1, 2. a) Tati pu ñuke, ¿chumngelu inaduamkeyngün tañi pu pichikeche ñi lifkülen ka ñi küme adkülen? b)¿Chumngelu Jewba ayükey taiñ lifchengeal?

PETU ñi tripanon ruka mew, tati ñuke küme inaduamkefi tañi püñeñ ñi muñetulen ka ñi yenieel lifkülechi takun küme adkülelu. ¿Chumngelu femkey tüfa? Tati ñuke kimnielu am ñi falin-ngen tañi pichiche ñi lifküleal femngechi ñi küme tremküleal. Ka tati pu che dunguyeafeyew tati pu chaw lifkülenole tañi pichikeche.

² Ka femngechi taiñ Chaw Ngünechen ayükey tañi pu che ñi lifchengeal. Feymew Biblia ta feypi: “Taiñ ekuniefiel mew ta Ngünechen, müley rumel taiñ liftuwküleael kom tüfeychi wesake dungu mew taiñ wesalkayafetew taiñ kuerpu mew ka taiñ rakiduam mew”  (2 Korintio 7:1). * ¿Chumngelu Jewba feypikeeiñmew taiñ lifchengeal? Kidu piwkeyenieeiñmu, ka kimniey taiñ lifchengen mu taiñ kümelkayaetew. Kafey iñchiñ Dungukelu am Jewba mu, kidu ayükey iñchiñ taiñ chumngen mu, femngechi tati pu che ñi küme dunguyenieaetew. ¡Feyngey tati! Iñchiñ küpa püramyefiyiñ ta Chaw Ngünechen ka tañi fütra üy, ayükelaiñ ñi weda dunguyengeal ta Jewba. Feymu llemay, müley ñi lifküleal taiñ ad ka taiñ chumngen (Ezequiel 36:22; papeltunge 1 Pedro 2:12).

3. ¿Chumngelu ayükeiñ taiñ lifchengeal?

³ ¿Chumngelu ayükeiñ taiñ lifchengeal? Kimnielu am iñchiñ Jewba ñi piwkeyeniefiel tati pu lifngelu. Kafey iñchiñ piwkeyeniefiyiñ taiñ Chaw Ngünechen, ka küpa püramyeniefiyiñ kom taiñ mongen mu. Ka ayüleiñ taiñ rumel müleal Chaw Ngünechen ñi piwkeyechen mew. Feymu inaduamaiñ chumngelu müley taiñ lifchengeal, chem koneltuley taiñ lifchengen mu, ka chumngechi amuleay taiñ lifchengen. Femngechi ngüneduamaiñ chem dungu mew küme elkünutual taiñ mongen.

4, 5. a) Doyelchi may, ¿chumngelu müley taiñ lifchengeal? b)Jewba tañi dewmael, ¿chumngechi pengelkey ñi rume falintuniefiel ti lifngechi dungu?

⁴ Doyelchi may, müley taiñ lifchengeal poyekefilu am ta Chaw Ngünechen lif mongen-ngelu itrokom dungu mu (papeltunge 1 Pedro 1:15, 16). Jewba elkünuy tañi inayentufalchi femün taiñ kimeltuaetew. Feymu tati Biblia ngülamtukeeiñmew: “Inayentunierpufimün ta Chaw Ngünechen, sakin pu yall reke” (Efesio 5:1, TNM).

 ⁵ Jewba tañi dewmael pengelkey ñi lifngen, ka fentren chumngen ñi nieel ka ñi femken (Romanu 1:20). Ngüneduamaiñ tati Mapu. Chaw Ngünechen elkünufi kiñe lifngechi ruka reke iñchiñ taiñ müleam. Jewba elkünuy tüfachi Mapu mu fillke dungu ñi lifkülerpual ti kürüf ka ti ko. Afmatufalngey tati Mapu ñi kidutu liftuwken. ¡Feyngey llemay! Tati “Dewmalu ti Mapu”, rume falintuniefi ti lifngechi dungu (Jeremías 10:12). Iñchiñ ka femngechi müley taiñ falintunieafiel.

6, 7. Tati ley dungu elungelu ta Moyse, ¿chumngechi pengelkefuy ñi lifchengeal kom tati pu poyekefilu ta Chaw Ngünechen?

