1, 2. Fe’e fé Balaam a nga bôndé asu na a lame bone b’Israël?

ÑYOBE kos a ke vôm a nye’e a yobôk. A kômbô yob avale kos éziñ. A taté tobe éjak, éyoñe te nje a wua nnobe wé mendim. Mvuse mon éyoñ, jôm é taté na ja limiti nnobe mendim été, kos é biliya. A wô’ô mvaé amu a te tobe mbamba sa.

² Mbu 1473 Ô.É.J., môt éziñ a too jôé na Balaam a nga jeñ aval a ne bi bone b’Israël ôlam, éyoñ be mbe be too Minje’ese ya Moab, e fefele si ya ntiñetan. Balaam a mbe a jô’ô anyu na a ne nkuli mejô Yéhôva, a too ke na a mbe ôzañ akum; be nga lôme nye na a ke yo’é bone b’Israël. Ve Yéhôva a nga bo na Balaam a viane botan ayoñ Israël. Mbôl a nji be a kômbô’ô sube ma’ane be nga ka’ale nye, Balaam a nga fase na, nge ba tindi ayoñ na é bo mbia jam mise me Yéhôva, Yéhôva émien nnye a ye yo’é de. A ôsimesan ôte nlô, Balaam a nga belane abeñe bobebinga ya Moab asu na a lame de.​—Nlañane Bôt 22:1-7; 31:15, 16; Nlitan 2:14.

3. Abime bôt avé é nga ku ôlame Balaam?

³ Ye fe’e éte é nga wulu? Nya nya mvo’é. Befam betoyini mewôme ya ayoñ Israël be nga ku ôlame Balaam, “be nga taté na ba bo bijabô a bengone ya Moab.” Be nga taté fe na ba kañe bezambe ya Moab, ja’a mvite  zambe be mbe be lo’one na Baal ya Péor, zambe ya abiaé, nge ke zambe ya nkeane binoñ. Jam ete e nga bo na bone b’Israël 24 000 be wu, e zu koone be mbeme nyiine si ya ntiñetan. Éngôngole jame fo’o!​—Nlañane Bôt 25:1-9, Mfefé Nkôñelan.

4. Amu jé bone b’Israël betoyini be nga ku ôlame ya mbia nkeane binoñ?

⁴ Jé é nga bo na bone b’Israël be tebe aval été éte? Abui y’été e nga jô’é na abé e yaé be nlem été, akekui be nga bele lume Yéhôva mvus, Zambe a nga kôté be minkôm y’Égypte, a kee be e fefele si ya ntiñetan. (Behébreu 3:12) Paul a nga kobô ajô ete éyoñ a nga tili na: “Nalé fe, mbo’an te bo [mbia nkeane binoñ], aval ane bevo’o y’été be nga bo, ane be nga wu môse wua betoyini mewôm mebaé a bela.” *​—1 Becorinthien 10:8.

5, 6. Amu jé nkañete bone b’Israël ya minje’ese ya Moab ô ne mfi asu dangan?

⁵ Nkañete ya kalate Nlañane bôt ô bili abui besikôlô asu bebo bisaé be Yéhôva ya melu ma, amu be’e fe be mbeme nyiine si ja dañe si ya ntiñetane ya melu mvus.  (1 Becorinthien 10:11) Ôzañe ya ke binoñ ya melu mangane ma wo funane wu bôte ya Moab; ve wu ya éyoñe ji wo beta dañe wu ya Moab. Éngôngol ajô é ne na, mbu ôse, Bekristen betoyini mewôm, ba ku ôlame ya mbia nkeane binoñ ane bone b’Israël. (2 Becorinthien 2:11) Aval ane Zimri a nga bele nyiñili ngone ya Madian vôme bone b’Israël be mbe be too, a kele nye nda éndélé jé été, abui bôte da yeñ a Bengaa be Yéhôva den, e wô’ô nyiñili mvite mimboon akônda été.​—Nlañane Bôt 25:6, 14; Jude 4.

⁶ Ye wo fe wo yene na bia fe bi ntele minje’ese ya Moab? Ye ô nlôô fo’o mfefé si Zambe a nga ka’ale bia nga? Nge nalé, va’a ngul ése na ô ke ôsu a ba’ale womien nye’ane Zambe été; tôñe melebe ma: “Tuba’ané mbia nkeane binoñ!”​—1 Becorinthien 6:18, MN.

