1-3. (a) U mulandu ci uno nyina wa mwana akasininkizizya ukuti umwanakwe aaloleka uwa usaka? (b) U mulandu ci uno Yeova akalondela ukuti aomvi yakwe yaaya ausaka, nupya i cani icikatulenga ukulondesya ukuya ausaka lyonsi?

ELENGANYINI ukuti nyina wa mwana akupekanya umwanakwe ukuti yaye kumwi. Wasininkizya ukuti wamufula nu kumuzwika ivizwalo iviswepe. Amanyile ukuti pakuti umwanakwe aye nu umi usuma, afwile ukumusakamala ningo lyonsi. Wamanya nu kuti imilolekele ya mwana ikalanga vino avyazi yakwe yaaya.

² Yeova, Tata witu uwa mwiyulu, akaalonda aomvi yakwe ukuya ausaka, nanti asanguluke. Baibo ikati: “Uku antu aswepe imyenzo ukailanga ukuya umuswepe umwenzo.” * (Masamu  18:26) Yeova watutemwa; wamanya ukuti ukuya ausaka i cintu icisuma sana. Akaalonda ukuti antu aakatulola swe Nte zyakwe yaamucindika. I cumicumi imilolekele itu ni miyele itu ilaaleta ululumbi kuli Yeova ni zina lyakwe ilya muzilo.—Ezekelo 36:22; welengini 1 Petulo 2:12.

³ Ukumanya ukuti Leza watemwa antu ya usaka kukatulenga ukuya nu usaka. Tukalonda ukuti twamucindika umu umi witu pano twamutemwa. Tukalonda nu kwikala umu kutemwa kwakwe. Lekini lyene tusambilile umulandu uno tulinzile ukuyela nu usaka, na muno calola ukuya ausaka, alino na vino tungatwalilila ukuya ausaka. Cii cili nu kutwazwa ukumanya ndi cakuti pali mumwi muno tukulondekwa ukuzifya pakuti tutwalilile ukuya ausaka.

4, 5. (a) U mulandu ci ucindame sana uno tulinzile ukuyela nu usaka? (b) Uzye usaka wakwe Yeova ukalolekela uli umu vintu vino waumba?

⁴ Icintu conga cino Yeova akacita lino akututungulula, u kutulanga vino tungaamukolanya. Acino Baibo ikatuneenela ukuti: “Mwaezya ukukolana na aliwe.” (Efeso 5:1) Umulandu ucindame sana uno tulinzile ukuyela ausaka aewu: Yeova, Leza wino tukapepa, u wausaka, wasanguluka, nupya u wa muzilo muli vyonsi.—Welengini Aina Levi 11:44, 45.

⁵ Usaka wakwe Yeova ni miyele yakwe alino ni nzila zyakwe vikalolekela muli vino waumba. (Loma 1:20) Insi yaumvilwe iyausaka ukuti antunze yaikalamo. Yeova waumvile insi ni vintu ivyayamo ukuti vyaizifya ivineco, nupya cii cikalenga ukuti umuza na manzi vyazifiwa lyonsi. Utuzizi tumwi tukaomba wa yantu aakaombela umu kuziifya impanga, pano utuzizi tuuto tukaalenga ukuti ivikoona viole nu kuya umuvundo. Aasambilila vyakwe sayansi yakaomvya utuzizi tumwi pali tuuto utwaya sana ni nzala ukuzifya apitikila amafuta na vyuze ivikakowezya insi vino antu ya kaitemwe nupya aakalondesya icuma yakacita. Ukwaula nu kutwisika, ‘uwapanzile insi’ wacindika sana usaka. (Yelemiya 10:12) Nafwe tulinzile ukumukolanya.

6, 7. Uzye Isunde Lyakwe Mose lyakonkomizye uli ukuti usaka walondekwanga sana kuli ya kapepa yakwe Yeova?

