Bzimogeni bzinthu bzimwebzi

Ndokoni pa mbuto ya misolo ya nkhani

MSOLO 8

Mulungu Ambafuna Wanthu Wakucena

Mulungu Ambafuna Wanthu Wakucena

‘Kwa munthu omwe ambapitiriza kukhala wakucena, imwepo mun’dzalatizambo kukhala wakucena.’—PSALYMO 18:26.

1-3. (a) Thangwe ranyi mai ambawonesesa kuti mwana wace adacena pomwe akanati kucoka naye pa mui? (b) Thangwe ranyi Yahova an’funa kuti atumiki wace akhale wakucena, ndipo n’ciyani cingatilimbise kufuna kupitiriza kukhala wanthu wakucena?

MAI AKAFUNA kucoka kuti akazunge na mwana wace mng’ono, iwo ambawonesesa kuti mwanayo adacena, ndipo bzakubvala bzace bzidacenambo. Iwo ambadziwa kuti khonkho ndakufunika kwene-kwene kuti mwanayo akhale na thanzi labwino. Ndipo ambazindikirambo kuti mawonekedwe ya mwanayo yangalewe bzizinji bza abereki wace.

2 Yahova, Baba wathu wa kudzulu, an’funa kuti atumiki wace ambakhale wakucena. Fala lace limbati: ‘Kwa munthu omwe ambapitiriza kukhala wakucena, imwepo mun’dzalatizambo kukhala wakucena.’ * (Psalymo 18:26) Yahova ambatifuna, ndipo iye an’dziwa kuti tikapitiriza kukhala wanthu wakucena, tin’dzakhala na moyo wabwino. Pakuti ndife Mboni zace, iye ambafunambo kuti wanthu omwe ambatiwona alewe bzinthu bzabwino bza Mulungu wathuyo. Kulewa cadidi, mawonekedwe yathu na bzicito bzathu bzabwino bzin’dzapasa mbiri Yahova, m’mbuto mwa kumunyozesa.—Zakiyeri 36:22; werengani 1 Pedru 2:12.

3 Kudziwa kuti Mulungu ambafuna wanthu wakucena kumbatilimbisa kuti tipitirize kukhala wakucena. Ifepano tin’funa kulemekeza Yahova na momwe timbakhalira pa moyo wathu thangwe timbamufuna. Ndipo, tin’funambo kupitiriza kufunidwa na iye. Tenepo, mbatiwoneni thangwe lomwe tin’funikira kupitiriza kukhala wakucena, bzomwe bzimbathandauza kukhala wakucena pabodzi na momwe tingapitirizire kukhala wakucena. Kudziwa bzinthu bzimwebzi kungatithandize kuwona penu pana mbali zomwe tikadafunikira kulungamiza.

THANGWE RANYI TIN’FUNIKA KUKHALA WANTHU WAKUCENA?

4, 5. (a) Kodi ndiponi thangwe libodzi lomwe limbacitisa kuti tifune kukhala wanthu wakucena? (b) Kodi kucena kwa Yahova kumbawonekera tani pa bzinthu bzomwe iye adalenga?

4 Yahova ambatipfunzisa na ciratizo cace. Fala lace limbatiuza kuti tikhale ‘wanthu wakutewezera Mulungu.’ (Wayefezo 5:1) Thangwe libodzi lomwe limbacitisa kuti tifune kukhala wanthu wakucena ndakuti Yahova, Mulungu omwe ifepano timbam’namata, ngwakucena m’bzinthu bzense.—Werengani Mwambo 11:44, 45.

5 Ninga momwe bziriri na makhalidwe mazinji ya Yahova, kucena kwace kumbawonekerambo pa bzinthu bzomwe iye adalenga. (Waroma 1:20) Dziko la pansi lidakonzedwa kuti likhale mui wakucena wa wanthufe. Ndipo Yahova adakonza dzikoli kuti limbacenese lokha mphuwe yomwe timbapumayi pabodzi na madzi. Tulombo tunango tumbaphata basa lakucenesa bzinthu bzinango bzakuipa kuti bzireke kukhala ngozi kwa wanthu. Ndipo wanthu omwe ambapfunza siyensiya, ambaphatisa basa tulombo tumweto kuti acenese mafuta pabodzi na bzinthu bzinango bzakunyosedwa na wanthu wadyera bzomwe bzimbapswipiza mphuwe. Bzinkuwonekeratu kuti Mulungu ‘omwe adalenga dziko la pansiri, ambawona nkhani ya kucena kukhala yakufunika kwene-kwene. (Jeremiya 10:12) Ifepano tin’funikambo kumbaiwona tenepoyo.

