1-3. (a) Omolwashike omudalakadi ha shilipaleke kutya okamonamati kaye oka djala nawa noka koshoka? (b) Omolwashike Jehova a hala ovalongeli vaye va kale va koshoka, noshike hashi tu linyengifa tu kale twa koshoka?

NATU tye nee ngeno omudalakadi ota longekida okamonamati kaye opo va dje po. Okwa shilipaleka kutya okaana oka koshwa noikutu yako oya wapala noya koshoka. Omudalakadi oo oku shii kutya oukoshoki ou li oshinima sha fimanenena koukolele wokamonamati. Oku shii yo kutya eholokepo lokamonamati otali dulu oku va fimanekifa ile oku va shekifa ve li ovadali.

² Jehova, Tate yetu womeulu, okwa hala ovapiya vaye va kale va koshoka. Eendjovo daye oda ti: ‘Kovakoshoki, oto kala yo  omukoshoki.’ * (Epsalme 18:27) Jehova oku tu hole, noku shii kutya ngeenge otwa kala ovakoshoki otashi ke tu etela ouwa. Okwa teelela yo Eendombwedi daye di mu fimanekife. Onghee hano, ohatu ka fimanekifa Jehova nosho yo edina laye liyapuki ngeenge otwa kala ovakoshoki notu na elihumbato liwa. — Hesekiel 36:22; lesha 1 Petrus 2:12.

³ Okukala tu shii kutya Kalunga oku hole ovanhu ovo va koshoka ohashi tu linyengifa tu kale ovakoshoki. Otwa hala onghedi yetu yokukalamwenyo i fimanekife Jehova molwaashi otu mu hole. Otwa hala yo okulikaleka mohole yaye. Onghee hano, natu ka konakone kutya omolwashike twa pumbwa okukala ovakoshoki, nonokutya okukala ovakoshoki otashi ti shike nosho yo nghee hatu dulu okukala twa koshoka. Okukonakona oinima ya tya ngaho otaku dulu oku tu kwafela tu didilike mo oinima yonhumba omo tashi dulika twa pumbwa okuninga omalunduluko.

4, 5. (a) Omolwetomheno la fimanenena lilipi twa pumbwa okukala ovakoshoki? (b) Oukoshoki waJehova ou liwetikile ngahelipi meshito laye li wetike?

⁴ Jehova ohe tu wilike yo okupitila moshihopaenenwa shaye. Nomolwaasho Eendjovo daye otadi tu ladipike tu ‘ninge ovahopaeleli vaye.’ (Ovaefeso 5:1) Etomheno la fimanenena molwaashi twa pumbwa okukala twa koshoka ololo kutya: Jehova, Kalunga oo hatu longele, okwa koshoka nomuyapuki moinima aishe. — Lesha Leviticus 11:44, 45.

⁵ Oukoshoki waJehova ou liwetikile meshito laye li wetike, ngaashi naanaa omaukwatya aye makwao mahapu. (Ovaroma 1:20) Edu ola li la shitwa li kale onhele ya koshoka yokukalwa kovanhu. Jehova okwa tula po omidingonoko dopaushitwe odo hadi wapaleke omhepo nosho yo omeva. Eembakiteli donhumba ohadi lundululile oinima oyo ya kaka moinima oyo inai nyika oshiponga. Ovanongononi ohava longifa eembakiteli dimwe da tya ngaho opo va wapaleke po omahooli oo haa nyateke omidingonoko  nosho yo omakako amwe oo haa etifwa kokuliholamwene kwovanhu nokolwisho. Osha yela kutya ‘Omushiti wedu’ okwa lenga oukoshoki. (Jeremia 10:12) Onghee hano, nafye otu na okukala twe u lenga.

6, 7. Omhango yaMoses oya divilika ngahelipi kutya ovo hava longele Jehova ove na okukala va koshoka?

⁶ Etomheno limwe vali molwaashi twa pumbwa okukala ovakoshoki omolwaashi Jehova, Omupangeli weshito alishe, okwa hala ovalongeli vaye va kale va koshoka. Omhango oyo Jehova a li a pa Ovaisrael oya ulika kutya oukoshoki owa pambafana nelongelokalunga. Omhango oya li ya popya kutya omupristeri omukulunhu okwa li e na okulikosha luvali mEfiku lEkwatakanifo. (Leviticus 16:4, 23, 24) Ovapristeri ovo va li moilonga ova li ve na okukosha omake avo nosho yo eemhadi davo fimbo inava yambela Jehova omayambo. (Exodus 30:17-21; 2 Omafimbo 4:6) Omhango oya li yo ya tumbula oinima i li 70 lwaapo oyo ya li hai ningifa omunhu a kale ina koshoka palutu nosho yo paenghedi. Ngeenge Omuisrael a li e li monghalo yonhumba inai koshoka, ka li ta dulu okukufa ombinga momalipyakidilo opalongelokalunga, nongeenge okwe shi ningi, peemhito dimwe okwa li ta dulu okudipawa. (Leviticus 15:31) Keshe oo a li ina hala okuliyelifa panghedi oyo ya li ya tulwa po, mwa kwatelwa okulikosha nokukosha oikutu yaye, okwa li e na ‘okudimwa mo meongalo.’ — Numeri 19:17-20.

