1-3. (a) Amu jé nyia a jeñe na a yemelan nge mon a ne mfuban? (b) Amu jé Yéhôva a yi na bebo bisaé bé be bo mfuban, a jé ja tindi bia na bi tabe mfuban?

NYIA a kômesane mone wé a zu kui. A jeñe na a yemelan nge mon a ne mfuban, a nge ngômesane jé é ne fe mfuban. A yeme na, asu na mone wé a tabe mvo’é minsôn, a yiane bo mfuban. A yeme fe na, nge mon a ne mvit, jam ete da ve bebiaé ôsone nyul.

² Ésa wongane ya yôp, Yéhôva, a yi na bebo bisaé bé be bo mfuban. Kalate wé a jô na: “Be nyô a ne mfuban, w’aye liti na ô ne mfuban.” * (Besam 18:26) Yéhôva a jô na bi ba’ale biabebiene mfuban amu a nye’e bia;  a yeme fe na, mboon ôte ô ne asu mvo’é jangan. A yi fe na bi ve nye jôé duma amu bi ne Bengaa bé. Yaa, mfubane wongan a mbamba ntabane wongan bia ve jôé Yéhôva duma.​—Ézéchiel 36:22; lañe’e 1 Pierre 2:12.

³ E yeme na Zambe a nye’e mfuban a tindi bia na bi tabe mfuban. Bia yi na ntabane wongan ô ve Yéhôva duma amu bia nye’e nye. Bia kômbô fe ba’ale biabebien nye’ane wé été. Bi tame zu yen amu jé bia yiane tabe mfuban, jé ja tinane na e tabe mfuban, a aval avé bi ne ba’ale biabebiene mfuban. Mfasan ôte wo ye volô bia na, bi yeme mam bia yiane beta bo mfa’a ya tu’a tabe mfuban.

4, 5. (a) Jam ôsu da tindi bia na bi bo mfuban é ne avé? (b) Aval avé bitétéa bi Yéhôva bia liti na a ne mfuban?

⁴ Yéhôva a liti bia mbamba éve’ela mfa’a ya mfuban. Kalate Zambe a jô bia na bi bo “bevu be Zambe.” (Beéphésien 5:1) Jam ôsu da tindi bia na bi bo mfuban é ne na, Zambe bia kañ, Yéhôva, a ne mfuban a étyi mimfa’a mise.​—Lañe’e Lévitique 11:44, 45.

⁵ Ane mefulu mé mese mevok, mfubane Yéhôva wo yené a zene ya bitétéa bié. (Beromain 1:20) Yéhôva a nga kôme si mfuban asu na môt a bi mbamba étaba’a. A nga té biôm bia volô na mvebe a mendim bi tabe mfuban. Biôme biziñe Yéhôva a nga té, bia tôkan mvit, a bo je na é bo te ndeñele bôt. Beyeme mam ba belane biôme bite na be fubu vôme kalasini a nga kubu, nge ke mvite fe ja so beminsini bôte be ne ôkôlôt a ôzañ akum ba belane be. É ne fo’o été na, mfuban ô ne nya mfi asu Nyô “a nga bo si.” (Jérémie 10:12) Wo yiane fe bo nya mfi asu dangan.

6, 7. Aval avé Atiñe Môze é mbe é liti’i na, Yéhôva a yi na bebo bisaé bé be bo mfuban?

⁶ Jam afe é ne na, Yéhôva, Njôô wongan, a yi na bebo bisaé bé be bo mfuban. Metiñe Yéhôva a nga ve bone  b’Israël ma liti na, bi vo’o kañe nye aval a yi nge bi nji bo mfuban. Atiñ é mbe é jô’ô na, Môse Metuna’a, beta prêtre, a mbe a yiane woban biyoñ bibaé. (Lévitique 16:4, 23, 24) Beprêtre be mbe be bo’o ésaé nda Zambe be mbe be yiane taté sôbe mo a mebo ôsusua na ba ve Yéhôva metuna’a. (Nkôlan 30:17-21; 2 Minkañete 4:6) Atiñ é mbe é liti’i mam 70 me mbe ngule ya bo na môt a bo mvit. Mon Israëlite a mbe mvit a nji be a yiane nyoñe ngab a ékaña’a. Môt ase a nga ye nyoñe ngab a ékaña’a a too mvit a mbe a yian awu. (Lévitique 15:31) Be mbe be yiane “vaa” môt ase a mbe a bene semé metum a lat a mfuban “ékôane bôt été.”​—Nlañane Bôt 19:17-20, Mfefé Nkôñelan.

