1-3. (a) Ngbanga ti nyen la mbeni mama ayeke gi ti bâ si molenge ti lo ayü nzoni bongo na lo duti saleté ape? (b) Ngbanga ti nyen la Jéhovah aye si awakua ti lo aduti saleté ape? Nyen la apusu e ti ye ti ngbâ ti duti propre?

MBENI mama aleke kete molenge ti lo ti tene ala sigi. Lo gi ti bâ si molenge ni asukula ngu na lo yü bongo so ayeke nzoni nga so ayeke saleté ape. Lo hinga so ti tene molenge ni angbâ na nzoni seni, a lingbi lo duti saleté ape. Nga, lo hinga so lege so mbeni molenge ayeke leke na terê ti lo alingbi ti ga na gonda wala zonga na ndö ti babâ na mama ti lo.

² Jéhovah, Babâ ti e ti yayu, aye si awakua ti lo aduti saleté ape. Bible atene: “Kpe terê ti mo si mbeni saleté ti dunia so andu mo  pëpe.” * (Jacques 1:27). Jéhovah andoye e; lo hinga so tongana e duti saleté ape ayeke ndali ti nzoni ti e. Lo ku nga ti tene sarango ye ti e aTémoin ti lo apusu azo ti gonda lo. Biani, tongana e yeke saleté ape nga e yeke na nzoni sarango ye ayeke mû gloire na Jéhovah nga na iri ti lo so ayeke nzoni-kue, me a yeke bi zonga na ndö ti lo pëpe.​—Ézéchiel 36:22; diko 1 Pierre 2:12.

³ Ti hinga so Nzapa andoye azo so aye saleté ape apusu e ti ngbâ ti duti propre. E ye si dutingo ti e amû gonda na Jéhovah ngbanga ti so e ndoye lo. Nga, e ye ti ngbâ na yâ ti ndoye ti lo. Tongaso, zia e bâ kozoni kue ngbanga ti nyen la a lingbi e ngbâ ti duti propre; na pekoni, e yeke bâ ye so aye ti tene e ngbâ ti duti propre; na nda ni, e yeke bâ tongana nyen la e lingbi ti ngbâ ti duti propre. Ye so e yeke bâ ande alingbi ti mû maboko na e ti bâ wala ambeni ye ayeke dä so a lingbi e changé ni.

4, 5. (a) Kozo raison so ndali ni a lingbi e ngbâ ti duti propre ayeke so wa? (b) Na lege wa aye so Jéhovah aleke na so lê abâ amû lege na e ti bâ so lo ye saleté ape?

⁴ Mbeni lege so Jéhovah ayeke fa ye na e ayeke na lege ti tapande so lo zia. Ni la, Bible awa e ti “ga azo so asara ye tongana ti Nzapa”. (aÉphésien 5:1). Tongaso, kozo raison so ndali ni a lingbi e ngbâ ti duti propre ayeke so Jéhovah, Nzapa so e yeke voro lo, ayeke saleté ape, lo yeke na sioni oko pëpe nga lo yeke nzoni-kue na yâ ti aye kue.​—Diko Lévitique 11:44, 45.

⁵ Aye so Jéhovah asara na so lê ti e abâ ni amû lege na e ti hinga so lo yeke saleté ape nga ti hinga ambeni sarango ye ti lo mingi (aRomain 1:20). A leke lani sese ti duti mbeni ndo so ayeke saleté ape ti tene azo alango dä. Jéhovah aleke ambeni ye so asara si pupu so e yeke wu nga na ngu so e yeke nyon aduti saleté ape. Ambeni microbe ayeke nga dä so ayeke mû azende ti sara si aga ambeni ye so alingbi ti sara sioni na zo pëpe. Awandara  amû ambeni microbe ni so ti zi na asioni ye so azo atuku na yâ ti akota ngu si abuba ni. A yeke polele so Nzapa so ayeke “zo so aleke sese” aye saleté ape (Jérémie 10:12). A lingbi e nga kue e ye saleté ape.

