1-3. (a) Ndi ngani mme a tshi ita vhungoho ha uri murwa wawe u a sedzea nahone o kuna? (b) Ndi ngani Yehova a tshi ṱoḓa uri vhagwadameli vhawe vha vhe vho kunaho nahone ndi mini zwi ri ṱuṱuwedzaho uri ri ṱoḓe u dzula ro kuna?

MME u lugiselela ṅwana wawe wa mutukana u ya huṅwe fhethu. U ita vhungoho ha uri o ṱamba na uri zwiambaro zwawe zwi a sedzea nahone zwo kuna. U a zwi ḓivha uri ndi zwa ndeme uri ṅwana a dzule o kuna u itela uri a vhe na mutakalo wavhuḓi. Hafhu u a zwi ḓivha uri nḓila ine ṅwana a sedzea ngayo i a mu kwama samusi e mubebi.

² Yehova, ane a vha Khotsi ashu wa ṱaḓulu, u ṱoḓa uri vhashumeli vhawe vha vhe vho kunaho. Ipfi ḽawe ḽi ri: “Kha ane a dzula  o kuna iwe u ḓo ḓisumbedza ú o kunaho.” * (Psalme ya 18:26, NW) Yehova u a ri funa; u a zwi ḓivha uri ri ḓo vhuyelwa vhukuma arali ra dzula ro kuna. U dovha a lavhelela uri riṋe Ṱhanzi dzawe ri ite uri vhathu vha mu ambe zwavhuḓi. Vhukuma, u kuna hashu na vhuḓifari hashu havhuḓi zwi ḓo ḓisela Yehova vhugala na dzina ḽawe ḽikhethwa, hu si samba.—Hesekiele 36:22; 1 Petro 2:12.

³ U ḓivha uri Mudzimu u funa vhathu vho kunaho zwi ri ṱuṱuwedza uri ri dzule ro kuna. Ri ṱoḓa uri nḓila ine ra tshila ngayo i mu ḓisele vhugala ngauri ri a mu funa. Ri dovha ra ṱoḓa u dzula lufunoni lwawe. Nga zwenezwo-ha, kha ri ṱolisise zwi itaho uri ri dzule ro kuna, na zwine u kuna zwa katela zwone na nḓila ine ra nga dzula ngayo ro kuna. U ḓiṱolisisa ho raloho hu nga ri thusa uri ri vhone arali hu na masia ane ra fanela u khwinisa khao.

4, 5. (a) Ndi tshifhio tshiitisi tshihulwane tshine tsha ita uri ri dzule ro kuna? (b) U kuna ha Yehova hu vhonala hani kha tsiko yawe?

⁴ Iṅwe nḓila ine Yehova a ri livhisa ngayo ndi nga u vha tsumbo yashu. Ndi ngazwo Ipfi ḽawe ḽi tshi ri ṱuṱuwedzela u vha “vha-edzisa-Mudzimu.” (Vha-Efesa 5:1) Tshiitisi tshihulwane tshine tsha ita uri ri dzule ro kuna ndi tshi tevhelaho: Yehova, Mudzimu ane ra mu gwadamela o kuna, nahone ndi mukhethwa kha masia oṱhe.—Levitiko 11:44, 45.

⁵ U kuna ha Yehova, u fana na pfaneleo na nḓila dzawe nnzhi-nnzhi, hu vhonala kha tsiko yawe. (Vha-Roma 1:20) Ḽifhasi ḽo vha ḽo sikelwa uri ḽi vhe haya ho kunaho ha vhathu. Yehova o ita uri hu vhe na maitele a mupo a u kunakisa muya une ra u fema na maḓi. Hu na zwiṅwe zwitzhili zwine zwa kona u kunakisa, zwa shandula tshika ya vha manyoro avhuḓi. Vhorasaintsi vha a kona u shumisa zwiṅwe zwa zwenezwi zwitzhili u itela u kunakisa fhethu ho tevhulwaho oili na maṅwe mashika o itwaho  nga vhathu vhane vha vha na tseḓa na vhupangwa. Zwi tou vha khagala uri u kuna ndi zwa ndeme kha ‘Muvhumbi wa shango.’ (Yeremia 10:12) Zwi fanela u vha zwa ndeme na kha riṋe.