⁷ Nonande katu li koshi yOmhango yaMoses, otai tu kwafele tu ude ko nghee Kalunga ha tale ko oinima. Omhango oya li ya divilika kutya ovalongelikalunga ove na okukala va koshoka. Molwaashi Jehova iha lunduluka, ota ka tambula ko ashike elongelokalunga letu ngeenge ‘ola yela nolihe nedilo lasha.’ (Malakia 3:6; Jakob 1:27) Onghee hano, otwa pumbwa okushiiva kutya okwa hala tu kale twa koshoka meenghedi dilipi.

8. Jehova okwa hala tu kale twa koshoka meembinga dilipi da fimana?

⁸ PaMbibeli, oukoshoki owa kwatela mo shihapu shihe fi ashike okukala twa koshoka palutu. Okukala twa koshoka koshipala shaKalunga okwa kwatela mo onghedi yetu aishe yokukalamwenyo. Jehova okwa hala tu kale twa koshoka meembinga nhee da fimana:  oukoshoki wopamhepo, oukoshoki wopaenghedi, oukoshoki wopamadiladilo nosho yo oukoshoki wopalutu. Natu ka konakoneni kutya oitwa oyo oya kwatela mo shike kooshimwe.

9, 10. Okukala twa koshoka pamhepo otashi ti shike, nOvakriste vashili ohava henuka shike?

⁹ Oukoshoki wopamhepo. Oku shi popya paunafangwa, oukoshoki wopamhepo otashi ti okuhalumbakanifa elongelokalunga lashili nomalongelokalunga oipupulu. Eshi Ovaisrael va li va fiya po Babilon ndele tava shuna kuJerusalem, ova li ve na okudulika kelondwelo la nwefwa mo olo tali ti: “Tembukeni ko, inamu kuma oshipo . . . lifeteni.” (Jesaja 52:11) Ovaisrael ova li tava shuna kedu lavo opo va ka tungulule elongelokalunga lashili. Elongelokalunga la tya ngaho ola li li na okukala la koshoka, inali nyatekwa komahongo nosho yo keenghedindjikilile delongelokalunga lOvababilon, odo itadi fimanekifa Kalunga.

¹⁰ Tu li Ovakriste vashili kunena, otu na okukala twa lungama opo tuha nyatekwe komalongelokalunga oipupulu. (Lesha 1 Ovakorinto 10:21.) Otwa pumbwa okukala twa lungama filufilu, molwaashi enwefemo lomalongelokalunga oipupulu oli li apeshe. Moilongo ihapu, eenghulunghedi, eenghedindjikilile nosho yo oinima imwe ikwao ihapu oi na ekwatafano nomahongo omalongelokalunga oipupulu, ngaashi ehongo olo kutya ope na oshinima shi li momunhu osho hashi xupu po ngeenge a fi. (Omuudifi 9:5, 6, 10) Ovakriste vashili ohava henuka eenghedindjikilile odo da kwatela mo omahongo omalongelokalunga oipupulu. * Itatu ka efa nande omafininiko okudja kovanhu vamwe e tu ningife tu nyone omifikamhango dOmbibeli di na sha nelongelokalunga la koshoka. — Oilonga 5:29.

11. Oukoshoki wopaenghedi owa kwatela mo shike, nomolwashike sha fimanenena okukala twa koshoka paenghedi?

¹¹ Oukoshoki wopaenghedi. Okukala twa koshoka paenghedi okwa kwatela mo okuhenuka oluhaelo loludi keshe. (Lesha Ovaefeso 5:5.) Osha fimanenena okukala twa koshoka paenghedi. Opo tu likaleke mohole yaKalunga, otu na ‘okukukuma oluhaelo,’ ngaashi hatu ka mona metukulwa tali landula. Omuhaeli oo ine livela ombedi ‘ita ka fyuulula ouhamba waKalunga.’  (1 Ovakorinto 6:9, 10, 18) Ovanhu va tya ngaho, Kalunga okwe va tala ko ve li ‘ovalinyateki.’ Ngeenge ova dopa okukala va koshoka paenghedi, ‘oshipewa shavo otashi kala efyo etivali.’ — Ehololo 21:8.