6, 7. Tongana nyen la Ndia ti Moïse afa so a lingbi azo so ayeke voro Jéhovah aduti saleté ape?

⁶ Mbeni raison ni so ndali ni a lingbi e ngbâ ti duti propre ayeke so Jéhovah, Gbia ti dunia kue, ahunda na awakua ti lo ti duti saleté ape. Na gbe ti Ndia so Nzapa amû na azo ti Israël, tënë ti dutingo saleté ape na tënë ti vorongo Nzapa ague oko. Ndia ni afa so tongana a si na Lango ti zingo siokpari, a lingbi kota prêtre asukula ngu gï fani oko pëpe me fani use (Lévitique 16:4, 23, 24). A hunda na aprêtre so ayeke sara kua ti sukula maboko ti ala nga na gere ti ala kozoni si ala yâa sandaga na Jéhovah (Exode 30:17-21; 2 Chronique 4:6). Ndia ni afa ambeni ye 70 so asara si terê ti zo wala aye ti lo ayeke saleté nga asara si lo lingbi pëpe ti bungbi oko na amba ti lo ti sara kua ti Nzapa. Tongana mbeni ye asara si mbeni zo ti Israël aga sioni, lo lingbi pëpe ti voro Nzapa legeoko na amba ti lo; tongana lo sara ni, a lingbi ti fâ lo (Lévitique 15:31). Zo so ake ti sara ye alingbi na ngobo ti zingo saleté na terê ti lo, so andu nga sukulango terê nga na abongo ti lo, a lingbi a “mû lo na popo ti azo ti congrégation ni a fâ lo”.​—Nombre 19:17-20.

⁷ Atâa so e yeke na gbe ti Ndia ti Moïse pëpe, Ndia ni so amû lege na e ti hinga bango ndo ti Nzapa na ndö ti aye. A yeke polele so Ndia ni afa so a lingbi azo so ayeke voro Nzapa aduti saleté ape. Jéhovah achangé pëpe (Malachie 3:6). Tongana e ye ti tene vorongo ti e anzere na lo, a lingbi “vorongo [ni] ayeke na sioni pëpe nga . . . saleté ayeke dä pëpe”. (Jacques 1:27). Ni la, e yeke na bezoin ti hinga ye so lo ku na mbage ti e na ndö ti tënë so.

8. Fa alege osio so na yâ ni Jéhovah aku na mbage ti e ti duti saleté ape.

⁸ Na yâ ti Bible, tënë ti dutingo saleté pëpe andu gï tënë ti terê ti zo ape. Ti duti saleté ape na lê ti Nzapa andu aye kue so e yeke sara na yâ ti fini ti e. Jéhovah aku na mbage ti e ti duti saleté pëpe  na alege osio: Vorongo Nzapa, sarango ye ti e, aye so e yeke bi bê ti e na ndö ni nga terê ti e na aye ti e. Zia e bâ aye so oko na oko.

9, 10. Ti ngbâ ti voro Nzapa na saleté ape aye ti tene nyen? Atâ Chrétien ayeke kpe nyen?

⁹ Vorongo Nzapa. Ti fa ndani nduru, ti voro Nzapa na saleté ape aye ti tene ti bungbi tâ vorongo Nzapa na vorongo nzapa ti wataka pëpe. Na ngoi so azo ti Israël azia Babylone ti kiri na Jérusalem, a hunda lani na ala ti sara ye alingbi na wango ti Nzapa so: “Ala sigi na ndo so, ala ndu pëpe mbeni ye so aga sioni awe, . . . ala bata terê ti ala si ala ga sioni pëpe.” (Ésaïe 52:11). Kozo raison so ndali ni azo ti Israël akiri na kodro ti ala ayeke ti kiri na vorongo Jéhovah na place ni. A lingbi vorongo Jéhovah so aduti saleté ape, so ti tene a lingbi a wara na yâ ni pëpe afango ye, asarango ye wala angobo ti anzapa ti Babylone so ayeke bi zonga na ndö ti Nzapa.