7, 8. Jé é ne “mbia nkeane binoñ,” a mbia be mam bevé be ne kui môt a bo wô?

⁷ Kalate Zambe a liti na éfia “mbia nkeane binoñ” (por·neia nkobô Grek) ja fombô nkeane binoñ ô nji boban nda alu’u été. Bi ne lañe mejian, ébamba, a nkeane binoñ e zañe bôte bebaé be nji bo nlu’an, ja’a éyoñe minga a yaé nsoé fam, nge ke éyoñe fam ja yaé nsoé minga. Bi ne fe lañ éyoñe bôte be nji bo nlu’an ba nambane nsoé, a éyoñe befam ba jô’ôbô a befam befe, nge ke binga a binga befe. Bi ne fe lañ éyoñe bôt ba jô’ôbô a betit. *

⁸ Kalate Zambe a liti ne ngeññe na, bôte ba ke binoñ  mbia nkean be vo’o tabe ékôane Bekristen, a na, be vo’o bi ényiñe ya nnôm éto. (1 Becorinthien 6:9; Nlitan 22:15) Jam ete da soo fe môt émiene mbia be mame ba: a jañele ndi nleme bôte bevok, a jañele éjijine jé émien, a tôbane minju’u nda aluk, mone môte ya nlem a bôme nye, a ne fe be’e abum, nge kon, nge ke wu. (Lañe’e Begalate 6:7, 8.) Nga ô lôô na bia yiane sa’ale mam me ne soo bia avale minju’u ete? Éngôngol jam é ne na, éyoñ môt a taté na a yene pornographie, a simesane ki na a ne tôbane minju’u mite.

9. Ye bia fe bia yiane biasé pornographie? Amu jé wo jô nalé?

⁹ Abui mesi, pornographie a ne vôm ase: menda bekalate, mezik, bingeñgeñ, a Internet ne vôô! * Ye bia fe bia yiane biasé pornographie? Momo! Bôte ba yene pornographie be wô’ô su’ulane mieneke nsoé, fulu éte ke ja nene ‘mbia nkômbane ya bo mam bisôk.’ Nalé a bo na be bo belo ya nkeane binoñ, be bi mbia minkômban, be bi mejô nda aluk, a na, be kandan a môte be nga luk. * (Beromain 1:24-27; Beéphésien 4:19) Ñyeme mam éziñ a nga liti na môt a ne ôlo ya nkeane binoñ a ne ane nyô a kone cancer. A nga jô na: “É ne ayaé na fulu éte é man étam, a na be saé je. Ja taté ôte’ete’e ôte’etek akekui ja mane yametane nyul ése.”

10. Aval avé bi ne tôñe melebe me ne kalate Jacques 1:14, 15? (Lañe’e fe nka’ale ô ne nlô ajô na, “ Me nga bi ngule ya fubu ényiñe jam.”)

¹⁰ Tame fase mejô me ne kalate Jacques 1:14, 15  ma: “Môt ase a yene meve’ele éyoñ a dutuban a mbia nkômbane wé émien, a du’uban. Wônaa mbia nkômban, éyoñ a nyoñeya abum, a biaé abé: a abé, éyoñ é neneya, de abiaé awu.” Nde ñhe, nge mbia nkômban a nyiine bia nlem, bia yiane ji’a titane nye! Nge wo teme fôtô éziñ a liti môte nsoé a vame wo ôsu, ji’a vaa mis, nge na dime’e ordinateur, nge ke tyendé chaîne. Bo’o jam ése ô ne ngule ya bo asu na te mbia nkômban a faa wo nlem, ô za kate jôé womien a ku!​—Lañe’e Matthieu 5:29, 30.

11. Aval avé bi ne liti na bi too Yéhôva mebun éyoñe bia juan a mbia b’asimesan?

¹¹ Bia wô’ô amu jé Môt a yeme bia a dañe biabebien a  jô na: “Ajô te, wôéané bibu’a bienan, mbie bi ne bi ya si nyô: [mbia nkeane binoñ], mvin, nye’ane mame ya minsôn, mbia nkômban, a minyamete, mmie mi ne nkañane bezambe befe.” (Becolossien 3:5) É ne été na, jam ete e nji bo tyi’ibi. Ve te bia vuane na Ésa wongane ya yôp a ne ôjibi a nye’an, a na bi ne sili nye mvolan éyoñ ése. (Besam 68:19) Ajô te, bia yiane ji’a ye’elane nye éyoñ mbia b’asimesane ba nyiine bia nlem. Bia yiane sili nye “ngule [jé] é ne te ave’an,” a jeñe na bi bi mbamba b’asimesan.​—2 Becorinthien 4:7, Mfefé Nkôñelan; 1 Becorinthien 9:27; lañe’e fe nka’ale ô ne nlô ajô na, “ Aval avé me ne dañe mbia fulu éziñ?”

