1, 2. Mbaʼépa ojapo Balaam oipotágui Ñandejára ipochy hembiguaikuérare?

PETEĨ peskadór oho opeska peteĩ lugár ogustaitereívape chupe. Haʼe oikuaa upépe okaruha umi pira haʼe oipotáva. Oiporavo porã ikarnáda, omoĩ ipindáre ha opoi ýpe. Upe riremínte oñandúma okaruha, pe liñáda okuʼe ha ojestira hatã hatãve ha omokarapãma katu pe takuára. Upepete voi pe karai ojestira hese ha onohẽ pe pira. Opukavy asy ohechávo oiporavo porã hague ikarnáda.

² Upéva ñanemomanduʼa peteĩ mbaʼe oikovaʼekuére yma. Amo áño 1473-pe Jesús ou mboyve, peteĩ kuimbaʼe hérava Balaam ojeporekavaʼekue peteĩ karnádare. Péro ndahaʼéi opeska hag̃ua, haʼe omoñuhãse Ñandejára rembiguaikuérape oĩva Moab ñúme. Upéva opyta pe tetã Ñandejára omeʼẽtava chupekuéra mboypýri. Balaam heʼi Jehová ombouha chupe péro ijapu, ha ojepaga chupe omaldesi hag̃ua umi Israelguápe. Jehová katu ndohejái chupe omaldesi, ojapo rangue upéva haʼe ovendesi chupekuéra. Balaam itaryrýi ha upévare opensa umi Israelgua ojapóramo peteĩ mbaʼe ivaietereíva Ñandejára renondépe, haʼe ipochytaha hendivekuéra. Mbaʼépa oiporúta Balaam? Umi mitãkuña porã Moabgua (Números 22:1-7; 31:15, 16; Apocalipsis [Revelación] 2:14).

3. Oĩparakaʼe hoʼáva Balaam ñuhãme?

 ³ Oĩparakaʼe hoʼáva iñuhãme? Haʼe oity hetaitereípe. Umi kuimbaʼe Israelgua “oñepyrũ oipyhy kuña Moabpegua”. Avei omombaʼeguasu hikuái taʼangakuéra Moabgua. Umíva apytépe Baal Peor, haʼéva hína tekovai jára. Upévare omano 24.000 kuimbaʼe Israelgua oike mboyvemi pe yvy Ñandejára omeʼẽtavape chupekuéra. Ajépa ñambyasyete ko mbaʼe vai oikovaʼekue! (Números 25:1-9.)

4. Mbaʼérepa hetaite Israelgua hoʼa tekovaípe?

⁴ Mbaʼérepa oiko pe mbaʼe vaiete? Heta Israelgua ou rupi ndohayhuvéi Jehovápe. Hesarái Ñandejára ojapovaʼekuégui hesekuéra, pór ehémplo onohẽ hague chupekuéra Egíptogui, omeʼẽ chupekuéra hembiʼurã oiko aja desiértore ha oñangareko hesekuéra og̃uahẽmbota meve pe tetã omeʼẽtavape chupekuéra (Hebreos 3:12). Imanduʼávo ko mbaʼére apóstol Pablo heʼi: “Aníke ñañemeʼẽ tekovaípe, ojapo haguéicha haʼekuéra, ha upévare omanombavaʼekue 23 mil peteĩ araitépe” (1 Corintios 10:8). *

5, 6. Mbaʼépa ñanemboʼe oikovaʼekue Israel rehe Moab ñúme?

⁵ Números omombeʼúva ñanemboʼe heta mbaʼe iñimportánteva.  Ñande ningo jaikepotaite avei peteĩ yvy iporãitereívape (1 Corintios 10:11). Ko múndo omombaʼeterei séyso umi Moabgua ojapo haguéicha yma. Péro koʼág̃a umi hénte hekovaieteve. Ha umi Israelgua hoʼa haguéicha tekovaípe, péicha avei káda áño heta kristiáno hoʼa ko ñuhãme (2 Corintios 2:11). Zimrí tova atãme omoinge haguéicha peteĩ kuña Madiangua umi Israelgua oikohápe, oĩ koʼág̃a umi omoingeséva tekovai kongregasiónpe (Números 25:6, 14; Judas 4).

