1-3. a) ¿Achike ruma ri teʼej nkinikʼoj we chʼajchʼöj kij ri kal? b) ¿Achike ruma ri Jehová nrajoʼ chi ri rusamajelaʼ oj chʼajchʼöj, chuqaʼ achike ruma nqajoʼ chʼajchʼöj nqabʼän?

TOQ ri akʼwal nel yan el pa bʼey, ri ruteʼ nunikʼoj chi xatin el, chi chʼajchʼöj chuqaʼ ütz ri rutzyaq rukusan. ¿Achike ruma? Jun, ruma retaman chi ri chʼajchʼöj rij ri akʼwal nutoʼ richin man kan ta xtyawäj; jun chik, ri winäq yechʼon pe chi kij ri teʼej tataʼaj ruma kibʼanik ri kalkʼwal.

² Ri Qatataʼ chi kaj nrajoʼ chuqaʼ chi ri rusamajelaʼ oj chʼajchʼöj chuqaʼ nqabʼän. Ri Loqʼoläj Wuj nubʼij chi «tqatijaʼ qaqʼij chi jantapeʼ oj chʼajchʼöj chuwäch [ri Dios]» (2 Corintios  7:1). * ¿Achike ruma ri Jehová nutïj ruqʼij chi nqachʼajchʼojrisaj qiʼ? Nabʼey, ruma yojrajoʼ chuqaʼ retaman chi nukʼäm pe utzil pa qawiʼ. Rukaʼn, ruma ri qabʼanik röj ri ruqʼalajrisanelaʼ kʼo nubʼij chi rij rijaʼ chi kiwäch ri winäq. Röj man nqajoʼ ta kʼa nqaqasaj ruqʼij rijaʼ chuqaʼ ri rubʼiʼ, nqajoʼ nqayaʼ kejqalem. Ruma kʼa riʼ kʼo chi chʼajchʼöj nqabʼän chi re ri qabʼanobʼal chuqaʼ ri qabʼanik (Ezequiel 36:22; tasikʼij 1 Pedro 2:12).

³ ¿Achike ruma nqajoʼ chʼajchʼöj nqabʼän? Jun, ruma qetaman chi ri Jehová yerajoʼ ri chʼajchʼöj taq winäq. Chuqaʼ röj nqajoʼ rijaʼ, ruma riʼ nqajoʼ nqayaʼ ruqʼij rikʼin rubʼanik ri qakʼaslem. Rukʼisibʼäl, ruma man nqajoʼ ta nqayaʼ kan ri rajowabʼäl. Ruma riʼ tqatzʼetaʼ kayoxiʼ naʼoj chi rij ri chʼajchʼojinïk: achike ruma nkʼatzin, achike ntel chi tzij, chuqaʼ achike rubʼanik jantapeʼ (o chi jumul) oj chʼajchʼöj. Reʼ xkojrutoʼ richin xtqatzʼët achike qabʼanon röj.

4, 5. a) ¿Achike ruma kʼo chi oj chʼajchʼöj nqabʼän? b) ¿Achike rubʼanik nukʼüt rusamaj ri Jehová chi rijaʼ nuyaʼ rejqalem ri chʼajchʼojinïk?

⁴ Ri Jehová kʼïy rubʼanik yojrutijoj. Jun chi ke riʼ ja ri nuyaʼ rijaʼ ri tzʼetbʼäl chi qawäch. Ri Loqʼoläj Wuj nubʼij chi «tqabʼanaʼ achiʼel [...] rijaʼ» (Efesios 5:1). Ruma ri nubʼij ri Loqʼoläj Wuj, ¿achike ruma kʼo chi oj chʼajchʼöj nqabʼän? Ruma röj jun chʼajchʼojiläj Dios ri nqayaʼ ruqʼij (tasikʼij Levítico 11:44, 45).