⁷ To’o bi nji beta bo Atiñe Môze si, da volô bia na bi yem avale Yéhôva a yene mfuban. Atiñe Môze é mbe é liti’i ne sañesañ na, Yéhôva a yi na bebo bisaé bé be bo mfuban. Yéhôva a nji tyendé. (Malachie 3:6) A kañese ékaña’a jangan vengevenge ve é ne “mfuban a te mvin.” (Jacques 1:27) Ajô te, bia yiane jeñe na bi yeme jôme Zambe a yi na bi bo mfa’a ôte.

8. Yéhôva a yi na bi bo mfubane mimfa’a mivé?

⁸ Avale bi ndeme mane yen, Kalate Zambe a liti na, mfubane ya minsôn ô ne ve fatane jia ya mfuban. E mise me Zambe, mfubane wo yiane yené mimfa’a mise ya ényiñe jangan. Yéhôva a yi na bi bo mfuban mfa’a ya nsisim, mfa’a ya ntaban, mfa’a ya ôsimesan, a mfa’a ya minsôn. Bi tame zu yene jé nalé a tinan.

9, 10. E bo mfubane mfa’a ya nsisim a tinan aya, a jé benya Bekristen ba yiane sa’ale?

⁹ Mfuban mfa’a ya nsisim. Bi ne jô tyi’ibi na, e bo mfubane mfa’a ya nsisim, a tinane na, bi bo te fulane nya ékaña’a a mvit ékaña’a. Éyoñe bone b’Israël be nga kôlô  minkôme Babylon a bulane Jérusalem, be mbe be yiane tôñ abendé Yéhôva di: “Kuiane vôm ate, te nambane jôm é ne mvin, . . . Tunane miabebien.” (Ésaïe 52:11) Bone b’Israël be nga bulane si jap na be taté ke beta telé nya ékaña’a. Ékaña’a éte é mbe é yiane bo mfuban, teke ayeñe ya bivuse miñye’elan, nge metum ya évuse ñyebe ya Babylon.

¹⁰ Den, benya Bekristene ba yiane jeñ a ngul ése na, be bo te nyoñe ngab a évus ékaña’a. (Lañe’e 1 Becorinthien 10:21.) Bekristene ba yiane kôme tabe ntyel amu mendeme ya évuse ñyebe me ne vôm ase. Metume ya abui mesi ma su’u bivuse miñye’elan; ane ñye’elane wo du’u bôte na, éyoñe môt a wuya, jôm éziñe ya nyôle jé ja ke ôsu a nyiñ. (Ecclésiaste 9:5, 6, 10) Benya Bekristene ba yiane sa’ale metum ma su’u miñye’elane ya bivuse miñyebe. * Bi nji yiane jô’é na bôte bevo’o be tindi bia na, bi tyam atiñe Yéhôva a lat a mfuban ékaña’a.​—Mam Minlôman 5:29.

11. E ba’ale biabebiene mfubane mfa’a ya ntaban a tinan aya, a amu jé é ne nya mfi na bi tabe mfubane mfa’a ôte?

¹¹ Mfubane mfa’a ya ntaban. E ba’ale biabebiene mfubane mfa’a ya ntaban a tinane na bi sa’ale mbia nkeane binoñ. (Lañe’e Beéphésien 5:5.) E ne nya mfi na bi tabe mfuban mfa’a ôte. Avale bia ye yen e kabetôlô a tôñe valé, asu na bi ba’ale biabebiene nye’ane Zambe été, bia yiane sa’ale mbia nkeane binoñ. Bôt bese ba ke binoñ mbia nkean ba “ye bo te nyoñe ngab Éjôé Zambe,” nge ba tyendé ki. (1 Becorinthien 6:9, 10, 18) E mise me Zambe, avale bôt ete da liti na é ne “te wô’ô mam bisôk ôson.” Nge be teke tyendé, “ngabe jap [ja ye bo] . . . awu baa.”​—Nlitan 21:8, Mfefé Nkôñelan.

