1-3. 1) ¿Tuku xlakata xatse kuentajtlawa ni xamaklixkajni chu tlan natasiya xkamanan? 2) ¿Tuku xlakata Jehová lakaskin pi xlakskujnin ni xalixkajni natawilakgo chu tuku xlakata chuna latamaputunaw?

AKXNI chatum aktsu kgawasa wi niku nalinkan, xtse paxi, malhakgani xatachakgan xlhakgat chu nema tlan tasiya. ¿Tuku xlakata? Pulana, xlakata katsi pi akxni chuna natlawa, tlan nastaka chu ni natatatla chu na katsi pi latamanin nalichuwinankgo xtlatkan xlakata la tasiya aktsu kgawasa.

² Nachuna, Jehová kinTlatikan xalak akgapun na lakaskin pi xlakskujnin ni xalixkajni natawilakgo. Chu Biblia wan: «Tiku tlan likatsi wix tlan likatsiniya» (Salmo 18: 26). * ¿Tuku xlakata Jehová kinkawaniyan chuna natawilayaw? Pulana, xlakata kinkapaxkiyan chu katsi pi komo chuna natawilayaw tlan nakinkakitaxtuniyan. Chu xlipulaktiy, xlakata chuna la nakinkaʼakxilhkgoyan latamanin uma natlawa tlan o nitlan nalichuwinankgo Jehová. Chu ni lakaskinaw nitlan nalichuwinankan Dios chu xtukuwani. Malankiputunaw xtukuwani. Wa xlakata ni maklixkajni tasiyayaw chu ni lixkajni linaw kilatamatkan (Ezequiel 36:22; kalikgalhtawakga 1 Pedro 2:12).

³ ¿Tuku xlakata xlakaskinka ni lixkajni natawilayaw? Pulana, katsiyaw pi Dios kapaxki tiku ni lixkajni wilakgolh. Na paxkiyaw Jehová chu limalankiputunaw chuna la limaw kilatamatkan. Chu xaʼawatiya, xliputum kilhtamaku tamakgxtakgputunaw kxtapaxkit. Wa xlakata, kaʼakxilhwi la tlan ni lixkajni natawilayaw: tuku xlakata xlakaskinka, tuku kilhchanima chu la tlan putum kilhtamaku chuna natawilayaw. Akxni naʼakxilhaw, nakinkamakgtayayan nakatsiyaw niku talakaskin naliskujaw.

4, 5. 1) ¿Tuku tlakg xlilakaskinka lakgmakganaw tuku lixkajni? 2) ¿La limasiya tuku tlawanit Jehová pi lakgati ni naʼanan tuku xalixkajni?

⁴ Pulaklhuwa la kinkamasiyaniyan Jehová. Pulaktum, wa akxni kinkamaxkiyan liʼakxilhtit nema tlan nachuna natlawayaw. Biblia kinkawaniyan «nkalhkgamatit Dios» o katlawatit la tlawa (Efesios 5:1). Xlakata tuku akxilhwi, ¿tuku xlakata tlakg xlilakaskinka lakgmakganaw tuku xalixkajni? Wa xlakata kakninaniyaw chatum Dios tiku  lu xaskulunku, xasanto chu ni kgalhi tuku xalixkajni (kalikgalhtawakga Levítico 11:44, 45).

⁵ Jehová lu xasanto, chu limasiya chuna la likatsi chu xlakata putum tuku tlawanit (Romanos 1:20). Akgtum liʼakxilhtit, niku lamaw, Katiyatni. Jehová tlawanit chuna la tlan namakgantilha tuku lixkajni anan. Wa xlakata, tlawalh pi un chu chuchut tlan xakstukan namaxtukgo tuku lixkajni kgalhikgo. Nachuna, tlawalh tiku «namaxtukgo tuku lixkajni», umakgolh lu laktsu animales nema nila akxilhaw wakgo tuku xalixkajni chu tlawakgo pi nialh natlawaninan tuku nitlan. Lu liwana tlawakgo xtaskujutkan, wa xlakata asta científicos kalimaklakaskinkgo uma laktsu animales xlakata nalakmaxtukgo pupunu akxni tamakgan petróleo o atanu tuku nitlan lay nema tlawakgo lakchixkuwin xlakata lhuwa tuku kgalhiputunkgo chu xakstukan kapaxkikan. Liwana tasiya pi «Ti tlawalh [...] katiyatni» lu xlakaskinka akxilha ni naʼanan tuku xalixkajni (Salmo 115:15, SXP). Akinin nachuna kiliʼakxilhatkan.

