Skip to content

Skip to table of contents

CIBALO 8

Leza Uyanda Bantu Basalala

Leza Uyanda Bantu Basalala

“Kumuntu uusalala, yebo ulasalala.”—INTEMBAUZYO 18:26.

1-3. (a) Nkaambo nzi mutumbu ncabikkila maano kubona kuti mwanaakwe uboneka kabotu alimwi ulasumbula? (b) Ino nkaambo nzi Jehova ncayanda kuti bakombi bakwe kabasalala, alimwi ino ncinzi citukulwaizya kuzumanana kusalala?

MUTUMBU ubamba mwanaakwe musankwa kuti baunke kubusena bumwi. Wamusanzya akumusamika zisani zibotu alimwi zinyina tombe. Mutumbu ooyu ulizyi kuti bulondo bulayandika kapati kutegwa mwanaakwe kapona kabotu. Kunze lyaboobo, ulizyi kuti mbwalibonya mwana cilakonzya kupa bulemu naa kuleta masampu kubazyali.

2 Jehova, Taateesu wakujulu, uyanda kuti babelesi bakwe kabasalala. Jwi lyakwe lyaamba kuti: “Kumuntu uusalala, yebo ulasalala.” * (Intembauzyo 18:26) Jehova ulatuyanda; ulizyi kuti ikuti katusalala tulakonzya kugwasyigwa kapati. Kunze lyaboobo, uyanda kuti swebo mbotuli Bakamboni bakwe katusalala kutegwa alemekwe. Masimpe, kwiinda mukusalala akulilemeka kabotu, tulakonzya kupa kuti ibamwi bamulemeke Jehova azina lyakwe lisetekene muciindi cakumusampaula.—Ezekieli 36:22; amubale 1 Petro 2:12.

3 Ikuzyiba kuti Leza uyanda bantu basalala kutukulwaizya kuti katusalala. Akaambo kakuti tulamuyanda Leza, tuyanda kuti katumulemeka kwiinda mukupona kabotu. Alimwi tuyanda kuzumanana kuba muluyando lwakwe. Aboobo, atulange-lange kaambo ncotweelede kuzumanana kusalala, icijatikizyidwe mukusalala alimwi ambotukonzya kusalala. Kucita boobo kulakonzya kutugwasya kubona naa tuyandika kucinca muzibeela zimwi.

NKAAMBO NZI NCOTWEELEDE KUZUMANANA KUSALALA?

4, 5. (a) Ino nkaambo nzi kapati ikeelede kutupa kuzumanana kusalala? (b) Ino zintu nzyaakalenga Jehova zitondezya buti kuti mulondo?

4 Nzila imwi Jehova mbwatusololela nkwiinda mukutupa cikozyanyo. Aboobo, Jwi lyakwe litukulwaizya kuti “amwiiye Leza.” (Baefeso 5:1) Kaambo kapati ncotweelede kuzumanana kusalala nkakuti: Jehova Leza ngotukomba, mulondo, ulasalala mumbazu zyoonse.—Amubale Levitiko 11:44, 45.

5 Busalali naa bulondo bwa Jehova bulalibonya muzintu nzyaakalenga mbubonya mbotukonzya kubona bube anzila zyakwe muzintu eezyi. (Baroma 1:20) Inyika yakalengelwa kuti kaili munzi wabantu uusumbula. Jehova wakabikka bubambe bwazilengwaleza izisalazya muya alimwi ameenda. Kuli tuuka tuniini kapati itujisi mulimo wakusalazya nyika, itusandula tombe kuba zintu zili kabotu. Basayaansi balaakubelesya tuuka ootu tuniini ikusalazya masena aatikilwa mungwimba alimwi azilawo zimbi zisofwaazyigwa abantu baliyanda alimwi basyaacivwulemwangu. Cakutadooneka, eeci citondezya kuti bulondo bulayandika kapati ku “Mulengi wanyika.” (Jeremiya 10:12) Andiswe mbotweelede kububona oobo.

