Kʼelo li kʼusi yichʼoje

Batan ta saʼobil

KAPITULO 8

Li Diose skʼanoj li buchʼutik sak xkuxlejalike

Li Diose skʼanoj li buchʼutik sak xkuxlejalike

«Li buchʼu sak-o xkuxlejale sak chavakʼ aba ta stojolal ek.» (SALMO 18:26TNM.)

1-3. 1) ¿Kʼu yuʼun tskʼelik lek mi atinem xchiʼuk mi oy smelol skʼuʼ spokʼ yalabik li meʼiletike? 2) ¿Kʼu yuʼun tskʼan Jeova ti sakukutik li yajtunelutike, xchiʼuk kʼusitik srasonal oy ta sventa taje?

KʼALAL mu to chlokʼ batel ta sna li kʼox kereme, li smeʼe tskʼel ti lekuk atineme, ti lekuk sak li skʼuʼ spokʼe xchiʼuk ti oyuk smelolale. ¿Kʼu yuʼun? Jun srasonale jaʼ ti snaʼoj ti jaʼ sventa lek chchʼi talele, li yane jaʼ ti snaʼoj ti oy krixchanoetik xuʼ xchopol kʼopta totil meʼiletik ta skoj ti kʼu yelan xvinaj li yol xnichʼonike.

2 Li Jtotik ta vinajele tskʼan ti lekuk sak ek li yajtuneltake. Jech, li stuke chalbutik ta Vivlia ti «buchʼu sak-o xkuxlejale» sak chakʼ sba ta stojolal ek (Salmo 18:26). * ¿Kʼu yuʼun jech tskʼanbutik li Jeovae? Baʼyel, yuʼun skʼanojutik xchiʼuk snaʼoj ti jaʼ sventa jlekilaltike. Xchibal, yuʼun ti kʼu kelantik xijvinaj li stestigoutike jaʼ jech tsnopik ta stojolal ek. Ta melel, mu jkʼantik ti chopol chkom skʼoplal kuʼuntik li Diose xchiʼuk li xchʼul bie. Ta jkʼan chkalbetik slekilal. Jaʼ yuʼun, skʼan sakuk-o li jpat jxokontike xchiʼuk li jtalelaltike (Ezequiel 36:22; kʼelo 1 Pedro 2:12).

3 ¿Kʼusitik srasonal oy kuʼuntik sventa sakukutik-oe? Baʼyel, jnaʼojtik ti kʼanbilik yuʼun Dios li buchʼutik sak xkuxlejalike. Jech xtok, jkʼanojtik li Jeovae xchiʼuk ta jkʼan ta jlekil kʼoptatik ta sventa ti kʼu yelan kuxulutike. Ta slajeb une, ta jkʼan teuk oyutik-o li ta kʼanelal yuʼun Diose. Jech oxal chaʼa, jkʼeltik batel jlomuk kʼusitik ta sventa li sakilale: kʼu yuʼun toj jtunel, kʼusi smakoj batel xchiʼuk kʼuxi sakukutik-o. Taje jaʼ tskoltautik ta skʼelel mi oy to bu skʼan xij-abtej ta sventa taje.

KʼU YUʼUN TOJ JTUNEL TI SAKUKUTIKE

4, 5. 1) ¿Kʼusi srasonal mas tsots skʼoplal sventa jlokʼes li kikʼobaltike? 2) ¿Kʼuxi chakʼ ta ilel ta spasbentak ti skʼanoj sakilal li Jeovae?

4 Ep ta tos kʼu yelan chchanubtasutik li Jeovae. June jaʼ ti chakʼ kiltik kʼu yelan li stuke. Ta melel, li Vivliae xi chalbutike: «Chanbeik li kʼusi tspas Diose» (Efesios 5:1). Ta skoj taje, ¿kʼusi srasonal ti mas tsots skʼoplal sventa muʼyukuk mi jsetʼuk kikʼobaltike? Jaʼ ti chkichʼtik ta mukʼ jun Dios ti sak ta jyalele, ti chʼule xchiʼuk ti muʼyuk yikʼobale (kʼelo 1 Pedro 1:15, 16).

