1-3. a) ¿Imanasqataq mamaqa wawan bañasqa hinaspa limpio kasqanpi interesakun? b) ¿Imanasqataq Jehová Diosqa chuya kananchikta munan hinaspa imaraykum chuya kananchik?

WARMACHA manaraq wasinmanta lloqsichkaptinmi bañasqa hinaspa limpio kasqanpi mamanqa interesakun. ¿Imanasqa? Mamanqa yachanmi limpio kaspa mana onqospa wiñananpaq yanapasqanta, runakunapas tayta-mamankumantam allinta rimanqaku wawa limpio kaptinqa.

² Hanaq pachapi Taytanchikpas munanmi serviqninkuna chuya kanankuta. Palabranpim niwanchik: ‘Chuyanchasqa runawanqa chuyapunitaqmi reqsichikusaq’, nispa (Salmo  18:26). * ¿Imanasqataq Jehová Diosqa chuya kananchikta munan? Kuyawaspanchikmi hinaspa allinninchikpaq kasqanta yachaspanmi. Chaymantapas Testigonkuna chuya kasqankurayku paymanta allinta rimanankupaqmi. Diostaqa nitaq sutintapas manamá yanqachaytaqa munanchikchu. Aswanqa hatunchaytam munanchik. Chaymi cuerponchikpi hinaspa pachakuyninchikpi limpio kananchik chaynataq allinta portakunanchikpas (Ezequiel 36:22; leey 1 Pedro 2:12).

³ ¿Imaraykum chuya kananchik? Chuya runakunata Dios kuyasqanraykum. Hinaspa Jehová Diosta kuyaspanchik kawsayninchikwan hatunchayta munaspanchikmi. Chaynataq kuyakuyninpipas wiñaypaq takyayta munaspanchikmi. Yachasunchikyá imanasqa limpio kanamanta, imakunapi limpio kananchikmanta hinaspa hinalla limpio kananchikpaq imakunata rurananchikmantapas. Kaykunamanta yachaymi yanapawasun imakunapim hinalla kallpanchakunanchikpaq.

4, 5. a) ¿Imanasqataq tukuy ima qachachawaqninchikkunamanta librakunanchik? b) ¿Imaynatam unanchasqankuna qawachin Jehová Diosqa chuya kayta kuyasqanta?

⁴ Chuya kaymantam imaymanata Jehová Diosqa yachachiwanchik. Puntataqa ejemplotam qowanchik chayta qatikunanchikpaq. Chaymi Biblia niwanchik: “Payman rikchakuqyá kaychik”, nispa (Efesios 5:1). Chaynaqa, ¿imanasqataq qachachawaqninchikkunamanta librakunanchik? Chuyay-chuyay Diosta yupaychasqanchikraykum (leey Levitico 11:44, 45).

⁵ Jehová Diospa imayna kasqan, hinaspa chuya kayninpas tukuy unanchasqankunapim sutilla qawakun (Romanos 1:20). Ejemplopaq, kay Allpa pachamanta rimarisun. Jehová Diosqa sumaq arreglokunatam rurarqa limpiolla kananpaq. Chay sumaq arreglo rurasqanwanmi wayrapas yakupas chuyanchakun. Chaymantapas mana rikuy atina uruchakunatam  unancharqa tukuy mana valeq kaqkunata allinkunaman tikranankupaq. Allinpunim kanku, chaymi yachaysapa runakunapas chay uruchakunata servichikunku lamar qochata petroleowan qollqella kuyaq runakunapa qachachasqankuta chuyanchanankupaq. Sutillamá kachkan ‘kay pacha Ruraq’ imapas chuya kananta munasqanqa (Jeremias 10:12). ¿Manachu qatikunchikman paypa ejemplonta? Qatikunanchikyá.

6, 7. ¿Imaynatam Jehová Dios qawachirqa Moisespa qosqan Leypi serviqninkuna chuya kanankumanta?