6, 7. Ino mbuti Mulawo wa Musa mbowakakankaizya kaambo kakuti bakombi ba Jehova beelede kusalala?

6 Kaambo akamwi keelede kutupa kuzumanana kusalala nkakuti Jehova, Mwami wesu Singuzuzyoonse, uyanda kuti bakombi bakwe kabasalala. Mu Mulawo Jehova ngwaakapa bana Israyeli, bulondo bwakaliswaangene kapati abukombi. Imulawo wakali kwaamba kuti mu Buzuba Bwakumanya Milandu, imupaizi mupati wakeelede kusamba amubili ziindi zyobilo, ikutali buyo ciindi comwe pe. (Levitiko 16:4, 23, 24) Bapaizi ibakali kukutauka milimo bakeelede kusamba kumaanza akumaulu kabatanapa zipaizyo kuli Jehova. (Kulonga 30:17-21; 2 Makani 4:6) Mulawo wakaamba zintu zisika ku 70 izyakali kupa kuti muntu asofwaale kumubili alimwi amumakani aabukombi. Ikuti kasofweede, muna Israyeli tanaakali kuzumizyigwa kutola lubazu mubukombi—zimwi ziindi ikuti naa wacita boobo, wakali kujaigwa. (Levitiko 15:31) Kufwumbwa muntu iwakali kukaka kutobela bubambe bwakulisalazya, ikubikkilizya akusamba amubili akuwasya zisani zyakwe, wakali “kujaigwa akati kambungano.”—Myeelwe 19:17-20.

7 Nokuba kuti tatweendelezyegwi a Mulawo wa Musa, eeci citugwasya kubona Leza mbwaabona makani aaya. Cilisalede kuti Mulawo wakali kukankaizya kaambo kakuti bakombi ba Leza beelede kusalala. Jehova tanaacinca pe. (Malaki 3:6) Bukombi bwesu takonzyi kubutambula ccita buyo kuti ‘kabusalala alimwi kabutasofweede.’ (Jakobo 1:27) Aboobo, tweelede kuzyiba ncayanda kulindiswe mumakani aaya.

NCOCAAMBA KUSALALA MUMESO AA LEZA

8. Muumbazu nzi Jehova mwayanda kuti katusalala?

8 Mu Bbaibbele, ikusalala tacaambi buyo kusalala kumubili. Kusalala mumeso aa Leza caamba kusalala mumbazu zyoonse zyabuumi bwesu. Jehova uyanda kuti katusalala mumbazu zyone ziyandika kapati—kumuuya, mukulilemeka, mumizeezo alimwi akumubili. Atulange-lange zijatikizyidwe mumbazu eezyi zyone.

9, 10. Ino kusalala kumuuya caamba nzi, alimwi ino ncinzi Banakristo bakasimpe ncobatantamuka?

9 Kusalala kumuuya. Mubufwaafwi, kusalala kumuuya caamba kutasanganya bukombi bwakasimpe abukombi bwakubeja. Bana Israyeli nobakali kuunka ku Jerusalemu kuzwa ku Babuloni, bakeelede kutobela lulayo lwakuti: “Amuzwe ooko, mutagumi cintu cili coonse cisofweede! . . . Kamusalala lyoonse.” (Isaya 52:11) Ikaambo kapati bana Israyeli ncobakali kujokelela kumunzi wabo nkuyakubukulusya bukombi bwa Jehova. Bukombi oobo bwakeelede kuti kabusalala—tiibwakeelede kusofwaazyigwa anjiisyo, micito azilengwa zyabukombi bwabana Babuloni izipa kuti bantu kabatamulemeki Leza.