⁵ Ri ruchʼajchʼojil ri Jehová chuqaʼ rubʼanik ri runaʼoj, jebʼël nqʼalajin rikʼin ri rusamaj e rubʼanalon (Romanos 1:20). Ri Ruwachʼulew jun chʼajchʼöj ochoch xubʼän chi re richin yekʼojeʼ winäq chuwäch. Rubʼanon chi re chi ntikïr ruyon nuchʼajchʼojrisaj riʼ. Ri kaqʼiqʼ, ri yaʼ kiyon nkichʼajchʼojrisaj kiʼ. Rikʼin ronojel reʼ nqʼalajin chi ri bʼanayon ri Ruwachʼulew nuyaʼ  rejqalem ri chʼajchʼojinïk (Jeremías 10:12). ¿Manäq kami nubʼij reʼ chi röj chuqaʼ chʼajchʼöj tqabʼanaʼ?

6, 7. ¿Achike rubʼanik nukʼüt Rupixaʼ ri Moisés chi ri rusamajelaʼ ri Jehová kʼo chi e chʼajchʼöj?

⁶ ¿Achike chik jun ruma kʼo chi oj chʼajchʼöj nqabʼän? Ruma ri Jehová jantapeʼ (o chi jumul) rukʼutun chi ke ri rusamajelaʼ chi tkichʼajchʼojrisaj kiʼ. Jun tzʼetbʼäl chi rij reʼ. Chupam ri Pixaʼ xuyaʼ pa kiwiʼ ri israelitas nqʼalajin chi ri chʼajchʼojinïk rukʼwan riʼ rikʼin ri nayaʼ ruqʼij ri Jehová. Achiʼel chi rij ri sumo sacerdote, nubʼij chi ri Qʼij richin Kuyutajïk Mak, rijaʼ kʼo wi chi natin kaʼiʼ mul toq nubʼän yan ri rusamaj (Levítico 16:4, 23, 24). Chuqaʼ nubʼij chi konojel ri sacerdote kʼo chi nkichʼäj kiqʼaʼ kaqän jujun mul toq nkibʼän ri samaj pa rachoch ri Jehová (Éxodo 30:17-21; 2 Crónicas 4:6). Chuqaʼ yerusikʼij wi 70 bʼanobʼäl ri nbʼanon chi ke ri israelitas chi yetzʼilbʼisatäj. Toq ke riʼ, rijeʼ man yetikïr ta wi nkiyaʼ ruqʼij ri Jehová, kʼo mul kejqalem kamïk ruma riʼ (Levítico 15:31). Chuqaʼ ri pixaʼ nubʼij chi ri e tzʼilbʼitajnäq kʼo wi chi nkichʼajchʼojrisaj kiʼ achiʼel rubʼanik nubʼij ri pixaʼ, kʼo wi chi yeʼatin chuqaʼ nkichʼäj ri kitzyaq. Ri man xtuchʼajchʼojrisaj ta riʼ xtkamisäx (Números 19:17-20).

⁷ Stapeʼ wakami man yaʼon ta chik pa qawiʼ ri Rupixaʼ ri Moisés, yojrutoʼ richin nqatzʼët ri rubʼanik nnukun ri Jehová. Chupam ri pixaʼ riʼ nqʼalajin chi ri chʼajchʼojinïk jun bʼanobʼäl ri najowatäj richin nayaʼ ruqʼij ri Jehová. Rijaʼ majun rujalon ta ri runaʼoj (Malaquías 3:6). Kʼa ja wakami, rijaʼ xa xe ri «xukulem pa ruchʼajchʼojil y majun rutzʼilol» ri nukʼäm (Santiago 1:27, CR). Ruma riʼ ütz nubʼän nqatzʼët achike nrajoʼ nubʼij reʼ.

8. ¿Achike chʼajchʼojinïk nrajoʼ ri Jehová chi qij?

⁸ Ri Loqʼoläj Wuj man xa xe ta nchʼon chi rij ri nachʼajchʼojrisaj awiʼ, nubʼij chuqaʼ chi richin chʼajchʼöj yojrutzʼët ri Jehová, kʼo chi chʼajchʼöj nqabʼän chi re ronojel. Ri Jehová  nrajoʼ chi oj chʼajchʼöj pa ruchʼabʼäl, ri qabʼanobʼal, ri qanojibʼal (o qanukubʼal) chuqaʼ qij. Tqatzʼetaʼ chi kijujunal reʼ.