 ⁶ Umulandu nauze uno tukalondela ukuya nu usaka, u wakuti Yeova, Kateeka witu uwa Papela-pela, akalonda ukuti aakamupepa yaaya ausaka lyonsi. Umu Masunde yano Leza wapeezile aina Izlaeli, usaka nu kupepa vyalemine sana. Isunde lyalanzile ukuti apa Wanda wa kupeela Impolelwa ya Kupapatila Ukwelelwa Maifyo, simapepo mukalamba wali nu kufulala imiku iili, asi kufulala umuku onga sile. (Aina Levi 16:4, 23, 24) Yasimapepo aali nu kupeela impolelwa kuli Yeova, yaali nu kufulala uku makasa nu ku maulu lino yatatala yapeela impolelwa. (Kufuma 30:17-21; 2 Milandu 4:6) Isunde lyalanzile pa vintu 70 ivikalenga ukuti umuntu aye umukowele. Umwina Izlaeli wensi uwali umukowele ataali nu kupepela pamwi na ya kapepa yauze—limwi-limwi ndi cakuti wafilwa ukuvwila isunde lii, yamumoolanga. (Aina Levi 15:31) Wensi uwakaana ukucita ivingalenga ukuti asangululwe, ukwikako sile nu kufulala alino nu kufula ivizwalo, isunde lyalanzile ukuti, “yalinzile kumusukula umwi uvi.”—Mpendwa 19:17-20.

⁷ Nanti cakuti swemo tusitungululwa ni Sunde Lyakwe Mose, likatwazwa ukumanya vino Yeova akaelenganya pa vintu. Ukwaula nu kupita umumbali, Isunde lyakonkomizye ukuti usaka walondekwanga sana kuli ya kapepa yakwe Leza. Yeova ataasenuka. (Malaki 3:6) Leza atanga azumile upefi witu ndi cakuti usi wausaka nupya “uwa mpomvu.” (Yakobo 1:27) Fwandi tulinzile ukumanya vino Leza akalonda twacita.

8. Uzye amuli vyani muno Yeova akaalonda ukuti tuye ausaka?

⁸ Muli Baibo, ukuya uwausaka kwaluta pa kuisakamala sile umwili. Ukuya uwausaka kuli Leza kukapiliula ukuya nu usaka muli vyonsi. Yeova akalonda ukuti tuye ausaka umu vintu 4—kulikuti mu mipepele, mu miyele, mu melenganyo, nu mu wikalo witu. Lekini tusambilile pali conga na conga.

9, 10. Uzye calola mwi ukuya ausaka umu mipepele, nupya i vyani vino Aina Klistu ya cumi yakasenkako?

⁹ Kuya ausaka umu mipepele. Cii calola umu kuti tutalinzile  ukuuminkanya imipepele ya cumi ni yaufi. Lino aina Izlaeli yaafumile uku Babiloni ukuswilila uku Yelusalemu, yaalinzile ukuvwila amazwi yakwe Leza akuti: “Fumini mu Babiloni! . . . fumini mwenemo muisangulule.” (Ezaya 52:11) Icikalamba cino aina Izlaeli yaafumiile uku Babiloni nu kuswilila uku Yelusalemu, u kuya umu kutandika ukupepa Yeova umu cumi nupya. Ukupepa kuuko kwali nu kuya ukusanguluke—kulikuti ukwaula ivingalenga kukowele, pa mulandu ni vicitwa, alino ni ntambi zya mipepele iya ina Babiloni.

¹⁰ Ndakai, swe Ina Klistu ya cumi tufwile ukucenjela pakuti imipepele itu itaaya ikowele. (Welengini 1 Kolinto 10:21.) Cikalondeka ukucenjela sana, pano imipepele yaufi yaaya konsi-konsi ndakai. Umu mpanga izingi, intambi zipusane-pusane, vino antu yakacita, nu kuzevya kumwi-kumwi, vikauvwana ni mipepele yaufi, wakwe vino yakati kwaya icikafuma umu mwili umuntu ndi wafwa. (Kasambilizya 9:5, 6, 10) Aina Klistu ya cumi yakasenka uku ntambi izyayamo ivizumilo vya mu mipepele yaufi. * Fwemo tutalatala tuzumilizye antu yauze ukutulenga ukusuula ivyaya muli Baibo ivikalanda pa mipepele iyausaka.—Milimo 5:29.

11. Uzye calola mwi ukuya ausaka umu miyele, nupya u mulandu ci uno cacindamila ukuya nu usaka wa musango uwo?

¹¹ Ukuya ausaka umu miyele. Ukuya nu usaka umu miyele cikapiliula ukusenka uku ulalelale uwa misango yonsi. (Welengini Efeso 5:5.) Cacindama sana ukuya nu usaka umu miyele. Tuli nu kusambilila umu cipande icilondelilepo ukuti, nga tukulonda ukwikala umu kutemwa kwakwe Leza, tulinzile ‘ukuleuka uku uzelele.’ Yonsi aasizenzuka nu kuta ulalelale “yatalapyana Uwene Wakwe Leza.” (1 Kolinto 6:9, 10, 18, NW) Yeova akalola antu ya musango uwo ukuti ‘aakacita ya vintu vyawinyi.’ Ndi yavilwa ukuya nu usaka umu miyele, ‘uwikalo wao . . . iimfwa yakwe ciili.’—Umbwilo 21:8.