10 Mazuba aano, swebo mbotuli Banakristo bakasimpe tatweelede kulisofwaazya abukombi bwakubeja. (Amubale 1 Bakorinto 10:21.) Caboola kumakani aaya, tweelede kucenjela kapati, akaambo kakuti muuya mubi wabukombi bwakubeja uli koonse-koonse. Mumasi manji, bantu bajisi zilengwa, micito atunsiyansiya tuyiisyigwa mubukombi bwakubeja, mbuli njiisyo yakuti kuli cintu cimwi cizumanana kupona twafwa. (Mukambausi 9:5, 6, 10) Banakristo bakasimpe balazitantamuka zilengwa zijatikizya njiisyo zyabukombi bwakubeja. * Tatuyandi kuyungwa abantu bayanda kuti tuleke kutobela zyeelelo zyamu Bbaibbele zijatikizya bukombi busalala.—Milimo 5:29.

11. Ino kusalala mukulilemeka caamba nzi, alimwi nkaambo nzi ncotweelede kuzumanana kusalala mumakani aaya?

11 Kusalala mukulilemeka. Ikusalala mukulilemeka caamba kutacita bwaamu naa buvwuule. (Amubale Baefeso 5:5.) Cilayandika kapati kuti katusalala lyoonse mukulilemeka. Mbubonya mbotulaabone mucibalo citobela, kutegwa tuzumanane kukkala muluyando lwa Leza, tweelede ‘kubutija bwaamu.’ Basibwaamu bateempwi “tabakanjili mu Bwami bwa Leza.” (1 Bakorinto 6:9, 10, 18) Mumeso aa Leza, bantu bali boobu bali akati kabaabo “ibasesemya mubusofwaazi bwabo.” Ikuti naa bazumanana kutasalala mukulilemeka, “busena bwabo buyooba . . . lufwu lwabili.”—Ciyubunuzyo 21:8.

12, 13. Ino nzyotuyeeya ziswaangene buti anzyotucita, alimwi ino mbuti mbotukonzya kuzumanana kusalala mumizeezo?

12 Kusalala mumizeezo. Nzyotuyeeya nzyezipa kuti tucite cintu cimwi. Ikuti twalekela mizeezo mibi kuzumanana mumyoyo yesu, tulakonzya kucita micito iitasalali kufwumbwa ciindi. (Matayo 5:28; 15:18-20) Pele ikuti katuyeeya zintu zisalala, tulakonzya kuzumanana kulilemeka kabotu. (Amubale Bafilipi 4:8.) Ino mbuti mbotukonzya kuzumanana kusalala mumizeezo? Tulakonzya kucita boobo kwiinda mukutalikondelezya azintu zili zyoonse zikonzya kusofwaazya mizeezo yesu. * Kuyungizya waawo, tulakonzya kusanina mizeezo yesu azintu zisalala kwiinda mukwiiya Jwi lya Leza lyoonse.—Intembauzyo 19:8, 9.

13 Kutegwa tuzumanane kuba muluyando lwa Leza, cilayandika kapati kusalala kumuuya, mukulilemeka alimwi amumizeezo. Twaambo ootu itujatikizya kusalala tulipanduludwe cakulomya muzibalo azimbi zyabbuku eeli. Lino atulange-lange mbazu yane iijatikizya kusalala kumubili.

MBUTI MBOTUKONZYA KUZUMANANA KUSALALA KUMUBILI?