6, 7. Kodi Cakutonga ca Mozeji cikhalatiza tani kuti wanthu omwe akhanamata Yahova akhafunikira kukhala wakucena?

6 Thangwe linango lakuti timbafune kukhala wanthu wakucena ndakuti Yahova, omwe ni Mkonzi Mkululetu wa bzakutonga, an’funa kuti atumiki wace akhale wakucena. Cakutonga comwe Yahova akhadapasa Ajirayeri, cikhalatiza kuti kukhala wakucena kukhali kwakufunika kwene-kwene kuti iwo anamate Mulungu. Cakutongaco cikhaleweratu kuti pa Nsiku ya Mwambo Wakumpsinkhira Pikado, mkulu wa ansembe akhafunika kusamba, sikuti kabodzi kokha, koma kawiri-kense. (Mwambo 16:4, 23, 24) Ndipo, pakucita mabasa yawo, wansembe akhafunikira kusamba m’manja na m’minyendo pomwe akhanati kuyamba kupereka nsembe kwa Yahova. (Kufuluka 30:17-21; 2 Nkhani 4:6) Cakutongaco cikhandandalikambo bzinthu 70 bzomwe bzingadacitisa kuti wanthu akhale wakupswipa kwa Mulungu. Ndipo Mjirayeri akakhala wakupswipa, iye akhacita lini mbali pa kunamata Mulungu, ndipo nthawe zinango iye akhaphedweratu. (Mwambo 15:31) Munthu ali-wense omwe akhalamba kuteweza mwambo wakubzicenesa, omwe ukhaphatanidzambo kusamba m’thupi na kufula bzakubvala, iye akhaphedweratu.—Mirewengo 19:17-20.

7 N’cadidi kuti ifepano tiri lini pomwe pansi pa Cakutonga ca Mozeji. Tsono cakutongaco cimbatithandiza kudziwa momwe Mulungu ambaiwonera nkhani ya kukhala wakucena. Cakutongaco cikhalatiziratu padeca kuti wanthu omwe akhanamata Yahova akhafunika kukhala wakucena, ndipo Yahova alibe kucinja. (Malakiya 3:6) Kuti iye abvume kunamata kwathu, ifepano tin’funika kukhala wanthu ‘wakusaya nthonsa.’ (Tiyago 1:27) Ndipopa, tin’funikira kudziwa bzomwe iye ambadikhirira kwa ifepano pa nkhani imweyi.

BZOMWE BZIMBATHANDAUZA KUKHALA WAKUCENA PAMASO PA MULUNGU

8. Kodi Yahova ambadikhirira kuti ifepano tikhale wakucena m’mbali ziponi za moyo wathu?

8 M’Bibliya, kukhala wakucena kumbandothandauza lini kukhala wakucena mwa kuthupi. Kukhala wakucena pamaso pa Mulungu kumbathandauza kukhala wakucena m’mbali zense za moyo wathu. Yahova ambadikhirira kuti ifepano tikhale wakucena m’mbali zinai za moyo wathu, zomwe ni mwauzimu, m’makhalidwe, m’makumbukidwe na mwa kuthupi. Mbatiwoneni mbali ibodzi na ibodzi.

9, 10. Kodi bzimbathandauza ciyani kukhala wakucena mwauzimu, ndipo Akristau wacadidi ambatcenkha ciyani?

9 Kucena mwauzimu. Kukhala wakucena mwauzimu kumbathandauza kuleka kusanganiza kunamata kwacadidi na kunamata kwakunama. Pomwe Ajirayeri adacoka ku Babulo, acibwerera ku Jeruzalemu, iwo adauzidwa na Mulungu kuti: ‘Cokani m’mwemo, ndipo lekani kukhuya cinthu ciri-cense comwe n’cakupswipa! . . . Khalani wakucena.’ (Zaiya 52:11) Ajirayeriwo akhabwerera ku dziko lawo kuti akabwezerese kunamata kwakucena kwa Yahova. Kunamatako kukhafunika kukhala kwakucena, sikuti kwakuphatanidzidwa na bzipfunziso, bzicito ayai mwambo uli-wense wakusaya kulemekeza Mulungu wa m’bzipembebzo bza ku Babulo.

