Ghenda ahali omwatsi

Ghenda ahali ebirimo

ESURA 8

Nyamuhanga Anzire Abandu Abayonzo

Nyamuhanga Anzire Abandu Abayonzo

‘Werire okwa bandu berire.’​—ESYONYIMBO 18:26.

1-3. (a) Busana naki mama w’omwana akalhangira athi omwana wiwe akambalha ndeke n’eribya iniana henirye? (b) Busana naki Yehova akanza abaramya biwe ibabya bayonzo, kandi ni kyahi ekikaleka ithwanza eribya ithune bayonzo?

MAMA akambalhaya omwana wiwe ow’obulhume bakabunga. Akalhangira athi akamunabaya ndeke n’esyongyimba siwe sinahenirye. Anakyasi ngoku obuyonzo bukayithaghisibawa busana n’omwana wiwe eribya n’amaghalha awuwene. Kandi anakyasi ngoku emisosere y’omwana yikaleka ababuthi biwe ibakanibwa kwa ndeke kutse nabi.

2 Yehova, Thatha wethu ow’elhubulha, anzire abaghombe biwe ibabya iberire, kutse bayonzo. Ekinywe kiwe kikabugha kithi: ‘Werire okwa bandu b’erire.’ * (Esyonyimbo 18:26) Yehova Nyamuhanga athwanzire; anakyasi ngoku eribya bayonzo kikathughasira kutsibu. Kandi anzire emisosere yethu ng’Abema biwe iyaleka abandi bandu ibamukaniako ndeke. Ni kwenene, ithwe eribya bayonzo n’eribya n’emighendere mibuya kikaha Yehova n’erina liwe eribuyirire by’olhukengerwa.​—Ezekieli 36:22; soma 1 Petero 2:12.

3 Eriminya ngoku Nyamuhanga anzire abandu abayonzo kikaleka ithwabya ithune bayonzo. Thwanzire emibere yethu ey’engebe iya muha olhukengerwa kundi thumwanzire. Kandi thwanzire ithwayibika omo lhwanzo lhwiwe. Busana n’ekyo, thulebaye ekyanga leka ithwabya ithune bayonzo, eribya muyonzo nga kikamanyisaya ki, kandi ngoku thwangabya ithune bayonzo. Erilebya emyatsi ng’eyi kyangana thuwathikya erilhangira nga thunawithe aha thutholere ithwatha syuwania.

BUSANA NAKI THUTHOLERE ITHWABYA ITHUNE BAYONZO?

4, 5. (a) Enzumwa ngulhu eyanga leka ithwabya ithune bayonzo ni yahi? (b) Ebihangikwa bya Yehova ebilhangirikire bikakanganaya bithi ngoku ni muyonzo?

4 Enzira nguma eya Yehova akathusondoleramu ly’erilhangira athi iyo akabya ky’erileberyako. Busana n’ekyo Ekinywe kiwe kikathubwira kithi ‘thumugherereraye.’ (Abanya Efeso 5:1) Eno y’enzumwa ngulhu eyikaleka ithwabya ithune bayonzo: Yehova, Nyamuhanga oyo thukaramaya ni muyonzo, erire, kandi abuyirire omwa mibere yosi.​—Soma Abalawi 11:44, 45.

5 Ngoku ebihangikwa bya Yehova ebilhangirikire bikakanganaya emibere n’emikolere yiwe mingyi, kwa bikana kanganaya bithya obuyonzo bwiwe. (Abanya Roma 1:20) Ekihugho kya hangikawa eribya bwikalho bw’abandu obuhenirye. Yehova abirihiraho n’endegheka eyikaleka omuka n’amaghetse ibyayerya. Omwa kithaka mune ehihuka muthina-muthina ehikahindulha ebindu ebilhue bitsandire eribya by’omughaso. Nibya n’abanyasayansi babirikolesya ehihuka ng’ehi ery’erya emyanya eyuthangire mw’ebighutha n’eyindi myanya eyikatsandibawa omwa mibiiri y’abandu abathatsomene. Ni kwenene Omuhangiki w’ekihugho akalhangira obuyonzo ini mwatsi mukulhu. (Yeremia 10:12) Nethu ku thutholere ithwa bulhangira thuthya.