6, 7. ¿La liwana limasiyalh xLimapakgsin Moisés pi xlakskujnin Dios ni xalixkajni natawilakgo?

⁶ ¿Wi atanu tuku xlakata ni xalixkajni natawilayaw? Xlakata kiMapakgsinakan Jehová, putum kilhtamaku kaskininit xlakskujni ni xalixkajni natawilakgo. Akgtum liʼakxilhtit, Limapakgsin nema maxkilh Israel xwan pi ni lixkajni xtawilakgolh xlakata xkakninanikgolh. Wa xlakata, xtalakaskin pi xapuxku sacerdote makgtiy xpaxli akxni wi tuku xmakamasta Kilhtamaku akxni kxapakan Talakgalhin (Levítico 16:4, 23, 24). Na xwan pi putum sacerdotes, xtalakaskin xmakgachakgankgolh chu xtantuchakgankgolh akxni wi tuku xmakamastanikgolh Jehová (Éxodo 30:17-21; 2 Crónicas 4:6). Na xlichuwinan pulaktutumpuxumakaw tuku xtlawa pi chatum israelita lixkajni xtawilalh xmakni o xtakaknin. Akxni chuna xwi,  nila xtlawa taskujut nema xlikakninanilh Dios, komo ni xkuentajtlawalh xmakgnikan (Levítico 15:31). Limapakgsin na xwan pi putum tiku maklixkajni xwanit xtalakaskin xpaxli, xchakgalh xlhakgat, komo ni chuna xtlawalh tlan “xmapanuka kcongregación” (Números 19:17-20).

⁷ Maski la uku nialh kinkaskinikanan namakgantaxtiyaw xLimapakgsin Moisés, kinkamakgtayayan nakatsiyaw la lakapastaka Jehová. Kʼuma limapakgsin, liwana tasiya pi Jehová limasiya pi talakaskin ni xalixkajni natawilayaw xlakata tlan nakakninaniyaw. Chu xla nitu talakgpalinit (Malaquías 3:6). Chuna la makgasa, Dios kaj makgamakglhtinan «nkakni [...] xachakgani» o xaskulunku (Santiago 1:27). Wa xlakata nakinkamakgtayayan nakatsiyaw tuku kilhchanima uma tuku skin Jehová.

8. ¿Niku lakaskin Jehová ni xalixkajni natawilayaw?

⁸ Biblia ni kaj kinkawaniyan pi ni xalixkajni natawila kimaknikan. Na kinkawaniyan pi xlakata ni xalixkajni natawilayaw xlakatin Jehová talakaskin ni nakgalhiyaw tuku xalixkajni kputum kilatamatkan. Xlikana, Jehová lakaskin pulaktati niku nalimasiyayaw pi ni kgalhiyaw tuku xalixkajni: kkintakakninkan, chuna la linaw kilatamatkan, kkintalakapastaknikan chu kkimaknikan. Kaʼakxilhwi tuku kilhchanima pulakatunu.

9, 10. ¿Tuku kilhchani ni nakgalhi tuku nitlan kintakakninkan chu tuku ni makgtanuyaw kstalaninanin Cristo?

⁹ Kintakakninkan ni nakgalhi tuku nitlan. Uma kilhchani ni nalaktamaknuyaw xaxlikana takanajla tuku xla nixaxlikana. Kakalakapastakwi israelitas tiku xkachilinkanit kBabilonia. Akxni xtaspitparakgolh kJerusalén, xlimakgantaxtitkan xwanit uma limapakgsin: «[¡]Kataxtutit,  ni kaxamatit tuku lixkajni! [...] ni xalixkajni katawilatit» (Isaías 52:11). Xamakgolh taspitkgo kxkachikinkan xlakata nakakninaniparakgo Jehová. Wa xlakata, xtalakaskin pi xtakakninkan nitu xlaktlawalh xlakata Dios ni ksitsilh, uma xkilhchanima xtamasiykan, tuku xtlawakgo chu xtalismaninkan babilonios.