12, 13. Omadiladilo neenghatu ohai longele kumwe ngahelipi, nongahelipi hatu dulu okukala twa koshoka pamadiladilo?

¹² Oukoshoki wopamadiladilo. Omadiladilo oo hae linyengifa ovanhu va katuke eenghatu. Ngeenge otwa efa omadiladilo mai a mene omidi momitima detu, otae ke tu ningifa tu longe oilonga inai koshoka. (Mateus 5:28; 15:18-20) Ndele ngeenge otwa kala hatu diladila kombinga yoinima oyo ya koshoka, otashi dulu oku tu linyengifa tu kale tu na eenghedi da koshoka. (Lesha Ovafilippi 4:8.) Ongahelipi hatu dulu okukala twa koshoka pamadiladilo? Shotete, otwa pumbwa okuhenuka omalihafifo oo taa dulu okunyateka omadiladilo etu. * Kakele kaasho, ohatu dulu okuyadifa omadiladilo etu noinima oyo ya koshoka mokukala hatu konakona Eendjovo daKalunga pandjikilile. — Epsalme 19:9, 10.

¹³ Osha fimanenena okukala twa koshoka pamhepo, paenghedi nosho yo pamadiladilo, opo tu likaleke mohole yaKalunga. Oukoshoki meembinga odo owa kundafanwa pauyadi momatukulwa amwe embo eli. Paife natu ka kundafaneni moule ombinga onhine: oukoshoki wopalutu.

14. Omolwashike oukoshoki wopalutu uhe fi ashike oshinima shopaumwene?

¹⁴ Oukoshoki wopalutu owa kwatela mo okukaleka omalutu etu nosho yo omidingonoko detu da koshoka. Mbela oukoshoki wopalutu ou li oshinima shopaumwene osho vamwe vehe na okutya ko sha? Hasho shi na okukala ngaho kovalongeli vaJehova. Ngaashi twa mona nale, Jehova okwa lenga oukoshoki wetu wopalutu, molwaashi otau tu etele ouwa notau mu fimanekifa. Diladila kombinga yefaneko olo la longifwa pehovelo letukulwa eli. Mbela ngeenge owa mono okaana konhumba oko haka kala alushe ka kaka noinaka djala nawa, ito ka kala nande wa limbililwa kutya pamwe  ovadali vako kave na ko nasha nako? Inatu hala okushekifa Tate yetu womeulu ile etumwalaka olo hatu udifa omolweholokepo letu ile onghedi yetu yokukalamwenyo. Eendjovo daKalunga oda ti: “Fye itatu pe omunhu omhito okudina moshinima nande shimwe, oshilongayakulo shetu shi ha shekwe, ndelenee moinima aishe ohatu liholola ofye ovayakuli vaKalunga.” (2 Ovakorinto 6:3, 4) Ndele ongahelipi hatu dulu okukala twa koshoka palutu?

15, 16. Okukala twa koshoka komalutu okwa kwatela mo shike, noikutu yetu oi na okukala monghalo ya tya ngahelipi?

¹⁵ Oukoshoki wokolutu nosho yo eholokepo letu. Nonande omaputuko neenghalo omo tu li oda yoolokafana moshilongo keshe, atusheni ohatu dulu okumona ofewa nomeva a wana opo tu dule okukala hatu likosho pandjikilile, nokukala twa koshoka pauhandimwe nosho yo ounona vetu. Okukala alushe twa koshoka komalutu okwa kwatela mo okukosha omake etu nofewa fimbo inatu lya ile inatu kwata oikulya, konima yokulongifa okandjuwo ile ngeenge twa kosha okaana ile twe ka dula.  Okukosha omake etu nofewa otaku dulu okukelela omikifi nohaku xupifa eemwenyo. Otaku dulu okukelela etandavelo leembuto neembakiteli odo da nyika oshiponga, nokungaho, ohashi kwafele ovanhu vaha kwatwe komikifi doshimhela. Moilongo omo omaumbo ehe na oundjuwo hava pombwa, oyeekelwashi otai dulu okufudikwa, ngaashi sha li hashi ningwa muIsrael shonale. — Deuteronomion 23:12, 13.