12, 13. Uzye u kulemana ci ukwaya pa melenganyo ni vicitwa, nupya tungacita uli pakuti tuye na melenganyo yasuma?

 ¹² Ukuya ausaka umu melenganyo. Vino tukaelenganyapo i vikalenga ukuti tucite vimwi. Ndi cakuti tukwelenganya pa viipe lyonsi, wanda umwi tungatandika ukucita ivintu iviipe. (Mateo 5:28; 15:18-20) Nomba ndi tukwelenganya pa vintu ivisuma, tungakwata amaka akucita ivisuma. (Welengini Filipi 4:8.) Uzye tungacita uli pakuti tuye ausaka umu melenganyo? Icintu conga cino tulinzile ukucita, u kusenka uku vya kuizanzya ivingonona amelenganyo itu. * Cuze cino tungacita, u kusambilila Baibo lyonsi pakuti twaya na melenganyo yasuma.—Masamu 19:8, 9.

¹³ Pakuti twikale umu kutemwa kwakwe Leza, cacindama sana ukuti lyonsi twaya ausaka umu mipepele, umu miyele, nu mu melenganyo. Ivintu kwene vii, vyalondololwa ningo umu vipande na vyuze umwi buku kwene lii. Lekini lyene tusambilile pali cakwe 4—ukuya ausaka umu wikalo witu.

14. U mulandu ci uno ukuya nu usaka umu wikalo witu asi lyasi lya pa lwitu sile?

¹⁴ Ukuya ausaka umu wikalo witu cikapiliula ukusakamala ningo imili itu nu kuzifya ningo pano tukaikala. Uzye tufwile sile ukuipingwila sweineco ndi cakuti tulinzile ukuya nu usaka wa musango uu? Awe, asi vino cilinzile ukuya kuli ya kapepa yakwe Yeova. Wakwe vino itusambilila, Yeova akaalonda ukuti tuye ausaka umu wikalo witu asi sile ukuti ivintu vyatuziipila, lelo tukalonda ukuti na antu yauze yacindika Leza. Elenganyini pa cilangililo icili apatandikiile icipande kwene cii. Ndi mukulola umwana ali ni vikwi lyonsi, mungatandika ukwelenganya pa yavyazi ya mwana kwene wiyo ukuti yataya ningo, asi avivyo? Tusilonda ukuti imilolekele itu nanti ivicitwa vitu vyaleenga ukuti antu yaasaalula Tata witu uwa mwiyulu nanti yaakana ilandwe lino tukayasimikila. Baibo ikati: “Swemo tusyakulonda  umwi azane kuluvyanya mu mulimo witu, acino tukwezya na maka kuntaleta intazi. Lelo mu vintu vyonsi vino tukacita tukalanga ukuti mu cumi sweswe aomvi yakwe Leza.” (2 Kolinto 6:3, 4) Uzye tungacita uli pakuti tuye nu usaka umu wikalo witu?

15, 16. Uzye i viyelezyo ci ivikalanga ukuti tuli nu usaka, nupya ivizwalo vitu vilinzile ukuya i vyamusango ci?

¹⁵ Ukuya ausaka umu milolekele itu. Nanti cakuti imicitile ya vintu na kuno antu yakaikala vikapusana-pusana ukulingana ni mpanga, lelo sopo na manzi yakufulala vyene tungavizana pakuti swemo na ana itu twaya ausaka lyonsi. Pa viyelezyo vya usaka paya nu kufulala uku minwe ukuomvya sopo na manzi lino tutatala twatandika ukulya nanti ukupekanya ivyakulya, lino twafuma uku cimbusu, nanti lino twamala ukuzifya akanya. Ukufulala uku minwe ukuomvya amanzi na sopo kungalenga tuicingilile uku ndwala nu kupususya umi witu. Cingalenga  ukuti utuzizi utukaleta indwala tutasalangana uku yantu aingi, nu kucingilila aingi ukukana lwala indwala zya munda. Umu mpanga zino kutaaya ivimbusu vya kwimba nanti ivyayela umu mang’anda, limwi usali ungaazikwa sile pansi, wakwe vino aina Izlaeli aaliko mpiti yacitanga.—Malango 23:12, 13.