6, 7. Emighambo ya Musa muya ghumya yithi ngoku abaramya ba Yehova babya batholere ibabya bayonzo?

6 Eyindi nzumwa eyanga leka ithwabya ithune bayonzo yiri yithi, Yehova, Omuthabali wethu, anzire abaramya biwe ibabya bayonzo. Omwa Mighambo eyo Yehova aha Abaisraeli, obuyonzo ibuhambene n’eriramya. Omughambo iniakakanganaya ndeke-ndeke ngoku okwa Kiro ky’Obuhere, omuhereri mukulhu abya atholere iniogha butsira murundi mughuma aliriryo mirundi ibiri. (Abalawi 16:4, 23, 24) Abandi bahereri babya batholere ibanaba okwa byalha n’okwa bisandu byabu bathe bahongera Yehova. (Eriluayo 30:17-21; 2 Emyatsi y’Emigulu 4:6) Emighambo muyathondogholha ebindu nga 70 ebikaleka omundu iniabya murofu kutse mutsandirya ikyaleka iniatha sangira omwa mikonga ey’eriramya. Omuisraeli amabya iniabya mutsandirya, isyanga sangira omw’iramya, kandi anabya amaramya iniane omwa butsandirya, iniakendi ithibwa. (Abalawi 15:31) Omundu wosi-wosi oyukaghana erikwama-kwamania emitheghekere eyiriho ey’ery’eribwa, imwamuli n’eryogha okwa mubiri wiwe n’eryoya esyongyimba siwe, abya atholere ‘iniaghabulirwa hali okwa ndeko.’​—Emiganzo 19:17-20.

7 Nomuthwangabya isithukiri omwa Mighambo ya Musa, Emighambo eyi yikaleka ithwa minya amalengekania wa Nyamuhanga okwa myatsi mingyi. Kilhangirikire ngoku Emighambo muya ghumya ngoku abaramya ba Nyamuhanga babya batholere ibabya bayonzo. Yehova syali ahinduka. (Malaki 3:6) Syanga ligha eriramya lyethu lyamabya isirihenirye kandi iriri ‘mw’ebithisirire.’ (Yakobo 1:27) Kwesi thutholere ithwa minya ebyo akathuyithaghako erikwamana n’omwatsi oyo.

ERIBYA MUYONZO OMWA MESO WA NYAMUHANGA KIKAMANYISAYAKI?

8. Yehova anzire ithwabya ithune bayonzo omu nzira syahi ini?

8 Omwa Biblia, omwatsi ow’eribya muyonzo siry’erikwama kyabya muyonzo okwa mubiri lisa. Eribya muyonzo omwa meso wa Nyamuhanga lihambire okwa mibere yethu yosi ey’engebe. Yehova anzire ithwabya ithune bayonzo omwa nzira ini ngulhu-ngulhu​—bunyakirimu, omwa syongeso, omwa malengekania, n’okwa mubiri. Thulebaye obuli nguma ya kusyo nga yikamanyisayaki.

9, 10. Eribya muyonzo bunyakirimu kikamanyisaya ki, kandi Abakrisitayo ab’okwenene bakayihighulha okuki?

9 Obuyonzo obw’obunyakirimu. Omwa bikuhi, eribya muyonzo bunyakirimu ly’erithendi tswangania eriramya ly’ekwenene n’ery’amabehi. Abaisraeli babere balhua e Babeli bakasuba e Yerusalemu, babya batholere ibowa ekihano kino: ‘Mughende mulhueho, simuthule okwa kindu kithisirire. Muyeraye.’ (Isaya 52:11) Enzumwa ngulhu eyaleka Abaisraeli ibasuba ewabu lyabya iry’eriyasuba-subania eriramya lya Yehova. Eriramya eryo lyabya litholere iryabya irihenirye​—isiritholere likatsandibwa omwa kindu kyosi-kyosi ekithaha Nyamuhanga y’olhukengerwa ng’esyongangirirya n’emitse ey’edini ey’Ekibabeli.