⁶ Ñañeporandumína: “Ahechakuaápa jaikoha avei Moab ñúme ojeiko haguéicha? Ahechápa apetéma oĩha pe múndo pyahu?”. Oiméramo upéicha, ñañehaʼãmbaitékena jaiko Ñandejára mborayhúpe ha ñaneñeʼẽrendu chupe. Haʼe heʼi: ‘Peñemomombyrýke tekovaígui’ (1 Corintios 6:18).

7, 8. Mbaʼépa heʼise fornicación, ha mbaʼéichapa umi hekovaíva omonoʼõ oñotỹvaʼekue?

⁷ La Bíbliape fornicación (griégo ñeʼẽme pornéia) heʼise opaichagua rrelasión seysuál orekóva peteĩ kuimbaʼe ha kuña nomendáiva. Upépe oike umi omoakãratĩva hembireko térã iménape, oikóva oñondive omendaʼỹre, ha umi oikóva kuña rekovai ndive. Avei oĩ umi oipyhýva ijatukupe rupi (sexo anal) ha oipyhýva ijuru rupi (sexo oral) ndahaʼéivape hembireko térã iména. Avei peteĩ kuimbaʼe ha kuña nomendáiva ojuehe ojojavykýramo. Tahaʼe kuimbaʼe hapicha kuimbaʼéndi, térã kuña kuñándi térã peteĩ mymbándi, koʼãva tekovai. *

⁸ La Biblia heʼi umi hekovaívape noñemeʼẽmoʼãiha tekove opaʼỹva (1 Corintios 6:9; Apocalipsis [Revelación]  22:15). Péro koʼág̃ama voi oñepyrũ omonoʼõ hikuái oñotỹvaʼekue. Ñepyrũrã oñemosẽ kongregasióngui. Avei ndaipyʼaguapyvéi, avave ndojeroviái hesekuéra, oiméramo omenda katu oiko vai hembireko térã iménandi, kuñáramo imemby rei, ojerova hesekuéra mbaʼasy ha ikatu voi omano (Gálatas 6:7, 8). Maʼerã piko jajapóta peteĩ mbaʼe ñanembohasa asyetétava? Heta katu oĩ nopensáiva upévare oñepyrũvo ohecha taʼanga tieʼỹ térã pornografía.

9. Ikatúpa jaʼe umi taʼanga tieʼỹ vyroreiha? Emyesakã.

⁹ Heta tetã rupi ojehecha opárupi mbaʼe tieʼỹ: rrevistakuéra, músika, televisión ha Internétpe. * Oĩ umi heʼíva koʼãva vyroreiha, péro upéichapa hína? Nahániri. Umi ohecháva taʼanga tieʼỹ ikatu oñepyrũ ojejavyky ha opensa mbaʼe kyʼáre. Upéi ndaikatuvéima opoi tekovaígui, opensa itieʼỹvarente voi, ha oiméramo omenda katu oiko vai hembireko térã iménandi térã ojopoi (Romanos 1:24-27; Efesios 4:19). * Peteĩ karai katupyry heʼi umi ndaikatúiva oiko seysoʼỹre haʼete ku orekóva cáncer. Upéva “okakuaa ha isarambi ohóvo, ndoguevíri voi, ha ijetuʼu reipohano térã reipeʼapaite hag̃ua”.

10. Mbaʼéichapa ikatu jajapo Santiago 1:14, 15 heʼíva? (Ehecha avei rrekuádro  Mbaʼépa chemombarete anive hag̃ua cherekokyʼa.)

¹⁰ Tekotevẽ ñanemanduʼa Santiago 1:14, 15 heʼívare: ‘Yvypóra rembipota vaínte pe ombotavy ha oipyʼaraʼãva chupe. Koʼã tembipota vaígui niko heñói tembiapo vai, ha upéva okakuaapávo, heñói chugui ñemano’. Upéicharõ  oúramo ñane akãme jajapo hag̃ua peteĩ mbaʼe vai, pyaʼe porã jaipeʼavaʼerã ñane akãgui. Pór ehémplo, jahecháramo sapyʼa peteĩ taʼanga tieʼỹ, mbaʼépa jajapovaʼerã? Ñamañavaʼerã ótro ládo, ñambogue pe komputadóra, térã ñakambia pe kanál. Jajapovaʼerã oimeraẽ mbaʼe ani hag̃ua ipuʼaka ñanderehe ivaíva (Mateo 5:29, 30).