¹⁰ Laso, e so e yeke atâ Chrétien, a lingbi e sara hange si afango ye ti anzapa ti wataka aga abuba yâ ti vorongo so e yeke voro na Nzapa pëpe. (Diko 1 aCorinthien 10:21.) A lingbi e sara hange mingi ngbanga ti so afango ye ti anzapa ti wataka angoro e kue. Na yâ ti akodro mingi, ambeni ngobo, ambeni sarango ye nga na ambeni ye ti akotara ague oko na atënë ti mabe ti anzapa ti wataka, na tapande, tënë so a tene toro ti kuâ ayeke dä (Zo-ti-fa-tene 9:5, 6, 10). Atâ Chrétien ayeke kpe yongoro na angobo kue so andu tënë ti mabe ti anzapa ti wataka. * E yeke zia lege pëpe na azo ti pusu e ti doro andia ti Bible so andu tâ vorongo Nzapa.​—Kusala 5:29.

11. Ti duti saleté ape na yâ ti sarango ye ti e andu nyen? Ngbanga ti nyen la a yeke kota ye mingi ti tene e ngbâ ti duti na anzoni sarango ye?

¹¹ Sarango ye ti e. Ti duti saleté pëpe na yâ ti sarango ye ti e andu nga kpengo alege kue ti lango-sioni. (Diko aÉphésien 5:5.) A yeke kota ye mingi ti tene e ngbâ ti duti na anzoni sarango ye. Tongana ti so e yeke bâ ande na yâ ti chapitre ti peko, ti “ngbâ na yâ ti ndoye ti Nzapa”, a lingbi e “kpe yongoro na lango-sioni.” Azo so asara lango-sioni si aye ti changé bê ti ala  ape so, “Royaume ti Nzapa ayeke ga ti ala pëpe.” (1 aCorinthien 6:9, 10, 18). Na lê ti Nzapa, mara ti azo tongaso ayeke na popo ti “ala so bê ti zo ayeke londo na aye ti saleté so ala yeke na yâ ni”. Tongana ala zia lege ti dutingo na anzoni sarango ye, “ye so a yeke mû na ala ande ayeke . . . kuâ ti use ni.”​—Apocalypse 21:8.

12, 13. Nyen la atingbi aye so e yeke bi bê ti e na ndö ni na aye so e yeke sara? Tongana nyen la e lingbi ti duti saleté ape na yâ ti aye so e yeke bi bê ti e na ndö ni?

¹² Aye so zo ayeke bi bê ti lo na ndö ni. Aye so zo ayeke bi bê ti lo na ndö ni ayeke pusu lo ti sara aye ni. Tongana e zia lege na asioni bibe ti mû ndo na yâ ti li ti e nga na yâ ti bê ti e, gbândä gbä e yeke gue ti sara aye ti saleté (Matthieu 5:28; 15:18-20). Me tongana e bi bê ti e gï na ndö ti aye so ayeke nzoni-kue, so ayeke saleté ape, a lingbi ti pusu e ti ngbâ ti duti na anzoni sarango ye. (Diko aPhilippien 4:8.) Tongana nyen la e lingbi ti duti saleté ape na yâ ti aye so e yeke bi bê ti e na ndö ni? Mbeni ye ni ayeke so, a lingbi e kpe angia kue so alingbi ti buba bibe ti e. * Nga, a yeke na lege ti mandango Bible lakue la e lingbi ti bi bê ti e gï na aye so ayeke saleté ape.​—Psaume 19:8, 9.

¹³ Ti ngbâ na yâ ti ndoye ti Nzapa, a yeke kota ye mingi ti tene mbeni ye ti saleté aduti pëpe na yâ ti vorongo ti e, sarango ye ti e nga na aye so e yeke bi bê ti e na ndö ni. Na yâ ti ambeni chapitre ti mbeti so, a sara tënë mingi na ndö ti aye so, so andu tënë ti dutingo saleté ape. Zia e bâ fadeso osio lege ti dutingo saleté ape ni: terê ti e nga na aye ti e.