9, 10. ¿Achike nel chi tzij oj chʼajchʼöj pa ruchʼabʼäl ri Dios, chuqaʼ achike ri man nqabʼän ta?

⁹ Chʼajchʼöj pa ruchʼabʼäl ri Dios. Reʼ nubʼij chi man tqaxöl ri qitzij nimabʼäl kʼuʼx rikʼin ri man qitzij ta. Toq ri israelitas yetzolin wi pe pa Jerusalén, xbʼïx chi ke: «Tichʼaraʼ pe iwiʼ kikʼin ri aj Babilonia, y kixel pe. Ja kʼa man keʼichäp ri man e chʼajchʼöj ta, [...] tichajchʼojrisaj iwiʼ» (Isaías 52:11). Rijeʼ yetzolin wi pe pa kitinamit richin nkiyaʼ chik ruqʼij ri Jehová achiʼel ri rubʼanik nrajoʼ rijaʼ. Ruma riʼ ri ruyaʼik ruqʼij ri Jehová kʼo wi chi man nkitzʼilbʼisaj ta kikʼin ri itzel taq bʼanobʼäl, kikʼin nojin (o tʼokon) taq naʼoj chuqaʼ rikʼin kibʼanobʼal ri aj Babilonia.

¹⁰ Wakami, ri qitzij taq nimanelaʼ kʼo chi nqachajij qiʼ richin man nqatzʼilbʼisaj ta qiʼ rikʼin ri man qitzij ta nimabʼäl kʼuʼx (tasikʼij 1 Corintios 10:21, TNM). Ri rubʼanobʼal rukiran riʼ, ruma riʼ we man nqachajij ta qiʼ rikʼin bʼaʼ nqatzʼilbʼisaj apo qiʼ rikʼin. Qitzij na wi, man e kayoxiʼ ta ok ri tinamït kikʼamon apo ri tzʼukun taq naʼoj, achiʼel ri naʼoj chi rij ri man nkäm ta ri awanima. Chi rij ri naʼoj riʼ ri winäq kʼïy bʼanobʼäl e kitzʼukulun qa (Eclesiastés 9:5, 6, 10). Ri qitzij taq nimanelaʼ man nqajoʼ ta nqabʼän jun bʼanobʼäl ri xa rikʼin ri man qitzij ta nimabʼäl kʼuʼx petenäq wi. * Ruma kʼa riʼ mani nqayaʼ qʼij chi ri winäq nkibʼän chi qe chi yeqaqʼäj ri pixaʼ chi rij ri qitzij nimabʼäl kʼuʼx (Hechos 5:29).

11. ¿Achike nqabʼän richin chʼajchʼöj ri qabʼanobʼal chuqaʼ achike ruma nkʼatzin riʼ?

¹¹ Chʼajchʼöj bʼanobʼäl. Re jun rubʼanik chʼajchʼojinïk reʼ nubʼij chi richin yojkʼojeʼ pa rajowabʼäl ri Dios kʼo chi man yeqabʼän ta ri tzʼil taq bʼanobʼäl chuqaʼ chʼaqa chik itzel taq bʼanobʼäl (tasikʼij Efesios 5:5). Achiʼel xtqatzʼët chupam chik  ri jun tanaj, ri qitzij taq nimanelaʼ nkʼatzin yojanimäj chi kiwäch ri tzʼiläj taq bʼanobʼäl. Ruma ri yebʼanon ri bʼanobʼäl riʼ chuqaʼ man ntzolin ta pe kikʼuʼx man «xtyaʼöx ta qʼij [...] xkeʼok pa rajawaren ri Dios» (1 Corintios 6:9, 10, 18). Ri Jehová itzel nutzʼët kibʼanobʼal ri winäq riʼ, we man xtkichʼajchʼojrisaj ta kiʼ «xtkichinaj [...] ri rukaʼn kamïk» (Apocalipsis 21:8).

