1-3. (a) Vika vie ku lingisa cisemi ua mpuevo ku lelesa muaneni? (b) Omo lia vika Yehova ua tonda vakua ku mu lemesa va pue va ku lela, kaha vika vie ku tu lingisa ku tonda ku pua va ku lela?

CISEMI ua mpuevo ue ku viukisa muaneni nga aya kumo. Ue ku mu tanesa na ku mu zika vuzalo vua cili. Muomu a tantekeya ngecize ku lela ku ntsitu ca kala na seho ku cihindu. A tantekeya naua ngecize cifua ce ku solokelamo muana ci hasa ku neha kasingimiko ni ku sahula visemi.

² Tatetu ua muilu, Yehova ua tonda vangamba veni va pue va ku lela. Lizi lieni ngualio: “Na mukua ku lela u ka limuesa ngue mukua ku lela.” * (Visamo 18:26) Yehova ua tu lema, kaha a tantekeya ngecize ku pua va ku lela ce ku tu  kuasa cikuma. Kaha ua tonda naua ngueni cifua cetu Vakaleho veni ci lingise vantu ku mu singimika. Mua vusunga, ku lela cetu ku ntsitu na vilinga via cili vie ku neha vumpahu, kati kasahuntu, kuli Yehova na lizina lieni lia ku lela.—Ezekiele 36:22; tandenu 1 Petulu 2:12.

³ Ku tantekeya ngecize Njambi ua lema vakua ku lela ce ku tu sindiya ku pua va ku lela. Tu tonda ku yoya cetu ci nehe kasingimiko kuli ikeye muomu tua mu lema. Cikuavo naua muomu tu tonda ku kala mu cilemo ceni. Ngeci mukemuo, tu hilulenu vika tua pande ku puila va ku lela, vika ca lomboloka na vati tu hasa ku pua va ku lela. Eci ku lihilula ci hasa ku tu kuasa ku mona ha vifua vika tua pande ku pangela.

4, 5. (a) Cuma cika ca ku livanga ca pande ku tu lingisa ku pua va ku lela? (b) Vati ku lela ca Yehova ca soloka mu viuma via tanga?

⁴ Njila imo ye ku tu tuamenena Yehova ya pua ku hitila mu lungano. Ngeci Lizi lieni lia tu mamuna ngualio “puenu vakua ku tambuluisa Njambi.” (Efeso 5:1) Cuma ca ku livanga ca pande ku tu lingisa ku pua va ku lela: Yehova Njambi u tue ku lemesa, ua pua ua ku lela mu viose.—Tandenu Levitiku 11:44, 45.

⁵ Ku lela ca Yehova hamo lika na vifua vieni vikuavo, via soloka mu viuma via tangele. (Loma 1:20) Mavu va a tanga ku pua limbo lia ku lela lia vantu. Yehova ua panga viuma vie ku lelesa luhundzi na mema ntsimbu yose. Vamo tulongolo ve ku lelesa mavu mu ku alulula mazilo ku pua viuma ka vie ku liana. Vakua siensia ve ku pangesa ava tulongolo linga va lelese potololi na mazilo akuavo a ve ku panga vantu. Ngue mu tua limuena, ku lela ca kala na seho ku meso a Yehova uze ua ‘tangele mavu.’ (Yelemiya 10:12) Ngeci mukemuo, netu tua pande ku ci haka seho.

6, 7. Vati Lisiko lia Mosesa lia tsindika ngecize ku lela ca tondeka mu ku lemesa Yehova?

 ⁶ Cuma cikuavo ca pande ku tu lingisa ku pua va ku lela, ca pua muomu Yehova Muangana uetu ua tonda ngueni vakua ku mu lemesa va pue va ku lela. Mu lisiko lia hanene Yehova ku Isaleli ya laza, ku lela na ku lemesa viendelele hamo lika. Lisiko lia muesele mpundu ngecize ha litangua lia ku Minina Mata, sasendote ua kama ua pandele ku tana luvali kati lumo lika. (Levitiku 16:4, 23, 24) Vasasendote va kele ha vipanga, va va tumine ku tana ku mavoko na ku mikono ntsimbu kanda va hane vikombelo kuli Yehova. (Ezundu 30:17-21; 2 Mizimbu 4:6) Lisiko lia tumbuile viuma 70 via zualesele muntu ku ntsitu. Kaha uose kaIsaleli ua zualele ka pandele ku lemesa—vose ka vononokele va kele na ku va tsiha. (Levitiku 15:31) Uose kononokele ku lilelesa, ngeci mua, ku tana mu muvila na ku kusa vuzalo vueni, va mu vatuile “ha kati ka lukungulukilo.”—Numelu 19:17-20.