5 Li sakilal o slekilal Jeova jech kʼuchaʼal li yan stalelaltak xchiʼuk li kʼusitik tspase, lek tajmek xvinaj kʼalal ta jkʼelbetik li spasbentake (Romanos 1:20). Kalbetik skʼoplal li Balumile, ti jaʼ kʼotem ta jnatike. Li Jeovae yakʼojbe skotol li kʼusitik chtun yuʼun sventa mu sok-oe. Jaʼ jech lik yakʼ abtejuk li kʼusitik sventa chchijbeik yikʼobal ikʼ xchiʼuk voʼe. Jech noxtok, la spas «jsakubtasej kʼusitik» ti jaʼik uni bikʼit jtiʼvanej chonetik ti tskʼatajesik ta kʼusitik lek li kʼusitik chopole. Toj lek tajmek tspas li yabtelike, yuʼun li sientifikoetike tstunesik sventa tsakubtasik nab ti bu malem petroleo xchiʼuk yan kʼusitik chopol kʼotem ta pasel ta skoj li stʼutʼal yoʼonton xchiʼuk li kʼusi jaʼ noʼox skʼan stuk li krixchanoe. Jamal chkiltik chaʼa ti oy tajmek ta yoʼonton sakilal li «[Buchʼu] la spas li banamile» (Jeremías 10:12). ¿Mi mu jechuk skʼan oyuk ta koʼontontik ek? Jech ta melel.

6, 7. ¿Kʼu yelan lek jamal laj yakʼ ta ilel li Smantal Moises ti skʼan sakikuk-o li yajtuneltak Jeovae?

6 ¿Kʼusi yan srasonal oy kuʼuntik sventa sakukutik-o? Yuʼun ti Jeovae, li Mukʼul Ajvalil kuʼuntike, jech onoʼox tskʼan ti sakikuk li yajtuneltake. Jech kʼuchaʼal liʼe, li Mantal laj yakʼbe Israele chal ti te snitoj sba xchiʼuk yichʼel ta mukʼ Dios li sakilale. Jech oxal chaʼa, kʼalal mu toʼox ch-och spas yabtel ta Skʼakʼalil chʼayob mulil li mero bankilal palee, skʼan x-atin chib velta (Levítico 16:4, 23, 24). Laj yal xtok ti skotol li paleetik ti chakʼik matanal ta stojolal Jeovae persa tspok yokik xchiʼuk skʼobik (Éxodo 30:17-21; 2 Crónicas 4:6). Jech noxtok, laj yal ti oy van 70 kʼusitik ti xuʼ chikʼubtas o ti mu xa lekuk oy ta sbekʼtal o ta mantal jun j-israel krixchanoe. Mi muʼyuk sakubtasoj sbae, mu xuʼ xichʼ ta mukʼ Dios ta skoj taje, mi jech la spase xuʼ ta xichʼ milel (Levítico 15:31). Li Mantal xtoke, laj yal ti mi oy laj yikʼubtas sbekʼtal junuk krixchano ta sat Diose, akʼo la slekubtas sba, skʼan la x-atin xchiʼuk xchukʼ li skʼuʼ spokʼe; yuʼun mi mu xchʼune, persa akʼo «locʼuc», jaʼ xkaltik, ti chichʼ milele (Números 19:17-20).

7 Akʼo mi mu xa jaʼuk tspasutik ta mantal li Mantal akʼbat Moisese, tskoltautik ta yaʼibel smelolal li kʼusi tsnop Diose. Li ta mantal taje, jamal chakʼ kiltik ti Jeovae toj tsots skʼoplal chil ti sakukutik ta yichʼel ta mukʼe. Li stuke muʼyuk sjeloj stalelal (Malaquías 3:6). Li avie, jech kʼuchaʼal ta voʼnee, jaʼ noʼox chchʼam mi «sak xchiʼuk ti muʼyuk [ikʼe]» (Santiago 1:27). Jech oxal chaʼa, lek me ti jchanbetik smelolal kʼusi tskʼan chalbutik li mantal taje.

KʼUSI SMELOLAL TI TSKʼAN SAKUKUTIK TA SAT LI DIOSE

8. ¿Kʼusitik jtosukal sakilal tskʼan Jeova akʼo xkakʼtik ta ilel?

8 Li Vivliae maʼuk noʼox chal ti skʼan sakuk li jbekʼtaltike. Moʼoj, yuʼun sventa sakutik ta sat li Diose, chal ti skʼan sakutik ta skotol jkuxlejaltike. Jech, li Jeovae tskʼan ti akʼo xkakʼtik ta ilel chantos jsakilaltike: ta mantal, ta jtalelaltik, ta jnopbentik xchiʼuk ta jbekʼtaltik. Jkʼeltik kʼusitik smakoj batel ta jujuntal.