⁶ Chaymantapas chuyam kananchik lliw kamachiq Jehová Dios chuya kananchikta munasqanrayku. Ejemplopaq, Moisespa chaskisqan Leypim qawachikurqa Diosta yupaychay imapipas limpio kaywan tupasqanta. Chaymi sacertotekunapa jefenku Hucha Pampachana Punchaw rurayninta rurananpaq iskay kutita bañakurqa (Levitico 16:4, 23, 24). Chaynallataqmi sacerdotekunapas makinkutawan chakinkuta mayllakunanku karqa ofrendata kañanankupaq (Exodo 30:17-21; 2 Cronicas 4:6). Leyqa nirqataqmi qanchis chunka ruraykuna Israel casta runata cuerponkupiwan Diosta serviyninkupi qachachasqanmanta. Chayna tarikuspankuqa, Diosmanmi mana asuykunankuchu karqa, manachayqa wañuchisqam karqaku (Levitico 15:31). Chaymantapas, Leyqa nirqam Diosman mana asuykunapaq hina tarikuq runaqa bañakuspan hinaspa pachanta taqsaspan chuyanchakunanmanta, manachayqa ‘runakuna ukumantam chinkachisqa kanan karqa’ (Numeros 19:17-20).

⁷ Leypa nisqanman hina manaña ruraptinchikpas, Leyqa qawachiwanchikmi Diospa imayna tanteasqanta. Leyqa sutillamá qawachin Diosta yupaychananchikpaq chuya kananchikta. Diosqa hina kaqllamá kunankamapas (Malaquias 3:6). ‘Mana allin ruraykunawan mana chaqrukuspa otaq chuya’ serviqninkunapa yupaychaynintam chaskin (Santiago 1:27). Qawasunchikyá ima ninantaq kunan tiempopi chuya kayqa.

8. ¿Ima asuntokunapim Jehová Diosqa munan chuya kananchikta?

⁸ Bibliaqa manam cuerponchikpi limpio kayllamantachu yachachin. Yachachintaqmi tukuy imapi limpio kananchikmanta,  chaynapi Diospa qawasqanman hina chuya kanapaq. Jehová Diosqa munanmi tawa asuntokunapi limpio kananchikta: yupaychayninchikpi, kawsakuyninchikpi, yuyayninchikpi hinaspa cuerponchikpipas. Qawasunchikyá chaykunapi imaynatam chuya kananchikmanta.

9, 10. ¿Ima ninantaq yupaychayninchikpi chuya kayqa, hinaspa imakunapim mana chaqrukunchikchu?

⁹ Yupaychayninchikpi chuya kaymanta. Manam chaqrunachu cheqap yupaychaytaqa pantasqa yupaychaykunawanqa. Yuyarisun Babilonia nacionpi presochasqa Israel runakunamanta. Jerusalen llaqtaman kutiykunanku kaptinmi Diospa kayna kamachisqanta kasukunanku karqa: ‘Diospa millakusqan kaqkunata ama hapispayá lloqsiychik. [...] Paypaq hinayá ruraychik’, nisqanta (Isaias 52:11). Diosta kaqllamanta yupaychanankupaqmi llaqtankumanqa kutinanku karqa. Chaynaqa, Diospa munasqanman hina yupaychasqanku kananpaqqa Babilonia nacionpa costumbrenkuwan hinaspa creenciankuwan mana chaqrusqam kanan karqa.

¹⁰ Kunanpas cheqap cristianokunaqa cuidakunanchikmi pantasqa religionkunawan mana imaniraqllatapas chaqrukunanchikpaq (leey 1 Corintios 10:21). Mana cuidakuptinchikqa yachachikuyninkunawan costumbrenkunam Dios yupaychayninchikta yanqacharunman. Achka nacionkunapim pantasqa religionkunapa creencianku; ejemplopaq, alma mana wañusqanmanta creencia, sutilla qawakun runapa rurasqan fiestakunapi hinaspa chayman rikchakuq costumbrekunapipas (Eclesiastes 9:5, 6, 10). Cheqap cristianokunaqa manam munanchikchu pantasqa religionkunapa costumbrenkunawan chaqrukuytaqa. * Chaymi runawanqa manapuni hikutachikunanchikchu Bibliapa nisqanman hina Dios yupaychayninchikta yanqacharunapaqqa (Hechos 5:29).

11. ¿Ima ninantaq kawsakuyninchikpi chuya kayqa, hinaspa imanasqataq ancha valorniyoqqa?

