos 15:28, 29; 1 Corintios 6:9, 10; Apocalipsis 21:8). Tsënö rurarqa: “Mana alli rurëniquicunata melanar dejariyë” y “witiki mana alli kaqpita” nishpa Jehová consejamanqantsiktam wiyakïkantsik, hinamampis tsënö rurarqa alli kaq yachatsikïninkunamanmi fënintsikta churëkantsik (Romanos 12:9; Salmo 34:14; 1 Timoteu 1:5).

10. ¿Imatataq wakinkunaqa niyan, y imanirtaq tsënö pensëqa pasëpa mana alli?

10 Biblia mana prohibinqan rurëkunaqa llapampis allillam niyanmi wakin nunakunaqa. Itsa niyanman: “Rikärinanllaqa manam hutsatsu, rurananmi hutsaqa” nishpa. Tsënö pensaqkunaqa ishkikäyan Satanaspa toqllanmanmi (leyi Jeremías 17:9). Jehová Dios chikenqanta rikarar kushikurnenqa, ¿mana alli kaqtaqa chikïmi nishwantsuraq? Hinamampis kutin kutin mana allikunata rikarashqaqa concienciantsikmi yanapamäshunnatsu, y mana allikunata rurayaptimpis allitanömi rikanqa, tsënö karqa fäcil-llam hutsaman ishkiratsimäshun (Salmo 119:70; 1 Timoteu 4:1, 2).

11. ¿Gálatas 6:7 nishqan texto imanötaq yanapamantsik ima rurëtapis alleq akranapaq?

11 Tsëmi pasashqa wakin cristiänokunataqa. Mana alli rurëkunata rikaräyanqampitam, hutsaman ishkiyashqa. Tsënö mana alliman ishkir-raqmi yachakuyashqa “imatapis muronqantsictam cosechar ellushun” nishqan consejo rasumpëpa kanqanta (Gálatas 6:7). Pero noqantsikqa manam pëkunanö ishkita munantsiktsu. Alli y yanapakoq yachatsikïkunata yachakïta tïrarqa, atska kushikïtam tarishun (rikë “ ¿Ima rurëkunataraq akräman kushikunäpaq?” nishqan recuadrota).

BIBLIAPA CONSËJONKUNA NENQANTA WIYAKUR IMATAPIS RURANQANTSIK

12. ¿Imanötaq Gálatas 6:5 rikätsimantsik ima rurëtapis kikintsik akranapaq y mëchötaq yanapakïta tarishwan?

12 Kananqa, alli kanqanta o mana alli kanqantapis Bibliachö claro mana parlanqankunata rikärishun. Y cada cristiano alleq pensëkur imatapis ruranampaq akranan kaqkunata (leyi Gálatas 6:5). Pero manam kikintsikpa munënintsikllatatsu akrashwan. Sinöqa Biblia consejamanqantsiknömi rurashwan. Kë consëjokunaqa rikätsimantsik Diosnintsik imanö tsë rurëkunata rikanqantam. Y alleq tsëman pensarqa musyashunmi “Diospa boluntaninta” llapan rurënintsikchö (Efesios 5:17).

13. ¿Imataq yanapamashwan Jehová chikenqan rurëkunata mana akranapaq?

13 Awmi, manam llapan cristiänokunatsu Bibliachö consëjokunata alleq tanteayan imatapis rurayänampaq (Filipenses 1:9). Hinamampis kushikunapaq rurëkunataqa cada cristiänom hukta hukta akrantsik, y manam shuyarashwantsu tsë rurëllata llapampis akrayänanta. Pero hukläya hukläyata akrarnimpis llapantsikmi alleq pensanantsik Jehová Diospa consëjonkunaman y yachakonqantsikmannömi ruranantsik. Tsëta rurarqa listom këkäshun Jehová chikenqan mana alli rurëkunapita witikunapaq (Salmo 119:11, 129; 1 Pedru 2:16).

14. a) ¿Imakunataraq rikashwan kushikunapaq rurëkunata akrarnin? b) ¿Imataq yanapamäshun Diospa kaqta puntaman churanapaq?

14 Alläpa precïsom kushikunapaq rurëkunata akrëkanqantsikta alleq rikëqa, tsëmi rikätsikun alli kaqta y mana alli kaqtapis alleq tantianqantsikta. Hinamampis rikänantsik tiempontsiktam. ¿Imanir?, itsa puntaman churëkashwan kushikunapaq rurëkunallata. Pero huk cristiänopaqqa Diospa kaqmi puntachö kanan, tsëtam imëpis qonqanantsiktsu (leyi Mateo 6:33). ¿Imataq yanapamäshun Diospa kaqta puntaman churanapaq? Apóstol Pablum qellqarqan: “Tseno quecaptenqa shumaq portacuyë. Ama upacunanoqa cawaquicayëtsu; sinoqa yachaq nunacunano cawacuyë. Que tiempo nunacunam llutan rurellacho caquicayan, peru qamcunaqa ama tiempiquicunata perdiyëtsu tsecunacho” nishpa, y kë consëjota wiyakïmi yanapamäshun Diospa kaqta puntaman churanapaq (Efesios 5:15, 16). Tsë tiempontsikta alleq patsätserqa Diospa kaqta puntaman churarmi alli kaqllatana rurashun (Filipenses 1:10).