9, 10. ¿Kʼusi smakoj batel li sakilal ta mantale, xchiʼuk kʼusi ti muʼyuk ta jtikʼ-o jbatik ta spasel li melel yajtsʼaklomutik Kristoe?

9 Sakilal ta mantal. Jaʼ smakoj batel ti mu jkaptik ta jecheʼ relijion li melel relijione. Jvules ta joltik li j-israeletik ti te toʼox chukulik ta Babiloniae. Kʼalal mi sutik batel ta Jerusalene, skʼan xchʼunik li smantal Dios ti ‹svokʼ sbaik lokʼel; ti mu spikik li kʼusi toj chopole; ti akʼo skʼel stukʼulan sbaik lek o ti sakikuke› (Isaías 52:11). Li srasonal ti mas tsots skʼoplal tsutik batel ta slumalike, jaʼ ti chbat xchaʼta yav yuʼunik li yichʼel ta mukʼ Jeovae. Jech oxal chaʼa, li ichʼel ta mukʼ chakʼbeik Diose skʼan sakuk-o ta j-echʼel ta stojolal kʼusitik ti xuʼ x-ilin-o li Diose, ti te tsakal skʼoplal ek li chanubtaseletik xchiʼuk li kʼusitik nopem xaʼiik spasel ta srelijion Babiloniae.

10 Li yajtsʼaklomutik Kristo avi eke skʼan me jchabi jbatik lek sventa mu jsokes jbatik li ta jecheʼ relijione (kʼelo 1 Korintios 10:21). Pukem tajmek batel li yipe, yuʼun mi mu jchabi jbatike, xuʼ chakʼutik ta vokol. Jech ta melel, ta epal lumetike oy ep chanubtaseletik, kʼinetik xchiʼuk yan kʼusitik ti stsakoj sba xchiʼuk chanubtaseletik yuʼun jecheʼ relijione, jech kʼuchaʼal ti oy la jchʼuleltik ti kuxul chkom kʼalal chijchame (Eclesiastés 9:5, 6, 10). Pe li melel yajtsʼaklomutik Kristoe mu jkʼan jpastik li kʼin o yan kʼusiuk ti te tsakal skʼoplal xchiʼuk li jecheʼ relijione. * Jaʼ yuʼun, li voʼotike muʼyuk bu ta jtsaktik ta mukʼ li kʼusitik chal krixchanoetik ta sventa ti xuʼ xakʼ ti mu jchʼuntik li mantaletik ta Vivliae xchiʼuk li melel yichʼel ta mukʼ Diose (Echos 5:29).

11. ¿Kʼusi smakoj batel li sakilal ta jtalelaltike, xchiʼuk kʼu yuʼun toj tsots skʼoplal?

11 Sakilal ta jtalelaltik. Li sakilal taje, ti te smakojbe batel skʼoplal ti mu jpastik mi jtosuk mulivajele, toj tsots skʼoplal sventa te oyutik-o li ta kʼanelal yuʼun Diose (kʼelo Efesios 5:5). Jech kʼuchaʼal ta jkʼeltik ta yan kapituloe, tsots tajmek skʼoplal ti akʼo ‹xjatavik ta stojolal mulivajel› li yajtsʼaklomtak Kristoe. Jech onoʼox ta melel, li buchʼutik chmulivajik xchiʼuk mu sutes yoʼontonike «muʼyuk bu chuʼuninik Ajvalilal yuʼun Dios» (1 Korintios 6:9, 10, 18). Li Jeovae chopol chil «li buchʼutik ibal sbaik ta skoj yikʼobalike», vaʼun mi mu slekubtas sbaik ta skoj li yikʼobalike, jaʼ me chakʼbe yichʼik «li xchibal velta lajelale» (Apokalipsis 21:8).

12, 13. ¿Kʼusi xuʼ chakʼ jpastik li kʼusitik ta jnoptike, xchiʼuk kʼusi tskoltautik sventa sakuk-o li jnopbentike?