6, 7. Mulayo wa Mushe wo ombedzela hani uri vhagwadameli vha Yehova vha fanela u kuna?

⁶ Tshiṅwe tshiitisi tshine tsha ita uri ri dzule ro kuna ndi uri Yehova, Muvhusi washu wa Fhethuhoṱhe u ṱoḓa uri vhagwadameli vhawe vha vhe vho kunaho. Kha Mulayo we Yehova a u ṋea Vhaisiraele, u kuna na vhurabeli zwo vha zwi tshi tshimbidzana. Wonoyo mulayo wo amba uri nga Ḓuvha ḽa Tshipfumelelo, tshifhe muhulu o vha a tshi fanela u ṱamba luvhili. (Levitiko 16:4, 23, 24) Vhotshifhe vhane vha fhisa zwiṱhavhelo vho vha vha tshi fanela u ṱamba zwanḓa na milenzhe vha sa athu ṋekedza Yehova zwiṱhavhelo. (Ekisodo 30:17-21; 2 Koronika 4:6) Mulayo wo bula zwithu zwa 70 zwe zwa vha zwi tshi ḓo ita uri muthu a vhe na tshika. Arali Muisiraele a songo kuna, o vha a songo fanela u ṱanganela kha zwithu zwa vhurabeli—nga zwiṅwe zwifhinga arali a pfuka wonoyo mulayo o vha a tshi haṱulelwa lufu. (Levitiko 15:31) Muṅwe na muṅwe ane a hana maitele a u ḓikunakisa, u katela u ṱamba muvhili woṱhe kana u kuvha zwiambaro zwawe, o vha a tshi fanela u “bvisw[a] vhukati ha tshivhidzo.”—Numeri 19:17-20.

⁷ Naho ri si tsha langiwa nga Mulayo wa Mushe, wonoyo mulayo u ri thusa uri ri vhe na mavhonele a fanaho na a Mudzimu kha enea mafhungo. Zwi tou vha khagala uri Mulayo wo ombedzela uri vhagwadameli vha Mudzimu vha fanela u kuna. Yehova ho ngo shanduka. (Maleaxi 3:6) Yehova u ḓo ṱanganedza vhurabeli hashu arali fhedzi ho ‘kuna vhu si na tshika.’ (Yakobo 1:27) Nga zwenezwo, ri fanela u ḓivha zwine a zwi lavhelela kha riṋe malugana na zwenezwi.

8. Yehova u lavhelela uri ri dzule ro kuna kha masia afhio?

⁸ Musi Bivhili i tshi amba nga u kuna, a i ambi u kuna muvhilini fhedzi. U vha o kunaho phanḓa ha Mudzimu zwi katela masia oṱhe a vhutshilo hashu. Yehova u lavhelela uri ri dzule ro  kuna kha masia maṋa a ndeme—muyani, kha matshilele, muhumbuloni na muvhilini. Kha ri ṱolisise zwine zwenezwi zwa katela zwone.

9, 10. U dzula ro kuna muyani zwi amba mini nahone Vhakriste vha ngoho vha iledza mini?

⁹ U kuna muyani. U kuna muyani zwi amba u sa vanganya vhurabeli ha ngoho na ha mazwifhi. Musi Vhaisiraele vha tshi bva Babele vha tshi vhuyelela Yerusalema, vho vha vha tshi fanela u thetshelesa heyi ṱhuṱhuwedzo yo hevhedzwaho: “Ibvani vhukati havho; ṱambani.” (Yesaya 52:11) Tshiitisi tshihulwane tshe tsha ita uri Vhaisiraele vha vhuyelele hayani ho vha hu u vusulusa vhurabeli ha Yehova. Honoho vhurabeli ho vha vhu tshi fanela u vha ho kunaho—ho vha vhu songo fanela u tshikafhadzwa nga pfunzo naho dzi dzifhio dzine dza nyadzisa Mudzimu, maitele, na mikhuvha ya vhurereli ha Babele.