⁶ ¿Ka chem dungu nieiñ taiñ lifchengeal? Jewba, taiñ Ngünenieetew, feypikey tañi pu che ñi lifchengeal. Tati ley dungu elngelu ta Israel mew tati lifngechi dungu fente küme nüwkülekefuy chumngechi ñi poyengeal ta Chaw Ngünechen. Feymu ti longkolelu chi saserdote mülefuy ñi muñetual epu rupa petu ñi küdawnon mu feychi Antü ñi Wiñoduamtungeal pu Israelche ñi Kulpan mu (Levítico 16:4, 23, 24). Kafey tati pu saserdote mülefuy ñi küchayal tañi namun ka tañi kuwü ñi chalintukulelafiel pu kulliñ ta Jewba (Éxodo 30:17-21; 2 Crónicas 4:6). Kafey ñi feypiel tati ley dungu, 70 dungu mew podkülerpuafuy pu israelche ñi kuerpu, ka ñi poyefiel ta Jewba. Feymu podkülelu am ngelafuy ñi poyeafiel ta Chaw Ngünechen, femfule tüfachi dungu layafuyngün (Levítico 15:31). Ka femngechi tati che podkülelu mülefuy ñi femal itrofill dungu ñi liftuwal, feymu mülefuy ñi muñetual ka küchayafiel tañi takun, femnofule tüfachi che mülefuy “ñi langümngeal ka entungeal ti trawünche mu” (Números 19:17-20).

⁷ Famülke mu inakelaiñ tati ley dungu elungelu ta Moyse, welu tüfa kellukeeiñmew taiñ kimal chem ñi rakiduamkülen Chaw Ngünechen. Tüfachi ley pengelkefuy  kom tati pu poyekefilu ta Chaw Ngünechen müley tañi lifchengeal. Jewba ka femngechi rakiduamküley famülke mu (Malaquías 3:6). Chaw Ngünechen llowkefi müten “tati rüfngechi mupiltun dungu nienolu chem welulkan no rume” (Santiaw 1:27). Feymu fewla inaduamaiñ chem müley taiñ femal taiñ lifchengeal.

8. ¿Chem dungu mu Jewba ayükey taiñ lifchengeal?

⁸ Tati Biblia nütramkakelay taiñ kuerpu mu ñi lifküleal müten. Doyelchi may feypikey taiñ lifchengeal Chaw Ngünechen ñi adkiñ mu, müley taiñ podümnoafiel taiñ mongen fill dungu mu. Feley, Jewba ayükey taiñ lifchengeal meli dungu mu: taiñ poyefiel mu, taiñ mongen mu, taiñ rakiduam mew ka taiñ kuerpu mu. Ngüneduamaiñ chumngechi taiñ lifchengeal tüfachi dungu mu.

9. Taiñ lif poyeafiel ta Chaw Ngünechen, ¿chem müley taiñ femal?

⁹ Lif poyeafiel. Taiñ femal tüfa, ngelay taiñ reyülafiel reke ti rüfngechi religion ti koyla religion engu. Tati pu israelche tripalu Babilonia mew ñi wiñotual ta Jerusalen mu, Jewba feypieyew engün: “Tripamün tüfa mew, idakilmün chem podngechi dungu no rume [...], lifkülemün” (Isaías 52:11). Kidu engün wiñotuyngün tañi mapu mew doyelchi may ñi küme elkünutual tañi rüf poyeafiel ta Chaw Jewba. Feymu duamfalngefuy ñi lifküleal tañi poyefiel engün, ngelafuy ñi tukulpayal Babilonia tañi religion ñi kimeltun, ñi femün ka ñi wimtun, tüfa ayükenolu am ta Chaw Ngünechen.

10. ¿Chem dungu mu koneltukelaiñ pu rüf kristiano ngen?