12 Sakilal ta jnopbentik. Ta skoj ti jaʼ ta jpastik li kʼusitik ta jnoptike, mi chkakʼtik akʼo yakʼ yibel ta joltik xchiʼuk ta koʼontontik li kʼusitik chopole, ta onoʼox me xkʼot yorail ta jpastik li kʼusi chopole (Mateo 5:28; 15:18-20). Pe mi jaʼ ta jnojes ta joltik li kʼusitik lek xchiʼuk sakike, jaʼ me tstij koʼontontik sventa sakuk-o li jtalelaltike (kʼelo Filipenses 4:8). Pe ¿kʼusi tskoltautik sventa sakuk-o li jnopbentike? Baʼyel, jaʼ ti jpʼajtik kʼusiuk chʼayob oʼontonal ti xuʼ tsokese. * Xchibal, jaʼ ti jtikʼ ta joltik kʼusitik lek kʼalal ta jchanilantik li Skʼop Diose (Salmo 19:8, 9).

13 Jech kʼuchaʼal laj xa kiltike, mi ta jkʼan te oyutik-o li ta kʼanelal yuʼun Diose, skʼan sakukutik ta mantal, ta jtalelaltik xchiʼuk ta jnopbentik. Li oxtos jsakilaltik taje ta xichʼ chanel ta yantik kapitulo li ta livro liʼe. Pe li avie, ta to xkiktatik, yuʼun jaʼ ta jchantik li xchanibale: li sakilal ta jbekʼtaltike.

KʼUXI SAKUK-O LI JBEKʼTALTIKE

14. Albo smelolal kʼu yuʼun maʼuk noʼox kuʼun jtuktik ti skʼan sakukutik ta jbekʼtaltike.

14 Tsots skʼoplal ti sakuk li jbekʼtaltik xchiʼuk li kʼusitik ta jpat jxokontike. Oy buchʼutik tsnopik ti jaʼ la kuʼun jtuktik taje, ti mu la buchʼu xuʼ stikʼ sbae. Pe skʼan mu bakʼinuk jech snop li yajtsʼaklom Kristoe. Jech kʼuchaʼal laj yichʼ alel ta slikebale, li Jeovae maʼuk noʼox sventa jlekilaltik ti tskʼan akʼo sakuk jbekʼtaltike, moʼoj, yuʼun ti kʼu yelan li jpat jxokontike jaʼ jech tsnopbeik skʼoplal ek li Jeovae. Jvules ta joltik li kʼox kerem laj kalbetik skʼoplal ta baʼyel parafoe: ti jechuk-o ikʼ xchiʼuk muʼyuk smelol slapoj li skʼuʼ spokʼe, ¿mi mu meleluk ti oy kʼusi chakʼ jnoptik ta stojolal li stot smeʼe? Jaʼ jech ek, mi oy kʼusi muʼyuk lek li ta jpat jxokontik o ta jkuxlejaltike, ¿mi mu meleluk ti ta jtikʼtik ta kʼexlal li Jtotik ta vinajele xchiʼuk li mantal ta jcholtike? Skʼan teuk-o ta joltik li kʼusi xi laj yakʼ ta naʼel Diose: «Mi jutebuk kʼusi ta jkʼan ta jmakutik-o okil sventa mu xichʼ tabel jutebuk spaltail li kabtelkutike; ti kʼusie, chkakʼkutik ta ilel ti yajtunelunkutik [Diose]» (2 Korintios 6:3, 4). Jech oxal chaʼa, jkʼeltik batel butik skʼan sakukutik-o li ta jbekʼtaltike.

15, 16. ¿Kʼutik yelan xuʼ lekuk sak kuʼuntik li jbekʼtaltike, xchiʼuk kʼu yelan skʼan jlaptik li jkʼuʼ jpokʼtike?

15 Muʼyukuk yikʼobal jbekʼtaltik xchiʼuk sakuk li jkʼuʼ jpokʼtike. Kʼuk yelan stalelal li krixchanoetik bu nakalutike xchiʼuk ti kʼuk yelan li kuxlejal tee, skʼan onoʼox me nopolik xij-atinutik. Jkotoltik onoʼox me oy ep kaʼaltik xchiʼuk xavon sventa xij-atinutik xchiʼuk xkatintas li kalab jnichʼnabtike. Taje te skʼoplal ek ti jpok jkʼobtik kʼalal mu to xijveʼe o kʼalal ta jpiktik veʼlile, xchiʼuk kʼalal ayemutik xaʼox ta chʼayobbaile o kʼalal chkʼexta yol li meʼile. Jaʼ jech mu xpuk batel kuʼuntik bikʼtal chonetik ti mu xvinajik ta kʼelel ti virus xchiʼuk microbio sbie, sventa mu xlik-o tal chamel jech kʼuchaʼal li tsaʼnele o sventa mu xcham li krixchanoetike. Mi chʼabal drenaje bu nakalutik sventa chbein batel li ikʼobale, jaʼ me lek ti jmuktik komel li kikʼobaltike, jech kʼuchaʼal ta voʼneal Israele (Deuteronomio 23:12, 13).