12, 13. Élat évé é ne zañe mimfasan a mimboan, a aval avé bi ne ba’ale biabebiene mfubane mfa’a ya ôsimesan?

 ¹² Mfubane mfa’a ya ôsimesan. Mam bia fas mme fe bia su’ulane bo. Nge bi jô’é na mvit asimesan é tabe bia nlem, ja’a bia bet ja’a bia sis, bia ye su’ulane bo mbia be mam. (Matthieu 5:28; 15:18-20) Ve, nge bia simesane ve mam me ne mfuban, bia ye bo ntindane ya ba’ale mbamba ntaban. (Lañe’e Bephilippien 4:8.) Aval avé bi ne ba’ale biabebiene mfubane mfa’a ya ôsimesan? Jam ôsu, bia yiane sa’ale mimvômane mi ne bo na bi bi mvit asimesan. * Bia yiane fe bo mbane ya yé’é Kalate Zambe asu na nleme wongan ô jaé a asimesan é ne mfuban.​—Besam 19:8, 9.

¹³ Nge bia kômbô ba’ale biabebiene nye’ane Zambe été, é ne mfi na bi tabe mfubane mfa’a ya nsisim, mfa’a ya ntaban, a mfa’a ya ôsimesan. Bekabetôlô befe ya kalate nyi ba ye tu’a timine bia mam mete. Éyoñe ji, bi tame yen jam da su’ulan: mfubane ya minsôn.

14. Amu jé e bo mfuban nge mvit a nji bo ajô da fombô ve biabebien?

¹⁴ E bo mfuban mfa’a ya minsôn a tinane na bi ba’ale nyule jangan a biôme biangan mfuban. Ye bi ne jô na, e bo mfuban nge mvit, a ne ajô da fombô ve biabebien? Asu bebo bisaé be Yéhôva, éyalane é ne na, momo. Avale bi maneya yen, mfubane ya minsôn ô ne nya mfi mise me Yéhôva sa ke ve amu wo bo na bi tabe mvo’é, ve e dañe dañ amu wo ve jôé dé duma. Tame beta simesan éve’ela ya atata’a kabetôlô nyi. Nge mia yene mone mongô kom ése a too mvit, mia ye simesane na  bebiaé bé be ne avale bôt avé? Bi nji yi na mbote wongan, nge ke ntabane wongan ô wo’o Ésa wongane Yéhôva ôsone nyôl, nge ke na, ô bo na bi kate kañete. Kalate Zambe a jô na: “Bi ne te ve jame ya kolé ôba’a mfa’a éziñ, nde mboan ésaé wongan ô bo te bijô; ve mimfa’a mise bi [liti] biabebien ane bebo bisaé be Zambe.” (2 Becorinthien 6:3, 4) Nde ñhe, e ba’ale biabebiene mfubane mfa’a ya minsôn a tinan aya?

15, 16. Jé bia yiane bo asu na nyôle jangan é bo mfuban, a bia yiane bi avale mbot avé?

¹⁵ Mfubane ya nyôle jangan a mbote wongan. Akusa bo na mesi mese me nji bi avale metume da a nkôñ ényiñe wua, e vôm ase bi too, bi ne koone sobô a mendime ya wo’o bone bangan a biabebien. Bia yiane sôbe mo ôsusua na bia nambe bidi, ôsusua na bia di, éyoñe bia so éduk,  a éyoñe bia te wo’o mon, nge ke tyendé nye minkan. E sôbe mo mangan a sobô a mendim a volô na bi sa’ale akon éziñ; mboon ôte ô ne fe nyii bia. Abui bôte da kone ntui amu be nji bi fulu ya sôbe mo map avale da yian. E vôm menda me nji bi bidu’u nda été, bia yiane fa’a si ôbe ôyap a nda, avale be mbe be bo’o ayoñ Israël.​—Deutéronome 23:12, 13.