¹⁰ Famülke mew tati pu rüfngechi kristiano müley tañi kuñiwtukuwküleal taiñ podümnoaetew tati koylake religion (papeltunge 1 Korintio 10:21). Kom püle  müley tati koylake religion ñi dungu, feymu müley taiñ kuñiwtukuwküleal. Tati koylake religion kimeltukey taiñ nieel kiñe am kam kiñe püllü amulealu ñi mongen laliyiñ, ka kakelu koylake dungu kimeltukey. Tati pu che feyentukey tüfa, feymu tukulelkefingün tati la ñi nieelchi chemkün kakon mu, ka elelkefingün iyael ka pulku (Eclesiastés 9:5, 6, 10). Welu iñchiñ, pu rüf kristiano ngen, küpa koneltukelaiñ kiñe wimtun mu no rume nüwkülelu tati koylake religion mu. * Feymu eluwkelaiñ kakelu pu che taiñ dikümtukuaetew ñi müte falintunoafiel Biblia ñi feypiel taiñ lif poyeafiel ta Chaw Ngünechen (Hecho 5:29).

11. Ñi lifküleal taiñ mongen, ¿chem müley taiñ femal? Ka ¿chumngelu fente falin-ngey taiñ femal?

¹¹ Lif mongen. Ñi lifküleal taiñ mongen müley taiñ famentuafiel kom tati fillke pekan kudumuwün eluñmakenolu Ngünechen ñi ley, femngechi taiñ rumel müleal Chaw Ngünechen ñi piwkeyechen mew (papeltunge Efesio 5:5). Chumngechi inaduamaiñ tati 9 chillkatun mu, müna falin-ngey pu kristiano ñi ‘lefmawal fillke pekan kudumuwün eluñmakenolu Ngünechen ñi ley’. Tati pu femkelu tüfachi podngechi dungu ka wiñorakiduamtunolu “koneltulayay ta Ngünechen ñi mülewe mew” (1 Korintio 6:9, 10, 18, TNM). Tüfachi pu che “fillad üdechekelu” trokikefi Jewba, ka liftunole engün ñi mongen llowayngün “tati kangelu lan” (Apokalipsi 21:8).

12, 13. Taiñ rakiduam, ¿chumngechi yeafeiñmu chem taiñ femal? Ka ¿chem kelluaeiñmew taiñ lif rakiduamnieal?

¹² Lif rakiduam. Taiñ rakiduam yeafeiñmu chem taiñ femal, feymu wedake rakiduam mülenagpule taiñ longko  ka taiñ piwke mu, fey ¡fempelayafuiñ fillke pekan kudumuwün! (Matew 5:28; 15:18-20.) Welu nieliyiñ re kümeke rakiduam lifngelu, fey kiñe lif mongen yenieaiñ (papeltunge Filipense 4:8). Feymu, ¿chem kelluaeiñmew taiñ lif rakiduamnieal? Müley taiñ famentuafiel chem adngelluwün dungu rume taiñ podümkeetew taiñ rakiduam. * Kafey kümeke rakiduam nierpuafuiñ fill antü chillkatufiliyiñ ti Biblia (Salmo 19:8, 9).

¹³ Chumngechi inaduampeiñ, taiñ rumel müleal Chaw Ngünechen ñi piwkeyechen mew, müley ñi lifküleal taiñ poyefiel, taiñ mongen, ka taiñ rakiduam. Tüfachi dungu doy inaduamngey kakelu chillkatun  tüfachi lifru mu. Feymu fewla inaduamaiñ tati melingechi dungu: lifküleal taiñ kuerpu.

14. Kiñeke feypikeyngün “iney no rume feypilayafenew chumngechi ñi lifküleal”, welu ¿chumngelu iñchiñ femngechi rakiduamkelaiñ?

¹⁴ Müna falin-ngey ñi lifküleal taiñ kuerpu ka kom taiñ wallmanieetew. Kiñeke feypikeyngün “iney no rume feypilayafenew chem ñi femal tüfachi dungu mu”. Welu iñchiñ, tati pu poyekefilu ta Jewba femngechi rakiduamkelaiñ. Chumngechi taiñ inaduampeel, Jewba feypikeeiñmew taiñ lifküleal femngechi taiñ kümelkayaetew. Welu feyka müten no, lifkülenoliyiñ tati pu che weda dunguyeafuy ta Jewba mu. Tukulpayaiñ tati pichi wentru taiñ nütramkapeel ti wünen parrafo mew: rumel podkülele kam küme adkülenole, ¿küme rakiduamlayafuiñ no am chi tañi pu chaw mu? Ka femngechi küme adkülenoliyiñ kam newe lifkülenole taiñ mongen, tati pu che weda dunguyeafuy taiñ Chaw Ngünechen mu ka taiñ amuldungukeel mew. Feymu müley taiñ tukulpanieal chem ñi feypilen ti Biblia: “Itrofill dungu mew inaduamuwkülekeiñ femngechi ta iney no rume ñi wiñonentunoafiel tati küme dungu taiñ kimeltukeel. Taiñ femafel, itrokom dungu mew küme kimfali iñchiñ ta Ngünechen ñi konangen” (2 Korintio 6:3, 4). Feymu llemay inaduamaiñ chumngechi ñi lifküleal taiñ kuerpu.