16 Jech noxtok, skʼan nopolik noʼox ta jchukʼ li jkʼuʼ jpokʼtike. Mu persauk toyol stojol o mi jaʼ li kʼusi mas achʼ xa lokʼeme, jaʼ noʼox skʼan ti sakuke xchiʼuk ti oyuk smelolale (kʼelo 1 Timoteo 2:9, 10). Ta buyuk noʼox xchiʼuk ta kʼusiuk noʼox ora, ta jkʼantik ti jbekʼtaltik xchiʼuk li jkʼuʼ jpokʼtike akʼo «[xakʼbe] xnichimal ta kʼusiuk noʼox li chanubtasel yuʼun li Jkoltavanej kuʼuntike, li Diose» (Tito 2:10).

17. ¿Kʼu yuʼun skʼan sakuk xchiʼuk lekuk chʼubabil li jnatike xchiʼuk li yan kʼusitik kuʼuntike?

17 Li jnatik xchiʼuk li yan kʼusitik oy kuʼuntike. Jaʼ ti bu kʼalal xuʼ kuʼuntike, skʼan sakuk xchiʼuk lekuk chʼubabil li jnatike, manchuk mi toj kʼupil sba, mi ep kʼusitik oy kuʼuntik li ta jnatike o mi muʼyuk. Jaʼ jech skʼan xkutik ek li jkarotike, ta spat xokon xchiʼuk li ta yute, mas to mi ta jtunestik sventa chijbat ta tsobobbail o ta cholmantale. Ta melel, jaʼ jech skʼan sakuk skotol li kʼusitik oy kuʼuntike. Mi jech ta jpastike, lek skʼoplal chbat kuʼuntik li Diose. Yuʼun jech kʼuchaʼal chkakʼbetik xchan li krixchanoetike, ta skoj ti skʼanoj sakilal li Jeovae, «[tslajes] li buchʼutik yakal tsokesik li balumile», vaʼun li Ajvalilal yuʼune tskʼatajes ta jun paraiso (Apokalipsis 11:18; Lukas 23:43). Jaʼ yuʼun, ti kʼu yelan ta jchabi li jnatike xchiʼuk li yan kʼusitik kuʼuntike, skʼan chakʼ ta ilel ti yakal xa jnopes jbatik ta skʼanel ti sakuk li kʼusitike, ti jech onoʼox chkʼot ta pasel ta achʼ balumile.

Li sakilal ta jbekʼtaltike te smakoj batel ek ti sakuk li kʼusitik oy kuʼuntike

18. ¿Kʼutik yelan ta jtsaktik ta mukʼ li Salon sventa Tsobobbaile?

18 Li Salon bu ta jtsob jbatike. Ta jtsaktik tajmek ta mukʼ, yuʼun jaʼ te chkichʼtik ta mukʼ li Dios ti jkʼanojtike. Ta jkʼantik ti lekuk sak xchiʼuk chʼubabile, yuʼun akʼo lekuk xil li buchʼutik tsvulaʼanutike. Sventa lekuk oye, skʼan jechuk tajmek chichʼ pasel ti kʼu yelan chapanbil skʼoplal chichʼ mesel xchiʼuk chichʼ meltsanel ti bu skʼane. Kʼalal ta jkolta jbatik ta spasel taje, chkakʼtik ta ilel ti jkʼuxubinojtik ta melel li bu chkichʼtik ta mukʼ Diose. Ta melel, jaʼ jun matanal ti ta jchʼubatik xchiʼuk ta jmeltsantik ti bu sokem li jsalontike (2 Crónicas 34:10). Li mantaletik taje te tsakal skʼoplal ek li bu ta jpastik mukʼtik tsobajeletike.

MU JPASTIK LI KʼUSITIK TSOKES JBEKʼTALTIKE

19. ¿Kʼusi skʼan jpastik sventa mu jsokes li jbekʼtaltike, xchiʼuk kʼuxi tskoltautik Vivlia ta sventa taje?

