1, 2. Ana tukusosekwa kusagula mwatuli pangani ja yakusangalasya?

TUWANICISYE kuti akusaka kulya cisogosi cakunong’a mnope, nambo akuwona kuti mbali jine ja cisogosico jili jewole. Ana mpaka atende cici ni cisogosico? Ana mpaka alye cisogosi cosopeco yimpepe ni mbali jewolejo, kapena mpaka ajase cisogosi cosopeco, kapena ana mpaka agambe kata cenenepe mbali jewolejo ni kujijasa ni kulya mbali jambonejo?

² Yakusangalasya mpaka tuyilandanyesoni ni cisogosici. Ndaŵi sine, tukusasaka kusangalala ni yakusangalasya yine yakwe nambo kuyilolecesya yakusangalasya yejinji yayipali moŵa agano tukusapata kuti yili yakusakala, kapena kuti yewole. Sano, wawojo mpaka atende cici? Ŵandu ŵane mpaka agambe kutenda yakusangalasya yiliyose yacikupeleka cilamboci atamose yili yakusakala. Ŵane mpaka ayiŵambaleje yakusangalasya yosope ya m’cilamboci pakusaka kulolecesya kuti yakusakala yiliyose yayili mu yakusangalasyayo yikakwaya. Ŵane mpaka aŵambaleje yakusangalasya yakusakala nambo ndaŵi sine mpaka atendeje yakusangalasya yakuŵajilwa. Ana wawojo kuti alisunjeje m’cinonyelo ca Mlungu mpaka asagule cici pelepa?

3. Ana sambano citulole ya cici?

³ Ŵajinjiwe mpaka tuŵambale yakusangalasya yakusakala nambo ndaŵi sine mpaka tutendeje yakusangalasya yakuŵajilwa. Tukusamanyilila kuti tukusasosecela yakusangalasya, nambo tukusasosekwa kusangalala ni yakusangalasya yakuŵajilwape.  M’yoyo, tukusosekwa kulijiganya mwampaka tumanyilile yakusangalasya yakuŵajilwa, soni yakusakala. Nambo candanda, kwende tulole mwayikusakwayilana yakusangalasya yatukusasagula ni kulambila kwetu Yehofa.

4. Ana kulipeleka kwetu kwa Mlungu kukwayaneje catuli ni yakusangalasya yatukusasagula?

⁴ Mklistu jwamlume jwine jwacikulile juŵabatiswe m’caka ca 1946, ŵasasile kuti: “Mbele ndili mkulolecesya kuti pa msongano wuliwose pakuŵeceta ngani ja ubatiso, mbikanileje nganijo mwalung’wanu mpela kuti jili ja ubatiso wangu.” Ligongo cici? Mklistujo ŵasasile kuti: “Kukumbucila kuti nalipelece mwakubatiswa kuŵele kuli mkungamucisya kuti mbe jwakulupicika.” Mwangakayicila wawojosoni akukamulana ni nganisyo syelesi. Kulikumbusya jika kuti ŵatesile cilanga kwa Yehofa kuti cacikamulicisya masengo umi wawo wosope kumtumicila jwalakwe, kukusalimbikasya kuti apilileje. (Aŵalanje Mlaliki 5:4) Kusala yisyene, kuganicisya mwakusokoka ya kulipeleka kwawo kwa Mlungu kucakamucisya ngaŵa pakutendape undumetume wawo wa Ciklistu, nambosoni pa yakutendekwa yosope ya pa umi wawo, kupwatikapo pa ngani ja yakusangalasya. Ndumetume Paulo ŵagombelecesye usyesyene welewu kwa Aklistu ŵa mundaŵi jakwe kuti: ‘Kanga mkulya,  kapena mkumwa, kapena mkutenda cilicose, mtendeje yosope kuti mumcimbicisye Mlungu.’​—1 Akolinto 10:31.