10 Munabwire, ithwe ng’Abakrisitayo ab’okwenene thutholere ithwa yitheya nuku eriramya ly’amabehi silithutsandaye. (Soma 1 Abanya Korinto 10:21.) Thutholere ithwa yitheya okw’eki, kundi esyongangirirya esy’amadini w’amabehi siyitsatsangire ehosi-hosi. Omwa bihugho bingyi, emitse muthina-muthina, emibiiri, n’emirwa bilhuire omwa syongangirirya esy’amadini w’amabehi, ng’amalengekania aw’eribugha indi omundu ali mw’akandu akatheholha. (Omugambuli 9:5, 6, 10) Abakrisitayo ab’ekwenene bakayihighulha okwa mirwa eyiri mw’esyonyikirirya esy’amadini w’amabehi. * Eryubaha abandu isiryaleka thukathwa emisingyi ye Biblia ey’eriramya erihenirye.​—Emibiri 5:29.

11. Eribya muyonzo omwa by’esyongeso mwamuliki, kandi busana naki ni kikulhu eribya ithune bayonzo omwa nzira eyi?

11 Obuyonzo omwa by’esyongeso. Eribya muyonzo omwa syongeso mwamuli eriyihighulha okwa butswatswa obw’omulingo wosi. (Soma Abanya Efeso 5:5.) Ni kikulhu eribya ithune bayonzo omwa by’esyongeso. Ngoku thukendi syalebya omwa sura eyikakwamako ey’ekitabu kino, eriyibika omo lhwanzo lhwa Nyamuhanga, thutholere ithwa ‘sagha obusingiri.’ Abasingiri abathe yisubamu sibendi ‘syasangira omwa bwami bwa Nyamuhanga.’ (1 Abanya Korinto 6:9, 10, 18) Omwa meso wa Nyamuhanga, abandu ng’aba ni baghuma b’okw’abo “ab’esyonye.” Bamathendibya bayonzo omwa by’esyongeso, ‘omwanya wabo asyabya lhuholho lhw’akabiri.’​—Eribisulirwa 21:8.

12, 13. Amalengekania n’emikolere bihambangene bithi, kandi thwangabya thuthi ithune bayonzo omwa malengekania?

12 Obuyonzo omwa malengekania. Amalengekania w’akaleka omundu iniakolha ekindu. Thwamaleka ebirengekanio bibi bikabya omwa menge n’omwa mithima yethu, isikyendi thuthwalira mughulhu muuli thuthe thwakolha ebindu ebithuwene. (Matayo 5:28; 15:18-20) Aliriryo thwamusulya omwa malengekania wethu mw’ebindu ebyuwene, ikyangana thuwathikya eribya n’emibere eyuwene. (Soma Abanya Filipi 4:8.) Ni kyahi ekyanga thuwathikya eribya ithune bayonzo omwa malengekania? Enzumwa nguma ey’erilengekaniako y’eno; thutholere ithwa yihighulha okwa by’eriyitsemesya ebyosi-byosi ebyanga tsandya amalengekania ethu. * Eryongera okw’ekyo, thwangan’usulya omwa malengekania wethu mw’emyatsi eyihenirye omw’igha Ekinywe kya Nyamuhanga mughulhu wosi.​—Esyonyimbo 19:8, 9.

13 Erithoka eriyibika omo lhwanzo lhwa Nyamuhanga, thutholere ithwabya ithune bayonzo bunyakirimu, omwa syongeso, n’omwa malengekania. Esyonzira esy’obuyonzo muthina-muthina esi sikatha syakanibawako kutsibu omwa sindi sura esy’ekitabu kino. Lino thukanaye okwa nzira eya kani​—obuyonzo bw’okwa mubiri.

THWANGABYA THUTHI BAYONZO OKWA MUBIRI?