15. ¿Chem dungu kümeafuy ñi femngeal taiñ lifküleal?

¹⁵ Lifküleal taiñ kuerpu ka küme adnieal. Chem tuwün ngeliyiñ rume, ka chew rume taiñ mülen, müley taiñ rumel muñetual. Epe kom iñchiñ nieiñ ko ka jabon taiñ lifküleal iñchiñ ka taiñ pichikeche. Kafey müley taiñ küme küchakuwüwal petu taiñ pepikanofiel ti iyael ka petu taiñ inon, dew amuliyiñ tripatripatuwe mu kam modawfiliyiñ taiñ pu yall. Feymu ko ka jabon mew  liftuwliyiñ, kuñiwtukuwküleaiñ ñi kontupanoaetew fillke kutran, femngechi montulngeafuy tati pu che ñi mongen. Küme küchakuwüwnoliyiñ fillke kutran kontuafeiñmew, tati pechay kutran reke, feymu küchakuwüliyiñ famentuafiyiñ tüfachi pu kutran. Ka nienoliyiñ tripatripatuwe müley taiñ rüngaltukuafiel taiñ pod, tati pu kuyfike israelche reke (Deuteronomio 23:12, 13).

16. ¿Chumngechi müley ñi adküleal taiñ takun?

¹⁶ Kafey müley taiñ rumel küchayafiel taiñ takun ñi lifküleal ka adküleal. Duamfalngelay ñi rume falingeal ka ñi inayal chumngechi ñi tukutuwkülen pu che, welu may müley ñi lifküleal ka mallmangenoal. Biblia feypi: “Ka femngechi, tati pu domo müley ñi adelkawal küme takuwün mew, mallmangenon mu ka küme rakiduam mew, ngelay ñi fill adelkamekeal ñi tünay longko, ka adelkawnoal milla mew, llangka mew ka rume falichi takun mew no rume, welu müley ñi femal chumngechi ñi femken tati pu domo pengelkelu ñi poyeniefiel ta Chaw Ngünechen, fey tüfa kümeke femken mew” (1 Timotew 2:9, 10, TNM). Chew rume taiñ amuken, duamnieiñ itrokom che ñi ‘ngüneduamal Ngünechen [...] tañi kimeltun ñi rume küme dungungen’ iñchiñ taiñ adkülen mu (Tito 2:10).

17. ¿Chumngelu taiñ ruka ka taiñ nieelchi chemkün müley ñi lifküleal ka küme adküleal?

¹⁷ Taiñ ruka ka taiñ nieelchi chemkün. Taiñ ruka ülmen-ngenole rume, müley ñi lifküleal ka küme adküleal pepilnieliyiñ. Kafey amuliyiñ ti trawün mu ka ti amuldungun mew taiñ auto mu, müley taiñ liftukünuafiel ponwitu ka wekuntu mu. Femngechi müley taiñ küme elkünutuafiel kom taiñ nieelchi chemkün ñi küme dunguyeniengeal ta Chaw Ngünechen.  Tukulpayaiñ, iñchiñ kimeltukefiyiñ tati pu che Chaw Ngünechen ñi apümafiel kom “tati pu üñfitukefilu ta mapu”, kidu piwkeyefilu am tati lifngechi dungu, ka tañi Ngünenien mu kiñe küme mülewe elkünutuafi ti Mapu (Apokalipsi 11:18; Luka 23:43, TNM). Feymu llemay, küme elniefiliyiñ taiñ ruka ka taiñ nieelchi chemkün, femngechi taiñ lifchengen mu pengelaiñ ñi pepikawkülen taiñ müleal ti küme mülewe Mapu mew.