10 Lerombo, pakuti ifepano ndife Akristau wacadidi, tin’funika kusamala kuti tireke kupswipizidwa na cipembedzo cakunama. (Werengani 1 Wakolinto 10:21.) Tin’funikadi kusamala kwene-kwene pa nkhani imweyi, pakuti bzipembedzo bzakunama bziri kwense-kwense. M’madziko mazinji, muna miyambo na bzicito bzakusiyana-siyana bzomwe bzimbabverana na bzipfunziso bza bzipembebzo bzakunama. Cipfunziso cibodzi n’cakuti munthu akafa, mzimu umbacoka mwa iye, ucikapitiriza na moyo. (Mpalizi 9:5, 6, 10) Akristau wacadidi ambatcenkha miyambo yomwe imbabverana na bzikhulupiro bza bzipembebzo bzakunama. * Tireke kubvuma kupumpsidwa na wanthu winango kuti atitazise kubvera mitemo ya m’Bibliya yakulewa bza kunamata kwacadidi.—Mabasa 5:29.

11. Kodi kukhala wakucena m’makhalidwe kumbathandauza ciyani? Thangwe ranyi mpsakufunika kwene-kwene kuti tikhale na makhalidwe yakucena?

11 Kucena m’makhalidwe. Kukhala wakucena m’makhalidwe kumbathandauza kutcenkha mtundu uli-wense wakuipa wakugonana. (Werengani Wayefezo 5:5.) Mpsakufunika kwene-kwene kuti tikhale na makhalidwe yakucena. Ninga momwe tiniwonera mu msolo unkutewerayu, kuti tipitirize kufunidwa na Mulungu, ifepano tin’funika ‘kuthawa unzazi.’ Wale omwe ambacita bza unzazi acisaya kukungula, ‘an’dzapita lini mu Umambo bwa Mulungu.’ (1 Wakolinto 6:9, 10, 18) Pamaso pa Mulungu, wanthu amwewo ali pakati pa wanthu ‘wakupswipizidwa na bzakunyansa bzawo.’ Iwo akasaya kukhala na makhalidwe yakucena, mabai-bai yawo yan’dzakhala ‘infa yaciwiri.’—Cibvumbulutso 21:8.

12, 13. Kodi bzomwe timbacita, bzimbabverana tani na bzomwe timbakumbuka? Kodi tingapitirize tani kukhala na makumbukidwe yakucena?

12 Kucena m’makumbukidwe. Ciri-cense comwe timbacita, timbatoma kukumbuka. Tikabvumiza kuti makumbukidwe yakuipa yadzale mu msolo na mu mtima mwathu, ifepano tin’dzamalizira kucita bzinthu bzakuipa. (Mateu 5:28; 15:18-20) Tsono, tikadzaza mu msolo mwathu na bzakukumbuka bzabwino, tin’dzalimbisidwambo kucita bzinthu bzabwino. (Werengani Wafiripo 4:8.) Kodi tingakhale tani na makumbukidwe yakucena? Tin’funika kutcenkha kusenzeka na cinthu ca mtundu uli-wense comwe cingatibweresere makumbukidwe yakuipa. * Ndipo, tin’funika kudzaza mu msolo mwathu na bzakukumbuka bzabwino mwa kumbawerenga kawiri-kawiri Fala la Mulungu.—Psalymo 19:8, 9.

13 Kuti tipitirize kufunidwa na Mulungu, tin’funika kupitiriza kukhala wakucena mwauzimu, m’makhalidwe na m’makumbukidwe. Mbali zimwezi zin’fotokozedwa pomwe bwino-bwino mu nkhani zomwe ziri kutsogoloku. Mbatiwoneni tsapano mbali yacinai yomwe ni kukhala wakucena mwa kuthupi.

TINGAPITIRIZE TANI KUKHALA WAKUCENA MWA KUTHUPI?