12. “Nleme” ba jôô wô va ô ne jé, a amu jé bia yiane ba’ale wô?

¹² Salomon a nga tili na: “Ba’ale nleme wôé a dañe jôm éfe ése, amu nne menjeñ mese y’ényiñ ma so été.” (Minkana 4:23, Mfefé Nkôñelan.) “Nleme” ba jô wô va, ô ne môte bi ne été wôé, avale Yéhôva a yene bia. Nde fe, mbôle Yéhôva a yem minlem miangan, nnye étam a ne tyi’i nge bia yiane bi ényiñe ya melu mese nge momo. Bia yiane kôme fase mejô mete. Zôsôa môte Job a nga bo élat a mise mé asu na a bo teke fombô minga mfe a nkômbane ya fulan a nye. (Job 31:1) Nga mbamba éve’ela ya tôñe le? Ntili besam fe a nga ja’é Yéhôva na: “Va’a mise mam me bo te fombô mame ya momo, a ve me ngul nlem mezene môé été.”​—Besam 119:37.

13. Za a mbe Dina, a amu jé bi ne jô na a nga dimine tobe bemvôé bé?

¹³ Avale bi nga yene Kabetôlô 3, bi ne vu mefulu me bôte bia be be bia yeñ. (Minkana 13:20; lañe’e 1 Becorinthien 15:33.) Bi tame zu kobô ajô ngone Jacob é mbe jôé na Dina. Akusa bo a nga bi mbamba ñye’elan  aso mongô, a nga tobe na a yeñ a bobebinga ya Canaan. Bôte ya Canaan be mbe ane Bemoabite, be mbe be bo’o nyé mam. (Lévitique 18: 6-25) Asu befam ya Canaan, Dina a mbe mbamba minga ya fulane nye; ja’a Shékem, môt “a nga dañe bi ésemé e be bôte bese ya nda ésaa wé,” a mbe a simesa’ane nalé.​—Metata’a 34:18, 19, Mfefé Nkôñelan.

14. Mboone Dina ô nga soo mbia be mam bevé?

¹⁴ Éyoñe Dina a nga yene Shékem, éko éziñ a nji be a bili ôsimesane ya ke binoñ a nye. Ve Shékem a nga bo jame bôte bese ya Canaan be mbe be yene’e mvo’é éyoñ fam ja kômbô fulan a minga. Dina a nga yiane jeñe na a kaman émien; ve Shékem “a nga nyoñe nye, a jô’ôbô a nye [a ngul].” Éko éziñ Shékem ‘a nga su’ulane nye’e’ Dina; ve nalé a nji tyam mbia jam a nga bo nye. (Lañe’e Metata’a 34:1-4.) Sa ke Dina étam nnye a  nga juk. Mboone wé ô nga wo’o nda bôte jé ése ôson, ô soo fe je mbia be mam.​—Metata’a 34:7, 25-31; Begalate 6:7, 8.

15, 16. Aval avé bi ne bi nya fe’e? (Lañe’e fe nka’ale ô ne nlô ajô na, “ Bifuse ya bindi.”)

¹⁵ Nge Dina a nga nyoñe ñye’elane ya jam a nga bo, a nga nyoñe wô valé a tatéya juk. Ba ba nye’e Yéhôva a  bo nye mewôk be nji yiane yange na be taté juk. Amu ba vô’ôlô Zambe, ba tobe na ba “wulu a mimfefek.” (Minkana 13:20a, Mfefé Nkôñelan.) Nalé a volô be na, be tu’a yemelane jé é ne “mbamba zen ase,” a na, be sa’ale minjuk a mintaé.​—Minkana 2:6-9; Besam 1:1-3.

¹⁶ Môt ase a jeñe fe’e Zambe nya njeñane a ne ngule ya bi je nge a ne mbane ya ye’elane Zambe, a yé’é Bible a bekalate ôlo ô ne mewôk a fek wo kuli. (Matthieu 24:45; Jacques 1:5) É ne fe mfi na a bo éjote nyul; fulu éte ja ye tindi nye na a tôñe melebe ya Kalate Zambe. (2 Bejô Bôt 22:18, 19) Éve’an é ne na, Kristen éziñ é ne kañese na nleme wé ô ne medu’an. (Jérémie 17:9) Ve nge da kui na a bo mbia jam, ye a ye fo’o kañese melep a mvolane ba ye ve nye a nlem ôse?