¹¹ Kawsayninchikpi chuya kaymanta. Diospa kuyakuyninpi  takyanapaqqa huchapakuymantam karunchakunanchik (leey Efesios 5:5). Qatiqnin kaq yachachikuypim qawasunchik ‘amayá huchapakunkichikchu’ nisqan kamachikuymanta. Chaynata huchallikuqkunaqa hinaspa mana wanakuqkunaqa ‘Diospa Munaychakusqanmanqa manam yaykunqakuchu’ (1 Corintios 6:9, 10, 18). Jehová Diosqa ‘millakuypaqmi’ hapin chayna rurasqankutaqa, mana wanakuspankuqa ‘iskay kaq wañuytam chaskinqaku’ (Apocalipsis 21:8).

12, 13. ¿Imamanmi piensasqanchikkunaqa apawanchikman, hinaspa imakunataq yanapawasunchik yuyayninchikpi chuya kananchikpaq?

¹² Yuyayninchikpi chuya kaymanta. Piensasqanchikman hinam imatapas ruranchik, chaymi qacha ruraykunapi piensaspanchikqa mana allinkunata rurachwan (Mateo 5:28; 15:18-20). Ichaqa allinkunata hinaspa imapas mana huchallichikuq kaqkunapi piensaspanchikqa chayman hinam imatapas rurasun (leey Filipenses 4:8). ¿Imataq yanapawasun yuyayninchikpi chuya kananchikpaq? Puntataqa kusirikunapaq mana allin kaqkunamantam karunchakuna. * Chaymantapas yuyayninchiktam Diospa Palabranta sapa kutilla estudiaspa allin pensamientokunawan huntachina (Salmo 19:8, 9).

¹³ Qawasqanchikman hinaqa Diospa kuyakuyninpi takyananchikpaqqa yupaychayninchikpi, kawsakuyninchikpi hinaspa yuyayninchikpipas chuyam kananchik. Chaykunamantam kay libropa wakiqnin yachachikuyninkunapipas yachachichkan. Kunanmi rimarisunchik cuerponchikpi limpio kaymanta.

14. ¿Imanasqataq cuerponchikpi limpio kayqa mana kikinchikpa asuntollanchikchu? Willarimuy.

¹⁴ Ancha allinmi cuerponchikpi limpio kayqa chaynataq wasinchikpi tukuy imanchikkunatapas limpiayqa. Wakinkunaqa ninkum ñoqapa asuntoymi chayqa nispa. Cheqap cristianokunam ichaqa mana chaynatachu piensananchik. Qallariyninpi  yachasqanchikman hinaqa manam allinninchikpaq kasqanraykullachu Jehová Diosqa limpio kananchiktaqa munan, aswanqa paymanta allinta rimanankupaqmi. Rimasqanchik warmachamanta yuyarisun: sapa kuti qanrallaña puriptinqa, ¿ima nichwantaq tayta-mamanmantaqa? Chaynallataqmi, cuerponchikpi hinaspa vidanchikpi qacha kaptinchikqa, ¿manachu Jehová Diospa honorninta hinaspa paymanta allin noticia willakusqanchiktapas yanqacharuchwan? Bibliapa kayna nisqanpim sapa kuti piensananchik: “Pipas mana urmarunanpaqmi mana allin ejemplotaqa mana qonikuchu chaynapi Señorpaq rurasqaykumanta ama pipas yanqakunata rimanankupaq. Aswanqa lliwpim qawachikuniku Dios serviq kasqaykuta”, nispa (2 Corintios 6:3, 4). Qawasunchikyá imakunapim limpio kananchikmanta.

15, 16. ¿Imakunata ruraspanchikmi cuerponchikpi limpio kanchik, hinaspa imaynam pachanchikpas kanan?

¹⁵ Cuerponchikpiwan pachakuyninchikpi limpio kaymanta.  Maymantaña kaspanchikpas, imaynaña kawsakuspanchikpas bañakunanchikmi. Yaqa llapanchikpam kachkan yakupas, jabonpas, kikinchik hinaspa familianchikpas bañakunanpaq. Makinchiktam mayllakuna mikunapaq, mikunakuna hapinapaq, bañomanta lloqsispa chaynataq wawapa pañalninta cambiaspapas. Chaynata ruraspam qicha onqoymanta hinaspa wañuyman apaq onqoykunamantapas cuidakusunchik. Yachasqanchik lawpi baño mana kaptinqa ñawpa Israel llaqtapi hinam hatun ispaytaqa pampananchik (Deuteronomio 23:12, 13).