14. Thangwe ranyi kukhala wakucena mwa kuthupi si nkhani ya munthu ali-wense pa yekha?

14 Kukhala wakucena mwa kuthupi kumbaphatanidza kukhala wakucena m’thupi pabodzi na bzinthu bzathu bzense. Kodi nkhani ya kukhala wakucena mwa kuthupi ni nkhani ya munthu ali-wense pa yekha yomwe palibe an’funika kuipitira? Bziri lini tenepoyo kwa ifepano omwe timbatumikira Yahova. Ninga momwe tawonera kale, kwa Yahova nkhani ya kukhala wakucena njakufunika kwene-kwene, sikuti thangwe ra ubwino bwathu bokha, koma thangwe linango ndakuti kucena kwathuko kumbalewa bzizinji bza iye. Kumbukirani ciratizo comwe cafotokozedwa pakuyamba cire. Kodi kumuwona mwana omwe ambakhala adapswipa nthawe zense, bzingacitise lini kuti wanthu ambakumbuke kuti abereki wacewo ali tenepoyombo? Ifepano tin’funa lini kuti mawonekedwe yathu ayai momwe timbakhalira pa moyo wathu bzinyozese Baba wathu wa kudzulu ayai bzicitise kuti wanthu alambe kubva bzomwe timbawapalizira. Fala la Mulungu limbalewa kuti: ‘Tinkucita lini cinthu ciri-cense na cakulinga cakukhumudwisa, kuti utumiki bwathu buleke kukhala na mathangwe; koma mu njira iri-yense tinkubzipereka ninga atumiki wa Mulungu.’ (2 Wakolinto 6:3, 4) Tsono, tingacite tani kuti tipitirize kukhala wakucena mwa kuthupi?

15, 16. Kodi bzimbaphatanidza ciyani kukhala wakucena mwa kuthupi, ndipo bzakubvala bzathu bzin’funika kukhala tani?

15 Khonkho na mawonekedwe yathu. Napo timbasiyana kakhalidwe, ifepano timbalinga kugumana sabau na madzi kuti timbasambe kawiri-kawiri, ticiwonesesambo kuti wana wathu adacena. Kukhala wakucena mwa kuthupi bzimbaphatanidza kusamba m’manja na sabau pomwe tikanati kuyamba kudya, pomwe tinkuphika, pambuyo pakuphatisa basa latrina na pambuyo pa kusambika ayai kucinja mwana ngonda. Kusamba m’manja na sabau kungatithandize kutcenkha matenda, ticipulumusa moyo wathu. Kungatithandize kutcenkha kunyamula tulombo tomwe tumbayambisa matenda, ticireka kukhala na matenda ya m’mimba mwa nyampulula. Ndipo, m’mbuto zomwe wanthu alibe latrina pa mui, munthu akafuna kubzithandiza, an’funika kucera pansi, acifucira bzakunyansabzo ninga momwe akhacitira Ajirayeri kale-kale.—Bzakutonga 23:12, 13.

16 Tin’funikambo kumbafula bzakubvala bzathu kawiri-kawiri kuti bzimbakhale bzakucena na bzakuwoneka bwino. Bzakubvala bza Mkristau bzin’funika lini kukhala bzakuumira ayai bzatsapano, koma bzin’funika kukhala bzakuwoneka bwino, bzakucena na bzakuthemera. (Werengani 1 Timotio 2:9, 10.) Bziribe basa komwe timbakhala, ifepano tin’funa kuti mawonekedwe yathu ‘yadekese mapfunziso ya Mulungu, Mpulumusi wathu.’—Tito 2:10.

17. Thangwe ranyi nyumba yathu na bzombo bzathu bzin’funika kukhala bzakucena na bzakuwoneka bwino?

17 Mui na bzombo bzathu. Nyumba yathu in’funika lini kukhala ya bwerani mudzawone, koma ikhale yakucena na yakuwoneka bwino ninga momwe bzikwanisikiremo. Ndipo, penu timbaphatisa basa kanderendere pakuyenda ku mitsonkhano na mu utumiki, ticite bzomwe tingakwanisebzo kuti ikhale yakucena kunja na mkati. Tireke kuyebwa kuti nyumba yathu na bzombo bzathu bzakucena, bzimbacitirambo umboni wanthu. Ndipo, tirekembo kuyebwa kuti timbapfunzisa wanthu kuti Yahova ni Mulungu wakucena omwe ‘an’dzapfudza wanthu omwe ankupswipiza dziko la pansiri,’ ndipo Umambo bwace bun’dzasandusa dzikoli kukhala paraizo. (Cibvumbulutso 11:18; Luka 23:43) Ifepano tin’funadi kuti mawonekedwe ya nyumba yathu na bzombo bzathu bziratize wanthu kuti napo nsiku zino, ifepano tinkukwanisa kale kukhala wanthu wakucena omwe an’dzathemera kupita mu dziko lipsa.