14. Ngbanga ti nyen la ti duti propre abâ gï zo wani ape?

¹⁴ Ti duti saleté ape andu terê ti e nga na aye ti e. Tënë ni so abâ gï zo wani awe? Ti azo so ayeke voro Jéhovah, tënë ni ayeke tongaso ape. Tongana ti so e fa fade awe, Jéhovah aye si e ngbâ ti duti propre ndali ti nzoni ti e wani nga ndali ti so a lingbi ti ga na gonda wala na zonga na ndö ti lo. Kiri mo gbu li ti mo na ndö ti tapande so e bâ fade na kozo paragraphe. Tongana mo bâ mbeni  molenge so lakue terê ti lo ayeke gï saleté wala bongo ti lo ayeke nzoni pëpe, mo yeke hunda terê ti mo wala babâ na mama ti lo ayeke anzoni zo la? E ye pëpe si mbeni ye na terê ti e wala na yâ ti fini ti e abi zonga na ndö ti Babâ ti e ti yayu wala asara si azo adengi mê pëpe ti mä tënë ti e. Bible atene: “E yeke sara kue ti ga pëpe mbeni ye so asara si zo apika gere, si a kasa kusala ti e pëpe; me na yâ ti aye kue, e wani e sara nzoni tënë ti e tongana awakua ti Nzapa.” (2 aCorinthien 6:3, 4). Tongana nyen la e lingbi ti sara si terê ti e nga na aye ti e aduti saleté ape?

15, 16. Kpengo saleté andu aye wa? A lingbi abongo ti e aduti tongana nyen?

¹⁵ Lege ti kpe saleté nga ti leke terê ti e nzoni. Atâa so angobo ti kodro ti azo ayeke nde nde, mingi ni e lingbi ti wara savon na ngu ti tene e sukula terê ti e lakue nga e bâ nzoni si amolenge ti e aduti saleté ape. Kpengo saleté andu nga sukulango maboko ti e na savon kozo ti te mbeni ye wala ti ndu ye ti tengo ni.  A ndu nga sukulango maboko ti e na peko ti so e londo na kabinë wala na peko ti so e sukula ngbonda ti molenge wala na peko ti changengo couche ti lo. Ti sukula maboko na savon alingbi ti mû lege na e ti kanga lege na akobela nga ti bata fini ti azo. A lingbi ti sara si ambeni zo awara pëpe amakongo ti kobela nga na amicrobe; sarango tongaso amû lege na zo ti kpe akobela ti sasa. Na ando so a yeke ngangu ti wara nzoni kabinë dä, a yeke nzoni ti lu azende so ayeke sigi na yâ ti zo, tongana ti so a sara ândö na Israël.​—Deutéronome 23:12, 13.

¹⁶ A yeke nzoni nga ti tene e sukula abongo ti e lakue si a duti nzoni nga saleté ape. A hunda pëpe ti tene bongo ti mbeni Chrétien aduti bongo ti nginza mingi wala bongo so asigi gï fini fini, me a lingbi a duti nzoni, saleté ayeke dä ape nga na lege ni. (Diko 1 Timothée 2:9, 10.) Atâa e yeke na ndo wa, e ye si bongo ti e nga na terê ti e “[a]sara pendere ti fango ye ti Nzapa, Sauveur ti e.”​—Tite 2:10.

17. Ngbanga ti nyen la a lingbi da ti e nga na aye ti e aduti saleté ape na e leke ni nzoni?

¹⁷ Ada ti e nga na aye ti e. Peut-être ada ti e ayeke ada so pendere ni apika bê ti azo ape, me a lingbi a duti saleté ape na e leke ni nzoni alingbi na ngangu ti e. Nga ti abozo ti e so e yeke gue na ni na bungbi nga na fango tënë, a lingbi e sara kue si a duti saleté ape. Zia e girisa ape so da so saleté ayeke na yâ ni ape nga na gigi ni ape ayeke gonda Nzapa so e voro lo, teti e yeke fa na azo so Jéhovah ayeke Nzapa so ayeke saleté ape, so fade lo yeke “futi azo so ayeke futi sese” nga so Royaume ti lo ayeke sara si sese ti e aga paradis (Apocalypse 11:18; Luc 23:43). Biani, e ye si na bango da ti e nga na aye ti e azo abâ so même fadeso e yeke maï anzoni ngobo ti dutingo saleté ape so alingbi na azo so ayeke duti ande na yâ ti fini dunia so ayeke ga.