12, 13. ¿Achike ntikïr nubʼän ri qanojibʼal, chuqaʼ achike yojtoʼon richin chʼajchʼöj nqabʼän chi re?

¹² Chʼajchʼöj nojibʼäl (o nukubʼäl). Ronojel ri achike nqanük nbʼewachin pe. We nqayaʼ qʼij chi ri itzel taq nojibʼäl yetikeʼ qa pa qanima chuqaʼ pa qajolom, kʼo jun qʼij xtbʼeqabʼanaʼ pe jun itzel bʼanobʼäl (Mateo 5:28; 15:18-20). We nqanojisaj ri qajolom chi ke chʼajchʼöj taq naʼoj, chʼajchʼöj xtqajoʼ xtqabʼän chi re ri qabʼanobʼal (tasikʼij Filipenses 4:8). ¿Achike yojtoʼon richin chʼajchʼöj ri qanojibʼal? Jun, ja ri man yeqabʼän ta kʼastajinïk ri nkitzʼilbʼisaj ri qajolom. * Jun chik, ja ri qʼij qʼij nqasikʼij ri Loqʼoläj Wuj richin yeqayaʼ utziläj taq nojibʼäl pa qajolom (Salmo 19:8, 9).

¹³ Achiʼel ri qatzʼeton pe, richin oj kʼo pa rajowabʼäl ri Dios nkʼatzin oj chʼajchʼöj ri pa ruchʼabʼäl, ri qabʼanobʼal chuqaʼ ri qanojibʼal. Re oxiʼ reʼ xkeqatzʼët chik chupam chʼaqa chik tanaj. Wakami xa xe xkojchʼon qa chi rij ri nachʼajchʼojrisaj awij chuqaʼ ri kʼo awikʼin.

14. ¿Achike ruma rukʼamon nqachʼajchʼojrisaj qiʼ?

¹⁴ Janila nkʼatzin jantapeʼ (o chi jumul) yojatin chuqaʼ chʼajchʼöj nqabʼän chi re ri akuchi (o apeʼ) oj kʼo wi. E kʼo yebʼin chi chi rij reʼ majun ruma jun winäq kʼo nubʼij pe chi qij. Ri qitzij taq nimanelaʼ majun ruma ke riʼ nqabʼij. Achiʼel xqatzʼët kan ri pa nabʼey, ri Jehová man xa xe ta nutïj ruqʼij  chi tqachʼajchʼojrisaj qij richin ütz qawäch, chuqaʼ nutïj ruqʼij ruma ri qabʼanik kʼo nubʼij chi rij rijaʼ chi kiwäch ri winäq. Toqa pa qajolom ri akʼwal xqasikʼij kan chupam ri nabʼey chʼutitanaj: we jantapeʼ ta tzʼil rij, ¿pejaʼ xtqakʼutuj achike ruteʼ rutataʼ ri akʼwal? Ke riʼ chuqaʼ chi qij röj toq kʼo jun ri man jaʼ ta ri nqabʼän, ¿pejaʼ nqaqasaj ruqʼij ri Qatataʼ chi kaj chuqaʼ ri nqatzijoj chi ke ri winäq? Ruma riʼ ütz nubʼän nkʼojeʼ pa qanima re tzij reʼ: «Kan nqatïj kʼa qaqʼij chi majun tilitäj chi qij, richin man tyoqʼotäj ri samaj ri yojtajin chubʼanik. Pa rukʼexel riʼ, kan nqakʼüt kʼa qiʼ chi oj rusamajelaʼ ri Dios» (2 Corintios 6:3, 4). Tqatzʼetaʼ kʼa akuchi (o apeʼ) kʼo chi chʼajchʼöj nqabʼän.

15, 16. ¿Achike nqabʼän richin yeqaqʼät ri yabʼil, chuqaʼ achike rubʼanik ri qatzyaq?