14. Busana naki obuyonzo bw’okwa mubiri si mwatsi ow’omundu erikwama kya yithwiramu?

14 Eribya bayonzo kinyamubiri mwamuli eriyonza omubiri wethu n’ebithuthimbireko. Mbwino obuyonzo ng’obu ni mwatsi w’omundu eriyithwiramu ahabwiwe indi owundi mundu syatholere akamuhabulha? Kwa bithe bithya okwa baramya ba Yehova. Ngoku thwabirilhangira, obuyonzo bwethu obw’okwa mubiri ni mwatsi mukulhu embere sya Yehova kundi bukathughasira kandi bukaleka abandi bandu ibamukaniako ndeke. Thalengekania okwa ky’erileberyako ekiri okwa nzuko ey’esura eno. Erilhangira mughulhu wosi omwana iniana thunda-thundire kutse iniana mbere kithya-kithya kyangana leka iwathika-thikira ababuthi biwe, kwa bithe? Sithwanzire ekindu kyosi-kyosi ekihambire okwa misosere yethu kutse emibere ey’engebe yethu kikakinia erina lya Thatha wethu ow’elhubulha kutse erileka abandu bakathendi hulikirira omwatsi owa thukathulhughanaya. Ekinywe kya Nyamuhanga kikabugha kithi: ‘Sithukole omwatsi owanga ghalya [“thwikalya,” NW] omundu, neryo omubiiri wethu syaponawe. Nikwa omwa myatsi yosi thukayikanganaya ng’abaghombe ba Nyamuhanga.’ (2 Abanya Korinto 6:3, 4) Ibbwa kwesi, thwangabya thuthi ithune bayonzo okwa mubiri?

15, 16. Eriyitsotsa eryuwene mwamuliki, kandi esyongyimba syethu sitholere isyabya sithi?

15 Eriyitsotsa n’emisosere yethu. Nomwakine indi emirwa n’emibere ey’eribyaho ly’abandu siyiri sosana omwa buli kihugho, ithwe bosi thwangana bana esabbuni n’amaghetse w’eryogha mughulhu wosi n’erilhangira thuthi ithwe haghuma n’abaana bethu thuna henirye. Eriyitsotsa eryuwene mwamuli eribera erikolesya esabbuni thukanaba okwa byalha thuthe thwalya kutse erithulha okwa byalya, wukalhua e bwigha, kandi wabirisangulha kutse erihindulha esyongyimba sy’olhumekeke esya abiritsandya. Erikolesya esabbuni thukanaba okwa byalha kyangana leka ithwa yitheya okwa malhwere neryo ikya lhamya esyongebe syethu. Kyangana wathikya okw’ithendi tsatsanga obuhuka obukaletha amalhwere, neryo ikyaleka abandu ibathakwa amalhwere aw’olhuturuko. Omwa bitsweka ebiri mw’esyonyumba isithe kw’obwigha, bangana thakulira ebikabalhuamo n’eribiswika, ngoku Abaisraeli abakera babya bakakolha.​—Eryibuka Ebihano 23:12, 13.

16 Kandi esyongyimba syethu sitholere isyabya sikoghibwa mughulhu wosi nuku syangabya isina henirye kandi syanga lhangirika ndeke. Si bugha indi esyongyimba sy’Omukristayo sitholere isyabya sy’obughuli bunene kutse esy’omulembe muhya-muhya, aliwe sitholere isyabya isina henirye, kandi isina tholere eriambalhwa. (Soma 1 Timoteo 2:9, 10.) Ahosi-hosi aha thwangabya, thwanzire emisosere yethu ‘iyuwania erikangirirya lya Nyamuhanga Omulhamya wethu.’​—Tito 2:10.

17. Busana naki emiyi yethu n’ebiri muyo bitholere ibyabya ibina henirye n’erisuwa?

17 Emiyi yethu n’ebithuthimbireko. Amanyumba wethu syali yithaghisaya eribya w’ekiika ky’ahaghulhu, aliriryo atholere iniabya iniana henirye n’erisugha gho ndeke ngoku thwanga thoka. Kuthya, thwamabya ithukakolesaya ng’ematoka, epiki-piki kutse eggali thukaghenda okwa mihindano kutse omw’ithulira, thutholere ithwa lengaho erilhangira thuthi bikabya ibina henirye. Isithwibirirawa ngoku omuyi owahenirye n’ebirimu gho bikaha obwema. Kundi nibya, thukakangiriraya thuthi Yehova ni Nyamuhanga omuyonzo, oyukendi ‘syathoghothya abakatsandaya ekihugho,’ kandi thuthi Obwami bwiwe bukisiya ibwa hindulha ekihugho kyethu kino mwa paradiso. (Eribisulirwa 11:18; Luka 23:43) Omwa kwenene, thwanzire emiyi yethu n’ebiri muyo ibya kangania ngoku lino thune mukulha-kulhania emibere ey’obuyonzo eyikendi syabya omwa kihugho kihya-kihya ekikayasa.