¹⁶ Pachanchiktapas sapa kutillam taqsananchik. Pachanchikqa manam achka qollpepa chaninraqchu nitaq mosoqraqchu kanan, aswanqa limpio hinaspa Diospa agradonpaqmi kanan (leey 1 Timoteo 2:9, 10). Tukuy tiempo hinaspa maypipas ‘salvaqninchik Diospa yachachikuyninkunata vidanchikwan tukuy imapi sumaqllataña qawachinanchikpaqmi’ limpio kananchik (Tito 2:10).

17. ¿Imanasqataq wasinchikta hinaspa kapuwaqninchikkunatapas limpiananchik chaynataq allichananchikpas?

¹⁷ Wasinchik hinaspa kapuwaqninchikkunapas limpio kananmanta. Atisqanchikman hinam wasinchikta hinaspa kapuwaqninchikkunatapas limpiananchik, wasinchik sumaq otaq mana sumaq kaptinpas. Carronchik kaptinqa ukuntawan qawantam limpiananchik, aswanraqmi huñunakuyman otaq predicacionman rispaqa. Wasinchikpi llapa imanchiktam limpiananchik. Chaynata ruraptinchikmi Diosninchikqa alabasqa kanqa. Runakunatamiki yachachinchik Jehová Dios chuya kasqanrayku ‘kay pacha chinkachiqkunata chinkachinanmanta’ hinaspa Gobiernontakama sumaq paraisoman tikrachinanmantapas (Apocalipsis 11:18; Lucas 23:43). Chaymi wasinchiktawan imanchikkunatapas limpiaspanchikqa qawachichkanchik mosoq pachapi imayna kawsananchikta.

18. ¿Imakunata ruraspam huñunakunanchik Salonta respetasqanchikta qawachinchik?

¹⁸ Huñunakunanchik Salon limpio kananmanta. Kay wasitaqa sumaqtam cuidananchik Diosta yupaychanapaq kasqanrayku.  Limpio kanantam munanchik chaynapi hamuqkuna qawaspanku allinta rimanankupaq. Allin allichasqa kananpaqmi allichanapaq hinaspa cuidanapaq arreglokunaman hina rurananchik. Kay ruraykunapi yanapasqanchikqa qawachinmi Diosta yupaychanapaq wasita chaninchasqanchikta. Salonninchikta limpiayqa otaq ‘allichayqa’ ancha allin ruraymi (2 Cronicas 34:10). Chaynatataqmi rurananchik asambleapaq localkunawanpas.

19. ¿Imakunamantam karunchakunanchik cuerponchikta mana qachachanapaq, hinaspa imaynatam Biblia yanapawanchik?

¹⁹ ¿Imatawan ruraspam cuerponchikpi limpio kanchik? Llapa ima qachachaqmanta karunchakuspam. Chaymi cigarrota mana pitanchikchu, sinkakunchikchu nitaq vicioman apaq otaq yuyayninchikta hukmanyachiq hampikunataqa tomanchikchu. Bibliapiqa manamá llapallan vicioman apaq kaqkunamantachu willawanchik, ichaqa willawanchikmi imanasqam chaykunata Jehová Dios millakusqanmanta. Qawasunchikyá Diosta kuyaspa paypa chaskisqan kanapaq Bibliapa pichqa yachachikuyninkuna cumplinamanta.

20, 21. ¿Imakunamanta karunchakunanchiktam Jehová Diosqa munan, hinaspa imaraykum chaynata rurananchik?