¹⁶ Oikutu yetu nayo oya pumbwa okukoshwa pandjikilile opo i kale ya yela notai wapalele. Oikutu yOmukriste inai pumbwa okukala yondilo ile yomoode, ndele oi na okukala ya wapala, ya yela noi shii okufimanekwa. (Lesha 1 Timoteus 2:9, 10.) Kashi na nee mbudi kutya otu li peni, otwa hala eholokepo letu li kale ‘la wapalela elongo laKalunga, Omukulili wetu.’ — Titus 2:10.

17. Omolwashike omaumbo etu nomidingonoko detu i na okukala ya koshoka noya wapala?

¹⁷ Omaumbo etu nosho yo omidingonoko detu. Otashi dulika omaumbo etu kae fi ondilo, ndele oku na okukala a koshoka noku li monghalo iwa, ngaashi eenghalo detu tadi shi pitike. Sha faafana, ngeenge ohatu i kokwoongala nosho yo moilonga yomomapya neehauto, otu na okukendabala oku di kaleka da koshoka meni nokombada. Natu dimbuluke kutya eumbo nosho yo omudingonoko wa koshoka ohai yandje oundombwedi u na sha naKalunga oo hatu longele. Kakele kaasho, ohatu hongo ovanhu kutya Jehova oKalunga a koshoka, nonokutya ovo ‘hava nyono edu, otava ka nyonaunwa po’ nosho yo kutya mafiku Ouhamba waye otau ka ninga edu oparadisa. (Ehololo 11:18; Lukas 23:43) Onghee hano, otwa hala omaumbo etu nosho yo oiniwe yetu i ulike kutya ohatu lihongo okukala tu na eenghedi da koshoka odo tadi tu kwafele tu kale twa wana oku ka kala mounyuni mupe.

18. Ongahelipi hatu dulu okuulika kutya otwa fimaneka Omalupale Ouhamba?

¹⁸ Eenhele detu dokwoongalela. Ohole yetu yokuhola Jehova ohai tu linyengifa tu fimaneke Omalupale Ouhamba, oo e li ondingandinga yelongelokalunga lashili moshitukulwa shetu. Ngeenge ovo vape tave uya kOlupale lOuhamba, otwa hala va kale ve na etaleko liwa li na sha neenhele detu dokwoongalela. Otwa pumbwa alushe okuwapaleka Omalupale Ouhamba noku a kaleka po opo a kale monghalo iwa. Ohatu ulike yo kutya otwa fimaneka  Omalupale Ouhamba mokuninga ngaashi hatu dulu opo tu a kaleke monghalo iwa. Oshi li oufembanghenda okulongifa efimbo letu mokukwafela ‘okuwapaleka nokuvandeka’ eenhele detu dokwoongalela. (2 Omafimbo 34:10) Efinamhango olo otali longo yo nongeenge hatu ongalele mOmalupale Oyoongalele ile meenhele dimwe omolwoyoongalele inini naai ya kula.

19. Otwa pumbwa okuhenuka shike opo tu kale twa koshoka palutu, nOmbibeli otai tu kwafele ngahelipi shi na sha naasho?

¹⁹ Opo tu kale twa koshoka palutu, otu na okuhenuka eenghedindjikilile inadi koshoka, ngaashi okushila omakaya, okulongifa nai oikolwifa nosho yo oinima ihe fi yopaunamiti oyo hai piki ovanhu ile hai kufa omadiladilo ovanhu ponhele. Ombibeli inai tumbula kondadalunde eenghedindjikilile adishe odo inadi koshoka odo di li apeshe kunena, ndele oi na omafinamhango oo taa dulu oku tu kwafela tu shiive kutya Jehova oha tale ko ngahelipi oinima ya tya ngaho. Molwaashi otu shii etaleko laJehova li na sha noinima oyo, ohole yetu yoku mu hola ohai tu linyengifa tu katuke eenghatu odo tadi mu hafifa. Natu ka konakone omafinamhango atano opamishangwa.

20, 21. Jehova okwa hala tu henuke eenghedindjikilile dilipi, notu na okudulika omolwetomheno la fimana lilipi?

²⁰ “Eshi tu na hano omaudaneko e fike apa, ovaholike, tu likosheni kedilo keshe naali lombelela naali lomhepo, fye tu wanifeni eyapulo mokutila Kalunga.” (2 Ovakorinto 7:1) Jehova ina hala tu kufe ombinga moinima oyo hai nyateke omalutu etu nohai nyono po omhepo yetu, sha hala okutya, oikala yetu yopamadiladilo. Onghee hano, otu na okuhenuka oinima oyo hai piki ovanhu, oyo hai nyono po oukolele wopalutu nosho yo wopamadiladilo.

