1-3. (a) Ha yini manana a tiyiseka leswaku n’wana wa yena u tshama basile ni ku languteka? (b) Ha yini Yehovha a lava leswaku vagandzeri vakwe va tshama va basile, naswona i yini leswi hi khutazaka leswaku hi lava ku tshama hi basile?

MANANA u lunghiselela xifanyetana xakwe leswaku a ta famba na xona. U xi hlambisa kahle ni ku xi ambexa timpahla letinene leti baseke. Wa swi tiva leswaku ku endla tano i swa risima swinene naswona wa swi tiva leswaku ndlela leyi n’wana wa yena a langutekaka ha yona ya n’wi khumba tanihi hi mutswari.

² Tata wa hina la nge matilweni Yehovha, u lava leswaku malandza yakwe ma tshama ma basile. Rito ra yena ri ri: “U ta tikombisa u basile eka loyi a tshamaka a basile.” * (Pisalema 18:26) Yehovha  wa hi rhandza; wa swi tiva leswaku hi hina lava nga ta pfuneka ngopfu hi ku va hi tshama hi basile. Nakambe u lava leswaku ndlela leyi hi langutekaka ha yona tanihi hi Timbhoni takwe yi nga soleki eka vanhu. Hakunene, ku languteka ka hina hi basile ni mahanyelo ya hina lamanene swi ta dzunisa vito ra Yehovha ku nga ri ku ri tisela xisandzu.—Ezekiyele 36:22; hlaya 1 Petro 2:12.

³ Ku tiva leswaku Xikwembu xi rhandza vanhu lava baseke swi hi khutaza ku tshama hi basile. Hi lava leswaku ndlela leyi hi hanyaka ha yona yi dzunisa Xikwembu hikuva ha xi rhandza. Nakambe hi lava leswaku na xona xi tama xi hi rhandza. Kutani a hi kambisiseni leswaku ha yini hi fanele ku tshama hi basile, leswi ku tshama hi basile swi vulaka swona ni ndlela leyi hi nga tshamaka hi basile ha yona. Ku tikambisisa hi ndlela leyi swi ta hi pfuna ku vona loko ku ri ni laha hi faneleke ku antswisa kona.

4, 5. (a) Hi xihi xivangelo-nkulu lexi endlaka leswaku hi lava ku tshama hi basile? (b) Xana ku basa ka Yehovha ku vonaka hi ndlela yihi eka ntumbuluko lowu hi wu vonaka?

⁴ Yin’wana ya tindlela leti Yehovha a hi letelaka ha tona i ku hi vekela xikombiso. Hi yona mhaka leyi Rito ra yena ri hi khutazaka leswaku hi va “vatekeleri va Xikwembu.” (Vaefesa 5:1) Xivangelo-nkulu lexi endlaka leswaku hi lava ku tshama hi basile hi leswaku: Yehovha, Xikwembu lexi hi xi gandzelaka, xi basile, xi tengile naswona xa kwetsima eka hinkwaswo.—Hlaya Levhitika 11:44, 45.

⁵ Leswaku Yehovha u rhandza ku basa swi vonaka eka ntumbuluko wa yena lowu hi wu vonaka, tanihi leswi swi nga tano hi timfanelo ta yena to tala ni tindlela ta yena. (Varhoma 1:20) Misava yi vumbiwe yi va kaya leri baseke ra vanhu. Yehovha u endle leswaku ntumbuluko wu kota ku basisa moya ni mati. Ku ni switsongwatsongwana leswi kotaka ku basisa, swi hundzula thyaka ri va quva lerinene. Van’wasayense va kota ku tirhisa swin’wana swa switsongwatsongwana leswi ku basisa ndhawu leyi ku halakeke oyili ni thyaka rin’wana leri vangiwaka hi vanhu lava nga ni makwanga. Swi le rivaleni leswaku ku basa i nchumu wa risima eka “Muendli wa misava.” (Yeremiya 10:12) Ku fanele ku va ka risima ni le ka hina.

6, 7. Xana Nawu wa Muxe wu swi kandziyise njhani leswaku i swa risima leswaku lava gandzelaka Yehovha va tshama va basile?