¹⁰ La uku, xaxlikana kstalaninanin Cristo na kuenta kilitlawatkan ni nalaktamaknuyaw kintakanajlakan tuku xla nixaxlikana takanajla (kalikgalhtawakga 1 Corintios 10:21). Xlakata lhuwa talakgatuminit xtamasiy nixaxlikana takanajla, komo ni kuenta natlawayaw max natsukuyaw tlawayaw akgtum xtamasiy. Klhuwa kachikinin wilakgolh xtamasiy nixaxlikana takanajla, la akxni masiyakgo pi akxni niyaw wi tuku kgalhiyaw nema ni niy, uma laktanunit lhuwa talismanin, tuku tlawakgo latamanin akxni kakninankgo chu tuku tlawakgo chali chali (Eclesiastés 9:5, 6, 10). Pero, xaxlikana kstalaninanin Cristo ni makgtlawaputunaw tuku lakatsuku knixaxlikana takanajla. * Wa xlakata, maski nalakaskinkgo pi nialh liwana namakgantaxtiyaw limapakgsin xalak Biblia nila chuna tlawayaw (Hechos 5:29).

11. ¿Tuku kilhchanima ni xalixkajni nalinaw kilatamatkan chu tuku xlakata lu xlakaskinka?

¹¹ Ni xalixkajni nalinaw kilatamatkan. Uma na kilhchanima ni natlawayaw talakgxtumit xalimaxana, xlakaskinka ni natlawayaw xlakata tlan natamakgxtakgaw kxtapaxkit Dios (kalikgalhtawakga Efesios 5:5). Chuna la naʼakxilhaw kcapítulo 9, lu xlakaskinka pi kstalaninanin Cristo namakgantaxtiyaw uma tastakyaw «katamakgatlinitit» talakgxtumit nema ni xlitatlawat. Tiku tlawakgo uma talakgalhin chu ni makgxtakgkgo «ni katimakglhtinankgolh  xTamapakgsin Dios» (1 Corintios 6:9, 10, 18, TNM). Jehová kaʼakxilha pi «nkgalhikgoy likgowanka xlatamatkan» chu komo ni nalakgmakgankgo tuku lixkajni kgalhikgo, “nakamakankan kxlimakgtiy linin” (Apocalipsis 21:8, TXS, 1999).

12, 13. ¿Tuku kinkamatlawiyan kintalakapastaknikan, chu tuku nakinkamakgtayayan ni xalixkajni natawila?

¹² Ni xalixkajni natawila kintalakapastaknikan. Akxni wi tuku lakapastakaw, alistalh tlawayaw. Komo makgxtakgaw pi xalixkajni talakapastakni nalhuwan kkiʼakskititkan chu kkinakujkan, namin kilhtamaku natlawayaw tuku nitlan (Mateo 5:28; 15:18-20). Pero komo limatsamayaw kiʼakskititkan xatlan talakapastakni nakinkamakgtayayan xaʼakgstitum nalinaw kilatamatkan (kalikgalhtawakga Filipenses 4:8). Pero ¿tuku  nakinkamakgtayayan putum kilhtamaku tlan natawila kintalakapastaknikan? Pulana, ni nalilakgastananaw tuku natlawa pi lixkajni natawila kintalakapastaknikan. * Chu xlipulaktiy, natamaknuniyaw xalakwan talakapastakni akxni putum kilhtamaku nalikgalhtawakgayaw Biblia (Salmo 19:8, 9).

¹³ Chuna la akxilhwi, xlakata tlan natamakgxtakgaw kxtapaxkit Dios, talakaskin ni xalixkajni natawila kintakakninkan, chuna la linaw kilatamatkan chu kintalakapastaknikan. Uma pulaktutu natalichuwinan kʼatanu capítulos xla uma libro. Uku kaj nalichuwinanaw xlipulaktati: Ni xalixkajni natawila kimaknikan.