5. Ana lilemba lya Levitiko 22:18-20 likutukamucisya catuli kupikanicisya cikalamusyo cacili pa Aloma 12:1?

⁵ Cindu cilicose cakusatenda pa umi wawo cikusakwayaga kulambila kwawo Yehofa. M’cikalata cakwe cakwawula kwa Aklistu ŵa ku Loma, Paulo ŵakamulicisye masengo maloŵe gamacili pakusaka kugombelecesya usyesyene welewu kwa ŵakulupilila acimjakwe. Jwalakwe ŵasalile kuti: “Mpelece yilu yenu kuti yiŵe mbopesi jacijumi, jajiswela, ni jakumsangalasya Mlungu. Lyeleli liŵe litala lyenu lyakumlambila Mlungu mu usyesyene.” (Aloma 12:1) Cilu cawo cikusapwatikapo lunda lwawo, mtima wawo, soni macili gawo. Yosopeyi akusayikamulicisya masengo pakumtumicila Mlungu. (Maliko 12:30) Paulo ŵasasile kuti kumtumicila Mlungu ni umi wosope kweleku kuli mpela mbopesi. Maloŵe gakuti “mbopesi” gakwete cikalamusyo cinecakwe. Mwakamulana ni Malamusi ga Mose, Mlungu ŵakanaga mbopesi jelemale. (Levitiko 22:18-20) Mwakulandana ni yeleyi, naga mbopesi jausimu ja Mklistu jwine jili jelemale panepakwe, Mlungu cacijikana. Ana mbopesi ja Mklistu mpaka jiŵe jelemale catuli?

6, 7. Ana Mklistu mpaka asakasye catuli cilu cakwe, soni ana mpaka paŵe yakuyicisya yatuli?

⁶ Paulo ŵasalile mwamacili Aklistu ŵa ku Loma kuti: “Mkapeleka ciŵalo cilicose ca ciilu cenu ku ulemwa.” (Aloma 6:12-14) Pa Aloma 3:13-18, Paulo ŵasasile ya yitendo yakulemweceka ya cilu. Pakwamba ya ŵandu ŵakulemwa, tukusaŵalanga kuti: “Mkamwa mwawo mugumbele ni malweso.” Mklistu mpaka asakasye cilu cakwe naga akukamulicisya masengo ciŵalo cakwe pakutenda yakulemweceka. Mwambone, naga Mklistu moŵa agano akusalolela mwamele yindu yangaŵajilwa mpela yakuŵagula kapena yakuwulasyana mwangalwe, nikuti ‘akupeleka [meso gakwe] ku ulemwa’. Kutenda yeleyi kuli kusakasya cilu cakwe cosope. Ligongo lya yeleyi, kulambila kwakwe kukusaŵa mbopesi jangaswejela kwa Mlungu, soni Mlungujo ŵangajijiticisya. (Deuteronomo 15:21; 1 Petulo  1:14-16; 2 Petulo 3:11) Yeleyi yili yakuyicisya yakogoya kwa mundu jwasagwile yakusangalasya yangaŵajilwa.

⁷ Kusala yisyene, yakusagula ya Mklistu pa ngani ja yakusangalasya yikwete yakuyicisya yakwe. Ni ligongo lyakwe tukusosekwa kusagula yakusangalasya yampaka yiswejesye ngaŵa kusakasya mbopesi jetu kwa Mlungu. Kwende sambano tulole mwampaka tumanyilile yakusangalasya yayili yakuŵajilwa kapena yakusakala.

8, 9. (a) Ana yakusangalasya mpaka tuyigaŵe m’makuga gaŵili gapi? (b) Ana tukusaŵambala yakusangalasya yatuli, soni ligongo cici?

⁸ Yakusangalasya yosope mpaka tuyigaŵe m’makuga gaŵili. Likuga lyandanda lili lya yakusangalasya yele Aklistu akusayiŵambala, lyaŵili lili lya yakusangalasya yele Aklistu mpaka asagule jika naga yili yakuŵajilwa kwa jemanjajo kapena iyayi. Kwende tutande ni kulola ya likuga lyandanda, lyele yakusangalasya yakwe Aklistu akusayiŵambala.