 ⁶ Xivangelo xin’wana lexi endlaka hi lava ku tshama hi basile hi leswaku Yehovha, Mufumi wa hina la Tlakukeke u lava leswaku vagandzeri vakwe va tshama va basile. Eka Nawu lowu Yehovha a wu nyikeke Vaisrayele, ku basa a ku fambisana ni vugandzeri. Nawu a wu vula leswaku hi Siku ro Kombela ku Rivaleriwa Swidyoho, muprista lonkulu a a fanele ku hlamba kambirhi. (Levhitika 16:4, 23, 24) Vaprista lava hisaka magandzelo a va fanele va hlamba mavoko ni milenge ya vona va nga si endlela Yehovha magandzelo. (Eksoda 30:17-21; 2 Tikronika 4:6) Nawu a wu longoloxe swilo swo hambana-hambana swa kwalomu ka 70 leswi a swi ta endla munhu a va la nga basangiki. Loko Muisrayele a nga basanga a a nga fanelanga a va kona loko ku gandzeriwa, naswona loko o tlula nawu lowu minkarhi yin’wana xigwevo xa kona a ku ri rifu. (Levhitika 15:31) Un’wana ni un’wana la alaka ku tibasisa hi ndlela leyi faneleke, leswi a swi katsa ku hlamba miri hinkwawo ni ku hlantswa swiambalo swa yena, a a ta “dlayiwa exikarhi ka nhlengeletano.”—Tinhlayo 19:17-20.

⁷ Hambileswi hi nga lawuriwiki hi Nawu wa Muxe, kambe ku wu kambisisa swi hi pfuna ku vona ndlela leyi Xikwembu xi langutaka swilo ha yona. Swi le rivaleni leswaku Nawu lowu a wu swi veka erivaleni leswaku hinkwavo lava gandzelaka Xikwembu va fanele va basa. Yehovha a nga si cinca. (Malakiya 3:6) Vugandzeri bya hina a byi nge amukeleki eka yena loko byi nga ri “lebyi baseke ni lebyi nga nyamangiki.” (Yakobo 1:27) Kutani swi lava hi tiva leswi a swi lavaka emhakeni leyi.

8. Xana Yehovha u lava leswaku hi tshama hi basile eka tindlela tihi ta vutomi bya hina?

⁸ Loko Bibele yi vulavula hi ku tshama hi basile a yi vulavuli hi ku basa emirini ntsena. Ku va lava baseke emahlweni ka Xikwembu swi khumba nchumu wun’wana ni wun’wana evuton’wini bya hina. Yehovha u lava leswaku hi tshama hi basile eka tindlela ta mune ta vutomi bya hina, ku nga ndlela leyi hi gandzelaka ha yona, mahanyelo ya hina, emianakanyweni ni le mirini. A  hi kambisiseni leswi ha yin’we ya tindlela leti ta mune yi vulaka swona.

9, 10. Xana swi vula yini ku tshama hi basile eka ndlela leyi hi gandzelaka ha yona naswona Vakreste va ntiyiso va fanele va papalata yini?

⁹ Ku basa eka ndlela leyi hi gandzelaka ha yona. Ku basa eka ndlela leyi gandzelaka ha yona swi vula ku nga hlanganisi vukhongeri bya ntiyiso ni bya mavunwa. Loko Vaisrayele va suka eBabilona va tlhelela eYerusalema, a va fanele va yingisa xileriso lexi huhuteriweke, lexi nge: “Humani kona, mi nga khumbi nchumu lexi nga basangiki; . . . tshamani mi basile.” (Esaya 52:11) Vaisrayele a va tlhelela ekaya leswaku va ya pfuxeta vugandzeri bya Yehovha. Vugandzeri byolebyo a byi fanele ku va lebyi baseke, byi nga thyakisiwi hi swiendlo leswi nga nyamisaka vugandzeri bya Xikwembu, ku nga tidyondzo ni mikhuva ya vugandzeri bya le Babilona.