14. Nkaambo nzi ncotuteelede kuyeeya kuti ibamwi tabajisi nguzu zyakutwaambila kuti katusalala kumubili?

14 Kusalala kumubili caamba kusamba akusalazya abusena mpotukkala. Sena tweelede kuyeeya kuti ibamwi tabajisi nguzu zyakutwaambila kuti katusalala kumubili? Peepe, oobo tabusyi mboceelede kuba kubakombi ba Jehova. Mbubonya mbotwabona kale, Jehova uyanda kuti katusalala kumubili ikutali buyo akaambo kakuti ikucita boobo cigwasya ndiswe pele akaambo kakuti cipa kuti walo alemekwe. Amuyeeye cikozyanyo cili kumatalikilo aacibalo eeci. Ikuti lyoonse kamubona mwana uulaadooti naa uutaboneki kabotu, cilakonzya kumupa kuyeeya kuti bazyali bakwe tabamubikkili maano, sena tabusyi oobo? Tatuyandi kuti mbotuboneka naa mbotupona kupe bantu kusampaula Taateesu wakujulu naa kubalesya kutambula mulumbe ngotukambauka. Jwi lya Leza lyaamba kuti: “Tatuciti cintu cili coonse cityompya bamwi, kutegwa mulimo wesu utajaninwi kampenda; pele muli zyoonse tulatondezya kuti tuli babelesi ba Leza.” (2 Bakorinto 6:3, 4) Aboobo, ino mbuti mbotukonzya kuzumanana kusalala kumubili?

15, 16. Ino ikuba balondo kubikkilizya nzi, alimwi ino zisani zyesu zyeelede kuba buti?

15 Bulondo ambotulibonya. Nokuba kuti zilengwa abukkale zilaindana mucisi cimwi acimwi, masimpe ngakuti tobanji tulakonzya kujana nsipa ameenda aakusamba amubili lyoonse alimwi akubona kuti swebo abana besu tulasumbula. Ikuba balondo cibikkilizya kusamba kumaanza ansipa katutanalya naa kubamba zyakulya, notwazwa kucimbuzi alimwi anotwamana kusanzya naa kucinca mwana tebela. Masimpe ngakuti, kusamba kumaanza ansipa kulakonzya kucesya malwazi akukwabilila buumi. Kulakonzya kupa kuti tutayambukilwi tuzunda atuuka tuletela malwazi aaindene-indene aakusoomona. Mumasena amwi, ooko bantu nkobatajisi zimbuzi, balakonzya kuvwukkila tubi mbubonya mbobakali kucita bana Israyeli.—Deuteronomo 23:12, 13.

16 Kunze lyaboobo, tweelede kuwasya zisani zyesu lyoonse kutegwa kazisalala akuboneka kabotu. Takuyandiki kuti mane zisani nzyasama Munakristo kazili zisani zidula naa zinyowana, pele zyeelede kuti kaziboneka kabotu, kazisalala alimwi kazipa bulemu. (Amubale 1 Timoteyo 2:9, 10.) Kufwumbwa nkotubede, tuyanda kuti mbotulibonya kakupa bamwi “kutembaula kuyiisya kwa Mufwutuli wesu Leza.”—Tito 2:10.

17. Nkaambo nzi maanda eesu alimwi azintu nzyotubelesya ncozyeelede kusumbula akuboneka kabotu?

17 Maanda alimwi azintu nzyotubelesya. Ŋanda yesu inga kaitali mpati, pele yeelede kuti kaisumbula alimwi kaiboneka kabotu kweelana abukkale bwesu. Ncimwi buyo amootokala naa zibbeeke nzyotubelesya notuunka kumiswaangano amumulimo wamumuunda, tweelede kubona kuti zilasalala kunze amukati. Tutalubi kuti ikuti ŋanda azintu nzyotubelesya kaziboneka kabotu, zilakonzya kupa bumboni kubantu. Kayi tuyiisya bantu kuti Jehova Leza mulondo, kuti ‘uyakubanyonyoona aabo banyonyoona nyika’ alimwi akuti ino-ino Bwami bwakwe buyakusandula nyika eeyi kuba paradaiso. (Ciyubunuzyo 11:18; Luka 23:43) Masimpe, mbwaalibonya maanda eesu azintu nzyotubelesya zyeelede kutondezya kuti noliba lino tusola kuba azilengwa zibotu izyeendelana abukkale bwamunyika mpya.