¹⁶ Biyé biangan bia yiane fe bo mfuban a abeñe ya yen a mis. E nji sili na Kristen é jaé ve biyé bi ne dia nge ke bi bia wum, ve biyé bite bia yiane bo mfuban, nko’on, a éjijin. (Lañe’e 1 Timothée 2:9, 10.) Afôla ese bi né, bia yi na, mbote wongan ô “wumulu ñye’elane Zambe, Nyii wongan.”​—Tite 2:10, Mfefé Nkôñelan.

17. Amu jé nda jangan a biôme biangan bia yiane bo mfuban?

¹⁷ Nda jangan a biôm biangan. Ja’a bi nji bi beta nda, bia yiane jeñe na é tabe mfuban a abeñe ya yen. Nge bia belane metua asu bisulan a ésaé nkañete, bia yiane jeñe na a tabe mfuban été wôé, a atan. Te bia vuane na, nge nda jangan a biôme biangan bi ne mfuban, nalé a ve jôé Yéhôva duma. Nga biabebiene bia ye’ele bôte na Yéhôva a ne mfuban, na a ye “jiane ba be ajiane si,” a na, Éjôé jé é mbeme bo na si é bo paradis? (Nlitan 11:18; Luc 23:43) Ataté éyoñe ji, bia yi na nda jangan a biôm biangan bi liti na, mfuban ô nto bia fulu, avale da yian asu bôte ba ye tabe mfefé émo.

18. Aval avé bia liti na bia semé Aba Éjôé dangan?

¹⁸ Aba éjôé dangan. Nye’an bia nye’e Yehôva wo yiane tindi bia na, bi semé Aba Éjôé, amu nne bia kañe nye été. Bia yi na bôte ba tabe bisulan éyoñ ôsu, be semé mfuban ba ye zu koone wô. Asu na jam ete e boba’an, bia yiane ba’ale Aba Éjôé mfuban éyoñ ése, a kôme mam ma sili été. Nde ñhe, bia liti na bia semé Aba Éjôé dangan éyoñe bia ve ngule ya bo mam mete. E su’u ésaé ya ‘kôm Aba  Éjôé, a beta bo de mvo’é,’ a ne ne bia beta ma’a. (2 Minkañete 34:10) Bia yiane fe bo avale da éyoñe bia kômesan bitôkan, to’o bia ye boban Aba Éjôé nge vôme mfe.

19. Nge bia kômbô ba’ale nyule jangan mfuban, bia yiane sa’ale mefulu mevé a mimboone mivé?

¹⁹ Nge bia kômbô ba’ale nyule jangan mfuban, bia yiane sa’ale mefulu a mimboone mi ne ve bia mvit. Bi ne lañe nyuane ta’a, mbia nyuane bilam, a nyuane mebiañe me ne bo na bi so’o étyi nge jañele nlô, nge dokita a nji bia me tili. Kalate Zambe a nji mane kobô ajô mbia mimboone mise bia yen éyoñe ji; ve a bili miñye’elane miziñ mia volô bia na, bi yem avale Yéhôva a yen mam mete. Mbôle bia yem ôsimesane Yéhôva mfa’a ôte a amu bia nye’e nye, bia yiane sa’ale avale mefulu ete. Bi tame zu yene miñye’elane mitane miziñe ya Kalate Zambe.

20, 21. Yéhôva a yi na bi sa’ale mimboone mivé, a jé ja dañe tindi bia na bi bo nalé?

²⁰ “Amu bi bili avale mengaka’a te, a bôte ma dañe nye’e, entunane biabebien mfa’a avale mvin ése ya minsôn a nsisim. E sonda’ane telé biabebien étyi e nkoone Zambe woñ été.” (2 Becorinthien 7:1, Mfefé Nkôñelan.) Yéhôva a yi na bi sa’ale mimboone mi ne ndamane nyule jangan a nsisime wongan, a mi mi ne bo na bi bi mbia b’asimesan. Nde bia yiane sa’ale mam mese me ne bo na bi jañele mvo’é jangane ya minsôn.