19 ¿Kʼusi to smakoj batel ti sakuk li jbekʼtaltike? Jaʼ ti mu jpastik mi jsetʼuk li kʼusitik xuʼ tsokes jbekʼtaltike. Jaʼ yuʼun muʼyuk bu chijsikʼolajutik, mu xbat kuʼuntik ta mas yuchʼel pox o ti jnopes jbatik ta stunesel kʼusitik ti chijnop-o yuʼune o ti tsokes jtalelaltike, ti muʼyuk yalojbutik doktor akʼo jtunestike. Ta melel, li Vivliae muʼyuk bu xcholet xa chalbe sbi li kʼusitik ta balumil avi ta sventa taje, akʼo mi jech, oy beiltaseletik yuʼun ti tskoltautik ta yaʼibel smelolal kʼu yuʼun ibal sba xchiʼuk toj chopol chil li Jeovae. Tana un jkʼeltik batel voʼob beiltaseletik ti ta jkʼan ta jchʼuntik ta skoj ti jkʼanojtik li Diose xchiʼuk ti jaʼ sventa lek chilutik-oe.

20, 21. ¿Kʼusi tskʼan Jeova ti akʼo mu jpastike, xchiʼuk kʼusi tsots srasonal chakʼbutik sventa akʼo jchʼuntik?

20 «Ta sventa li kʼusitik albilutik skʼoplale kuni kʼanbil chiʼiltak, jsakubtas jbatik ta sventa li kʼusi tsokes jbekʼtaltike xchiʼuk li kʼusi oy ta jnopbentike, sventa mas chʼul xijkʼot ta xiʼtael li Diose.» (2 Korintios 7:1.) Jech kʼuchaʼal chkiltike, li Jeovae tskʼan ti akʼo mu jpastik mi jsetʼuk li kʼusi chikʼubtas «jbekʼtaltike» o ti tsokes «jnopbentike», jaʼ xkaltik, li kʼusi mas oy yip ta jnopbentike. Jaʼ yuʼun, muʼyuk bu ta jpastik mi jsetʼuk li kʼusi xuʼ xijnop-o yuʼune, ti xuʼ xij-ipaj-oe xchiʼuk ti tsokes jnopbentike.

21 Li ta versikulo taje tsots srasonal chalbutik ti akʼo «jsakubtas jbatik ta sventa li kʼusi [tsokesutike]». Jkʼeltik ti xi chal ta slikebaltik 2 Korintios 7:1: «Ta sventa li kʼusitik albilutik skʼoplale». ¿Kʼusitik ti yaloje? Jaʼ li kʼusitik yaloj xaʼox Jeova li ta yantik versikuloe: «Vaʼun ta jchʼamoxuk. Vaʼun voʼon chikʼot ta atotik» (2 Korintios 6:17, 18). Nopo xa noʼox avaʼi, li Jeovae chalbutik ti xuʼ chchabiutik ta slekil yoʼonton jech kʼuchaʼal chchabi xnichʼnab jun jkʼanvanej totile. Pe chalbutik ti oy kʼusi skʼan jpastik eke: jaʼ ti akʼo mu jpastik li kʼusi «tsokes jbekʼtaltike xchiʼuk li kʼusi oy ta jnopbentike». Ta melel, toj bolutik me mi chkakʼtik ta vokol li matanal ti xuʼ lek chkil jbatik tajmek xchiʼuk Jeova ta skoj noʼox ti ta jpastik jtosuk li kʼusi toj ibal sba chile.

22-25. ¿Kʼusi beiltaseletik ta Vivlia tskoltautik sventa mu xijtsʼuj ta spasel ti kʼusitik mu xa kʼunuk ta iktaele?

22 «Skʼan xakʼan ta sjunul avoʼonton li Jeova Dios avuʼune, ta sjunul akuxlejal xchiʼuk ta sjunul anopben.» (Mateo 22:37.) Li Jesuse laj yal ti mantal taje jaʼ li bu mas tsots skʼoplal ta skotole (Mateo 22:38). Jech, li Jeovae sta-o ti ta jkʼantik ta sjunul koʼontontik, jchʼuleltik xchiʼuk jnopbentike. Sventa jechuk taje skʼan mu jechuk jpas jtalelaltik ti xuʼ van tskomkomtas jkuxlejaltike o ti xuʼ tsbolibtas li jnopbentik ti jaʼ matanal yakʼojbutik li Diose.