18. ¿Chumngechi pengelkeiñ taiñ yamniefiel ti Trawünwe Ruka?

¹⁸ Taiñ Trawünwe Ruka. Iñchiñ müna piwkeyefiyiñ taiñ Chaw Jewba, feymu yamniefiyiñ taiñ Trawünwe Ruka, tüfa mu poyekefilu am ta Jewba. Ayüleiñ ñi rume küme adküleal femngechi ñi küme rakiduamelafiel taiñ pu witranmaetew. Taiñ küme elkünutuafiel ka lifküleal müley ñi inangeal kiñe adkünu dungu. Kom kellukonküleliyiñ tüfachi küdaw mew, femngechi pengelaiñ taiñ rume yamniefiel ti Trawünwe Ruka. ¡Feyngey! Müna sakifalngey taiñ liftuafiel, “adelkayafiel ka küme elkünutuafiel” chew taiñ rüf poyekefiel ta Jewba (2 Crónicas 34:10). Ka femngechi müley ñi femngeal chew ñi femngeken taiñ fütrake trawün.

19. ¿Chem müley taiñ femal ñi lifküleal taiñ kuerpu? Ka, ¿chumngechi tati Biblia kellunieeiñmew tüfachi dungu mu?

¹⁹ ¿Ka chem müley ñi femal taiñ lifküleal? Müley taiñ famentuafiel chem dungu rume ñi podümkeetew taiñ kuerpu. Feymu pütremtukelaiñ, ngollikawkelaiñ, ka feypinole ti lawentuchefe pünekelaiñ feychi pu lawen wimtukelu pu che ñi rumel duamtuniefiel ka welulkakelu ñi duam. Tati Biblia üytukelafi kom tati wedake wimtun nielu ti pu che famülke mew, welu niey fillke ngülam taiñ kimeltuaetew chumngelu ünufalngey Jewba ñi adkiñ mu  tüfachi wedake wimtun. Feymu fewla inaduamaiñ kechu ngülam taiñ inayal, femngechi pengelaiñ taiñ piwkeyeniefiel ta Jewba, kafey ayüwülafiyiñ.

20. ¿Chem ayükey Jewba taiñ famentuafiel?

²⁰ “Feymew llemay, sakin pu peñi ka lamngen, fey tüfa lle taiñ nieel tati tukulpakünuelchi dungu. Feymew, taiñ ekuniefiel mew ta Ngünechen, müley rumel taiñ liftuwküleael kom tüfeychi wesake dungu mew taiñ wesalkayafetew taiñ kuerpu mew ka taiñ rakiduam mew” (2 Korintio 7:1). Jewba ayükey taiñ famentuafiel chem dungu rume ñi podümetew taiñ “kuerpu” ka wedalkakefilu taiñ “rakiduam”. Feymu llowkelaiñ kom feychi dungu taiñ yeafetew ñi rumel duamtunieafiel kam wedalkakeetew taiñ kuerpu ka taiñ rakiduam.

21. ¿Chem falin dungu nieiñ taiñ liftuwküleal kom tüfeychi wedake dungu mew?

²¹ Fey 2 Korintio 7:1 pengelkey kiñe doy falin dungu “rumel taiñ liftuwküleael kom tüfeychi wesake dungu mew”. Ngüneduamnge chem ñi feypilen ellaka mu: “Fey tüfa lle taiñ nieel tati tukulpakünuelchi dungu”. ¿Chem am tüfachi tukulpakünuelchi dungu? Jewba tañi feypiel rupachi versikulo mew: “Iñche ñi pu che reke niewayiñ. Fey iñche eymün tamün Chawngean” (2 Korintio 6:17, 18). ¡Afmatufalngey! Jewba feypikünuy taiñ kuñiwtukuaetew piwkeyen mu kiñe chaw reke kuñiwtukukefilu tañi pu pichikeche. Welu taiñ llowal tüfa, müley taiñ famentuafiel “kom tüfeychi wesake dungu mew taiñ wesalkayafetew taiñ kuerpu mew ka taiñ rakiduam mew”. Nieliyiñ kiñe wimtun ünufalngelu Jewba ñi adkiñ mew, fey weniyewelayafuiñ, ¡müna weda dungu femürpuafuiñ!