Kusalala kumubili kubikkilizya kusamba amubili alimwi akusalazya abusena mpotukkala

18. Ino mbuti mbotukonzya kutondezya bulemu ku Ŋanda ya Bwami?

18 Busena bwesu bwakukombela. Luyando ndotujisi kuli Jehova lutukulwaizya kutondezya bulemu ku Ŋanda ya Bwami nkotukombela Leza wakasimpe. Tuyanda kuti ibapya nobaboola ku Ŋanda ya Bwami kabakulwaizyigwa anzyobabona abusena mpotuswaanganina. Tweelede kwiisalazya akwiibamba kabotu lyoonse Ŋanda ya Bwami kutegwa kailibonya kabotu. Tulakonzya kutondezya bulemu ku Ŋanda ya Bwami kwiinda mukucita kufwumbwa ncotukonzya kucita kutegwa kaiboneka kabotu. Ncoolwe ikulisungula kutola lubazu mumulimo wakusalazya ‘akubambulula’ busena bwesu bwakukombela. (2 Makani 34:10) Njiisyo eezyi zilabeleka anotuswaangana ku Maanda aa Miswaangano Mipati naa kubusena buli boonse nkotucitila miswaangano yabbazu naa yacooko.

KULISALAZYA KUZIYANZA AMICITO IISOFWAAZYA

19. Kutegwa tuzumanane kusalala kumubili, ncinzi ncotuteelede kucita, alimwi ino Bbaibbele litugwasya buti mumakani aaya?

19 Kutegwa tusalale kumubili, tweelede kuzileka ziyanza amicito iisofwaazya mbuli kufweba, bucakolwa akubelesya misamu iikola naa iinyonganya mizeezo. Bbaibbele talyaambi ziyanza amicito yoonse iisofwaazya iidumide mazuba aano, pele lilijisi njiisyo zitugwasya kuzyiba mbwalimvwa Jehova kujatikizya zintu eezyo. Akaambo kakuti tulizyi mbwalimvwa Jehova kumakani aaya, ikumuyanda nkotumuyanda kutukulwaizya kucita zintu zimukkomanisya. Atulange-lange njiisyo zyosanwe zyamu Magwalo.

20, 21. Ino Jehova uyanda kuti tutantamuke micito iili buti, alimwi ino nkaambo nzi kapati ikeelede kutupa kucita boobo?

20 “Mbwaanga tujisi zisyomezyo eezyi, nobayandwa, atulisalazye kuzintu zyoonse zisofwaazya mubili amuuya, alimwi atulondole kusalala kwesu lyoonse mukuyoowa Leza.” (2 Bakorinto 7:1) Jehova uyanda kuti katutaciti zintu zisofwaazya mubili wesu akunyonganya muuya wesu, naa mizeezo iitweendelezya. Aboobo, tweelede kutantamuka ziyanza zyakubelesya misamu iikola eeyo iizyibidwe kuti iisofwaazya mubili akunyonganya mizeezo.

21 Bbaibbele lipa kaambo kapati ncotweelede ‘kulisalazya kuzintu zyoonse zisofwaazya.’ Amubone kuti lugwalo lwa 2 Bakorinto 7:1 lutalika amajwi aakuti: “Mbwaanga tujisi zisyomezyo eezyi.” Ino nzisyomezyo nzi? Mbuli mbokwaambwa mutupango twamusyule, Jehova usyomezya kuti: “Ndiyoomutambula. Alimwi ndiyooba bauso.” (2 Bakorinto 6:17, 18) Amuyeeye buyo: Jehova usyomezya kuti uyakumukwabilila akumuyanda mbuli usyi bana mbwamuyanda mwanaakwe musankwa naa musimbi. Pele Jehova uyakuzizuzikizya zisyomezyo eezyi lilikke buyo ikuti kamuzitantamuka zintu zisofwaazya “mubili amuuya.” Aboobo, inga kwaba kufwubaala kaka ikuba aciyanza naa kucita cintu cimwi cikonzya kupa kuti cilongwe canu a Jehova cimane!

22-25. Ino ninjiisyo nzi zyamu Magwalo zikonzya kutugwasya kutantamuka ziyanza amicito iisofwaazya?