17. Kañete’e jam é ne kui nda bôt éziñ, liti fe aval ésa a ne volô ngo jé na é nyoñe mbamba ntyi’an.

¹⁷ Tame fase jame di: Ésa a kamane na ngo jé ba ésoé Kristen éziñ be kui ve bebaane. Éyoñ éte ngo jé ja jô nye na: “A pa, amu jé ô too ke me ndi? Bia ye ke bo mbia jam éziñ!” Akusa bo na a nye’e Yéhôva, a na a nji bi mbia b’asimesan, ye bi ne jô na sista ate a “wulu a fe’e [Zambe]” nga? Ye a tube mbia nkeane binoñ? Ye a nji viane bo na a too ndi a “nleme wé”? (Minkana 28:26) Éko éziñ wo yeme miñye’elane ya Kalate Zambe mife mi ne volô ésa ate ba ngo jé na be nyoñe mbamba ntyi’an.​—Fombô’ô fe Minkana 22:3; Matthieu 6:13; 26:41.

18, 19. Meve’ele mevé Joseph a nga tôbane me, a aval avé a nga dañe me?

¹⁸ Dina a mbe a bili ndôm é to jôé na Joseph; é mbe é nye’e Yéhôva, é tube’e fe mbia nkeane binoñ.  (Metata’a 30:20-24) Éyoñ a mbe mongô, a nga yene mame me nga kui kale jé. A nji vuane me; nkômbane wé ya ba’ale émiene nye’ane Zambe été, ô nga volô nye Égypte, éyoñ minga masa wé a mbe a bo’o nye ayas ‘môs ôse.’ Amu a mbe ôlo, Joseph a nji be ngule ya kôlô bisaé aval a yi. E mbe e sili’i nye fek a ayo’o nlem asu na a dañe meve’ele mete. Mefulu mete me nga volô nye na a bo te kañese jôm minga Potiphar a mbe a sili’i nye, a na a su’ulane tup.​—Lañe’e Metata’a 39:7-12.

¹⁹ Tame fas: Nge Joseph a mbe a nyamete’e minga ate, nge ke jô’é na nkômbane ya ke binoñ ô jaé nye nlem, ye a nga ye bi ngule ya ba’ale élate jé a Yéhôva? Momo! Joseph a mbe a nyane’e amvôé dé a Yéhôva, jôm ete nje a nga jô minga Potiphar na: “[Masa] wom a nji . . . kame ma jôm [éziñ] ve wo, amu ô ne minga wé: me ne ngule ya bo beta mbia jame nyina aya, a bo Zambe abé?”​—Metata’a 39:8, 9.

20. Aval avé Yéhôva a nga volô Joseph?

²⁰ Tame simesan abime meva’a Yéhôva a nga wôk éyoñ a nga yene Joseph a kamane mbunane wé, a to ke na a mbe nya ôyabe a nda bôte jé. (Minkana 27:11) Mvuse ya valé, Yéhôva a nga bo na a kui mimbôk, a bo fe na a bi éto évete beministre a évete bidi y’Égypte. (Metata’a 41:39-49) Besam  97:10 a bele éyoñ a jô na: “A mia bôte mi anye’e Yéhôva, vina’an abé: a ba’ale [ényiñe] ya mbamba be bôte bé; a vaa be mo be mbia be bôt.”

21. Aval avé ndôman éziñe ya Afrique é nga liti fulu ayo’o nlem?

²¹ Abui bebo bisaé be Yéhôva ya melu ma fe da ‘vini abé, a nye’e mvaé.’ (Amos 5:15) Mojañ éziñ ya Afrique a kate bia na môs éziñ, mona minga ya sikôlô wé a nga jô nye na, a ye jô’ôbô a nye nge a volô nye bo metañ. A jô na: “Me nga ben été été. E ba’ale mbunane wom e nga volô ma na me ba’ale éjijine jam, nje éte é ne édima a dañe gôlôt a argent.” Ja’a nsem ô ne bo na bi wô’ô “mvaé nté éziñ,” ô wô’ô su’ulane soo bia minjuk. (Behébreu 11:25) Nde fe mvaé éte é se jôme fefel bibotane bia ye bi nnôm éto amu bia bo Yéhôva mewôk.​—Minkana 10:22.

