1-3. (a) Ang’o momiyo min nyathi timo matek mondo wuode onenre maber kendo koler? (b) Ang’o momiyo Jehova dwaro ni joma lame obed maler, kendo ang’o majiwowa mondo wadwar ritore ka waler?

MIYO moro iko wuode mapod tin mondo odhi kamaro. Otimo matek mondo one ni nyathino olwokre kendo neno ni lepe ler. Ong’eyo ni rito ler dwarore ahinya mondo wuodeno obed gi ngima maber. Ong’eyo bende ni yo ma nyathineno nenorego nyiso chal mar jonyuolne.

² Jehova, Wuonwa mae polo, dwaro ni mondo jotichne obed maler. Wachne wacho kama: “Gi ng’a maler inibedi ng’a maler.” * (Zaburi 18:26) Jehova oherowa; ong’eyo ni rito ler marwa en gima konyowa ahinya. Odwaro bende ni  wan kaka Joneno mage wanyis kido mamiyo joma moko wuoyo kuome e yo maber. Kuom adier, bedo joma ler kod rito tim maber biro chiwo duong’, to ok achaye ne Jehova kod nyinge maler.—Ezekiel 36:22; 1 Petro 2:12.

³ Ng’eyo ni Nyasaye ohero joma ler jiwowa mondo warit ler. Wadwaro ni kaka wadak omiye duong’ nikech wahere. Wadwaro bende siko e herane. Koro wanon ane gima omiyo owinjore warit ler, bedo maler oriwo ang’o, kod kaka wanyalo ritore ka waler. Nonruok e yo ma kamano nyalo konyowa ng’iyo kabe nitie kuonde madwarore mondo watimie lokruok.

4, 5. (a) Gima duong’ momiyo onego waritre ka waler en ang’o? (b) Ler mar Jehova nenore nade kuom chwechne ma nenore?

⁴ Yo achiel ma Jehova telonwago en kuom keto ranyisi. Wachne jiwowa mondo ‘wabed joma luwo tim Nyasaye.’ (Jo Efeso 5:1) Gima duong’ momiyo onego waritre ka waler en ma: Jehova, Nyasaye ma walamo, ler e yore duto.—Tim Jo-Lawi 11:44, 45.

⁵ Ler mar Jehova mana kaka thoth kido mage mamoko kod yorene, nenore kuom chwechne. (Jo Rumi 1:20) Piny ne ochwe mondo obed kar dak maler mar dhano. Jehova oseketo chenro mamiyo muya kod pi bedo maler. Kute moko konyo e loko chilo mondo obed gigo ma ok nyal hinyo ji. Josayans osekonyore gi kutego e golo petrol ma pukore oko kod gik mamoko machido alwora manwang’ore nikech timbe ich lach kod wuoro mag dhano. Onge kiawa ni, Jal ma “nochweyo piny” okawo wach ler mapek ahinya. (Yeremia 10:12) Wan bende onego wakawe mapek.

6, 7. Ere kaka Chik Musa ne ojiwo ni ler en gima dwarore kuom jogo ma ne lamo Jehova?

⁶ Gima chielo momiyo onego waritre ka waler en ni Jehova, ma en e Jaloch Man Malo Chutho, dwaro ni joma  lame obed maler. E bwo Chik ma Jehova ne omiyo Jo-Israel, ler ne otudore machiegni ahinya kod lamo. Chik ne onyiso maler ni e Odiechieng Loso Winjruok, jadolo maduong’ nyaka ne lwokre diriyo. (Tim Jo-Lawi 16:4, 23, 24) Jodolo ma ne tayo ne dwarore mondo olwok lwetegi kod tiendegi kapok gichiwo misengini ne Jehova. (Wuok 30:17-21; 2 Weche mag Ndalo 4:6) Chik nokwano yore 70 mopogore opogore mamiyo ringruok ok bed maler kod mamiyo ng’ato ok bed maler e bwo Chik. Ka Ja-Israel moro ne ok ler, ne ok onyal riwore gi jomoko e lamo, nikech timo kamano ne nyalo kelo kum mar tho. (Tim Jo-Lawi 15:31) Ng’ato ang’ata ma ne dagi yore ma ne oket nigi e wach pwodhruok, moriwo lwoko dendgi kaachiel kod lepgi, ne onego ‘ogol oko mar oganda.’—Kwan 19:17-20.

⁷ Kata obedo ni ok wan e bwo Chik Musa, chikno konyowa ng’eyo kaka Nyasaye neno gik moko. E yo manenore maler, Chik nojiwo ni ler ne en gima dwarore kuom joma ne lamo Nyasaye. Jehova pok olokore. (Malaki 3:6) Ok onyal yie gi lembwa kapo ni ok en “maler, kendo ma onge mbala.” (Jakobo 1:27) Omiyo onego wang’e gima odwaro ni mondo watim kuom wachni.