¹⁰ Ṋamusi, riṋe Vhakriste vha ngoho ri fanela u ṱhogomela uri ri si tshikafhadzwe nga vhurereli ha mazwifhi. (1 Vha-Korinta 10:21) Ri fanela u ṱhogomela nga maanḓa uri ri sa ṱuṱuwedzwe nga vhurereli ha mazwifhi ho ri tangaho. Mashangoni manzhi, masialala o fhamba-fhambanaho, maitele, na mikhuvha zwi a tshimbidzana na pfunzo dza vhurereli ha mazwifhi, dzi ngaho pfunzo ya uri musi muthu a tshi fa hu na tshithu tshine tsha bvela phanḓa tshi tshi khou tshila ngomu hawe. (Muhuweleli 9:5, 6, 10) Vhakriste vha ngoho vha iledza mikhuvha ine ya katela pfunzo dza vhurereli ha mazwifhi. * A ro ngo fanela u tendela vhaṅwe vhathu vha tshi ri kombetshedza uri ri pfuke zwilinganyo zwa Bivhili zwi tshimbidzanaho na vhurabeli ho kunaho.—Mishumo 5:29.

11. U kuna kha matshilele zwi katela na mini nahone ndi ngani zwi zwa ndeme uri ri dzule ro kuna kha ḽeneḽi sia?

¹¹ U kuna kha matshilele. U dzula wo kuna kha matshilele zwi katela u iledza u ḓifara luvhi naho hu hufhio ha zwa vhudzekani. (Vha-Efesa 5:5) Ndi zwa ndeme uri ri dzule ro kuna kha  matshilele. Samusi ri tshi ḓo zwi vhona kha ndima i tevhelaho ya yeneyi bugu, u itela u dzula lufunoni lwa Mudzimu, ri fanela u ‘shavha vhupombwe!’ Phombwe dzi sa rembuluwi dzi ‘nga si ḽe ifa ḽa muvhuso wa Mudzimu.’ (1 Vha-Korinta 6:9, 10, 18) Kha Mudzimu, vhathu vho raloho vha katelwa na “vhadzia-vhuyaḓa.” Arali vha kundwa u dzula vho kuna kha matshilele, “mukovhe wavho . . . [u ḓo vha] lufu lwa vhuvhili.”—Ndzumbululo 21:8.

12, 13. Zwine na zwi humbula na zwine na zwi ita zwi tshimbidzana hani nahone ri nga dzula hani ro kuna muhumbuloni?

¹² U kuna muhumbuloni. Zwine muthu a zwi humbula u fheleledza o zwi ita. Arali ra tendela zwithu zwi si zwavhuḓi zwi tshi nwelela mihumbuloni na mbiluni dzashu, nga u ya ha tshifhinga ri ḓo ita zwithu zwi songo kunaho. (Mateo 5:28; 15:18-20) Fhedzi arali ra ḓadza mihumbulo yashu nga zwithu zwo kunaho, zwi ḓo ri ṱuṱuwedza uri ri ḓifare zwavhuḓi. (Vha-Filipi 4:8) Ri nga dzula hani ro kuna muhumbuloni? Tshiṅwe tshine ra nga tshi ita ndi u iledza mufuda naho u ufhio wa u ḓimvumvusa, une wa nga tshikafhadza muhumbulo washu. * Zwiṅwe hafhu, ri nga ḓadza muhumbulo washu nga zwithu zwo kunaho nga u guda Ipfi ḽa Mudzimu tshifhinga tshoṱhe.—Psalme ya 19:8, 9.

¹³ U itela u dzula lufunoni lwa Mudzimu, ndi zwa ndeme uri ri dzule ro kuna muyani, kha matshilele na muhumbuloni. Enea masia a u kuna a haseledzwa nga vhuḓalo kha dziṅwe ndimana dza yeneyi bugu. Kha ri haseledze sia ḽa vhuṋa—u kuna muvhilini.