¹⁰ Na hina tanihi Vakreste va ntiyiso namuntlha hi fanele ku xiya leswaku hi nga thyakisiwi hi vugandzeri bya mavunwa. (Hlaya 1 Vakorinto 10:21.) Kambe swi lava hi va ni vuxiyaxiya swinene emhakeni leyi hikuva vugandzeri bya mavunwa byi tele ngopfu masiku lawa. Ematikweni yo tala, ku ni mindhavuko yo hambana-hambana ni swiendlo leswi fambisanaka ni tidyondzo ta vugandzeri bya mavunwa, ku fana ni mhaka ya leswaku loko munhu a fa ku ni nchumu wo karhi lowu nga fiki eka yena. (Eklesiasta 9:5, 6, 10) Vakreste va ntiyiso va papalata mikhuva leyi fambisanaka ni vugandzeri bya mavunwa. * A hi fanelanga hi pfumelela vanhu va hi sindzisa ku tlula milawu ya Bibele leyi khumbaka vugandzeri lebyi tengeke.—Mintirho 5:29.

11. Xana ku basa emahanyelweni swi katsa yini, naswona ha yini swi ri swa risima ku va hi tshama hi basile emahanyelweni?

¹¹ Ku basa emahanyelweni. Ku basa emahanyelweni swi katsa ku papalata ku tikhoma loko biha etimhakeni hinkwato ta masangu. (Hlaya Vaefesa 5:5.) I swa risima ku va hi tshama hi basile emahanyelweni ya hina. Hilaha hi nga ta swi vona hakona eka ndzima leyi landzelaka ya buku leyi, hi fanele ku “balekela vumbhisa” leswaku hi ta tshama hi ri karhi hi rhandziwa hi Xikwembu. Lava endlaka  vumbhisa va nga hundzuki “va nga ka va nga yi dyi ndzhaka ya mfumo wa Xikwembu.” (1 Vakorinto 6:9, 10, 18) Eka Xikwembu vanhu lava hi van’wana va lava va “nyenyetsaka hikwalaho ka thyaka ra vona.” Loko va nga tibasisi “xiavelo xa vona xi ta va . . . rifu ra vumbirhi.”—Nhlavutelo 21:8.

12, 13. Xana hi kwihi ku yelana loku nga kona exikarhi ka miehleketo ni leswi munhu a swi endlaka, naswona hi nga tshama hi basile emianakanyweni hi ndlela yihi?

¹² Ku basa emianakanyweni. Leswi munhu a swi anakanyaka u hetelela a swi endla. Loko hi tshamela ku anakanya swo biha, swi nga endleka leswaku hi hetelela hi tikhome hi ndlela yo biha. (Matewu 5:28; 15:18-20) Kambe loko hi tshama hi anakanya hi swilo leswi baseke hi ta va ni mahanyelo lama baseke. (Hlaya Vafilipiya 4:8.) Xana hi nga tshama hi ri karhi hi anakanya hi swilo leswi baseke hi ndlela yihi? Xo sungula hi fanele ku papalata vuhungasi lebyi nga thyakisaka miehleketo ya hina. * Xa vumbirhi, hi nga tata miehleketo ya hina hi swilo leswinene hi ku tshama hi hlaya Rito ra Xikwembu.—Pisalema 19:8, 9.

¹³ Leswaku hi tama hi rhandziwa hi Xikwembu, i swa risima ku va hi tshama hi basile evugandzerini bya hina, emahanyelweni ni le mianakanyweni. Tindlela tin’wana leti nga hi pfunaka ku tshama hi basile ta hlamuseriwa eka tindzima tin’wana ta buku leyi. A hi kambisiseni ndlela ya vumune ku nga ku basa emirini.

14. Ha yini ku basa emirini ku nga ri mhaka leyi un’wana ni un’wana wa hina a faneleke a tivonela leswaku u yi huma njhani?