²¹ Kalate Zambe a ve bia beta amu ya tune “biabebien mfa’a avale mvin ése.” Kalate 2 Becorinthien 7:1 a taté avale di: “Amu bi bili avale mengaka’a te.” Mengaka’a mevé? Avale bifuse bia bôman éfuse éte bia jô, Yéhôva a ka’ale bia na: “Me aye nyoñ mia, a me aye bo mia Ésa.” (2 Becorinthien 6:17, 18) Tame ve’ele simesan: Yéhôva a  ka’ale na émien a ye ba’ale wo, a nye’e wo, aval ane ésa a bo asu mone wé. Ve ngaka’a éte ja ye jaleban ve asu ba ba sa’ale “mvin ése ya minsôn a nsisim.” Ajô te, ye bia ye bele kôme kañese na mbia mefulu mete, a mvite mimboone mi ndaman élate jangan a Yéhôva?

22-25. Miñye’elane ya Kalate Zambe mivé mi ne volô bia na bi sa’ale mvite mimboon?

²² “Nyeke’e Éso Zambe wôé a nleme wôé ôse, a nsisime wôé ôse, a nlô wôé ôse.” (Matthieu 22:37) Yésus a nga jô na atiñ ete nde da dañe metiñe mese. (Matthieu 22:38) Yéhôva a yiane na bi nye’e nye aval ete. Nge bia kômbô nye’e nye a nleme wongan ôse, a nsisime wongan ôse, a nlô wongan ôse, bia yiane sa’ale mefulu me ne bo na bi ji’a wu, nge ke ma me ne bo na, bi jañele nlô, a too ki na Yéhôva a nga ve bia nlô na bi yeme fas.

²³ “[Yéhôva] a ve bôte bese ényiñ, a mvebe, a mam mese.” (Mam Minlôman 17:24, 25) Ényiñ é ne mveane Zambe. Bia semé ényiñ amu bia nye’e Môt a nga ve bia je. Ajô te, bia sa’ale fulu ése, nge ke mboon ôse ô ne ndamane mvo’é jangane ya minsôn amu bia yeme na, môt a bo mame mete a biasé ényiñ.​—Besam 36:9.

²⁴ “Nyeke’e bôte befe ane wo anye’e womien.” (Matthieu 22:39) Môt a bili mbia mefulu a bo ki ve émien, a ndeñele fe bôte ba bômane nye. Bi tame nyoñ éve’an: Ôtita ya sika ô ne abé asu môt émien a nyu sika, ve wo bo fe bôte ba bômane nye abé. Môt a bo bôte bevo’o abé a tyam atiñe da jô na bi nye’e bôte befe ane bia nye’e biabebien. Môt a nji tôñ atiñ ete a du’u émiene na a nye’e Zambe.​—1 Jean 4:20, 21.

²⁵ “Bo’o be be simesane na be tabe’e bejô bôt a ba be ne ngule ya jôô, si, be bo’o mewôk.” (Tite 3:1) Abui mesi, atiñe da kamane na môt a bi, nge ke na a belane  bedrogue béziñ. Benya Bekristene ba semé atiñ ete.​—Beromain 13:1.

26. (a) Jé bia yiane bo asu na bi ba’ale biabebien nye’ane Zambe été? (b) Amu jé bi ne jô na teke fatan ényiñe ja dañe nyili?

²⁶ Asu na bi ba’ale biabebien nye’ane Zambe été, bia yiane bo mfubane mimfa’a mise bi ndeme mane yen. E nji fo’o bo tyi’ibi na bi jô’é mbia mefulu méziñ, ve bi ne ngule ya bo de. * Teke fatan ényiñ éfe ja dañe nyili, amu Yéhôva a ye’ele bia kom ése asu mfi wongan. (Lañe’e Ésaïe 48:17.) Jam da dañe mfi é ne na, éyoñe bi ne mfuban, bi bili meva’a ya yeme na bia ve jôé Yéhôva duma, a nalé a volô na bi ba’ale biabebiene nye’ane Zambe été.