14. Ndi ngani u kuna muvhilini e si mafhungo a muthu nga eṱhe?

¹⁴ U kuna muvhilini zwi katela u ṱamba muvhili na u ita uri fhethu hune ra dzula hone hu vhe ho kunaho. Naa u kuna honoho ndi mafhungo a muthu nga eṱhe a sa kwami vhaṅwe vhathu? A zwo ngo tou ralo kha vhagwadameli vha Yehova. Samusi no no zwi ṱhogomela, u kuna muvhilini ndi zwa ndeme kha Yehova hu si nga ṅwambo wa uri zwi ḓo ri vhuyedza fhedzi, fhedzi  na nga uri zwi ita uri vhathu vha mu ambe zwavhuḓi. Humbulani nga ha tsumbo ye ya bulwa mathomoni. Arali na vhona ṅwana ane a sokou dzula o khakhaṱhela tshika zwi ita uri ni ḓivhudzise uri vhabebi vhawe ndi vhathu vha mufuda-ḓe. A ri ṱoḓi uri mbonalo yashu kana nḓila ine ra tshila ngayo zwi ḓisele samba Khotsi ashu wa ṱaḓulu kana zwi ite uri vhathu vhane ra huwelela khavho vha sa ri thetshelese. Ipfi ḽa Mudzimu ḽi ri: “Ni vhe vha sí na tshiné na khakhisa muṅwe ngatsho’ na tshithihi, uri mushumo wa Mudzimu u sa ḓo soliwa. Zwithuni zwoṱhe ri songo hangwa uri ri vhaḓinḓa vha Mudzimu.” (2 Vha-Korinta 6:3, 4) Nga zwenezwo-ha, ri nga dzula hani ro kuna muvhilini?

15, 16. Nḓowelo yavhuḓi ya u kuna i katela na mini nahone zwiambaro zwashu zwi fanela u vha hani?

¹⁵ U kuna muvhilini na mbonalo yashu. Naho mvelele na zwiimo zwine ra tshila khazwo zwi tshi fhambana u ya nga mashango, ri nga kona u wana tshisibe na maḓi u itela uri ri ṱambe tshifhinga tshoṱhe na u ita vhungoho ha uri riṋe na vhana  vhashu ri dzule ro kuna. Nḓowelo yavhuḓi ya u kuna i katela u ṱamba zwanḓa nga tshisibe na maḓi musi ri sa athu ḽa zwiḽiwa kana u fara zwiḽiwa, musi ri tshi bva bungani kana musi ri tshi fhedza u tshintsha ṅwana ḽeri. U ṱamba zwanḓa nga tshisibe na maḓi zwi nga thivhela malwadze nahone zwa tshidza vhutshilo. Zwi nga thivhela u phaḓalala ha zwitzhili nahone zwa thusa vhathu uri vha sa farwe nga malwadze a dangani. Kha maṅwe mashango ane ha sa vhe na phaiphi dza soridzhi, zwi nga vha zwavhuḓi uri malaṱwa a tou bwelwa fhasi, nga nḓila ye zwa vha zwi tshi itwa ngayo nga Vhaisiraele vha kale.—Doiteronomio 23:12, 13.

¹⁶ Zwiambaro zwashu na zwone zwi fanela u kuvhiwa tshifhinga tshoṱhe u itela uri zwi dzule zwo kuna nahone zwi tshi sedzea. Zwiambaro zwa Mukriste a zwo ngo fanela u vha zwi ḓuraho kana zwa fesheni, fhedzi zwi fanela u vha zwo kunaho na zwi ṱhonifheaho. (1 Timotheo 2:9, 10) Hu sa londwi hune ra vha hone, ri ṱoḓa uri mbonalo yashu i “ṱongise pfunzo ya Mutshidzi washu Mudzimu.”—Tito 2:10.

17. Ndi ngani haya hashu na dzharaṱa zwi tshi fanela u dzula zwo kuna nahone zwi tshi sedzea?

¹⁷ Haya hashu na dzharaṱa. Haya hashu hu nga kha ḓi sa vha ha maṱeleṱele, fhedzi hu fanela u kuna na u sedzea. Nga hu fanaho, arali ri tshi shumisa goloi u ya miṱanganoni kana vhuḓinḓani ha tsimu, ri nga ita nga hune ra nga kona ngaho u itela uri i dzule yo kuna nga ngomu na nga nnḓa. Ri songo hangwa uri haya ho kunaho na dzharaṱa zwi ṋea vhuṱanzi nga ha Mudzimu ane ra mu gwadamela. Hafhu ri funza vhathu uri Yehova ndi Mudzimu o kunaho, na uri u ḓo “tshinyadza vha tshinyadzaho shango,” na uri hu si kale Muvhuso wawe u ḓo shandula ḽifhasi ḽashu ḽa vha haya ha paradiso. (Ndzumbululo 11:18; Luka 23:43) Vhukuma ri ṱoḓa uri haya hashu na thundu dzashu zwi sumbedze vhaṅwe uri na zwino ri khou guda nḓowelo dzo kunaho dzine dza ḓo ṱanganedzea shangoni ḽiswa ḽine ḽa khou ḓa.