22 “Weelede kuyanda Jehova Leza wako amoyo wako woonse, abuumi bwako boonse alimwi amizeezo yako yoonse.” (Matayo 22:37) Jesu wakaamba kuti ooyu ngomulawo mupati kwiinda yoonse. (Matayo 22:38) Masimpe, cileelela kuti tumuyande boobu Jehova. Kutegwa tumuyande amoyo wesu woonse, abuumi bwesu boonse alimwi amizeezo yesu yoonse, tatweelede kucita zintu zikonzya kupa kuti tufwambaane kufwa naa kuti tutanikuyeeyi kabotu.

23 [Jehova] nguupa bantu boonse buumi, muya alimwi azintu zyoonse.” (Milimo 17:24, 25) Buumi ncipego kuzwa kuli Leza. Akaambo kakuti tulamuyanda Sikutupa cipego eeci, tweelede kutondezya kuti tulacibikkila maano. Tatuciti zintu zikonzya kutupa kuciswa, nkaambo tulizyi kuti ikujatikizyigwa mumicito iili boobo kutondezya kuti tatulumbi naaceya kujatikizya cipego cabuumi.—Intembauzyo 36:9.

24 “Weelede kuyanda simukobonyoko mbubonya mbuli mboliyanda omwini.” (Matayo 22:39) Kanji-kanji zintu zisofwaazya tazijatikizyi buyo sikuzicita pele abaabo bali munsi-munsi. Mucikozyanyo, busi mbwagusya muntu uufweba bulakonzya kupa kuti aabo batafwebi baciswe abalo. Muntu uupa kuti beenzinyina baciswe utyola mulawo wa Leza wakuti katuyandana. Alimwi ooyo uucita boobo utondezya kuti ulabeja naamba kuti ulamuyanda Leza.—1 Johane 4:20, 21.

25 “Kozumanana kubayeezya kuti kabalibombya akuti kabazimvwida mfwulumende abaabo bajisi nguzu zyabweendelezi.” (Tito 3:1) Mumasi manji, ikuyobola naa kubelesya misamu imwi iikola nkutyola mulawo. Mbwaanga tuli Banakristo bakasimpe, tatuyoboli naa kubelesya misamu iikola iikasyigwa amfwulumende.—Baroma 13:1.

26. (a) Kutegwa tuzumanane kuba muluyando lwa Leza, ncinzi ncotweelede kucita? (b) Nkaambo nzi ikuzumanana kusalala mumeso aa Leza ncokugwasya kapati?

26 Kutegwa tuzumanane kuba muluyando lwa Leza, tweelede kusalala ikutali mumbazu zisyoonto buyo, pele mumbazu zyoonse zyabuumi bwesu. Ambweni cilakonzya kumukatazya kuleka ziyanza amicito iisofwaazya, nokuba boobo, cilakonzyeka kucileka. * Masimpe ngakuti, ikucita boobo kulakonzya kutugwasya kapati akaambo kakuti lyoonse natuyiisya Jehova uyanda kuti katugwasyigwa. (Amubale Isaya 48:17.) Cipati ncakuti, ikuti twazumanana kusalala tulakonzya kukkomana akaambo kakuti tulizyi kuti tulemeka Leza ngotuyanda alimwi tulakonzya kuzumanana kuba muluyando lwakwe.

^ munc. 2 Bbala lya Chihebrayo ilyakasandululwa kuti ‘kusalala’ talyaambi buyo kusalala kumubili, pele kanji-kanji lyaamba kusalala mumakani aakulilemeka alimwi akumuuya.

^ munc. 26 Amubone kabbokesi kakuti “ Sena Ndilasolekesya Kucita Ciluzi?” alimwi akakuti “ Kuli Leza Zintu Zyoonse Zilakonzyeka” ikali atala aawa.

^ munc. 67 Zina lyacincwa.