14. Kawanti tuku xlakata nitlan nalakpuwanaw niti xlimakgtanut la linaw kilatamatkan.

¹⁴ Xlakaskinka ni xalixkajni natawila kimaknikan chu niku wilaw. Wilakgolh tiku lakpuwankgo pi niti xlimakgtanut xlakata la natawilayaw. Pero chatum kstalanina Cristo nikxni chuna xlilakpuwanat. Chuna la lichuwinawa, Jehová ni kaj kinkawaniyan ni xalixkajni natawilayaw xlakata tlan nakinkakitaxtuniyan, na kinkawaniyan xlakata chuna la tasiyayaw tlawa pi latamanin tlan o nitlan nalichuwinankgo Jehová. Kalakapastakwi aktsu kgawasa tiku lichuwinaw kxapulana párrafo: komo putum kilhtamaku maklixkajni xlatamalh chu nitlan takaxnit, ¿nixlikana pi nitlan nakalichuwinankan xtlatkan? Nachuna, komo maklixkajni xtasiyaw chu nitlan xliw kilatamatkan, ¿nixlikana pi nitlan nalichuwinankan kinTlatkan chu ni katikanajlakgolh tamakatsin nema linaw? Putum kilhtamaku nalilakapastakaw uma tuku wan Biblia:  «Ti ni xati nakmaxkiyaw nkilhtamaku naliʼakgchakgxkgoy, lakimpi ti ni naliʼakgsan nkintaskujutkan. Chi wampi xlakata xlipaks ktlawayaw lantla mininiy kskujni Dios» (2 Corintios 6:3, 4). Wa xlakata kaʼakxilhwi niku talakaskin ni xalixkajni natawilayaw.

15, 16. ¿Tuku natlawayaw xlakata kimaknikan ni lixkajni natawila chu la xlitasiyat kilhakgatkan?

¹⁵ Ni lixkajni natawila kimaknikan chu la tasiyayaw. Maski tanu tanu la kinkamakgastakkan chu tanu niku wilaw, talakaskin putum kilhtamaku napaxaw. Lhuwa kgalhiyaw chuchut chu lichakgan xlakata tlan napaxaw chu nakapaxiyaw kinkamanankan. Na namakgachakgana akxni nawayana, akxni nakaxtlawaya liwat, akxni kitaspita kbaño chu akxni nalakgpaliniya xpustin aktsu skgata. Akxni chuna tlawaya makgtayanan xlakata ni natalakgatumi tuku litsuku tajatat, tapokganat, chu tlawa ni nanikgo latamanin. Komo niku wila ni anan drenaje, tlan nakawaxa chu anta napina kbaño chuna la xtlawakgo xamakgan Israel (Deuteronomio 23:12, 13).

¹⁶ Nachuna nachakgayaw kilhakgatkan. Ni xlakaskinka xalaktaparaxla natamawayaw o wa tuku aku taxtunit, talakaskin xatachakgen xliwanat chu xlitasiyat chuna la xlilat (kalikgalhtawakga 1 Timoteo 2:9, 10). Xanikuta niku wilaw chu xliputum kilhtamaku, lakaskinaw pi kimaknikan chu chuna la tasiyayaw “nalitamaxkiy nkakni xtamasiyun” kilakgmaxtunakan Dios (Tito 2:10).

17. ¿Tuku xlakata talakaskin kaswan chu tlan xlitasiyat kinchikkan chu putum tuku kgalhiyaw?

¹⁷ Kinchikkan chu tuku kgalhiyaw. Maski ni lu lhuwa tuku kgalhiyaw, kaswan xlitawilat kinchikkan chu tlan xlitasiyat, maski lilakgatit o ni lu lilakgatit, lhuwa tuku kgalhi o ni. Nachuna xlitawilat kimputlawkan, chu xpulakni, tlakg liwaka komo limaklakaskinaw xlakata nalinaw ktamakxtumit o akxni lichuwinanaw  Dios. Putum tuku kgalhiyaw ni lixkajnit xlitawilat. Chuna namastayaw tlan tamakatsin. Kamasiyaniyaw latamanin pi xlakata Jehová lakgati tuku ni xalixkajni “nakamasputu tiku lakglakgalhimakgolh” Katiyatni chu nalimaklakaskin xTamapakgsin xlakata xakalipaxaw natawila (Apocalipsis 11:18; Lucas 23:43). Wa xlakata, chuna la kuentajtlawayaw kinchikkan chu atanu tuku kgalhiyaw limasiyayaw pi lismanimaw ni xalixkajni natawilayaw chuna la natalakaskin kxasasti kakilhtamaku.