18. Ri nga sumbedza hani uri ri ṱhonifha Holo yashu ya Muvhuso?

¹⁸ Fhethu hashu ha vhurabeli. U funa hashu Yehova zwi ri sudzulusela uri ri ṱhonifhe Holo yashu ya Muvhuso, ine ya vha  tshisima tsha vhurabeli ha ngoho fhethu hune ra dzula hone. Musi vhathu vhaswa ngohoni vha tshi ḓa holoni, ri ṱoḓa uri vha takalele henefho fhethu hashu ha miṱangano. Holo i fanela u kunakiswa tshifhinga tshoṱhe na u lugiswa fhaḽa na fhaḽa u itela uri i dzule i tshi kunga. Ri sumbedza u ṱhonifha Holo yashu ya Muvhuso nga u ita zwoṱhe zwi re maanḓani ashu u itela uri i dzule i kha vhuimo havhuḓi. Ndi ndugelo u kumedza tshifhinga tshashu u itela u thusa kha u kunakisa na u “vusulusa na u lugisa” fhethu hashu ha vhurabeli. (2 Koronika 34:10, NW) Ri tea u kunakisa na Holo ya Guvhangano kana huṅwe fhethu hune ra kuvhangana hone u itela maguvhangano kana mabuthano.

19. U itela uri ri dzule ro kuna muvhilini, ndi mini zwine ra fanela u zwi iledza nahone Bivhili i ri thusa hani malugana na zwenezwi?

¹⁹ U itela uri ri dzule ro kuna muvhilini, ri fanela u iledza mikhwa na zwiito zwi tshikafhadzaho, zwi ngaho u daha, u nwesa halwa na u shumisa zwidzidzivhadzi zwi si zwa ngalafho, zwine zwa ita uri muthu a vhe na dzema ḽazwo kana zwine zwa thithisa muhumbulo. Bivhili a i buli nga ho livhaho zwithu zwoṱhe zwi songo kunaho na mikhwa na zwiito zwi nengisaho zwo anzaho ṋamusi, fhedzi i na maitele ane a ri thusa u vhona nḓila ine Yehova a ḓipfa ngayo nga zwithu zwo raloho. Nga ṅwambo wa uri ri a ḓivha nḓila ine Yehova a ḓipfa ngayo nga ha enea mafhungo, u mu funa hashu zwi ri sudzulusela u ita zwithu zwine zwa mu takadza. Kha ri ṱhogomele maitele maṱanu a re Maṅwaloni.

20, 21. Yehova u ṱoḓa uri ri iledze zwiito zwifhio nahone ndi tshifhio tshiitisi tshi pfalaho tshine tsha ita uri ri iledze zwenezwo zwithu?

²⁰ “Vhunga rí na mbavhalelo ngafho, vhafunwa, nga ri ṱambe dzitshika dzoṱhe dza kha ṋama na kha muya, ri khunyeledze vhukhethwa hoṱhe rí tshi ofha Mudzimu.” (2 Vha-Korinta 7:1) Yehova u ṱoḓa uri ri ṱutshele zwiito zwine zwa tshikafhadza muvhili washu na u tshinya vhumuya hashu kana maḓipfele ane a langa mahumbulele ashu. Ngauralo ri fanela u iledza mikhwa ine ha ḓivhiwa uri i ita uri muthu a vhe na dzema ḽine ḽa huvhadza muvhili na muhumbulo.

²¹ Bivhili i ṋea tshiitisi tshi pfalaho tsha uri ri “ṱambe dzitshika dzoṱhe.” Ṱhogomelani uri 2 Vha-Korinta 7:1, i thoma nga uri:  “Vhunga rí na mbavhalelo ngafho.” Ndi mbavhalelo kana fulufhedziso ḽifhio? Samusi zwo bulwa kha ndimana dzo fhiraho, Yehova o fulufhedzisa uri: “Ndi hone ndi tshi ḓo ni ṱanganedza. Huno nṋe kha inwi, ndi ḓo vha Khotsi.” (2 Vha-Korinta 6:17, 18) Edzani u humbula nga eneo mafhungo: Yehova u fulufhedzisa uri u ḓo ni tsireledza na u ni funa u fana na khotsi ane a funa murwa kana ṅwananyana wawe. Fhedzi Yehova u ḓo ḓadzisa eneo mafulufhedziso arali fhedzi na iledza u ḓitshikafhadza “kha ṋama na kha muya.” Nga zwenezwo, zwi ḓo vha vhutsilu lungafhani arali na tendela mikhwa kana zwiito naho zwi zwifhio zwi tshi ni thivhela u vha na vhushaka havhuḓi nga u ralo, ha tsini na Yehova!