¹⁴ Ku basa emirini swi katsa ku basisa ni ndhawu leyi hi tshamaka eka yona. Xana un’wana ni un’wana u fanele ku vona leswaku u huma njhani emhakeni leyi? A swi tano eka vanhu lava gandzelaka Yehovha. Hilaha swi kombisiweke hakona, ku basa ka hina emirini i swa risima eka Yehovha ku nga ri hileswi swi hi pfunaka ntsena kambe hileswi hi n’wi yimelaka laha emisaveni. Ehleketa hi xifaniso lexi tirhisiweke eku sunguleni ka ndzima leyi. Loko wo vona n’wana la tshamaka a lo hliki hi thyaka, xana a swi ku endli  u ehleketa leswaku vatswari va yena a va khathali? A hi lavi leswaku ndlela leyi hi langutekaka ha yona, yi tisa xisandzu eka Tata wa hina la nge matilweni kumbe yi endla leswaku vanhu lava hi va chumayelaka va nga hi yingisi. Rito ra Xikwembu ri ri: “A hi nyiki xivangelo ni xin’we xa ku khunguvanyeka hi ndlela hambi yi ri yihi, leswaku vutirheli bya hina byi nga kumiwi byi ri ni xihoxo; kambe hi ndlela yin’wana ni yin’wana hi tibumabumela tanihi vatirheli va Xikwembu.” (2 Vakorinto 6:3, 4) Xana hi nga tshama hi basile emirini hi ndlela yihi?

15, 16. Xana ku basa swi katsa yini, naswona swiambalo swa hina swi fanele swi languteka njhani?

¹⁵ Ku basa emirini ni ndlela leyi hi langutekaka ha yona. Hambileswi mindhavuko ni mahanyelo swi hambanaka hi ku ya hi tindhawu, hi nga swi kota ku kuma mati ni xisibi xo hlamba nkarhi ni nkarhi ni ku tiyiseka leswaku hina ni vana va hina hi tshama hi basile. Ku tshama hi basile swi lava leswaku hi hlamba mavoko ya hina hi mati ni xisibi hi nga si dya kumbe ku khoma swakudya, loko hi huma exihambukelweni ni loko hi heta ku cinca n’wana  napukeni kumbe ku ri hlantswa. Ku hlamba mavoko hi xisibi ni mati swi nga sivela mavabyi ni ku ponisa vutomi. Swi nga pfuna ni ku sivela ku tluletana mavabyi, hi ndlela yoleyo vanhu a va nge ngheniwi hi mavabyi yo fana ni vuvabyi bya ku chuluka. Eka matiko lama ku nga riki ni tiphayiphi leti fambisaka thyaka, swi nga va swinene loko thyaka ra le xihambukelweni ro celeriwa hilaha Vaisrayele a va endla hakona khale.—Deteronoma 23:12, 13.

¹⁶ Tinguvu ta hina na tona ti fanele ku tshama ti ri karhi ti hlantswiwa leswaku ti ta tshama ti basile naswona ti languteka. Leswi a swi vuli leswaku Mukreste u fanele ku ambala swiambalo leswi durhaka kumbe leswi nga efexenini kambe swiambalo swakwe swi fanele swi va leswi baseke ni ku xiximeka. (Hlaya 1 Timotiya 2:9, 10.) Ku nga khathariseki leswaku hi le kwihi, ndlela leyi hi langutekaka ha yona yi fanele ku “sasekisa dyondzo ya Muponisi wa hina, Xikwembu.”—Tito 2:10.

17. Ha yini makaya ya hina ni nhundzu ya hina swi fanele ku tshama swi basile ni ku languteka?

¹⁷ Kaya ra hina ni nhundzu ya hina. A swi lavi hi kala hi va ni kaya ra manyunyu, kambe ri fanele ri va leri baseke ni ku languteka hilaha swi nga kotekaka hakona. Hilaha ku fanaka loko hi tirhisa movha ku ya eminhlanganweni ya vandlha wu fanele ku va lowu baseke ni ku languteka endzeni ni le handle. Hi nga rivali leswaku loko kaya ra hina ni laha hi tshamaka kona ku basile, sweswo hi swoxe swi tisa ku dzuneka eka Xikwembu lexi hi xi gandzelaka. Phela, hi dyondzisa vanhu leswaku Yehovha i Xikwembu lexi baseke lexi nga ta “lovisa lava onhaka misava,” ni leswaku Mfumo wa yena wu ta hundzula misava leyi yi va paradeyisi ku nga ri khale. (Nhlavutelo 11:18; Luka 23:43) Hi lava leswaku makaya ya hina ni nhundzu ya hina swi komba leswaku hi lunghekele ku ya hanya emisaveni leyintshwa.