15. ¿Imatapis alleq mana musyarnenqa imanirtaq ruranantsiktsu?

15 Alleqmi musyanantsik kushikunapaq rurëkuna akranqantsik alli kanqanta. ¿Ima nitataq munantsik? Qallanan pärrafochö parlanqantsik frütaman yarpärishun. Ismushqa kuchunta mana haqchinapaqqa manam ismushqanllatatsu horqarintsin, sinöqa más ruripitam. Tsënömi pasan kushikunapaq rurëkunata akranqantsikwampis, Bibliachö prohibenqantaqa manam rurantsiktsu. Pero imapis ruranantsikchö, alli kanqanta o mana alli kanqantapis alleq mana musyarqa manam rurantsiktsu, itsapis tsëchö mana alli kaq këkanman y Jehová Dioswan alli kënintsikta oqraratsimashwan (Proverbios 4:25-27). Awmi, akrëkanqantsik alli kanqanta musyanapaqqa Bibliachö consëjokunata wiyakonqantsikmi yanapamäshun.

“YARPACACHÄYË [...] LIMPIU SHOQUYOQ QUELLAPAQ”

Bibliapa consëjonkunam yanapamantsik kushikunapaq rurëkunata alleq akranapaq

16. a) ¿Imanötaq rikätsikuntsik Jehová chikenqanta noqantsikpis chikenqantsikta? b) ¿Imataraq rurashwan cada hunaq Jehová munanqannö kawanapaq?

16 Kushikunapaq rurëkunata akrarqa, Diosnintsik pensanqantam puntaman churanantsik. Tsëpaqqa Jehová Diospa consëjonkunatam Bibliachö ashinantsik. Tanteanallapaq, rey Salomonmi kënö qellqarqan: “Jehoväqa chikin [...] ulikoq [llullakoq] qallutam, nuna mayinta wanutseqtam, mana allikunata ruranampaq shonqunchö pensaqtam, chaki pishilla mana allikunata ruranampaq ëwaqtam” (Proverbios 6:16-19). Diosnintsik pensanqanta alleq musyarerqa, ¿imataraq rurashwan? Salmo qellqaqmi nimantsik: “Jehová kuyaqkuna, mana alli kaqta chikiyë” nishpa (Salmo 97:10). Tsëmi kushikunapaq akranqantsikkunachöqa alleq claro rikakunan, Jehová chikenqantaqa noqantsikpis chikenqantsikta (Gálatas 5:19-21). Tsëtaqa hapallantsik këkar o nunakuna rikarëkämashqapis ruranantsikmi, tsënöpam rikakonqa imanö nuna kanqantsikpis (Salmo 11:4; 16:8). ¿Rasumpëpaku shonquntsikpita patsë Jehová munanqannö kawëta munantsik? Tsënö kawëta munarqa cada hunaqmi Jehová Diospa consëjonta yarparashwan y wiyakushwan (2 Corintios 3:18).

17. ¿Imataraq tapukushwan kushikunapaq rurëkunata akrarnin?

17 Kushikunapaq rurëkunata akrarqa ¿imataraq más rurashwan Jehová Diosta kushitsinapaq? Tapukunantsikmi: “¿Rurëkanqäqa yanapamantsuraq kikïta y Jehová Dioswan alli kënïta?” Tanteanapaq, huk pelïculata manaraq rikarmi tapukushwan: “¿Allitsuraq kanqa concienciapaq?” nishpa. Jehová Diospa consëjonkunata rikärishun.

18, 19. a) ¿Imanötaq Filipenses 4:8 nishqan yanapamantsik kushikunapaq rurëkunata alleq akranapaq? b) ¿Ima consëjokunataq más yanapamashwan? (Hawanchö textokunata ashiri.)

18 Filipenses 4:8 nishqanchömi yanapamänapaq huk consëjota tarintsik: “Wauqicuna panicuna, quetapis niriyashqequi: Imepis quecunapaq yarpacachäyë: rason caqllapaq, cabal nuna quellapaq, Diospita alli ricashqa quellapaq, limpiu shonquyoq quellapaq, waquincunapa biennincuna rurecunallapaq y imatapis allita rurayanqequirecur alabashqa quellapaq. Tsecunallapaq yarpacachäyë. Apóstol Pablu këta qellqarnenqa, manam kushikunapaq rurëkunapaqtsu parlëkarqan, sinöqa Diosta kushitsenqan rurëkunata alleq tanteayänampaqmi (Salmo 19:14). Tsënö kaptimpis kushikunapaq rurëkunata akranapaqpis yanapamantsikmi.