18. E lingbi ti fa so e ne Da ti Royaume ti e tongana nyen?

¹⁸ Da so e yeke voro Nzapa ti e na yâ ni. Tongana e ndoye Jéhovah, e yeke ne Da ti Royaume ti e so ayeke ndo so e yeke voro tâ Nzapa ti e dä na yâ ti vaka ni. Tongana afini zo aga na Da ti Royaume, e ye si ala sara nzoni tënë ti ndo ni. A hunda lakue ti zi asaleté na ti leke aye so atara ti buba na terê ni, ti tene da ni  angbâ pendere. E yeke fa so e ne Da ti Royaume ti e tongana e sara ye kue so e lingbi ti sara ti bata da ni si angbâ nzoni. A yeke mbeni kota pasa ti mû ngoi ti e na bê ti e wani ti mû maboko na kua ti sukulango yâ ti Da ti Royaume nga ti “leke na aye so abuba na terê ti da” so e yeke voro Nzapa ti e na yâ ni (2 Chronique 34:10). E yeke sara ye alingbi na a-oko mama-ndia so na ngoi so e yeke wara terê na aDa ti Assemblée wala na ambeni ndo so e yeke sara akota bungbi dä.

19. Ti ngbâ ti duti propre, a hunda na e ti kpe nyen? Bible amû maboko na e na ndö ti tënë so tongana nyen?

¹⁹ Ti ngbâ ti duti propre, a hunda na e ti kpe asarango ye so ayeke sioni si ayeke buba terê ti zo, aye tongana nyongo manga, nyongo sämba ahon ndö ni nga na nyongo ambeni yorö senge senge gï ti tene a tourné li ti zo. Bible afa pëpe iri ti asarango ye ti saleté nga na asioni sarango ye kue so amû ndo laso, me a fa na e ambeni mama-ndia so alingbi ti mû lege na e ti hinga bango ndo ti Jéhovah na ndö ti sarango aye tongaso. Ndali ti so e hinga bango ndo ti Jéhovah na ndö ti atënë so, ndoye ti e teti lo ayeke pusu e ti sara ye so anzere na bê ti lo. Zia e bâ amama-ndia oku ti Bible.

20, 21. Jéhovah aye si e zia lege ti mara ti asarango ye wa? Kpengba raison wa e yeke na ni ti sara tongaso?

²⁰ “Aita so mbi ndoye ala mingi, so e yeke na azendo so, zia e sukula terê ti e wani ti zi aye kue so asara si terê na bibe aga sioni, nga na lege ti kpengo mbeto ti Nzapa zia e gi ti ga azo so ayeke nzoni-kue ahon ti kozo.” (2 aCorinthien 7:1). Jéhovah aye si e zia lege ti asarango ye so ayeke buba terê ti e nga na bibe ti e wala bango ndo ti e. Tongaso, a lingbi e kpe asarango ye so ayeke mû zo na ngbâa so azo ahinga atene ayeke sara sioni na terê ti zo nga so asara si li ti zo ayeke nzoni ape.

²¹ Bible afa na e mbeni kpengba raison so ndali ni e yeke “sukula terê ti e wani ti zi aye kue so asara si terê na bibe aga sioni”. Bâ so na 2 aCorinthien 7:1 a tene: “So e yeke na azendo so.”  Azendo wa? Tongana ti so aversê so aga kozo na ni afa, Jéhovah amû zendo, lo tene: “Mbi yeke yamba ala ande. . . . Mbi yeke duti ande babâ ti ala.” (2 aCorinthien 6:17, 18). Gbu li ti mo kete na ndö ti tënë so: Jéhovah amû zendo atene ni yeke bata mo na ni yeke ndoye mo tongana ti so mbeni babâ andoye molenge ti lo. Me Jéhovah ayeke sara ye alingbi na azendo ni so gï tongana mo kpe aye kue so asara si “terê na bibe” aga sioni. So tâ ye ti buba ti zia lege na aye so ayeke sara sioni na terê ti zo ti buba pendere songo so mo yeke na ni na Jéhovah!