⁹ Mpela mwatwalijiganyicisye mu Mtwe 1, yakusangalasya yine yikusakola yindu yajikusalekasya Baibulo. Mwambone, aganicisye ya malo ga pa Intaneti kapenasoni ma filimu, ma pologalamu ga pa TV, soni nyimbo yayikusalosya yangalwe, kapena yamisimu, yakuŵagula, soni yayikusalimbikasya yitendo yiliyose yakusakala. Aklistu ŵasyesyene akusosekwa kuyiŵambala yakusangalasya yayikusawoneka mpela yambone nambo malamusi ga m’Baibulo gakusalekasya. (Masengo 15:28, 29; 1 Akolinto 6:9, 10; Ciunukuko 21:8) Naga akuŵambala yakusangalasya yakusakala mpela yeleyi, nikuti akusamsimicisya Yehofa kuti wawojo ‘akusaciŵenga cacili cakusakala,’ soni ndaŵi syosope ‘akusaŵambala cakusakala.’ Kutenda yeleyi, kukusalosya kuti wawojo akwete “cikulupi cisyesyene.”​—Aloma 12:9; Salimo 34:14; 1 Timoteo 1:5.

10. Pangani ja yakusangalasya, ana nganisyo syapi sili syakogoya, soni ligongo cici?

¹⁰ Ŵane mpaka aganisye kuti kulolela yakusangalasya  yayikusalosya yitendo yakusakala nganikuŵa kwakogoya. Jemanjaji mpaka aganisyeje kuti, ‘Une mpaka ndoleleje yindu yeleyi m’mafilimu kapena pa TV, nambo ngasindenda kose yeleyo.’ Nganisyo syelesi sili syakulilambusya, soni syakogoya. (Aŵalanje Yeremiya 17:9.) Naga tukusasangalala kulolela yindu yakusayiŵenga Yehofa, ana pelepa nikuti ‘tukuciŵenga cacili cakusakala’? Kulolela, kupikanila, soni kuŵalanga yindu yakusakala mpela yeleyi mwakuwilisyawilisya kucisokonasya kaganisye ketu. (Salimo 119:70; 1 Timoteo 4:1, 2) Kutenda yeleyi kukusakwaya yatukusatenda, soni mwatukusayiwonela yitendo yakusakala ya ŵandu ŵane.

11. Ana lilemba lya Agalatia 6:7 liŵele mwatuli lyakuwona pa yakusangalasya?

¹¹ Yeleyi pakwete payitendekwe. Aklistu ŵane atesilepo yakulemweceka ligongo lya cisyoŵe cakulolela yakusangalasya yakusakala. Jemanjaji alijigenye mwakupweteka kuti “yele yakusapanda mundu, tacigowola iyoyo.” (Agalatia 6:7) Nambo yakuyicisya mpela yeleyi mpaka tuyiŵambale. Naga akulolecesya kuti akupanda mu nganisyo mwawo yindu yambone, cacisangalala ni kugowola yindu yambone pa umi wawo.​—Alole libokosi lyakuti “ Ana Ngusosekwa Kusagula Yakusangalasya Yatuli?” pa peji 67.

12. Ana lilemba lya Agalatia 6:5 likukamulana mwatuli ni yakusangalasya, soni ana tukwete cikamucisyo capi cakutulongola pakusagula yakusangalasya?

¹² Kwende sambano tulole likuga lyaŵili lyalili yakusangalasya yele m’Maloŵe ga Mlungu nganayilekasya kapena kuyijiticisya. Pakusagula yakusangalasya yeleyi, Mklistu jwalijose akusosekwa asagule jika yakuyiwona kuti yili yakuŵajilwa. (Aŵalanje Agalatia 6:5.) Nambope, tukwete cikamucisyo cakutulongola pakusagula yeleyi. Baibulo jikwete malamusi ga ndamo syambone gagakusatukamucisya kumanyilila mwakusaganicisya Yehofa. Mwakulinjilila kupikanila malamusi gelega, tucipakombola kumanyilila ‘yakusaka  Ambuje kuti tuyitendeje’ pacilicose, kupwatikapo patukusagula yakusangalasya.​—Aefeso 5:17.

13. Ana cici campaka citukamucisye kuŵambala yakusangalasya yampaka yimnyalaye Yehofa?

¹³ Yili yakupikanika kuti Aklistu wosope ngakusaganisya, soni kumanyilila yindu mwakulandana. (Afilipi 1:9) Konjecesya pelepa, Aklistu akusamanyilila kuti ŵandu akusanonyela yakusangalasya yakulekanganalekangana. M’yoyo, tukajembeceyaga kuti Aklistu casaguleje mwakulandana pa nganiji.  Nambo atamose yili m’yoyo, patukulinjilila mnope kukamulicisya masengo malamusi ga ndamo syambone ga Mlungu, ni patucisacilila mnope kuŵambala yakusangalasya yiliyose yampaka yimnyalaye Yehofa.​—Salimo 119:11, 129; 1 Petulo 2:16.