⁷ Vutuhu ka tuesi mu Lisiko lia Mosesa, vunoni lia tu kuasa ku tantekeya visinganieka via Njambi ha viuma. Mua vusunga, Lisiko lia tsindikile ngecize vakua ku lemesa Njambi va pande ku pua va ku lela. Yehova ka alulukile. (Malakiya 3:6) Yehova ue ku tava ku lemesa “cize ka cesi na mazilo.” (Tiango 1:27) Ngeci mukemuo, tua pande ku tantekeya via tonda kuli etu ha cimpande eci.

8. Yehova ua tonda tu lele mu vinjila vika?

⁸ Mu Mbimbiliya, ku lela ka ca lombolokele lika ku lela ku ntsitu. Ku lela ku meso a Njambi ca likuata na viuma viose vi tu linga. Yehova ua tonda ku pua ua ku lela mu vinjila viuana via seho—mu ku lemesa, mu vilinga, mu visinganieka na ku ntsitu. Tu lilongesenuvio cimo ku cimo.

9, 10. Vika ca lomboloka ku lela mu ku lemesa, kaha vika va na pande ku viana Vakua Kilistu?

 ⁹ Ku lela mu ku lemesa. Ku handeka muvatu, ku lela mu ku lemesa ca lomboloka kati ku pandakana ku lemesa ca vusunga na ca makuli. Omo vaIsaleli va tundile ku Mbambilone mu ku hiluka ku Yelusalema va pandele ku niunga eci cimamuna: “Fumenuko, tuhukenu kuze, kati mu kuate cimosi ca ku zuala; . . . Livukisienu.” (Isaya 52:11) Cuma ca katete ca lingisile vaIsaleli ku hiluka kuimbo ca puile ku ka putuka lueka ku-lemesa ca Vusunga. Ku lemesa caco ca pandele ku pua ca ku lela—kati ca ku kuita mazilo a vilongesa na vilinga vie ku sahula Njambi via ku Mbambilone.

¹⁰ Lelo, etu vakua Kilistu va vusunga tua pande ku zangama linga ku lemesa ca makuli kati ci tu zualese. (Tandenu 1 Kolintu 10:21.) Tua pande ku zangama muomu ku zuala ca ku lemesa ca makuli ci na lisanduoka kuose. Mu vifuti via vingi, cingi ca visemua na vilika via likuata na vilongesa via makuli, ngeci mua cilongesa ca muono ka ue ku-tsa. (Ekelesiaste 9:5, 6, 10) Vakua ku lemesa mu vusunga ve ku viana ku lihaka mu viuma via likuata na ku lemesa ca makuli. * Ka tu ka tavesa ntsindiye ya vakuetu i tu lingisile ku pokola vitume via Yehova ku tuala ha ku lemesa ca ku lela.—Vilinga 5:29.

11. Ku lela mu vilinga ca lomboloka vika, kaha vika ca puila ca seho ku pua va ku lela mu njila eyi?

¹¹ Ku lela mu vilinga. Ku lela mu vilinga ca ambatela kumo na ku viana vupangala vua vifua viose. (Tandenu Efeso 5:5.) Ku lela mu vilinga ca pua ca seho. Ngue mu tu ka lilongesa mu kapitulu ka na hatako, linga tu kale mu cilemo ca Njambi, tua pande ku ‘Tina vupangala.’ Muomu vose ka va likela vupangala “ka va ka suana vuangana vua Njambi.” (1 Kolintu 6:9, 10, 18) Ku meso a Njambi, vantu  va cifua eci, vali ha kati ka vaze “vakua ku pihilila” cikuma, kaha nga ka va lilelesa “mutamba uavo . . . ku-tsa ca mu civali.”—Ku-Solola 21:8.