22-25. ¿Chem ngülam Biblia mu mülelu kelluaeiñmu taiñ famentuafiel wedake wimtun?

²² “Piwkeyenge tami Ñidol Ngünechen kom tami piwke mew, kom tami kuerpu mew, kom tami newen mew, ka kom tami rakiduam mew” (Luka 10:27). Jesus feypi tüfachi  werkün dungu ñi doy falin-ngen kom kakelu werkün dungu mu (Matew 22:38). ¡Feley llemay! Müley taiñ piwkeyeafiel ta Jewba kom taiñ piwke mu, taiñ kuerpu mu, ka taiñ rakiduam mew. Feymu müley taiñ famentuafiel kom feychi wimtun taiñ doy pichiñmakeetew taiñ mongen, kam wedalkakeetew taiñ rakiduam taiñ eluetew Chaw Ngünechen.

²³ “[Jewba] am elunieetew ta mongen ta itrokom iñchiñ fey ti kürüf ka kom ti kakelu chemkün” (Hecho 17:24, 25). Chaw Ngünechen elukeeiñmew ti mongen, feymu pu poyekefilu ta Jewba müna yamniekeiñ taiñ mongen. Feymu femkelaiñ chem weda dungu no rume taiñ kutranülkeetew kam taiñ allfülkakeetew taiñ mongen. Kuñiwtukuwnoliyiñ, pengelafuiñ taiñ yamnienofiel ti mongen taiñ eluetew Jewba (Salmo 36:9).

²⁴ “Piwkeyefinge tami chafche chumngechi piwkeyeniewimi ta eymi” (Matew 22:39). Tati nielu kiñe weda wimtun kidutu wedalkawkey, welu ka wedalkakefi tati pu che inafülkülelu. Femngechi femkey tati pütremtukelu, wedalkakefi kakelu pu che tati fitrun pütrem mew. Tati femkelu tüfachi dungu illamkakefi Chaw Ngünechen ñi werkün dungu “piwkeyefinge tami chafche” feypilelu, ka femngechi pengelkey ñi piwkeyenofiel ta Chaw Ngünechen (1 Juan 4:20, 21).

²⁵ “Tañi yamafiel tati awtoridad longkolelu ka ti pu kellukonkülelu” (Tito 3:1). Fentren trokiñ mapu mew tati pu awtoridadkülelu elukelayngün ñi nieal kam püneafiel droga. Feymu tati pu rüfngechi kristiano femkelaiñ tüfachi dungu (Romanu 13:1).

26. a) Taiñ rumel müleal Chaw Ngünechen ñi piwkeyechen mew, ¿chem müley taiñ femal? b)Yenieal kiñe lif mongen Jewba ñi adkiñ mu, ¿chumngelu feypiafuiñ tüfa tati doy küme dungu taiñ femafel?

²⁶ Taiñ rumel müleal Chaw Ngünechen ñi piwkeyechen mew, ngelay taiñ lifküleal kiñeke dungu mu müten,  welu may müley taiñ lifchengeal kom dungu mu taiñ mongen mew. Küdawngeafuy taiñ femwenoal kiñe weda wimtun, welu elkünuafuiñ llemay. * Tati doy küme dungu taiñ femafel, fey tüfa yenieal kiñe lif mongen. Jewba feypieliyiñmu taiñ femal, fey taiñ kümelkayaetew. Biblia feypi: “Tüfa ñi feypiel ta Jewba, tami Montuletew, tati Lifngelu Israel mew: ‘Iñche, ta Jewba, tami Ngünechen, Tami Kimeltukeetew eymi tami kümelkaleal, Tami Ngüyulkeetew chem rüpü mew tami miyawal[’]” (Isaías 48:17). Doyelchi may, iñchiñ müna piwkeyeniefilu am ta Chaw Ngünechen, ayüwküleaiñ ñi küme dunguyeniengeal Jewba taiñ lifchefengen mu, femngechi kidu rumel piwkeyenieaeiñmew.