18. Xana hi nga yi xixima njhani Holo ya hina ya Mfumo?

¹⁸ Ndhawu leyi hi gandzelaka eka yona. Ku rhandza ka hina Yehovha swi endla leswaku hi xixima Holo ya hina ya Mfumo, ku nga ndhawu leyi hi gandzelaka Xikwembu xa hina xa ntiyiso eka yona emugangeni wa ka hina. Loko vanhu va sungula ku ta eHolweni ya Mfumo hi lava leswaku va tsaka ha yona. Swi lava leswaku yi basisiwa nkarhi ni nkarhi ni ku lunghisiwa laha ni lahaya leswaku  yi ta tshama yi languteka. Hi xixima Holo ya hina ya Mfumo hi ku yi basisa hilaha hi nga kotaka hakona. I mfanelo ku va hi tinyiketa ku ya basisa ni ku ya “pfuxa ni ku lunghisa” ndhawu leyi hi gandzelaka eka yona. (2 Tikronika 34:10) Swi tano ni loko hi hlangana eka Holo ya Tinhlengeletano kumbe ndhawu yin’wana leyi lunghiseleriweke tinhlengeletano.

19. Leswaku hi tshama hi basile emirini swi lava leswaku hi papalata yini, naswona Bibele yi hi pfuna njhani emhakeni leyi?

¹⁹ Leswaku hi tshama hi basile emirini, swi lava hi papalata mikhuva ni swiendlo swo fana ni ku dzaha, ku nwa ngopfu byala kumbe ku tirhisa tiphilisi leti godzombelaka ku nga ri hi xikongomelo xo horisa mavabyi yo karhi kumbe swin’wana leswi cincaka xiyimo xa miehleketo ya munhu. Bibele a yi boxi hi ku kongoma swiendlo ni mikhuva hinkwayo leyi thyakeke ni leyi nyenyetsaka, leyi kumekaka hinkwako-nkwako namuntlha kambe yi ni milawu leyi kombaka ndlela leyi Yehovha a titwaka ha yona hi swilo swo tano. Hikwalaho ka leswi hi tivaka leswaku Yehovha u titwa njhani hi timhaka to tano, rirhandzu ra hina eka yena ri hi susumetela ku endla leswi nga ta tsakisa mbilu yakwe. A hi kambisiseni milawu ya ntlhanu ya Matsalwa.

20, 21. Hi yihi mikhuva leyi Yehovha a lavaka leswaku hi yi papalata, naswona hi xihi xivangelo lexi twalaka lexi endlaka leswaku hi endla tano?

²⁰ “Leswi hi nga ni switshembiso leswi, varhandziwa, a hi tibasiseni eka swilo hinkwaswo leswi nyamisaka nyama ni moya, hi hetisekisa vukwetsimi hi ku chava Xikwembu.” (2 Vakorinto 7:1) Yehovha u lava leswaku hi nga lawuriwi hi mikhuva leyi thyakisaka miri wa hina kutani yi onha vuxaka bya hina ni Xikwembu ni mianakanyo ya hina. Xisweswo swi lava hi papalata mikhuva leyi tiviwaka leswaku yi godzomberisa miri ni mianakanyo ya hina.

²¹ Bibele yi hi nyika xivangelo lexi twalaka xo va ‘hi tibasisa eka swilo hinkwaswo leswi nyamisaka.’ Xiya leswaku 2 Vakorinto 7:1 yi sungula hi ku: “Leswi hi nga ni switshembiso leswi.” Xana hi swihi switshembiso leswi ku vulavuriwaka hi swona? Hilaha swi tsariweke hakona eka tindzimana ta ndzima 6, Yehovha u  tshembisa leswaku: “Ndzi ta mi amukela. Ndzi ta va tata wa n’wina.” (2 Vakorinto 6:17, 18) Yehovha u tshembisa leswaku u ta hi hlayisa ni ku hi rhandza hi ndlela leyi tatana a rhandzaka n’wana wa yena ha yona. Kambe Yehovha u ta endla tano ntsena loko hi papalata leswi nyamisaka “nyama ni moya.” Ku ta va ku ri vuphukuphuku hakunene ku pfumelela mikhuva leyi yo biha yi herisa vuxaka bya hina bya risima na Yehovha!