14. (a) Ana patukusagula yakusangalasya tukusosekwa kuganicisya ya cici? (b) Ana mpaka tutende cici kuti tuŵiceje yindu yausimu pa malo gandanda pa umi wetu?

¹⁴ Pakusagula yakusangalasya, panasoni cindu cine cakusosekwa kuciganicisya, cacili ndaŵi jicamalile pa yakusangalasyayo. Atamose kuti cakusangalasyaco ciŵe cambone kwawawojo, ndaŵi jakusamalila pacakusangalasyaco, jikusalosya cindu cakusaciwona kuŵa cakusosekwa mnope kwa wawojo. Tukusamanyilila kuti yindu yausimu ni yayili yakusosekwa mnope kwa Aklistu. (Aŵalanje Matayo 6:33.) Sano, ana mpaka atende cici pakusaka kulolecesya kuti yindu yausimu yikuŵa pa malo gandanda pa umi wawo? Ndumetume Paulo ŵasasile kuti, “Msamalile utame wenu, kasimtama mpela ŵandu ŵangali lunda, nambo mpela ŵana lunda. Mkamulisye cenene masengo ndaŵi jenu jimkwete.” (Aefeso 5:15, 16) Kusala yisyene, kuliŵicila malile gambone pa winji wa ndaŵi jakukamulicisya masengo pa yakusangalasya, kucakamucisya kola ndaŵi jakutendela yindu “yambone mnope,” yayili yindu yampaka yakamucisye kwaula paujo mwausimu.​—Afilipi 1:10.

15. Ligongo cici luli lunda kuliŵicila malile pa yakusangalasya?

¹⁵ Luli lunda kuliŵicila malile pakusagula yakusangalasya. Ana yeleyi yikugopolela cici? Aganicisyesoni ya cisyasyo ca cisogosi cila. Pakusaka kulolecesya kuti akalya ni mbali jewole jakwe, mpaka akate kupeleta mwamupelele kuwolamo ni kwasa. Mwakulandana ni yeleyi, luli lunda kuliŵicila malile gambone pakusagula yakusangalasya. Mklistu jwalunda jwangaŵambalape yakusangalasya yayikusakasa malamusi ga ndamo syambone ga m’Baibulo, nambo akusaŵambalasoni yele yayikwete yindu yine yakayicisya yampaka yitujonanjile unasi wetu ni Yehofa. (Miyambo 4:25-27) Kukuya mwakusamala yagakusasala Maloŵe ga Mlungu  kucakamucisya kuŵambala yakusangalasya yayikwete yindu yakayicisya.

16. (a) Ana mpaka tulosye catuli kuti ndamo syetu sikusakamulana ni nganisyo sya Yehofa? (b) Ana kukamulicisya masengo malamusi ga ndamo syambone ga m’Baibulo mpaka kuŵe catuli ndamo jawo?

¹⁶ Pakusagula yakusangalasya, Aklistu ŵasyesyene akusaganicisya candanda nganisyo sya Yehofa pa nganijo. Baibulo jikusalosya mwakusapikanila Yehofa, soni ndamo syakwe. Mwambone, Mwenye Solomoni ŵasasile yindu yakusayiŵenga Yehofa, mpela “lulumi lwawunami, soni magasa gakuwulaga ŵandu ŵangalemwa, mtima wawuciswamba, sajo syakuwutucila kukutenda yakusakala.” (Miyambo 6:16-19) Ana nganisyo sya Yehofa sikusosekwa sikwayeje nganisyo syawo mwatuli? Jwamalumbo ŵaŵecete mwakulimbikasya kuti, “Jemanja ŵamkumnonyela Yehofa, m’ŵenganeje naco cakusakala.” (Salimo 97:10) Yakusangalasya yakusasagula yikusosekwa yilosyeje kuti wawojo akusayiŵenga yisyene yindu yakusayiŵenga Yehofa. (Agalatia 5:19-21) Akumbucilejesoni kuti yakusatenda pali kwajika yikusalosya umundu wawo usyesyene, kulekangana ni yakusatenda pameso pa ŵandu ŵajinji. (Salimo 11:4; 16:8) M’yoyo, naga akusasacilila ni mtima wosope kulosya mwakusayiwonela yindu Yehofa pa ngani ja ndamo syambone payakutendekwa yosope ya pa umi wawo, cacilinjililaga ndaŵi syosope kutenda yindu mwakamulana ni malamusi ga ndamo syambone ga m’Baibulo. Kutenda yeleyi kuciŵa ndamo jawo.​—2 Akolinto 3:18.