23 «Yuʼun li stuke jaʼ chakʼbe xkuxlejal xchiʼuk jaʼ chakʼbe yichʼ ikʼ skotol li krixchanoetike xchiʼuk li yan kʼusitike.» (Echos 17:24, 25.) Li kuxlejale jaʼ jun matanal yakʼojbutik li Dios ti jkʼanojtike, jech oxal chaʼa, li yajtsʼaklomutik Kristoe kichʼojtik tajmek ta mukʼ li matanal taje. Jaʼ yuʼun ta jpʼajtik li talelalil ti chakʼ ta vokol ti lek oyutike. Mi mu jpastik jeche, chkakʼtik ta ilel ti solel mu xkichʼtik ta mukʼ li matanal kuxlejale (Salmo 36:9).

24 «Skʼan me xakʼan achiʼil jech kʼuchaʼal akʼanoj aba atuke.» (Mateo 22:39.) Li buchʼu oy kʼusi nopem xaʼi spasele maʼuk noʼox tsokes sbekʼtal stuk, yuʼun ep ta velta chakʼ ta vokol ek li buchʼutik oy ta spat xokone. Jaʼ jech ta stojolal li buchʼu tsikʼolaje, yuʼun chakʼ ta vokol yantik kʼalal tsjikʼbeik li xchʼailal sikʼolale. Li buchʼu jech tspase mu xchʼunbe li smantal Dios ti akʼo skʼan li xchiʼile xchiʼuk jaʼ jech chakʼ ta ilel ti muʼyuk skʼanoj ta melel li Diose (1 Juan 4:20, 21).

25 «Akʼo yakʼ sbaik ta ventainel xchiʼuk ti akʼo xchʼunbeik smantal ajvaliletik xchiʼuk li buchʼutik oy yabtelike.» (Tito 3:1.) Ta epal lumetike, mulil me mi oy buchʼu yichʼoj xchiʼuk tstunes drogae, jaʼ yuʼun li melel yajtsʼaklomutik Kristoe muʼyuk kuʼuntik xchiʼuk mi jaʼuk ta jtunestik (Romanos 13:1).

26. 1) ¿Kʼusi skʼan jpastik sventa te oyutik-o li ta kʼanelal yuʼun Diose? 2) ¿Kʼu yuʼun xuʼ xkaltik ti muʼyuk kʼusi yan mas lek ti jech sakuk jkuxlejaltik ta sat li Diose?

26 Sventa te oyutik-o li ta kʼanelal yuʼun Diose, mu baluk noʼox ti sakukutik ta junchibuk noʼox kʼusie, skʼan sakukutik ta skotol li jkuxlejaltike. Melel onoʼox ti muʼyuk bu kʼun ta iktael li kʼusi nopemutik spasele xchiʼuk ti mu xa xijtsʼuj yan veltae, pe xuʼ stsal kuʼuntik. * Muʼyuk kʼusi yan mas lek ti sakuk li jkuxlejaltike. Ta melel, jaʼ sventa jlekilaltik ti jaʼ jech tskʼanbutik li Jeovae (kʼelo Isaías 48:17). Pe li kʼusi mas tsots skʼoplal ti jech sakutik-oe, jaʼ ti xuʼ lek skʼoplal chbat kuʼuntik li Dios ti jkʼanojtik tajmeke xchiʼuk ti skʼanojutik tajmek eke.

^ par. 2 Jech kʼuchaʼal ta tsotsile, li jpʼel kʼop ta orijinal ti jelubtasbil kʼuchaʼal «sak» ti xie, maʼuk noʼox chalbe skʼoplal ti chʼabal yikʼobal jbekʼtaltike, yuʼun jaʼ chalbe skʼoplal ek li sakilal ta jtalelaltik xchiʼuk ta mantale.

^ par. 10 Li ta kap. 13 yuʼun li livro liʼe, chal jaytosuk kʼinetik xchiʼuk kʼusitik nopem xaʼiik spasel krixchanoetik ti mu xuʼ jpastik li yajtsʼaklomutik Kristoe.

^ par. 12 Li ta kap. 6 yuʼun li livro liʼe, chalbe smelolal kʼuxi ta tʼujel lekil chʼayob oʼontonaletik.

^ par. 67 Jelbil li sbie.