²¹ Ombibeli otai tu pe etomheno la fimana kutya omolwashike tu na ‘okulikosha kedilo keshe.’ Didilika kutya 2 Ovakorinto 7:1 ova hovela tava ti: “Eshi tu na hano omaudaneko e fike apa.” Ovelishe oyo otai popi kombinga yomaudaneko elipi? Ngaashi sha tumbulwa meevelishe detukulwa la tetekela, Jehova okwa udaneka kutya: “Ame ohandi mu tambula, nohandi ningi Xo yeni.” (2 Ovakorinto 6:17, 18) Diladila ashike: Jehova te ku udanekele kutya ote ke ku amena nota ka kala e ku hole ngaashi xe e hole ovanamati  novanakadona vaye. Ndele Jehova ota ka wanifa po ashike omaudaneko oo ngeenge owa henuka edilo “lombelela naali lomhepo.” Itashi ka kala tuu sha nyika oulai okweefa eenghedindjikilile inadi koshoka di tu imbe okukala tu na ekwatafano lopofingo naJehova li na ondilo!

22-25. Omafinamhango opamishangwa elipi taa dulu oku tu kwafela tu henuke eenghedindjikilile inadi koshoka?

²² “Hola Omwene Kalunga koye nomutima woye aushe nomwenyo woye aushe neendunge doye adishe.” (Mateus 22:37) Jesus okwa popya kutya oshipango osho oshinene shi dule aishe. (Mateus 22:38) Otwa wana shili okukala tu hole Jehova. Otu na okuhenuka eenghedindjikilile odo tadi dulu okuxupipika onghalamwenyo yetu ile okunyona po omadiladilo etu oo twa pewa kuKalunga, opo tu dule okukala tu mu hole nomutima wetu aushe, nomwenyo wetu aushe nosho yo neendunge detu adishe.

²³ ‘[Jehova] oha yandjele ovanhu aveshe omwenyo nomufudo noinima aishe.’ (Oilonga 17:24, 25) Omwenyo oo oshali ya dja kuKalunga. Onghee hano, otwa hala okuulika kutya otwa fimaneka oshali ya tya ngaho, molwaashi otu hole Omuyandji wayo. Ohatu henuka onghedindjikilile keshe oyo tai dulu okunyona po oukolele wetu, molwaashi otu shii kutya omunhu oo ta kufa ombinga meenghedindjikilile da tya ngaho ota ulike kutya ina fimaneka nande oshali yomwenyo. — Epsalme 36:10.

²⁴ “Hola omukweni ngaashi ove u lihole mwene.” (Mateus 22:39) Eenghedindjikilile inadi koshoka ihadi kumu ashike ovo tava kufa ombinga mudo, ndele ohadi kumu yo ovo ve li pamwe naavo hava kufa ombinga mudo. Pashihopaenenwa, ovanhu ovo ve li popepi nomunhu oo ha shili omakaya otava dulu okumona oilanduliko iyahameka komwifi womakaya, nonande ihava shili omakaya. Omunhu oo ha yahameke ovo ve li puye ota nyono oshipango shaKalunga osho tashi ti kutya otu na okukala tu hole ovanhu vakwetu. Eenghatu daye otadi ulike yo kutya ke hole shili Kalunga. — 1 Johannes 4:20, 21.

²⁵ “Va dimbulukifa, va dulike kovapangeli nokovakulunhu voshilongo noku va fimaneka.” (Titus 3:1) Moilongo ihapu, okukala u na oingangamifi yonhumba ile oku i longifa okwa indikwa pamhango. Onghee hano, tu li Ovakriste vashili, ihatu kala noingangamifi noihatu i longifa. — Ovaroma 13:1.

26. (a) Opo tu kale mohole yaKalunga, otwa pumbwa okuninga shike? (b) Omolwashike okukala twa koshoka koshipala shaKalunga ku li onghedi ya denga mbada yokukalamwenyo?

 ²⁶ Opo tu likaleke mohole yaKalunga, otwa pumbwa okukala twa koshoka moinima aishe monghalamwenyo. Otashi dulika shi kale shidjuu okweefa po nokuhenuka eenghedindjikilile inadi koshoka, ndele otashi shiiva. * Oyo oyo onghedi ya denga mbada yokukalamwenyo, molwaashi Jehova ohe tu hongo alushe osho tashi tu etele ouwa. (Lesha Jesaja 48:17.) Komesho yaaishe, ngeenge otwa kala twa koshoka, ohatu ka kala tu na ehafo olo hali di mokukala tu shii kutya ohatu fimanekifa Kalunga oo tu hole, nokungaho, ohatu likaleke mohole yaye.