17. Mkanitusagule yakusangalasya, ana tukusosekwa kuliwusya yiwusyo yapi?

 ¹⁷ Ana mpaka atendesoni cici pakusaka kulolecesya kuti akusagula yakusangalasya mwakamulana ni mwakusaganicisya Yehofa? Akusosekwa kuliwusya kuti, ‘Ana yeleyi ciyingwaye catuli unejo, soni unasi wangu ni Yehofa?’ Mwambone, mkanatande kulolela fidiyo jinejakwe, aliwusye kuti, ‘Ana yayili mu fidiyo jeleji ciyikwaye catuli cikumbumtima cangu?’ Kwende tulole malamusi ga ndamo syambone ga m’Baibulo gampaka tugakamulicisye masengo pa ngani jeleji.

18, 19. (a) Ana lilamusi lya ndamo syambone lyalikusimanikwa pa Afilipi 4:8 mpaka litukamucisye catuli kumanyilila naga yakusangalasya yatusagwile yili yakuŵajilwa? (b) Ana malamusi ga ndamo syambone gane gapi gampaka gakamucisye kusagula yakusangalasya yakuŵajilwa? (Alole maloŵe ga mumbesi.)

¹⁸ Lilamusi lyakusosekwa lya ndamo syambone likusimanikwa pa lilemba lya Afilipi 4:8, lyalikusati: “M’ŵiceje mitima jenu pa yindu yiliyose yayili yakuwona, yakucimbicikwa, yakulungama, yayiswela, yakunonyelesya, ni yaucimbicimbi.” Yisyene kuti pelepa Paulo nganasalaga ya yakusangalasya, nambo ya yindu yatukusosekwa kuyiganicisya mwakusokoka m’mitima mwetu, yayili yindu yakumsangalasya Mlungu. (Salimo 19:14) Nambope, maloŵe ga Pauloga mpaka tugakamulicisye masengo pa ngani ja yakusangalasya. Mwatuli?

¹⁹ Aliwusye jika kuti, ‘Ana mafilimu, maung’asi ga pa fidiyo, nyimbo, kapena yakusangalasya yiliyose yangusasagula yikusandendekasya kuti nganicisyeje ya “yindu yiliyose yayili yayiswela?” Mwambone, pamalisisye kulolela fidiyo, ana cici cacikusasigalila mu nganisyo mwawo? Naga munganisyo mwawo mukusasigalila yindu yakunonyelesya, yayiswela, soni yakulimbikasya, nikuti fidiyo jaŵalolegajo jaliji jambone. Nambo naga fidiyo jaŵalolega jikwatendekasya kuganisya ya yindu yangaswejela, nikuti jaliji jangaŵajilwa, kapenasoni jakogoya kwene. (Matayo 12:33; Maliko 7:20-23) Ligongo cici? Ligongo kuganicisya ya yindu yayili yangaswejela, kukusasokonasya mtendele wa m’mtima, kukusajonanga  cikumbumtima cawo celijiganye cenene Baibulo, soni mpaka kujonanje unasi wawo ni Mlungu. (Aefeso 5:5; 1 Timoteo 1:5, 19) Pakuŵa kuti yakusangalasya yeleyi yikwete yakuyicisya yakogoya kwa wawojo, alolecesyeje kuti akuyiŵambala. * (Aloma 12:2) Aŵe mpela jwamalumbo juŵapopesile kwa Yehofa kuti: “Atendekasye meso gangu kuti gakalola yindu yangali mate.”​—Salimo 119:37.

20, 21. Ana lilemba lya 1 Akolinto 10:23, 24 likukamulana catuli ni kusagula yakusangalasya yakuŵajilwa?