¹⁶ Ivyakuzwala navyo vikalondekwa ukufula lyonsi pakuti vyaya ivya usaka nu kuloleka ningo. Asi kuti ivyakuzwala vya Mwina Klistu vilinzile ukuya ivya mutengo sana, nanti vino antu aingi yakakala sana ndakai, lelo vilinzile ukuya iviswepe, ivya usaka, nupya iviliinge. (Welengini 1 Timoti 2:9, 10.) Asi mulandu na kuno tukaikala, tukalonda ukuti imilolekele itu “yaacindika ivisambilizyo vyakwe Leza, Katula witu.”—Tito 2:10, NW.

17. U mulandu ci uno apa mang’anda itu palinzile ukuyela apausaka nupya apakaloleka ningo?

¹⁷ Ukuya ausaka apa ng’anda. Limwi ing’anda itu itanga iye isuma sana, nomba ilinzile ukuya iya usaka nu kuloleka ningo ukulingana na maka itu. Alino ndi tukaomvya motoka nanti injinga pa kuya uku kulongana nu mu mulimo wa kusimikila, tungaezya na maka ukuti vyaloleka ningo. Tutalinzile ukwilila ukuti apa ng’anda itu ndi pakuloleka ningo, pakacitila unte ukuti sweswe ya kapepa yakwe Yeova. Pano kwene, tukasambilizya antu ukuti Yeova Leza u wa usaka, nu kuti ali nu “konona yao akonona insi!” Nupya Uwene wakwe wasya uce usenule insi yonsi ukuya paladaise. (Umbwilo 11:18; Luka 23:43, NW) I cumicumi tukalonda ukuti imilolekele ya mang’anda itu na vyonsi vino twakwata, vyalanga ukuti na ndakai kwene twatandika ukuya ni ciyelezyo ca kuya ausaka icilatwalilila nu mu nsi ipya.

18. Uzye tungalanga uli ukuti tukacindika Ing’anda itu iya Wene?

¹⁸ Icifulo citu ica kupepelapo cilinzile ukuya icausaka. Ukutemwa kuno twatemwa Yeova kukatulenga ukucindika Ing’anda itu iya Wene, icifulo ca kupepa kwa cumi icaela kuno twikala. Lino antu asi Inte Zyakwe Yeova yiza apa Ng’anda ya Wene, tukalonda ukuti iyatemwa vino ikuloleka iya usaka. Ukuziifya Ing’anda ya Wene lyonsi kukalenga ukuti yaloleka ningo. Tukalanga  ukuti twacindika Ing’anda ya Wene ndi tukuizifya lyonsi. I syuko sana ukuomvya insita itu ukwazwilizya “umulimo wakuzifya” icifulo citu ica kupepelapo. (2 Milandu 34:10) Vikwene avino cifwile ukuya na lino twakongana apa Cikulwa ca Ukongano nanti icifulo cuze kuno tukakwatila ukongano unono nanti ukalamba.

19. I vyani vino tulinzile ukusenkako pakuti tuye ausaka umu wikalo witu, nupya Baibo ikatwazwa uli ukucita vivyo?

¹⁹ Pakuti tuye ausaka umu wikalo witu, tulinzile ukusenka uku vintu iviipe na vivyo ivikakowezya, wakwe ukupeepa fwaka, ukumwa sana uwengwa, nanti ukuomvya imilembo iikavulunganya uwongo. Baibo isilanda pa vicitwa vyonsi ivya winyi ivyavula sana ndakai, nomba mwaya ivisinte vya masunde vino tungaomvya ukuti tumanye vino Yeova akayuvwa pa vintu kwene vivyo. Pa mulandu wakuti twamanya vino Yeova akalola ivintu vii, ukutemwa kuno twamutemwa kukalenga twacita ivintu ivikamuzanzya. Lekini tusambilile pa visinte 5 ivya muli Baibo.

20, 21. Uzye Yeova akaalonda ukuti twasenka uku vicitwa vya musango ci, nupya i cani icikaatwazwa ukulondesya ukucita vivyo?

²⁰ “Mwe yacuza, Leza uwacita malayo yaa. Acino tulinzile kufumako ku vintu vyonsi vino vikakowezya mili nga ni mipasi itu. Acino pa koopa Leza twaezya kuya amuzilo.” (2 Kolinto 7:1) Yeova akaalonda ukuti twasenka uku vicitwa ivikakowezya imili itu nu konona imyelenganyizizye itu. Fwandi, tufwile ukusenka uku vicitwa ivyamanyikwa ukuti vikaonona imiili ya antu na melenganyo nu kuyateeka uzya.