22-25. Ndi maitele afhio a Maṅwalo ane a nga ri thusa u iledza mikhwa na zwiito zwi songo kunaho?

²² “Funa Murena Mudzimu wau nga mbilu yau yoṱhe na nga muya wau woṱhe na nga u ṱalukanya hau hoṱhe!” (Mateo 22:37) Yesu o amba uri yeneyi ndi yone ndaela khulwane u fhira dzoṱhe. (Mateo 22:38) Ri fanela uri ri fune Yehova nga yeneyo nḓila. U mu funa nga mbilu yashu yoṱhe, nga muya washu woṱhe, na nga u ṱalukanya hashu hoṱhe, zwi amba u iledza zwiito zwine zwa nga fhungudza kana u dodofhadza vhukoni hashu ha u humbula he ra vhu ṋewa nga Mudzimu.

²³ “[Yehova ndi] muṋei wa vhutshilo na u fema na zwoṱhe.” (Mishumo 17:24, 25) Vhutshilo ndi tshifhiwa tshi bvaho ha Mudzimu. Samusi ri tshi funa Muṋei wa vhutshilo, ri fanela u ṱhonifha tshenetshi tshifhiwa tshe a ri ṋea tshone. Ri fanela u iledza mikhwa kana zwiito zwi re na khombo kha mutakalo washu, ngauri ri a zwi ṱhogomela uri zwenezwo zwiito zwi sumbedza u sa ṱhonifha muṋei wa vhutshilo.—Psalme ya 36:9.

²⁴ “Funa wa hau vhunga U tshi ḓi-funa!” (Mateo 22:39) Kanzhi mikhwa na zwiito zwi songo kunaho a zwi kwami muthu ane a khou zwi ita fhedzi, fhedzi zwi kwama na vha re tsini nae. Sa tsumbo, mutsi wa muthu ane a daha fola u nga vha na khombo kha vhathu vha re tsini nae. Muthu ane a vhaisa vhathu vha re tsini nae u khou pfuka mulayo wa Mudzimu une wa ri u fune wahau. Zwiito zwawe zwi sumbedza uri u khou zwifha musi a tshi amba uri u a funa Mudzimu.—1 Yohane 4:20, 21.

²⁵ ‘Luvhani vhavhusi ni vha thetshelese.’ (Tito 3:1) Mashangoni  manzhi, u vha na zwidzidzivhadzi zwa muṅwe mufuda kana u zwi shumisa ndi u pfuka mulayo. Samusi ri Vhakriste vha ngoho, a ri fari zwidzidzivhadzi zwine zwa sa vhe mulayoni kana u zwi shumisa.—Vha-Roma 13:1.

26. (a) Ndi mini zwine ra fanela u zwi ita u itela uri ri dzule lufunoni lwa Mudzimu? (b) Ndi ngani u dzula ro kuna phanḓa ha Mudzimu hu nḓila ya khwine ya u tshila?

²⁶ U itela u dzula lufunoni lwa Mudzimu, ri fanela u dzula ro kuna kha masia oṱhe a vhutshilo hashu. U ṱutshela mikhwa na zwiito zwi tshikafhadzaho na u dzula wo kuna zwi nga kha ḓi sa leluwa, fhedzi zwi a konadzea. * Yeneyi ndi nḓila ya khwine ya u tshila ngauri Yehova u ri funza zwi ri farisaho. (Yesaya 48:17) Tsha ndeme vhukuma, nga u dzula ro kuna ri nga fushea nga u ḓivha uri vhathu vha ḓo amba zwavhuḓi nga Mudzimu ane ra mu funa nahone ra dzula lufunoni lwawe.