22-25. Amama-ndia ti Bible wa la alingbi ti mû maboko na e ti kpe asarango ye so ayeke sara sioni na terê ti zo?

²² “Mo ndoye Jéhovah Nzapa ti mo na bê ti mo kue, na âme ti mo kue nga na bibe ti mo kue.” (Matthieu 22:37). Jésus atene so commandement so ayeke kota ahon atanga ni kue (Matthieu 22:38). A yeke na lege ni ti tene e ndoye Jéhovah tongaso. Ti tene e ndoye lo na bê ti e kue, na âme ti e kue, na bibe ti e kue, a lingbi e kpe asarango ye so ayeke sara si gigi ti zo ahunzi hio wala so ayeke buba ngangu ti gbungo nda ti ye ti e so Nzapa amû na e.

²³ “[Jéhovah a]mû na azo kue fini, pupu so ala yeke wu nga na aye kue.” (Kusala 17:24, 25). Fini ayeke mbeni matabisi so alondo na Nzapa. E ndoye lo so amû na e matabisi so, ni la e ye ti fa so e ne matabisi ni. E yeke kpe asarango ye kue so ayeke sara sioni na seni ti e, teti e hinga so mara ti asarango ye tongaso ayeke fa na gigi so e ne oko pëpe fini so a mû na e.​—Psaume 36:9.

²⁴ “Mo ndoye mba ti mo tongana mo wani.” (Matthieu 22:39). Mingi ni, asioni sarango ye ayeke buba gï fini ti zo ti sarango ni pëpe me nga fini ti azo so ayeke na terê ti lo. Na tapande, tongana mo yeke nyon manga na terê ti zo so ayeke nyon ni pëpe, guru ti manga ni alingbi ti sara sioni na lo nga. Zo so asara sioni na azo so ayeke na terê ti lo adoro ndia ti Nzapa so ahunda na e ti ndoye amba ti e. Nga tongana lo tene ni ndoye Nzapa, sarango ye ti lo afa so lo tene tâ tënë pëpe.​—1 Jean 4:20, 21.

²⁵ “Woko terê na gbe ti agouvernement nga na akomandema, [na] mä yanga ti ala.” (Tite 3:1). Na yâ ti akodro mingi, ndia ake na azo ti duti na aye tongana mbangi wala ti nyon ni.  Ndali ti so e yeke atâ Chrétien, e yeke duti na aye tongana mbangi pëpe nga e yeke nyon ni pëpe.​—aRomain 13:1.

26. (a) Ti ngbâ na yâ ti ndoye ti Nzapa, a lingbi e sara nyen? (b) Ngbanga ti nyen la ti ngbâ ti duti propre na lê ti Nzapa ayeke gï oko nzoni lege ti duti na fini?

²⁶ Ti ngbâ na yâ ti ndoye ti Nzapa, a lingbi e ngbâ ti duti propre, gï na ambeni lege ni oko wala use pëpe me na alege ni kue. A lingbi ti duti kete ye pëpe ti zia lege ti mbeni sarango ye so ayeke buba terê ti zo nga ti ngbâ ti ke ni, me zo alingbi ti sara ni. * Ti tâ tënë ni, nzoni lege ti dutingo na fini ti hon so ayeke dä ape, ngbanga ti so Jéhovah ayeke fa ye lakue na e ndali ti nzoni ti e. (Diko Ésaïe 48:17.) Ye so ayeke kota mingi ayeke so, tongana e ngbâ ti duti propre, e yeke duti na ngia so e yeke mû gonda na Nzapa so e ndoye lo, na tongaso e yeke ngbâ na yâ ti ndoye ti lo.