12, 13. Ku likuata cika ca kala ha visinganieka na vilinga, kaha vati tu hasa ku pua va ku lela mu visinganieka?

¹² Ku lela mu visinganieka. Visinganieka vie ku koka vilinga. Nga tu tavesa visinganieka via ku pihia vi tunge mu mitima na vuongo vuetu, tu ka linga vilinga via mazilo ntsimbu ino ni ku lutue. (Mateo 5:28; 15:18-20) Vunoni ku sulisa mitima yetu na visinganieka via ku lela, ci ka tu sindiya ku linga via cili ntsimbu yose. (Tandenu Filipu 4:8.) Vati tu hasa ku kala na visinganieka via ku lela? Ca ku livanga, tua pande ku viana nkala vueho vu pihisa visinganieka vietu. * Cikuavo naua, tu hasa ku sulisa vuongo vuetu na visinganieka via ku lela mu ku lilongesa Lizi lia Njambi.—Visamo 19:8, 9.

¹³ Linga tu kale mu cilemo ca Njambi, ca pua ca seho ku lela mu ku lemesa, mu vilinga na mu visinganieka. Evi vifua va vi simutuila cikuma mu tupitulu tukuavo tua mukanda uno. Mu ntsimbu ino tu ci simutuilenu ca mu ciuana—ku lela ku ntsitu.

14. Omo lia vika muntu ka pandele ku mona ku lela ku ntsitu ku pua cimpande ca pande lika ikeye?

¹⁴ Ku lela ku ntsitu ca lomboloka ku lela ku muvila na ku lelesa vikuata vietu. Vuno eci ku lela cetu ca lomboloka ngecize ka kuesi veka naua va na pande ku lisosomua naco ni? Ca cikalu kuli vakua ku lemesa Yehova. Muomu ngue mu tu na lilongesa, ku lela ku ntsitu ca kala na seho kuli Yehova kati lika muomu ce ku tu kuasa, vunoni muomu vi tue ku linga vie ku solola cifua ceni. Aci singaniekenu ha cimueso ci li ku vuputukilo. Ku mona muana ua mazilo ntsimbu  yose ce ku mi lingisa ku singanieka vati vafua visemi veni, ni vati? Mua vusunga ka tu tondo cifua ci tue ku monekelamo ni vilinga vietu vi nehe kasahuntu kuli Tatetu ua muilu ni vi tanganese muzimbu u tue ku ambulula. Lizi lia Njambi ngualio: “Kati mu linge na cimo cahi ca ku suntsuisa, linga vipanga vietu vi zele aha ha vi ku payela; vunoni ku viuma viose tu litumbule ngue vakua ku pangela Njambi.” (2 Kolintu 6:3, 4) Vati tu hasa ku lela ku ntsitu?

15, 16. Viuma vika vie ku tu kuasa ku pua va ku lela, kaha vati vua pande ku pua vuzalo vuetu?

¹⁵ Ku lela cetu ku ntsitu na cifua ci tue monekelamo. Vutuhu visemua na cifua ca ku yoya via liseza-seza hano ha mavu, tu hasa ku uana njapau na mema a cili a ku tana linga netu na vana vetu tu pue va ku lela ntsimbu yose. Viuma vie ku tu kuasa ku pua va ku lela via pua ku tana  ku mavoko na njapau na mema ntsimbu kanda tu lie ni tu kuate ku via-ku-lia, ni mu nima ya ku likuasa, ni vene mu nima ya ku tanesa ni ku zika muana. Ku tana ku mavoko na njapau ce ku ohiela ku mavezi, kaha ci hasa ku niunga miono. Ci hasa ku vindika tulongolo va ku pihia, vaze ve ku koka mavezi a ku pulukala. Ku vihela ka kua kele vindzivo via ku lihengela, citava ku sitika via mu zimo ngue mu va lingile vaIsaleli laza.—Ndeutelonomi 23:12, 13.