8 Jehova dwaro ni warit ler e yore mage?

⁸ Ei Muma, paro mar bedo maler ok en mana bedo maler e ringrewa kende. Bedo maler e wang’ Nyasaye mulo kit ngimawa duto. Jehova dwaro ni warit ler e yore madongo ang’wen ma gin; e lamo, e tim, e paro, kod e ringruok. Koro wane gima moro ka moro kuomgi ochung’ne.

9, 10. Tiend rito ler e lamo en ang’o, kendo Jokristo madier ok donji e timbe mage?

⁹ Lamo maler. Kokete e yo machiek, bedo maler e lamo nyiso ni ok wariw kanyachiel lemo madier gi ma miriambo. Kane Jo-Israel oa Babulon ka gidok Jerusalem, ne  dwarore ni mondo giwinj weche ma ne okudhi gi much Nyasaye mawacho kama: “Aieuru, . . . kik umul gi moro mak ler; . . . beduru maler.” (Isaiah 52:11) Jo-Israel ne dok thurgi ka wach maduong’ ne en dwoko lamo mar Jehova. Lamono ne nyaka bed maler, ma ok ochide gi puonj, timbe, kod kit dinde mag Babulon ma ok luor Nyasaye.

¹⁰ E kindegi, wan kaka Jokristo madier nyaka watang’ kik lamo mag miriambo ochidwa. (1 Jo Korintho 10:21) Dwarore bedo motang’ kuom wachni, nikech dinde mag miriambo olworowa. E pinje mathoth, chike kod timbe mopogore opogore kod nyasi otudore gi puonj dinde mag miriambo, machalo kaka paro ni gimoro nie iwa madhi nyime gi dak bang’ tho. (Eklesiastes 9:5, 6, 10) Jokristo madier ok donji e timbe motudore gi puonj dinde mag miriambo. * Ok wabi weyo jomoko ochunwa mondo wawe luwo chike mag lamo maler manie Muma.—Tich Joote 5:29.

11. Bedo maler e tim oriwo ang’o, kendo ang’o momiyo dwarore ahinya mondo warit ler e wachni?

¹¹ Bedo maler e tim. Bedo maler e tim oriwo weyo tim terruok e yo moro amora. (Jo Efeso 5:5) En gima dwarore ahinya ni mondo warit timbe maler. Mana kaka wabiro neno e sula maluwo e bugni, mondo mi wasik e hera mar Nyasaye, nyaka ‘wawe terruok.’ Joma terore ma ok lok chunygi “ok nocham gikeni mag pinyruodh Nyasaye.” (1 Jo Korintho 6:9, 10, 18) E wang’ Nyasaye, joma kamago gin e moko kuom, “jo modwanyore.” Ka ok girito ler e timbegi, “kargi nobed . . . tho mar ariyo.”—Fweny 21:8.

12, 13. Tudruok mane mantie e kind paro kod timbe, kendo ere kaka wanyalo ritre ka waler e pachwa?

¹² Ler e paro. Paro kelo tim. Ka wachiwo thuolo mar paro maricho dak e pachwa kod chunywa, gikone wanyalo timo timbe ma ok ler. (Mathayo 5:28; 15:18-20) To ka wapong’o  pachwa gi paro maler, mano nyalo jiwowa mondo warit timbe maler. (Jo Filipi 4:8) Ere kaka wanyalo rito ler e paro? Ok onego wadonji e yo moro amora mar yudo mor manyalo chido pachwa. * E wi mano, wanyalo pong’o pachwa gi paro maler ka wasomo Wach Nyasaye kinde duto.—Zaburi 19:8, 9.

¹³ Mondo mi wasik e hera mar Nyasaye, dwarore ahinya mondo waritre ka waler e lamo, e tim, kod e paro. Rito ler e yoregi owuoye e yo matut e sula mamoko mag bugni. Koro wang’i ane yo mar ang’wen ma en ler mar ringruok.

14. Ang’o momiyo ler mar ringruok ok en mana wach mar ng’ato owuon?

¹⁴ Ler mar ringruok oriwo rito dendwa kod kuonde ma wadakie mondo obed maler. Be ler ma kamano en mana wach ng’ato owuon ma ng’at machielo ok onego odonjie? Mano ok dibed adiera kuom jogo malamo Jehova. Mana kaka osewachi, Jehova dewo ahinya ler marwa mar ringruok ok mana nikech owinjore kodwa, to bende nikech wanyiso kite. Par ane ranyisi motigo e chakruok sulani. Donge neno nyathi mosiko kochido achida kata ma ok rwakre maber miyo iwuoro kaka jonyuolne chalo? Ok dwaher mondo gimoro amora kuom rwakruokwa kata kit ngimawa okel achaye ne Wuonwa manie polo kata miyo wach mwalando obed ma ok kaw mapek. Wach Nyasaye wacho kama: “Ok watim gimoro ma chwanyo ng’ato, ma dimi wach moro yudie e tichwa. E weche duto wanyisore kaka jotich Nyasaye, kwatimo kinda ahinya.” (2 Jo Korintho 6:3, 4) To kara, wanyalo ritore nade ka waler e ringrewa?