Kukhala wakucena mwa kuthupi bzimbaphatanidza kucenesa thupi rathu na bzombo bzathu

18. Kodi tingalemekeze tani Nyumba yathu ya Umambo?

18 Mbuto yathu yakunamatira. Lufoyi rathu kwa Yahova lin’dzatithandiza kulemekeza Nyumba zathu za Umambo, zomwe ni mbuto zakunamatira Mulungu wacadidi m’mudzi omwe timbakhala. Wanthu akazungira Nyumba ya Umambo, ifepano timbafuna kuti iwo adekedwe na mbuto yathu ya mitsonkhanoyo. Bzimbafunika kumbaicenesa na kuisamalira kawiri-kawiri kuti ipitirize kukhala yakuwoneka bwino. Ifepano timbalemekeza Nyumba zathu za Umambo mwa kumbapitiriza kuzisamalira bwino. Un’funika kukhala mwayi ukulu kwa ifepano kubzipereka kuti tithandize kucenesa na kukonza mbuto yathu yakunamatira. (2 Nkhani 34:10) Tin’funikambo kuteweza nfundo zimwezi pomwe tinkutsonkhana ku mbuto iri-yense yomwe timbacitira mitsonkhano mikulu-mikulu.

KUBZICENESA PA BZIZOLOWEZI BZAKUIPA

19. Kodi tin’funika kutcenkha ciyani kuti tipitirize kukhala wanthu wakucena mwa kuthupi? Kodi Bibliya limbatithandiza tani pa nkhani imweyi?

19 Kuti tipitirize kukhala wanthu wakucena mwa kuthupi, tin’funikambo kutcenkha bzicito na bzizolowezi bzakuipa ninga kufumali, kuledzera na kuphatisa basa mankhwala yakudzungulumwisa msolo. Bibliya limbandandalika lini bzicito na bzizolowezi bzense bzakuipa bza nsiku zino, koma lina mitemo yomwe imbatithandiza kuzindikira momwe Yahova ambabziwonera bzinthubzo. Pakuti ifepano timbayadziwa makumbukidwe ya Yahova, lufoyi rathu kuna iye lin’dzatithandiza kucita bzinthu bzomwe iye an’dzadekedwa nabzo. Mbatiwoneni mitemo mixanu ya m’Bibliya.

20, 21. Kodi Yahova an’funa kuti ifepano titsudzulidwe ku bzinthu bziponi? Kodi ndiponi thangwe likulu lomwe lingatithandize kubvera mtemoyu?

20 ‘Pakuti tina mapiciro yamweya, mbatibziceneseni pa bzinthu bzomwe bzimbapswipiza thupi na mzimu, ticikhala wakucena pa kugopa Mulungu.’ (2 Wakolinto 7:1) Yahova an’funa kuti ifepano titsudzulidwe ku bzicito bzomwe bzimbapswipiza thupi na makumbukidwe yathu. Tenepo, tin’funika kutcenkha kucita ayai kuphatisa basa bzinthu bzomwe bzimbadzonga thupi na makumbukidwe yathu.

21 Bibliya limbatiuza thangwe likulu lomwe lingatithandize kuti ‘tibzicenese pa bzinthu bzense bzomwe bzimbapswipiza.’ Onani kuti pa 2 Wakolinto 7:1 pambayamba na mafala yakuti: ‘Pakuti tina mapiciroya.’ Kodi ni mapiciro yaponi yamweyo? Ninga momwe mavesi yakutsogolo yambalewera, Yahova adati: ‘Ndin’dzakutambirani. Ndipo inepano ndin’dzakhala Baba wanu.’ (2 Wakolinto 6:17, 18) Onani kuti Yahova ankupicira kukukhotcererani na kukufunani ninga momwe baba ambacitira na mwana wace. Tsono, Yahova an’dzacita bzimwebzo malinge mukatcenkha kupswipiza ‘thupi na mzimu’ wanu. Tenepo, ni upsiru munthu kubvumiza kuti cizolowezi cakuipa cimbamutazise kukhala pa uxamwali na Yahova!