¹⁵ Ri yatatin chuqaʼ ri abʼanik. Xa bʼa achike na ri  qatinamit chuqaʼ ri rubʼanik ri kʼaslem, kʼo chi qʼij qʼij yojatin. Wakami kan qonojel bʼaʼ kʼo qayaʼ chuqaʼ qaxabʼon richin yojatin chuqaʼ yeqatinisaj ri akʼwalaʼ. Ri nachʼajchʼojrisaj awiʼ nel chuqaʼ chi tzij yeʼachʼäj ri aqʼaʼ toq yawaʼ yan qa, toq nqachäp (o nqatzʼäm) xa bʼa achike richin ntïj, toq yojjel pe pa chulubʼäl o toq najäl jun neneʼ. Ri nqachʼäj qaqʼaʼ pa xabʼon kʼo yabʼil yeqaqʼät chuqaʼ kʼo mul xtqaqʼät ruwäch ri kamïk. Ri yaʼ chi apam (o nikʼo apam) jun yabʼil ri nuyaʼ ruma man ütz ta rubʼanik yeʼachʼäj ri qaqʼaʼ. Ruma riʼ we ütz ütz yeqachʼäj ri qaqʼaʼ man xtuyaʼ ta chi qe. We ri pa tinamït oj kʼo wi majun rubʼey ta ri tzʼil taq yaʼ, ütz nqabʼän achiʼel ri israelitas, nqamüq ri achäq (Deuteronomio 23:12, 13).

¹⁶ Chuqaʼ kʼo chi jantapeʼ (o chi jumul) yeqachʼäj ri qatzyaq. Ri kʼo rejqalem chi rij ri qatzyaq ja ri chʼajchʼöj chuqaʼ ütz rubʼanik, man ja ta ri jotöl rajïl o kan achike la chi rubʼanik (tasikʼij 1 Timoteo 2:9, 10). Xa bʼa akuchi (o apeʼ) na oj kʼo, nrajoʼ ütz qabʼanik «ke riʼ ri winäq kan xtkiyaʼ kʼa ruqʼij ri ruchʼabʼäl ri Dios ri Qakolonel» (Tito 2:10, CO).

17. ¿Achike ruma nqachʼajchʼojrisaj ri qachoch chuqaʼ ütz nqabʼän chi re ronojel ri achike e kʼo qikʼin?

¹⁷ Ri qachoch chuqaʼ ri kʼo qikʼin. Stapeʼ man jampeʼ ta rubʼanik ri qachoch chuqaʼ man jampeʼ rupam, kʼo chi chʼajchʼöj chuqaʼ ütz rubʼanik nqabʼän chi ke. Chuqaʼ we kʼo qachʼichʼ kʼo chi chʼajchʼöj ri rij chuqaʼ ri rupam, más toq nqakusaj richin molojriʼïl chuqaʼ rutzijoxik ri Loqʼoläj Wuj. Kʼo ta chi ronojel chʼajchʼöj nqabʼän chi re. Ja riʼ rubʼanik nqayaʼ jun utziläj tzʼetbʼäl. Reʼ kan rukʼamon wi ruma ja röj yojkʼutun chi ri Jehová, ri najowan ri chʼajchʼojinïk, xtukʼïs kiwäch ri yeʼitzelan ri Ruwachʼulew chuqaʼ chi xtukotzʼijaj ruwäch (Apocalipsis 11:18; Lucas 23:43, TNM). Ruma riʼ ri ruchʼajchʼojrisaxik xtqabʼän chi re ri qachoch chuqaʼ ri achike e kʼo qikʼin, kʼo chi tukʼutuʼ chi nqatijoj chik qiʼ chi rij ri chʼajchʼojinïk najowatäj chuwäch ri kʼakʼaʼ kʼaslem chi qawäch apo.

18. ¿Achike rubʼanik nqayaʼ rejqalem Runimajay ri Ajawaren?