¹⁶ Vuzalo vuetu navuo tua pande ku vu kusa ntsimbu yose linga vu lele na ku soloka vuino. Kaha ka vua pandele ku pua vua ndando ya kama ni vua vuha, vunoni vua pande ku pua vua cili, vua ku lela kaha vua kasingimiko. (Tandenu 1 Timoteo 2:9, 10.) Kuose ku tuli, tu tonda cifua ci tue ku monekelamo ci “talike luhande lua Njambi Muovole uetu mu viuma viose.”—Tito 2:10.

17. Omo lia vika hembo lietu na vikuata vietu via pande ku pua via cili na ku soloka vuino?

¹⁷ Hembo lietu na vikuata vietu. Vutuhu halumo ndzivo yetu kati ya cili cikuma, vunoni ya pande ku pua ya ku lela na ku soloka mua cili. Cipue nga tua kala na likalu ni nkala mendelo a kuya nao mu ku kunguluka ni mu lihia, tua pande ku lihakela kapandi ka ku a lelesa mu kati na hambandza. Vulukenu ngecize limbo lietu na vikuata vietu nga via ku lela vie ku hana vukaleho vua kama. Na laza, tue ku longesa vantu nguetu Yehova ua pua Njambi ua ku lela, kaha tangua a “ku enieka vaze venieka mavu,” na ku pangesa Vuangana vueni mu ku alulula ano mavu ku pua palandaizi. (Ku-Solola 11:18; Luka 23:43) Mua vusunga, tu tonda cifua ci ye ku solokelamo ndzivo yetu na vikuata vietu ci muese ngecize tuli na ku lilongesa ku lela cize ci ka tu tavesa ku yoya mu mavu a aha.

18. Vati tu hasa ku muesa kasingimiko ku ndzivo ya Vuangana?

¹⁸ Cihela ci tue ku lemesela. Ku lema Yehova ce ku tu lingisa ku singimika Ndzivo ya Vuangana, muomu ca pua cihela ci tue ku mu lemesela. Tu tonda vose vangendzi vezako va  sangale cihela ci tue ku lemesela. Ku komba na ku viukisa Ndzivo ya Vuangana ntsimbu yose ce ku i lingisa i pue ya cili na kuya vantu ku mitima. Tue ku muesa kasingimiko ku Ndzivo ya Vuangana mu ku i niunga mua cili. Ca pua ku vezika ca kama ku lihana linga tu ka kombe na “ku sungamesa na ku viukisa” cihela cetu ca ku lemesela. (2 Mizimbu 34:10) Evi tua pande ku vilinga cipue nga tu likungulula ku Ndzivo ya Viuano na vihela vikuavo via viuano.

19. Linga tu lele ku ntsitu vika tua pande ku viana, kaha vukuasi vuka tu uana mu Mbimbiliya ha cimpande caco?

¹⁹ Linga tu lele ku ntsitu, tua pande ku viana mazilo na vilinga via vipi, ngeci mua ku sipa, ku penda, na ku pangesa vidroga ni viuma vieka vie ku zaluisa vuongo. Mbimbiliya ka ya tumbuile mazina a vilinga via vipi viose vi liko lelo lino, vunoni ya kala na vitume vie ku tu kuasa ku nongonona vati Yehova ue ku ivua ku mutima ha vilinga viaco. Ku tantekeya visinganieka via Yehova ha vimpande evi, cilemo cetu kuli ikeye ce ku tu lingisa ku linga vize vi mu vuisa ndzolela. Tu hilulenu vitume vitanu via mu Mbimbiliya.

20, 21. Vilinga vika Yehova a tonda tu viane, kaha vusunga vuka vua kama vu tu lingisa ku mu ononoka?

²⁰ “Vakua cilemo cetu, omo tu li na matavasiano ano, tu lilelesienu ku mazilo ose a ku muvila . . . a ku cimbembesi, mu ku tantuluisa ku-lela na vuoma kuli Njambi.” (2 Kolintu 7:1) Yehova ua tonda kati tu pihise muvila na sipilitu ni nguetu vuongo vuetu. Ngeci mukemuo tua pande ku viana vilinga via ku pihia vize vie ku tengula muvila na visinganieka.