15, 16. Timbe mabeyo mag rito ler gin mage, kendo kaka warwakore onego onyis ang’o?

 ¹⁵ Ler marwa kod rwakruokwa. Kata obedo ni timbe kod chal mar kuonde ma ji odakie opogore e piny ka piny, waduto wanyalo nwang’o sabun kod pi moromo mondo walwokre pile kendo wane ni wan kaachiel gi nyithindwa waler. Timbe mabeyo mag rito ler gin kaka logo gi sabun kod pi kapok wachiemo kata mulo chiemo e yo moro amora, bang’ a e cho, bang’ lwoko kod loko ne nyathi matin gik molosore. Logo gi sabun gi pi nyalo geng’o midekre kendo reso ngima. Onyalo geng’o landruok mar kute makelo tuoche, mi kony ji e geng’o tuoche mag diep. E pinje ma udi oger ma ok ni gi choche migoyoe pi, kamoro losruokgo inyalo yiki, mana kaka ne itimo e piny Israel machon.—Rapar mar Chik 23:12, 13.

 ¹⁶ Lepwa bende dwarore ni olwoki ndalo duto mondo gibed maler kendo manenore maber. Ok ochuno ni lep Jakristo nyaka bed ma nengogi tek kata obed fason manyien, to onego obedi maneno maber, maler, kendo mobidhore. (1 Timotheo 2:9, 10) Kamoro amora ma wantie, wadwaro ni rwakruokwa mondo omi ji one “ber mar puonj Nyasaye Jawarwa.”—Tito 2:10.

17. Ang’o momiyo utewa kod alworagi onego obed maler kendo manenore maber?

¹⁷ Utewa kod alworagi. Utewa nyalo bedo ni ok gin mag nyadhi ahinya, kata kamano, onego gibed maler kendo manenore maber kaluwore gi nyalowa. E yo machalo kamano, ka wajotiyo gi mtoka kata ndigni e dhi e chokruok kod tij lendo, wanyalo timo duto mwanyalo mondo waritgi gibed maler kaka nyalore, igi kod oko margi. Wiwa kik wil ni ot maler kod alworane chiwo neno kuom Nyasaye ma walamo. Donge wapuonjo ji ni Jehova en Nyasaye maler, ni obiro ‘ketho joma ketho piny,’ kendo ni Pinyruodhe machiegni biro loko piny ma en kar dakwa obed paradis? (Fweny 11:18; Luka 23:43) Ka kuom adier, wadwaro ni chal mar utewa kod gik ma wan-go onyis jomoko ni kata kindegi wapuonjore bedo gi timbe mag rito ler mabiro dwarore e piny manyien mabiro.

18. Ere kaka wanyalo nyiso luor ne Od Romo marwa?

¹⁸ Kama walemoe. Hera marwa kuom Jehova miyo wanyiso luor ne Od Romo, ma en e kar lemo mar adier e alworano. Ka joma nyien obiro e Od Romo, wadwaro ni gibed gi paro makare kuom kuondewa mag romo. Lwoko kod rito Od Romo dwarore kinde duto mondo osik konenore maber. Wanyiso luor ne Od Romo marwa ka watimo kar nyalowa mondo mi obed maler kendo maber. En thuolo makende mondo wachiw thuolowa mar konyo e timo ler kendo “loso kendo uro” karwa mar lemo. (2 Weche mag Ndalo 34:10) Wechego bende tiyo ka waromo  kuonde ma watimoe chokruoge mag alwora kata mag distrikt.

19. Mondo mi waritre ka waler e ringruok, ang’o ma onego wawe, kendo ere kaka Muma konyowa e wachni?

¹⁹ Mondo mi waritre ka waler e ringruok, onego wawe timbe ma ji ong’iyogo mochido kaka madho ndawa, mer, kod tiyo gi yedhe kata gik mamoko maloko ji wasumbgi kendo mamero, ma ok e yor thieth. Muma ok kwan timbe duto mochido kendo monywandore ma ji ong’iyogo monya e ndalogi, kata kamano, oting’o puonj ma konyowa ng’eyo kaka Jehova nyaka bed ni neno gigo. Nikech wang’eyo kaka Jehova neno gik moko, herawa kuome miyo watimo gik mamiyo oyie kodwa. Wang’ie weche abich moting’o puonj mawuok e Ndiko.