²⁰ Paulo ŵasasile lilamusi lya ndamo syambone lyakusosekwa mnope lyampaka tuliganicisye pakusagula yindu yakwayana ni acimsyewe. Jwalakwe ŵatite: “Yosope yili yakundidwa nambo ngaŵa yosope yili yakamucisya. Mundu akagambaga kulisosela jikape yambone, nambo mnopemnope ŵasosele acimjakwe yambone.” (1 Akolinto 10:23, 24) Ana lilamusi lyeleli likukamulana catuli ni kusagula yakusangalasya yakuŵajilwa? Akusosekwa aliwusye jika kuti, ‘Ana yakusangalasya yangusaka kusagula ciyakwaye catuli ŵandu ŵane?’

²¹ Cikumbumtima cawo mpaka cakunde kutenda yakusangalasya yine yakusayiwona kuti yili “yakundidwa.” Nambope, naga akuyiwona kuti ŵakulupilila ŵane cikumbumtima cawo cangakunda kuti atende yeleyo, wawojo mpaka asagule kuti akatenda cakusangalasyaco. Ligongo cici? Ligongo lyakuti, mpela muŵaŵecetele Paulo, ngakusaka ‘kwalemwecesya acimjawo,’ kapenasoni ‘kumlemwecesya Klistu,’ mwakwatendekasya ŵakulambila acimjawo kuti kuŵa ŵakulupicika kwa Mlungu kwasawusyeje. Akusosekwa kuganicisya ya cikalamusyo cakuti, “Umi wenu uŵe wangakuŵasya” ŵane. (1 Akolinto 8:12; 10:32) Aklistu ŵasyesyene moŵa agano akusakuya maloŵe ga Pauloga mwakuŵambala yakusangalasya  yampaka yiŵe “yakundidwa” nambo ‘yangakamucisya.’​—Aloma 14:1; 15:1.

22. Ligongo cici Aklistu akusosekwa kwiticisya nganisyo sya ŵane pakwamba ya yakusangalasya?

²² Panasoni cindu cine catukusosekwa kutenda pakulosya kuti tukwasosela yambone acimjetu. Mklistu jwakwete cikumbumtima cacikusamlekasya kutenda yakusangalasya yine ngakusosekwa kwakanganicisya Aklistu ŵane mumpingo kuti nombe nawo ayiwoneje yindu mpela mwakusayiwonela jwalakwejo. Naga Mklistujo akutenda yeleyo, mpaka aŵe mpela jwakwendesya njinga mu msewu jwakwakanganicisya wosope ŵakwendesya njinga mu msewu welewo kuti awutusyeje njinga syawo mwakusacila jwalakwejo. Kutenda yeleyi ngaŵa kwaganicisya ŵane. Ligongo lyakwanonyela Aklistu acimjakwe, Mklistu jwakwete cikumbumtima cakumlekasya kutenda yakusangalasya yine, akusosekwa kwacimbicisya acimjakwe ŵakusanonyela yakusangalasya yakulekangana ni ya jwalakwejo nambo yili yakamulana ni malamusi ga ndamo syambone ga Ciklistu. Naga akutenda m’yoyo, ‘kuŵeŵa kwakwe kuciwonecela pameso pa ŵandu wosope.’​—Afilipi 4:5, NW; Mlaliki 7:16.

23. Ana mpaka alolecesye catuli kuti akusagula yakusangalasya yakuŵajilwa?

²³ Mwakata, ana mpaka asimicisye catuli kuti yakusangalasya yakusasagula yili yakuŵajilwa? Mwakuŵambala cakusangalasya cilicose cacikusalosya ndamo syakusakala syele Maloŵe ga Mlungu gakusalekasya. Akuyeje malamusi ga ndamo syambone ga m’Baibulo pakusagula yakusangalasya yele Baibulo jangasala naga yili yakuŵajilwa kapena iyayi. Aŵambaleje yakusangalasya yampaka yiwulasye cikumbumtima cawo, soni aŵe ŵakusacilila kuleka yakusangalasya yampaka yiwulasye yikumbumtima ya ŵandu ŵane, mnopemnope ŵakulambila acimjawo. Kusimicisya kwawo kutenda yeleyi kupelece lumbili kwa Mlungu, soni kwakamucisye wawojo ni liŵasa lwawo kulisunga m’cinonyelo cakwe.