²¹ Mbimbiliya ya solola vusunga vua kama vu tua pande ku ‘lilelesela ku mazilo ose.’ Mukanda ua 2 Kolintu 7:1 nguauo: “Omo tuli na matavasiano ano.” Matavasiano aka? Ngue mu via muesa vinimbu via ku lutue, Yehova ua kulahesa ngueni: “Nji ka mi tambula, Kaha nji ka pua Isuenu.”  (2 Kolintu 6:17, 18) Aci singaniekenu: Yehova ua kulahesa ku mi niunga na ku mi lema ngue cisemi mua lema muana. Vunoni Yehova a puisamo lika aa mezi noho mu viane mazilo a ku ‘muvila na sipilitu.’ Ngeci mukemuo, ci ka pua vuheve vua kama, ku tavesa vilinga via ku pihia vi tu honouese ku likuata vusamba vua kama ngeci na Yehova.

22-25. Vitume vika vi hasa ku tu kuasa ku viana vilinga via mazilo?

²² “U ka lema muangana Njambi yove na mutima uove uose, na muono uove uose, na mana ove ose.” (Mateo 22:37) Yesu ua muesele ngecize eli likelio Lisiko lia kama ku hiana ose. (Mateo 22:38) Yehova ua fuila ku tambula cilemo caco kuli etu. Kaha linga tu mu leme na mutima, muono na mana etu ose, tua pande ku viana vilinga vize vi hasa ku vatuisila muono uetu ni ku zaluisa vuongo vua tu hana Njambi.

²³ “[Yehova] ua hana kuli vose muono, na muku na viuma viose.” (Vilinga 17:24, 25) Muono ua pua vuana vua tu hana Njambi. Kaha tua mu lema, ngeci mukemuo tu tonda ku singimika vuana vuaco. Tue ku viana nkala vilinga vie ku kaluisa cihindu cetu, muomu tua tantekeya ngecize vilinga viaco vie ku muesa kasahuntu ka kama ku vuana vua muono.—Visamo 36:9.

²⁴ “U ka lema mukuenu ngue ove ivene.” (Mateo 22:39) Vintsimbu via vingi, vilinga via ku pihia ka vie ku kokela visoti kuli uze a vi linga lika, vunoni na kuli vaze vali neni. Ca ku muenako, mbunga ya vaze ka ve ku sipa ve ku kala na visoti via cihindu omo lia ku kala na vakua ku sipa. Uose ue ku yandesesako vakuavo omo lia vilinga vieni, ali na ku tsiha lisiko lia Njambi lia ku lema vakuetu. Kaha ue ku muesa naua ngecize cilemo ceni kuli Njambi ca makuli.—1 Yoano 4:20, 21.

²⁵ ‘Tamunukenu kuli vakua ku sika, na kuli vaze vali na mpoko.’ (Tito 3:1) Mu vifuti via vingi, ku kala ni ku pangesa vimo vidroga ca pua ku tsiha lisiko. Mu ku pua Vakua  Kilistu, ka tua pandele ku kala ni ku pangesa viuma vi lia vindika lisiko lia cifuti.—Loma 13:1.

26. (a) Linga tu kale mu cilemo ca Njambi, vika tua pande ku linga? (b) Omo lia vika ku pua va ku lela cikeco ku yoya ca cili cikuma?

²⁶ Linga tu kale mu cilemo ca Njambi, tua pande ku pua va ku lela, kati mu cifua cimo ni vivali, vunoni mu vifua viose. Ku likela na ku viana vilinga vie ku tengula kati ca casi, vunoni citava. * Mua vusunga, eci cikeco ku yoya ca cili, muomu Yehova ue ku tu longesa vize vi tu kuasa ntsimbu yose. (Tandenu Isaya 48:17.) Cikumakuma, ku pua va ku lela ci ka tu nehela ndzolela ya ku tantekeya ngecize vilinga vietu vie ku lingisa vantu ku singimika Njambi u tua lema, na ku tu kuasa ku kala mu cilemo ceni.