19 Yarpärishun kushikunapaq akranqantsik rurëkunaman, pelïculakunaman, müsicakunaman, y imëka pukllakunamampis, y tapukurishun: “¿Alli rurëkunamantsuraq pensatsimanqa?”. Tantearinapaq, huk pelïculata rikärirnenqa, “¿imakunatataq yarparëkä?” nishpam tapukushwan. Allikunata yarpararqa alli pelïculakunatam akrarqonki. Pero llutakunata y rakchakunata yarpararqa mana alli pelïculatam akrarqonki (Mateo 12:33; Marcos 7:20-23). Y mana allikunaman yarpararqa manam allinatsu kashun, concienciantsikpis manam mäkonqanatsu alli kaqta ni mana alli kaqta, y manam kushishqanatsu kashun, hinamampis Diosnintsikwan alli kënintsiktapis oqratsimäshunmi (Efesios 5:5; 1 Timoteu 1:5, 19). Tsëmi, mana alli rurëkunapitaqa witikurir karuchö kakunantsik (Romanos 12:2). * Y Salmos qellqaq nunanömi mañakunantsik: “Yanapëkamë mana alli rurëkunata nawï mana rikänampaq” nishpa (Salmo 119:37).

WAKINKUNAMAMPIS YARPÄSHUN

20, 21. ¿Imanötaq 1 Corintios 10:23, 24 nishqan yanapamantsik kushikunapaq rurëkunata akrashqa?

20 Imatapis rurarqa wakinkunamampis yarparänapaq, apóstol Pablu kënömi qellqarqan: “Librim cantsic imatapis ruracunantsicpaq, peru manam ‘Librim cä’ nir, imatapis llutata ruracushwantsu. Paqtam imapis rurenintsik waquinpaq allitsu quecanman. Tsemi waquincunapaqpis yarpacachäshun, y ama quiquintsicpa biennintsicllaqa imatapis ashishuntsu” (1 Corintios 10:23, 24). Kushikunapaq rurëkunata akrashqaqa, ¿imataq yanapamäshun kë consëjota wiyakunapaq? Yanapamänapaqqa tapukushwanmi: “¿Imanöraq wakinkuna rikäyanqa akranqäta?” nishpa.

21 Itsa wakin kushikunapaq rurëkunaqa, allinö kanman concienciantsikpaq. Pero cristiano mayintsikpa concienciampaq mana allinö kaptenqa itsa huk rurëkunata ashishwan. ¿Imanir? Manam Jehová Diosta shumaq servikïkaqta ishkitsita munantsiktsu. Apóstol Pablu nenqannöpis ishkitserqa “creyicoq mayintsiccunapa” y “Jesucritupa” contranchi “jutsata” rurëkashwan. Tsëmi wiyakunantsik: “Cuidadu jutsaman ishquicatsiyanquiman [...] creyicoq mayiquicunata” nishqan consëjota (1 Corintios 8:12; 10:32). Awmi, kushikunapaq rurëkuna cristiano mayintsikkunata ishkitsinan kaptenqa, manam ruranantsiktsu kikintsikpaq allinö këkaptimpis. Tsënöpam apóstol Pablupa shumaq consëjonta wiyakushwan (Romanos 14:1; 15:1).

22. ¿Imanirtaq wakinkuna akrakuyanqanta respetashwan?

22 Kananqa kikintsikman yarpärishun. Itsapis cristiano mayintsikkuna kushikuyänampaq rurayanqanna noqantsikpaq allinötsu kanman, tsënö kaptenqa haqirishwanmi pëkuna rurakuyänanta, y manam noqantsiknölla pensayänanta munashwantsu, llapantsikpis hukläyam kantsik. Hinamampis itsa Biblia prohibintsu, pero noqantsikpaqqa allinötsu kanman tsëqa, ¿imataraq rurashwan? Kuyakoq karmi noqantsikqa akrakuyanqanta respetanantsik. Tsënöpam ‘pipis mëpis reqimashun ancupäcoq’ [llakipäkoq] kanqantsikpita (Filipenses 4:5; Eclesiastés 7:16).

23. ¿Imataraq rurashwan kushikunapaq rurëkunata alleq akranapaq?

23 Yachakurenqantsiknö, ¿imataraq rurashwan kushikunapaq rurëkunata alleq akranapaq? Puntatam alleq rikashwan y Biblia prohibiptenqa manam rurashwantsu. Pero claro mana willakuptenqa, Bibliachö consëjokunamanmi alleq pensanantsik. Y concienciantsikpaq y cristiano mayintsikpa concienciampaq mana alli kaqtaqa manam imanöpapis ruranantsiktsu. Tsënöpam, alli kaqllata imëpis rurëta tïrarqa Diosnintsikta kushitsishun y kuyakïninchömi familiantsikkunawan imëpis kawashun.

^ par. 19 Kushikunapaq rurëkunata akranapaq consëjokunataqa tarinki: Proverbios 3:31; 13:20; Efesios 5:3, 4 y Colosenses 3:5, 8, 20, nishqan textokunachömi.