²⁰ “Kuyasqay wawqe-panillaykuna chayna promesakuna kachkaptinqa aychanchikpi hinaspa espiritunchikpi tukuy mana allinmantayá chuyanchakusun, Diosta manchakuspayá aswan-aswan payllapaqña sapaqchakusun.” (2 Corintios 7:1.) Qawasqanchikman hinaqa, ‘aychanchikta’ chaynataq ‘espiritunchikta’ (yuyayninchikta) qachachaqkunamanta karunchakunanchiktam Jehová Diosqa munan. Chaymi karunchakunchik, cuerponchikta hinaspa yuyayninchikta dañaq tukuy viciokunamanta.

²¹ Chay textollapim Bibliaqa niwanchik imaraykum ‘tukuy mana allinkunamanta chuyanchakunanchikpaq’. 2 Corintios 7:1 nisqanmi kaynata qallariyninpi nin: “Chayna promesakuna kachkaptinqa”, nispa. ¿Ima promesakuna?  “Chaskisqaykichikmi qamkunataqa. Hinaptinqa ñoqam kasaq Taytaykichik”, nisqan promesam (2 Corintios 6:17, 18). ¡Ima sumaqmi chayqa! Imaynam tayta churinkunata cuidan, chayna cuidawananchikpaqmi prometawanchik. Chayna kananpaqqa ‘aychanchikpi hinaspa espiritunchikpi tukuy mana allinkunamantam chuyanchakunanchik’. Mana yuyayniyoqpa rurayninchá kanman viciorayku Dioswan allin kasqanchikta yanqacharuyqa.

22-25. ¿Bibliapa mayqan yachachikuyninkunam yanapawasun viciokunaman mana qokunanchikpaq?

²² “Señor Diosnikitam kuyanki tukuy sonqoykiwan, tukuy vidaykiwan hinaspa tukuy yuyaynikiwan.” (Mateo 22:37.) Jesusmi yachachirqa kay kamachikuyqa mayqan kamachikuymantapas aswan allin kasqanta (Mateo 22:38). Arí, Jehová Diostaqa kuyananchikmi tukuy vidanchikwan. Chaypaqqa wañuyman apawaqninchik hinaspa imayna piensayninchikta yanqacharuq ima ruraymantapas karunchakunanchikmi.

²³ “[Jehová Diosqa] lliwchanchikta kawsachiwaspanchikmi samaytapas hinaspa llapa imakunatapas qowanchik.” (Hechos 17:24, 25.) Kuyawaqninchik Diospa regalon kasqanraykum cristianokunaqa valorniyoqta kawsakuyninchikta qawanchik. Chaymi vidanchikta peligropi churaq ima ruraymantapas cuidakunchik. Mana cuidakuspaqa vidanchikta mana respetasqanchiktam qawachichwan (Salmo 36:9).

²⁴ “Kuyankim runamasikita kikikita hina.” (Mateo 22:39.) Vicioman qokuruq runaqa manam kikillantachu dañakun dañantaqmi paywan kaqkunatapas. Chaynam pasan cigarro pitaqwan, hukkunatam dañan cigarropa qosninwan. Chayna ruraq runaqa runamasinta kuyananpaq Diospa kamachisqantam mana kasuchkanchu manataqmi Diostapas kuyachkanchu (1 Juan 4:20, 21).

²⁵ ‘Gobiernomanwan autoridadkunaman sujetakuna.’ (Tito 3:1.) Droga rurayta hinaspa drogakuytapas autoridadkunaqa prohibinmi, cheqap cristianokunaqa manam chaykunataqa ruranchikchu (Romanos 13:1).

26. a) ¿Imatam rurananchik Diospa kuyakuyninpi takyananchikpaq? b) ¿Imanasqataq nichwan Diospa qawasqanman hina chuya kawsakuyqa ancha allinpunim nispa?

 ²⁶ Diospa kuyakuyninpi takyanapaqqa manam wakillanpichu chuya kananchik aswanqa tukuy vidanchikpim. Sasamá kanman viciota saqeyqa, hinaspapas facillatam kaqmanta wichiykuchwan, chaywanpas librakuchwanmi. * Ancha allinpunim chuya kawsakuyqa. Chayna kananchikpaqmi Jehová Diosqa mañawanchik allinninchikpaq kasqanrayku (leey Isaias 48:17). Chaymantapas kusisqam tarikunchik chuya kawsasqanchikrayku kuyawaqninchik hinaspa kuyasqanchik Diosmanta allinta rimaptinku.