18. ¿La limasiyayaw pi lu xlakaskinka akxilhaw niku tamakxtumiyaw?

¹⁸ Pukgalhtawakga xla xTatayananin Jehová. Lu xlakaskinka akxilhaw xlakata anta kakninaniyaw Dios tiku lu paxkiyaw. Lakaskinaw stlan katasiyalh chu tlan nalichuwinankgo tiku kinkalakgminkgoyan. Xlakata tlan natawila, talakaskin nakaxakayaw chu nakaxtlawayaw akxni wi tuku natalakgalhi o nalakla. Akxni makgtayananaw limasiyayaw pi lu xlakaskinka akxilhaw niku kakninaniyaw Dios. Xlikana, lanka talakgalhaman nakaxakayaw chu «nakaxtlawayaw» niku tamakxtumiyaw (2 Crónicas 34:10). Uma tastakyaw na kilhchanima niku tlawayaw laklanka tamakxtumit.

19. ¿Tuku ni kilitlawatkan xlakata ni lixkajni natawila kimaknikan, chu tuku tastakyaw kinkamaxkiyan Biblia?

¹⁹ ¿Tuku na kilhchani ni xalixkajni natawilayaw? Ni nakgalhiyaw talismanin nema namaxkajwani kimaknikan. Wa xlakata ni xkuliyaw, ni lhuwa wayaw tuku likgachikan chu ni wayaw likuchun nema ni kinkamaxkiyan makuchina nema alistalh lismaniyaw chu nila namakgxtakgaw o nalaktlawa kintalakapastaknikan.  Xlikana, Biblia ni lichuwinan pulakatunu tuku lismanikgo latamanin, pero kgalhi tastakyaw nema kinkamakgtayayan nakatsiyaw tuku xlakata Jehová laklixkajni kaʼakxilha. Kaʼakxilhwi pulakkitsis xtastakyaw Biblia nema makgantaxtiputunaw xlakata tamakgxtakgputunaw kxtapaxkit Dios chu chuna nakinkamakgamakglhtinanan.

20, 21. ¿Tuku lakaskin Jehová natlawayaw chu tuku xlakata?

²⁰ «Nti lu[...] kkapaxkiyan, lantla nkgalhiyaw yuma luwa tamalaknun, kachakgamakgaw mpaks ntu xlakgalhilh nkintiyatliwakan, chu nkispiritukan, xlakata xlipaks nalisantujlayaw, lantla lilamaw kxtamakpuwan Dios.» (2 Corintios 7:1.) La akxilhaw, Jehová lakaskin nalakgmakganaw tuku namaxkajwani «nkintiyatliwakan», o kimaknikan, chu nalakglakgalhi la lakapastakaw. Wa xlakata ni kgalhiyaw talismanin nema nialhla makgxtakgaw, kinkamakgatatatlayan chu lakglakgalhi kiʼakskititkan.

²¹ Antiya ktexto nema akxilhwa Biblia kinkawaniyan tuku xlakata xlakaskinka chuna natlawayaw, anta wan: «Kachakgamakgaw mpaks ntu xlakgalhilh nkintiyatliwakan». Kaʼakxilhwi pi 2 Corintios 7:1 chuna litsuku: «Nkgalhiyaw yuma [...] tamalaknun». ¿Tukuya tamalaknun? Wa tuku wan Jehová nema tatsokgtawilakgonit kxapulana versículos: «Nkit nakkamakgamakglhtinanan, na xtachuna mintlatkan nakwan» (2 Corintios 6:17, 18). ¡Uma lu tlan! Kinkawaniyan pi nakinkakuentajtlawayan la chatum tlat xapaxkina kakuentajtlawa xkamanan. Pero wi tuku kinkaskiniyan: ni natlawayaw tuku «xlakgalhilh nkintiyatliwakan, chu nkispiritukan». Xlikana lu nitlan xkitaxtulh, pi nialhla xtalaliw kaj xlakata kgalhiyaw xalixkajni talismanin nema Jehová lixkajni akxilha.