22, 23. (a) Nge Kristen ja bo mbia nsem, ye nalé a tinane na Yéhôva a wuaya nye fé? (b) Mvolan ôvé môt a te bo nsem a ne bi?

²² Mbôle bi ne bebo mam abé, bia bese bia juan asu na minkômbane ya minsôn mi bo te jôé bia, a na bi bo mame Yéhôva a nye’e. (Beromain 7:21-25) Yéhôva “a simesane na bi ne metek.” (Besam 103:14) É ne fe kui na Kristen é bo mbia nsem. Ye nalé a tinane na Yéhôva a wuaya nye fé? Momo! E ne été na môt a bo mbia jam, a ye kôane jôm a mias, aval é nga kui be Njô bôte David. Ve te bia vuane na Zambe a ne “avôle ya jamé” môt ase a jôban a ‘mem mam abé mé.’​—Besam 86:5; Jacques 5:16; lañe’e Minkana 28:13.

²³ Nde fe, e mekônda mese, Zambe a nga telé bemvendé ‘ane mimvean,’ mbe bete be bili nkômban a ngule ya volô bobenyañ bap. (Beéphésien 4:8, 12; Jacques 5:14, 15) Nsôñane wop ô ne na, be volô môt a te  sem na a beta lat a Yéhôva, a na, a “nyoñe fek” ja ye volô na a sa’ale nsem ôte éyoñ éfe.​—Minkana 15:32.

24, 25. (a) Aval avé ndôman ya kalate Minkana 7:6-23 é nga liti na é ne “te fek”? (b) Aval avé bi ne ‘nyoñe fek’?

²⁴ Kalate Zambe a kobô ajô môt a ne “te fek,” a kobô fe ajô môt a “nyoñe fek.” (Minkana 7:7) Kristen é ne “te fek” é nji bi atyeñ meyen a mbamba mfasane bia sili, éko éziñ amu é ngenane te bo étôtôlô nsisim, nge ke amu é ndeme taté na ja bo Zambe ésaé. E ne tyi’ibi na môt a ne te fek a sem, ane ndôman ya kalate Minkana 7:6-23. Ve “nyô a nyoñe [fek]” a ne mbane ya yé’é Bible, a ye’elane Yéhôva na a bi mefulu ma ba’ale nleme wé. A ve fe ngul ése na asimesane dé, minkômbane mié, miñyiane mié, a minsôñane mié mise mi lu’an a nkômbane Zambe. Nalé a liti na a “nye’e nsisime wé émien;” mboon ôte wo ye bo na a “yene mvaé.”​—Minkana 19:8.

²⁵ Sili’i womiene na: ‘Ye ma kôme fo’o buni na metiñe me Zambe me ne zôsôô? Ye me to ndi na nge me tôñe me, ma ye bi beta meva’a ényiñ?’ (Besam 19:7-10; Ésaïe 48:17, 18) Nge wo sôane jam ete, jeñe’e na ô titane bisô bite. Simesa’ane mam me ne kui wo nge ô tyame metiñ me Zambe. ‘Tye’e a yen ane Yéhôva a ne mvaé;’ bo’o mam a ye’ele wo, simesa’ane ve mam mese me ne été, mam mese me ne zôsô, mam mese me ne mfuban, mam mese me ne abeñ, mam mese ma totebane mvo’é. (Besam 34:8; Bephilippien 4:8, 9) Nge ô kele ôsu a bo nalé, wo ye tu’a nye’e Yéhôva a mam a nye’e, wo ye fe vini mam a vini. Joseph a nga bialé abé été ane bia; ve a nga kui na a ‘tube mbia nkeane binoñ,’ amu a nga jô’é na Yéhôva a yañele nye, a na a ve nye fek. Ngo’o nge wo fe wo bo nalé!​—Ésaïe 64:8.

26. Bekabetôlô ba tôñe ba ye kobô ajô jé?

 ²⁶ Nté wongan a nji ve bia nsoé na bi vôé a wô, nge ke na bi belane wô aval ése bia yi; a nga ve bia wô asu na bi fôé, a na bi wô’ô meva’a nda aluk. (Minkana 5:18) Bekabetôlô bebaé ba tôñe valé ba ye kate bia avale Yéhôva a yen aluk.