22-25. Kodi njiponi mitemo ya m’Bibliya yomwe ingatithandize kutcenkha bzizolowezi na bzicito bzakuipa?

22 ‘Umbafune Yahova, Mulungu wako, na mtima wako wense, na moyo wako wense, ndipo na nzeru zako zense.’ (Mateu 22:37) Jezu adalewa kuti cimweci cikhali cakutonga cikululetu pa bzakutonga bzense. (Mateu 22:38) Yahova adathemera kufunidwa tenepoyo na ifepano. Kuti timufune na mtima wathu wense, moyo wathu wense na nzeru zathu zense, tin’funika kutcenkha bzicito bzomwe bzimbafupikisa moyo wathu ayai kudzonga makumbukidwe yathu yomwe tidapasidwa na Mulungu.

23 ‘[Yahova] ambapasa wanthu wense moyo, mphepo, na bzinthu bzense.’ (Mabasa 17:24, 25) Moyo ni mphaso ya Mulungu. Ifepano timbamufuna Mulunguyo, ndipopa timbalemekeza moyo. Ndipo, timbalambiratu bzicito ayai bzizolowezi bzense bzomwe bzingadzonge thanzi lathu, pakuti timbazindikira kuti kucita bzimwebzo si kulemekeza moyo omwe ni mphaso ya Mulungu.—Psalymo 36:9.

24 ‘Ufune mwanzako ninga momwe umbabzifunira iwe wekha.’ (Mateu 22:39) Bzizolowezi na bzicito bzakuipa bzimbandodzonga lini nyakubzicitayo, koma bzimbadzongambo wanthu omwe ambakhala naye pafupi. Mwa ciratizo, kufumali pafupi na munthu omwe ambafumali lini, kungamupwetekembo. Munthu omwe ambapweteka wanthu omwe ali naye pafupi, ankubvera lini mtemo wakulewa bza kufuna mwanzace. Ndipo iye ambanamambo akambalewa kuti ambafuna Mulungu.—1 Juwau 4:20, 21.

25 ‘Pitiriza kuwakumbusa kuti ambabvere maboma na atongi.’ (Tito 3:1) M’madziko mazinji, boma limbaletsa kuphatisa basa ayai kukhala na mitundu inango ya mankhwala. Tenepo, pakuti ndife Akristau wacadidi, ifepano timbaphatisa lini basa ne kukhala na mankhwala yomwe yambaletsedwa na boma.—Waroma 13:1.

26. (a) Kodi tin’funika kucita ciyani kuti tipitirize kufunidwa na Mulungu? (b) Thangwe ranyi timbakhala na moyo wabwino tikakhala wanthu wakucena pamaso pa Mulungu?

26 Kuti tipitirize kufunidwa na Mulungu, tin’funika kupitirizambo kukhala wakucena m’bali zense za moyo wathu, sikuti m’mbali ibodzi yokha. N’cadidi kuti mpsakunesa kusiya bzizolowezi na bzicito bzomwe bzimbapswiza thupi, koma bzimbakwanisika. * Kulewa cadidi, umweyu ndiye moyo wabwinoletu omwe tingakhale nawo, pakuti Yahova ambatipfunzisa nthawe zense kuti bzinthu bzimbatifambire bwino. (Werengani Zaiya 48:17.) Ndipo, tikapitiriza kukhala wanthu wakucena, ifepano tin’dzakomedwa kudziwa kuti tinkuimira bwino Mulungu wanthu omwe timbamufuna, ndipo tin’dzapitiriza kufunidwambo na iye.

^ ndi. 2 Fala lacigerego lakuti “kucena” nthawe zinango limbalewa bza kucena mwa kuthupi. Tsono, kawiri-kawiri limbaphatisidwambo basa pakulewa bza kukhala na makhalidwe yabwino ayai kukhala wakucena mwauzimu.

^ ndi. 12 Msolo 6 wa bukhu lino umbafotokoza momwe tingasankhulire masenzeka yabwino.

^ ndi. 67 Dzinali lidacinjidwa.