Eribya bayonzo okwa mubiri mwamuli eriyonza emibiri yethu n’ebithuthimbireko

18. Thwanga sikya thuthi Ekisenge kyethu ky’Obwami?

18 Aha thukaramiraya. Erianza Yehova likaleka ithwa sikya Ekisenge kyethu eky’Obwami, omwanya owakabya mw’eriramya ery’okwenene. Omughulhu abahya-bahya bakasa aha thukaramiraya, thwanzire iha batsemesya. Eriyonza Ekisenge ky’Obwami n’erisughakyo mughulhu wosi, kikayithaghisibawa nuku kyanga tsemesya abandu. Thukakanganaya ngoku thukisikirye omw’ikolha ekyosi-kyosi ekya thwanga thoka nuku kyangabya ikine omwa mibere eyuwene. Ni lhusunzo erihayo obuthuku bwethu eriwathikya omw’iyonza, kuthya ‘n’erisubya n’eryuwania’ omwanya wethu ow’eriramiryamo. (2 Emyatsi y’Emigulu 34:10) Emisingyi iya n’eyi yikakolha omughulhu thukahindana omwa Kisenge ekikakolerawa mw’Olhuhindano olhunene kutse ahandi aha thwanga kolera emihindano eminene-minene.

ERIYIHIGHULHA OKWA MITSE EYITHISIRIRE

19. Erithoka eribya bayonzo okwa mubiri, ni byahi ebya thutholere ithwa yihighulhako, kandi e Biblia yikathuwathikaya yithi erikwamana n’omwatsi oyu?

19 Eribya bayonzo okwa mubiri, thutholere ithwa yihighulha okwa mitse eyithisirire, ng’erinywa ethaba, erikolesya obwabu bwa nabi, n’erikolesya emibatsi kutse ebindi bindu ebikathamiraya. E Biblia siyiri thondogholha amena w’ebindu ebyosi ebithisirire n’emitse y’esyonye eyikanyirire munabwire, aliriryo yiri mw’emisingyi eyikathuwathikaya eriminya Yehova ngoku akalhangira ebindu ng’ebi. Kundi thunasi Yehova kw’akalhangira emyatsi, ithwe erimwanza kikathusukuma erikolha ekindu ekyanga leka iniathusima. Thulebaye emisingyi ithanu eyiri omwa Masako.

20, 21. Yehova anzire ithwa yihighulha okwa mitse eyiri yithi, kandi ni nzumwa yahi eyangaleka ithwa kolha eki?

20 ‘Neryo inywe banze bethu, kusangwa thuwithe esyondaghane esi, thuyitheghaye okwa bithisirire byosi eby’omubiri n’eby’ekirimu, kandi thusonde eribya ababuyirire ndeke, n’erilendera omwa lhubahwa lhwa Nyamuhanga.’ (2 Abanya Korinto 7:1) Yehova anzire ithwa yihighulha okwa mitse eyikatsandaya omubiri n’amalengekania wethu. Busana n’ekyo, thutholere ithwa yihighulha okwa mitse mibi eyanga tsandya omubiri n’amalengekania wethu.

21 E Biblia yikathuha enzumwa mbuya eyanga leka ithwa ‘yitheya okwa bithisirire byosi.’ Thalebya ngoku 2 Abanya Korinto 7:1 ngoku hakatsuka ihane mubugha hathi: ‘Kusangwa thuwithe esyondaghane esi.’ Esyondaghane syahi? Ngoku kikanibweko omwa milhondo eyiri enyuma, Yehova akalhaghanisaya athi: ‘Nasyabakokya. Nasyabya thatha wenyu.’ (2 Abanya Korinto 6:17, 18) Thalengekania: Yehova akalhaghanisaya erikutheya n’erikwanza nga thatha kw’akanza omwana wiwe. Aliwe Yehova akendi berererya emilhaghe eyi ithunalya yihighulha okwa bithisirire “eby’omubiri n’eby’ekirimu.” Kwesi, ka kyangabya ky’obukiru erileka emitse n’ebindu ebithisirire bikatsandya engolangana mbuya ng’eyi n’obughuma obwa thuwithe na Yehova!