²¹ Muli Baibo mwaya amazwi ya maka aakatuneena “kufumako ku vintu vyonsi vino vikakowezya.” Lolini ukuti pali 2 Kolinto 7:1 patandike na mazwi yakuti: “Leza uwacita malayo yaa.” Uzye a malayo ci yaayo? Wakwe vino calandwa umu vikomo ivili papela, kulikuti ku mpela ya cipande 6 cako 2 Kolinto, Yeova walaya ukuti: “Ndamuzengela nu kuya So. Namwe mulaya ana yane.” (2 Kolinto 6:17, 18) Elenganyini icintu usuma: Yeova  walaya ukuti alaamucingilila nu kumutemwa vino isi wa untunze akatemwa umwana wakwe. Nomba Yeova alacita sile vii ndi cakuti mwasenka uku vintu ivikakowezya “imili nga ni mipasi inu.” Fwandi cingipa sana ndi cakuti mwatwalilila ukucita ivya winyi ivingonoona ucuza winu na Yeova!

22-25. Uzye i visinte ci vya muli Baibo ivikatwazwa ukusenka uku vicitwa ivikakowezya umwili?

²² “Uwatemwa Mwene Leza wako nu mwenzo wako onsi, nu umi wako onsi, na mano yako yonsi.” (Mateo 22:37) Yesu walanzile ukuti, lii, lili sunde ilyakulisya pa masunde yonsi. (Mateo 22:38) Vikwene avino Yeova akalondekwa ukuti twamutemwa. Pa kulanga ukuti twamutemwa nu mwenzo onsi, umi onsi, na mano itu yonsi, tulinzile ukusenka uku vintu ivingalenga ukuti tufwe zuwa nanti ukutulenga ukuti tute ukwelenganya ningo.

²³ “[Yeova] akapeela umi nu muza ni vintu vyonsi kuli onsi.” (Milimo 17:24, 25) Umi u wila uwafuma kuli Leza. Twatemwa sana Kapeela wa umi, acino tukalondela ukuti twacindika uwila uwo. Tukasenka uku vicitwa vyonsi ivingatuletela uzanzo, pano twamanya ukuti ivicitwa vivyo vikalanga ukuti umwi ataacindika umi.—Masamu 36:9.

²⁴ “Uwatemwa umuzo ndi vino waitemwa.” (Mateo 22:39) Ivicitwa iviipe visiletela sile intazi umuntu kwene wiyo aakuvicita, vikaletelela na antu yauze. Wakwe ukupeepa fwaka, kukalenga na asipeepa kwene wino akununsya ivyunsi ukuya ni intazi. Umuntu aakaletela intazi antu yauze asiuvwila vino Leza akati tulinzile ukutemwa anji. Nupya ivicitwa viipe ivya muntu vikalanga ukuti atatemwa Leza nanti icakuti angalanda sile pa kanwa ukuti wamutemwa.—1 Yoane 4:20, 21.

²⁵ ‘Lyonsi mwaiusya ukutontela ya kateeka na yao ali pa utunguluzi.’ (Tito 3:1) Umu mpanga izingi, umuntu ndi watakwata nanti ngi cakuti akuomvya imilembo imwi iitazumiliziwa, ala akutama isunde. Swe Ina Klistu, tusikwata nanti ukuomvya imilembo ino isunde lya mpanga ino twikalako lyakaanya.—Loma 13:1.

26. (a) Uzye tulinzile ukucita uli pakuti twikale umu kutemwa kwakwe Leza? (b) U mulandu ci uno cazipila sana ukuti Leza aatulola ukuti fwefwe yausaka?

 ²⁶ Pakuti twikale umu kutemwa kwakwe Leza, tulinzile ukuya ausaka, umu vintu vyonsi asi sile muli vimwi-vimwi. Ukumanya ningo nu kuta ivicitwa ivikakowezya, limwi cingaya i cintu icitale sana, nomba swensi kwene tungakwanisya. * Cumicumi, cii ali cintu cisuma sana cino tungacita umu umi, pano Yeova akatusambilizya ukuti vintu vyatuzipila. (Welengini Ezaya 48:17.) Ni cacindama sana i cakuti, ndi tuli nu usaka, tungauvwa ningo ukumanya ukuti antu yakucindika Leza wino twatemwa, kapya ukucita vivyo, kukatwavwa ukutwalilila ukwikala umu kutemwa kwakwe.