 ¹⁸ Ri Runimajay ri Ajawaren. Ruma chupam ri jay riʼ nqayaʼ ruqʼij ri nimaläj Qatataʼ, janila nqayaʼ rejqalem. Nqajoʼ chi jantapeʼ (o chi jumul) chʼajchʼöj chuqaʼ richin ke riʼ chʼajchʼöj nkitzʼët ri winäq yetapon qikʼin. Richin jantapeʼ chʼajchʼöj chuqaʼ ütz rubʼanon ronojel, nkʼatzin nbʼan rucholajem achike yebʼanon ri samaj riʼ. Toq yojtoʼon kikʼin ri samaj riʼ nqakʼüt chi nqayaʼ rejqalem rachoch ri Jehová. Ri nqachʼajchʼojrisaj chuqaʼ ‹nqachojmirisaj› rupam ri qanimajay, jun nimaläj samaj (2 Crónicas 34:10). Ke riʼ chuqaʼ kʼo chi nqabʼän chi re ri akuchi (o apeʼ) yebʼan ri nimaʼq taq qamolojriʼïl.

19. Richin man ntzʼilbʼisatäj ta ri qachʼakul, ¿achike bʼanobʼäl man xkeqabʼän ta, chuqaʼ achike qatoʼik nuyaʼ ri Loqʼoläj Wuj?

¹⁹ ¿Achike más nubʼij ri nachʼajchʼojrisaj awiʼ? Man yeʼabʼän ta bʼanobʼäl ri xa nkitzʼilbʼisaj achʼakul. Ruma riʼ man yojsikʼan ta, man yojqʼabʼär ta chuqaʼ man yeqatïj ta chibʼanik ri aqʼom ri xa nukʼuluj kan chawe yeʼatïj. Stapeʼ ri Loqʼoläj Wuj man nusikʼij ta kibʼiʼ konojel ri bʼanobʼäl nkitzʼilbʼisaj qachʼakul, yerusikʼij naʼoj ri yojkitoʼ richin nqʼax chi qawäch achike ruma ri Jehová tzʼil yerutzʼët. Tqatzʼetaʼ woʼoʼ naʼoj ri nqajoʼ yeqasamajij ruma ri qajowabʼäl chi rij ri Jehová chuqaʼ ri yojkitoʼ richin nqabʼän ri nqa chuwäch rijaʼ.

20, 21. ¿Achike nubʼij ri Jehová chi man tqabʼän, chuqaʼ achike ruma nubʼij chi man tqabʼän?

²⁰ «Ruma ri rusujun kan ri Dios chi qe, kan tqachʼajchʼojrisaj qiʼ chi re ronojel ri xa man chʼajchʼöj ta, richin chi ri qachʼakul y ri qanima kan chʼajchʼöj ta chuwäch ri Dios» (2 Corintios 7:1). Achiʼel nqatzʼët, ri Jehová man nrajoʼ ta chi yeqabʼän bʼanobʼäl ri nkitzʼilbʼisaj ri «qachʼakul» chuqaʼ ri «qanima», nel chi tzij ri rubʼanik yojnukun. Ruma kʼa riʼ man xkeqabʼän ta ri bʼanobʼäl ri xa nukʼuluj kan chi qe yeqabʼän chuqaʼ ri xa nkitzelaj qachʼakul chuqaʼ qanukubʼal.

²¹ Chuqaʼ kan chupam ri 2 Corintios 7:1 nubʼij achike  ruma kʼo chi ‹nqachʼajchʼojrisaj› qiʼ chi ke ri itzel taq bʼanobʼäl. We nqatzʼët, re texto reʼ nubʼij: «Ruma ri rusujun kan ri Dios chi qe». ¿Achike rusujun kan ri Dios? Ja ri nubʼij ri 2 Corintios 6:17 chuqaʼ 18: «Richin [...] yixinkʼül. Rïn xkinok kʼa tataʼaj iwichin rïx». ¡Jun nimaläj urtusanïk! Nubʼij chi xkojrajoʼ achiʼel jun utziläj tataʼaj ri yerajoʼ ri ralkʼwal. Xa xe nubʼij chi qe chi «tqachʼajchʼojrisaj qiʼ [...] richin chi ri qachʼakul y ri qanima kan chʼajchʼöj ta». Ruma riʼ xa kan achiʼel majun qanaʼoj ri ruma ta jun itzel bʼanobʼäl man ütz ta chik xtqakʼwaj qiʼ rikʼin ri Jehová.