22-25. Ni misingyi yahi eyiri omwa Masako eyanga thuwathikya eriyihighulha okwa mitse eyithisirire?

22 ‘Wanze Omukama Nyamuhanga wawu n’omuthima wawu wosi, n’engebe yawu yosi, n’obulengekania bwawu bwosi.’ (Matayo 22:37) Yesu mwasombolha ekihano eki ng’ekikulhu okwa byosi. (Matayo 22:38) Ku thutholere ithwanza Yehova ya thuthya. Erimwanza n’omuthima wethu wosi, engebe yosi, n’obulengekania bwethu bwosi, thutholere ithwa yihighulha okwa mitse eyanga tsandya amaaka aw’erilengekania awa Nyamuhanga athuha.

23 Yehova akaha engebe n’omuka n’ebindu byosi oko bandu bosi.’ (Emibiri 17:24, 25) Engebe ni kihembo erilhua oku Nyamuhanga. Thwanzire Oyuwathuhakyo, kandi thwanzire ithwa kangania ngoku thusikirye ekihembo ekyo. Thukayihighulha okwa mitse eyosi-yosi eyanga tsandya obuyingo bwethu, kundi thuna kyasi ngoku emitse ng’eyi siyiri kanganaya ngoku thusikirye ekihembo ky’engebe.​—Esyonyimbo 36:9.

24 ‘Wanze mulikyenyu ngoku wuyanzire.’ (Matayo 22:39) Mughulhu mungyi ebithisirire sibiri tsandaya abakabikolha basa aliriryo bikatsandaya n’abali hakuhi nabu. Ng’eky’erileberyako, omuki w’ethaba anganabya w’akabi okwa bathenywayo. Omundu oyukakolha abali hakuhi nayu bo nabi, akathwa ekihano kya Nyamuhanga eky’erianza abalikyethu. Kandi akabiha akabugha athi anzire Nyamuhanga.​—1 Yoane 4:20, 21.

25 ‘Wibukaye abandu bawe, bayolhobeke okwa bathabali, n’ab’ehamuli, n’erikengabo.’ (Tito 3:1) Omwa bihugho bingyi, eribya n’emibatsi mirebe eyikathamiraya kutse erikolesya yo, wukabya iwamathwa ekilhaghiro. Ithwe ng’Abakrisitayo ab’okwenene, sithulibya n’emibatsi eyithahamulirwe kutse erikolesya yo.​—Abanya Roma 13:1.

26. (a) Erithoka eriyibika omo lhwanzo lhwa Nyamuhanga, ni kyahi ekya thutholere ithwa kolha? (b) Busana naki eribya bayonzo embere sya Nyamuhanga y’enzira mbuya ey’engebe?

26 Erithoka eriyibika omo lhwanzo lhwa Nyamuhanga, thutholere ithwabya ithune bayonzo omwa mibere yosi. Erileka n’erisighania emitse eyithisirire si kyolho, aliriryo kikathokekana. * Omwa kwenene, sihali eyindi nzira eyirengire eyi, kundi mughulhu mungyi Yehova akathukangiriraya nuku thubane endundi. (Soma Isaya 48:17.) Ekikulhu kutsibu, eribya bayonzo kyangana leka ithwa yowa buholho busana n’eriminya ngoku thukaha Nyamuhanga oyuthwanzire y’olhukengerwa, neryo ikyaleka ithwa yibika omo lhwanzo lhwiwe.

^ enu. 2 Ekinywe ky’Ekihebrania ekikahindulhawa mwa ‘eriera’ kikanamanyisaya obuyonzo bw’omubiri aliriryo kutsibu-tsibu kikakolesibawa okwa buyonzo bw’obunyakirimu n’omwa by’esyongeso.

^ enu. 67 Erina lyabirihindulhwa.