22-25. ¿Tukuya tastakyaw xalak Biblia kinkamakgtayan ni nakgalhiyaw xalixkajni talismanin?

²² «Xlipaks minaku nalipaxkiya Dios mimPuchina, chu  xlipaks milistakna, chu xlipaks mintalakapastakna.» (Mateo 22:37.) Jesús wa pi uma limapakgsin wa tlakg xlakaskinka (Mateo 22:38). Xlikana, Jehová lakgchan napaxkiyaw kilichatuminikakan, kintalakapastaknikan chu chuna la makgkatsiyaw. Wa xlakata ni kilikgalhitkan lixkajni tayat nema natlawa ni lhuwa kilhtamaku nalatamayaw o nalakglakgalhi kiʼakskititkan nema Dios kinkamaxkin.

²³ «[Jehová] nti maxkiy latamat nkaxatikawaj, chu ntajaxan, cha xlipaks nkatuwaj.» (Hechos 17:24, 25.) Xlakata Dios tiku lu paxkiyaw kinkamaxkinlatamat, kstalaninanin Cristo lanka xtapalh akxilhaw. Wa xlakata lakgmakganaw lixkajni tayat nema nakinkamakgatatatlayan. Komo ni chuna xtlawaw, xlimasiyaw pi nitu liʼakxilhaw latamat (Salmo 36:9).

²⁴ «Milipaxkit mintalataman chuna la miʼakstu paxkikana.» (Mateo 22:39, TNM.) Akxni wi tiku kgalhi xalixkajni talismanin ni kaj xakstu nitlan tlawanikan, na katlawani tuku nitlan amakgapitsin. Akgtum liʼakxilhtit, akxni wi tiku xkuli tlawa pi amakgapitsin na nalijaxanankgo xjin cigarro. Tiku chuna likatsi lakatsala xlimapakgsin Dios niku wan pi nakapaxkiyaw kintalatamankan, chu limasiya pi ni paxki Dios (1 Juan 4:20, 21).

²⁵ «Chuntiya kakamalakapastaka pi nakalakgachixkuwikgo chu nakakgalhakgaxmatnikgo mapakgsinanin chu tiku kgalhikgo limapakgsin.» (Tito 3:1, TNM.) Klhuwa kachikinin ni mastakan talakaskin nakgalhikan o nalimaklakaskinkan droga, akinin kstalaninanin Cristo makgantaxtiyaw uma limapakgsin (Romanos 13:1).

26. 1) ¿Tuku kilitlawatkan xlakata natamakgxtakgaw kxtapaxkit Dios? 2) ¿Tuku xlakata tlan nawanaw pi tlakg tlan ni lixkajni nalinaw kilatamatkan kxlakatin Dios?

²⁶ Xlakata tlan natamakgxtakgaw kxtapaxkit Dios, ni kaj talakaskin ni lixkajni natawilayaw max pulaktum o xlipulaktiy nema lichuwinaw, talakaskin xliputum  kilatamatkan ni xalixkajni natawilayaw. Xlikana pi max lu tuwa namakgkatsiyaw namakgxtakgaw akgtum lixkajni talismanin chu nialh natlawaparayaw; pero tlan namakgxtakgaw. * Ni xalixkajni nalinaw kilatamatkan wa tuku tlakg tlan natlawayaw. Xlikana, Jehová chuna kinkaskiniyan kaj xlakata kilitlankan (kalikgalhtawakga Isaías 48:17). Na tlan limakgkatsiyaw akxni katsiyaw pi xlakata la linaw kilatamatkan tlan lichuwinankan Dios tiku lu paxkiyaw chu na kinkapaxkiyan.