22-25. Hi wahi Matsalwa lawa ma nga hi pfunaka ku papalata mikhuva yo biha?

²² “U fanele u rhandza Yehovha Xikwembu xa wena hi mbilu ya wena hinkwayo ni hi moya-xiviri wa wena hinkwawo ni hi mianakanyo ya wena hinkwayo.” (Matewu 22:37) Yesu u vule leswaku nawu lowu hi wona lowukulu ku tlula hinkwayo. (Matewu 22:38) Rirhandzu ro tano ra n’wi fanela Yehovha. Leswaku hi ta kota ku rhandza Yehovha hi mbilu ya hina hinkwayo, hi moya-xiviri ni hi mianakanyo ya hina hinkwayo, swi lava hi papalata mikhuva leyi nga hi dlayaka kumbe ku kavanyeta miehleketo ya hina leyi hi nyikiweke hi Xikwembu.

²³ ‘Yehovha u nyika vanhu hinkwavo vutomi ni ku hefemula ni swilo hinkwaswo.’ (Mintirho 17:24, 25) Vutomi i nyiko leyi humaka eka Xikwembu. Leswi hi rhandzaka Munyiki wa vutomi, hi lava ku n’wi komba leswaku ha n’wi xixima hi ku xixima nyiko leyi a hi nyikeke yona. Hi papalata mikhuva hinkwayo kumbe swiendlo leswi nga onhaka rihanyo ra hina, hikuva ha swi xiya leswaku mikhuva yo tano yi komba leswaku a hi na mhaka ni nyiko leyi hi nyikiweke yona ya vutomi.—Pisalema 36:9.

²⁴ “U fanele u rhandza warikwenu kukota loko u tirhandza.” (Matewu 22:39) Mikhuva yo biha a yi vavisi loyi a yi endlaka ntsena, yi vavisa ni vanhu lava nga ekusuhi na yena. Hi xikombiso, loko munhu o tshama ekusuhi ni munhu loyi a dzahaka, musi wa fole wu nga vabyisa munhu yoloye. Munhu loyi a vavisaka vanhu lava a tshamaka na vona u tlula nawu lowu vulaka leswaku hi fanele ku rhandza warikwerhu. Loko a endla tano kambe a vula leswaku u rhandza Xikwembu wa tixisa.—1 Yohane 4:20, 21.

²⁵ ‘Tivekeni ehansi ka tihulumendhe ni valawuri naswona mi va yingisa hileswi va nga vafumi.’ (Tito 3:1) Eka matiko yo tala i ku tlula nawu ku va ni swidzidzirisi swo karhi kumbe ku swi tirhisa.  Tanihi Vakreste va ntiyiso a hi tirhisi kumbe ku khoma swidzidzirisi.—Varhoma 13:1.

26. (a) Hi fanele hi endla yini leswaku hi ta tshama hi ri lava rhandzekaka eka Xikwembu? (b) Ha yini ku tshama hi basile emahlweni ka Xikwembu ku ri ndlela leyinene ya ku hanya?

²⁶ Leswaku Xikwembu xi tshama xi ri karhi xi hi rhandza, swi lava hi tshama hi basile eka hinkwaswo leswi hi swi endlaka evuton’wini bya hina. A swi olovi ku tshika mikhuva leyi thyakeke kambe swa koteka. * Leyi hi yona ndlela yo hanya yo antswa swinene, hikuva hinkwaswo leswi Yehovha a hi dyondzisaka swona u hi dyondzisela leswaku ku pfuneka hina. (Hlaya Esaya 48:17.) Kasi, ku tlula kwalaho hi ta eneriseka loko hi tshama hi basile hi ku tiva leswaku a hi xi khomisi tingana Xikwembu, tanihi leswi hi xi rhandzaka kutani xi ta ya emahlweni xi hi rhandza.