22-25. ¿Achike texto yojtoʼon richin man yeqabʼän ta bʼanobʼäl ri yeʼitzelan qachʼakul?

²² «Tawajoʼ kʼa ri Dios [...] rikʼin ronojel awanima. Tawajoʼ [...] chi jun akʼaslem y rikʼin ri anojibʼal» (Mateo 22:37). Ri Jesús xubʼij chi ja pixaʼ reʼ ri más rejqalem chi kiwäch ri chʼaqa chik (Mateo 22:38). Qitzij, ri Jehová rukʼamon nqajoʼ rikʼin ronojel qanima, chi jun qakʼaslem chuqaʼ qanojibʼal. Ruma riʼ kʼo chi nqachajij qiʼ chi kiwäch ri bʼanobʼäl nkiqʼät raqän qakʼaslem o nkitzʼilbʼisaj ri qanojibʼal.

²³ «Ri Dios [...] nyaʼon qakʼaslem, ri kaqʼiqʼ ri nqajiqʼaj, y ronojel ri chʼaqa chik» (Hechos 17:24, 25). Ruma ri kʼaslem jun rusipanïk ri Tataʼixel, ri nimanelaʼ janila nqayaʼ ruqʼij. Ruma riʼ man yeqabʼän ta ri bʼanobʼäl ri nkitzelaj qakʼaslem. Ri man nqachajij ta ri qakʼaslem achiʼel ta majun nqayaʼ ruqʼij ri qasipanïk (Salmo 36:9).

²⁴ «Achiʼel nawajoʼ qa awiʼ rat, kan ke riʼ chuqaʼ keʼawajoʼ ri awachpochel» (Mateo 22:39). Kʼïy mul, ri winäq nbʼanon jun itzel bʼanobʼäl man xa xe ta rijaʼ xtritzelaj riʼ, chuqaʼ yeritzelaj ri e kʼo apo rikʼin. Achiʼel ri yesikʼan, ri rusibʼil ri sikʼ napon kikʼin ri winäq e kʼo apo rikʼin. Ri yebʼanon riʼ nkiqʼäj ri pixaʼ ri nubʼij chi keʼawajoʼ ri awachʼalal chuqaʼ nkikʼüt chi man nkajoʼ ta ri Dios (1 Juan 4:20, 21).

²⁵ «Kan [...] nkinimaj ta kitzij ri qʼatöy taq tzij» (Tito 3:1). E kʼïy tinamït man nyaʼöx ta qʼij yeʼatïj chuqaʼ nkʼojeʼ droga  awikʼin, ruma riʼ ri qitzij taq nimanelaʼ man nqabʼän ta riʼ (Romanos 13:1).

26. a) ¿Achike nqabʼän richin man nqayaʼ ta kan rajowabʼäl ri Dios? b) ¿Achike ruma majun kʼo ta jun más ütz chuwäch ri nakʼwaj jun chʼajchʼöj kʼaslem?

²⁶ Richin man nqayaʼ ta kan rajowabʼäl ri Dios, kʼo chi chʼajchʼöj nqabʼän chi re ronojel ri pa qakʼaslem. Stapeʼ kʼayew nubʼän chi qawäch nqayaʼ kan jun bʼanobʼäl chuqaʼ man yojtzaq ta chik chupam, xkojtikïr na wi xtqayaʼ kan. * Majun kʼo ta jun más ütz chuwäch ri nakʼwaj jun chʼajchʼöj kʼaslem. Ronojel ri nukʼutuj ri Jehová xa utzil chi qe röj (tasikʼij Isaías 48:17). Ri oj chʼajchʼöj nuyaʼ kikotem rikʼin qanima ruma nchʼon ütz chi rij ri Jehová, ri Dios nqajoʼ chuqaʼ yojrajoʼ röj.