20, 21. Jehova dwaro ni mondo wabed thuolo kuom timbe mage, kendo wach mane maduong’ mamiyo wayie timo kamano?

²⁰ “E momiyo johera, nikech wan gi singruokgo, ber mondo walwokre a e chido mar ringruok kendo mar chuny, mondo wabed maler chuth kuom luoro Nyasaye.” (2 Jo Korintho 7:1) Jehova dwaro ni mondo wabed thuolo kuom timbe manyalo chido ringrewa kendo ketho chunywa tiende ni paro machikowa. Kuom mano, nyaka wawe timbe mamiyo wabedo wasumbinigi mong’ere ni hinyo ringruok kod paro.

²¹ Muma chiwo wach maduong’ mamiyo onego “walwokre a e chido” duto. Ne ni 2 Jo Korintho 7:1 chako kawacho ni, “e momiyo johera, nikech wan gi singruokgo.” Singruok mage? Mana kaka osewach e kwan matindo motelo, Jehova singo ni: “Narwaku, Nabednu Wuoro.” (2 Jo Korintho 6:17, 18) Par ane: Jehova singo ni obiro riti kendo heri kaka wuoro timo ne wuode kata nyare. Kata kamano, Jehova biro chopo singogi mana ka iweyo gik machido  ‘ringruok kendo chuny.’ Nyalo bedo fuwo maduong’ ahinya kara, kinyalo weyo tim moro amora monywandore ma ji ong’iyogo mondo omayi winjruok maber kendo machiegni machalo kamano gi Jehova!

22-25. Puonj mage mag Muma manyalo konyowa weyo timbe ma ok ler ma ji ong’iyogo?

²² “Her Ruoth Nyasachi gi iyi duto, kendo gi chunyi duto, kendo gi riekoni duto.” (Mathayo 22:37) Yesu noyiero chikni kaka maduong’ moloyo chike duto. (Mathayo 22:38) Jehova owinjore yudo hera ma kamano koa kuomwa. Mondo mi wahere gi iwa duto, chunywa duto, kod riekowa duto, nyaka wawe timbe manyalo ng’ado ngimawa kata ketho paro ma Nyasaye nomiyowa.

²³ ‘Nyasaye chiwo ne dhano ngima gi muya miyweyo kod gik moko duto.’ (Tich Joote 17:24, 25, Luo, 2003) Ngima en mich moa kuom Nyasaye. Wahero Jal Machiwe, omiyo wadwaro nyiso luor kuom michno. Wadagi tim moro amora ma ji ong’iyogo manyalo hinyo ngima, nikech wang’eyo ni timbego nyiso achaye maduong’ ahinya kuom mich mar ngimano.—Zaburi 36:9.

²⁴ “Her wadu kaka iherori iwuon.” (Mathayo 22:39) Timbe ma ji ong’iyogo ma ok ler, kinde mathoth hinyo jal ma timogi kaachiel gi joma ni machiegni kode. Kuom ranyisi, bedo machiegni gi iro maa kuom ng’a mamadho ndawa nyalo hinyo jogo ma ok jo ndawa. Ng’at mahinyo joma ni machiegni kode ketho chik Nyasaye ma en ni nyaka waher dhano wadwa. Kendo timbene nyiso ni ok ohero Nyasaye.—1 Johana 4:20, 21.

²⁵ ‘Winjuru joloch gi weg teko.’ (Tito 3:1) E pinje mathoth, nitie yedhe moko ma ka ng’ato obedogo kata tiyo kodgi oketho chik. Kaka Jokristo madier, ok wabed kata tiyo gi yedhe ma chik okwero.—Jo Rumi 13:1.

26. (a) Mondo wasik e hera mar Nyasaye, ang’o ma onego watim? (b) Ang’o momiyo ritruok ka waler e wang’ Nyasaye e kit ngima maberie moloyo?

 ²⁶ Mondo mi wasik e hera mar Nyasaye, onego warite ka waler, ok mana e yo achiel kata yore ariyo, to onego obed kuom yore duto. Weyo kendo bedo mabor gi timbe ma ji ong’iyogo machidogi ok yot, kata kamano onyalore. * Kuom adier, onge kit ngima maberie moloyo nikech kinde duto Jehova puonjowa mondo wayud konyruok wawegi. (Isaiah 48:17) Maduong’ie mogik, kuom ritruok ka waler, wanyalo bedo gi mor mabiro nikech ng’eyo ni wanyiso e yo maber kit Nyasaye ma wahero, mamiyo wasiko e hera mare.