11. Oúramo ñane akãme jajapo hag̃ua ivaíva, mbaʼéichapa jahechaukáta jajeroviaha Jehováre?

¹¹ Jehová ningo ñandekuaa porãiterei, ndaikatúi ñambotavy chupe. Upévare heʼi ñandéve: ‘Pejuka opa oĩva pende pype; aníketei avave oiko oñondive omendaʼỹ rehe, térã ojapo mbaʼe kyʼa, térã oiko hembipota vai rapykuéri, térã hekotaryrýi, upe haʼete jevýnteva taʼanga ñemombaʼeguasu’ (Colosenses 3:5, BNP).  Ñañehaʼãvaʼerã jajapo koʼápe heʼíva. Ha aníke ñanderesarái ñande Ru yvagapegua ñanderayhu ha ñanepytyvõtaha (Salmo 68:19). Upévare oúramo ñane akãme ivaíva ñañemboʼevaʼerã chupe. Jajerurevaʼerã Ñandejárape “pe puʼaka guasuete” ha tañanepytyvõ ñapensa hag̃ua ambue mbaʼére (2 Corintios 4:7, BNP; 1 Corintios 9:27; ehecha avei heʼihápe: “ Mbaʼéichapa ikatu aheja peteĩ mbaʼe vai ajapóva?”.

12. Mbaʼépa hína ñane korasõ, ha mbaʼéichapa ñañangarekovaʼerã hese?

¹² Salomón, peteĩ kuimbaʼe arandu heʼivaʼekue: ‘Eñangareko porãve ne korasõ rehe opaite ambue mbaʼégui, ichugui heñóigui pe tekove’ (Proverbios 4:23, ÑÑB). Mbaʼépa hína ñane korasõ tekotevẽva ñañangareko? Upéva hína ñandete voi, mbaʼépa Ñandejára ohecha ñande pype. Koʼã mbaʼe haʼe ohechávare ñande pype omeʼẽta ñandéve tekove opaʼỹva. Upéicharõ péva ndahaʼéi vyrorei. Ñañangareko hag̃ua ñane korasõre jajapovaʼerã Job ojapo haguéicha. Haʼe ojerovia Ñandejárare ha ojapo peteĩ promésa nomañamoʼãiha arakaʼeve kuñataĩre tieʼỹrã (Job 31:1). Ñande jajerurevaʼerã pe salmísta ojerure haguéicha Ñandejárape: “Ani reheja che resa amoĩ mbaʼe rei reíre” (Salmo 119:37).

13. Mávapa rakaʼe Dina, ha mbaʼérepa jaʼe oiporavo vai hague iñamigarã?

¹³ Kapítulo 3-pe jahechákuri ñane irũnguéra ikatuha ñanepytyvõ térã ñanembyai (Proverbios 13:20; 1 Corintios 15:33). Pór ehémplo jahechamína oikovaʼekue Dínare, Jacob rajy (Génesis 34:1). Jepe michĩ guive oñehekomboʼe porã chupe, Dina ivýra ha oñepyrũ ojeheʼa umi mitãkuña Canaanguáre. Chupekuéra ha umi Moabguápe  ojekuaa hekovai haguére (Levítico 18:6-25). Ha mbaʼépa opensáta peteĩ kuimbaʼe upepegua ohechávo Dínape? Ikatuha ombotavy chupe. Ha Siquem opensa upéva, haʼe ningo ‘pe oñemombaʼevéva itúva rógape’ (Génesis 34:18, 19).

14. Mbaʼe provlémapa ogueru Dina oiporavo vai haguére iñamigarã?

¹⁴ Oiméne Dina oikuaávo Siquémpe noñenoséi hendive. Péro Siquem ojapose upéva. Haʼe ojapo umi Canaangua ojapóva oñenose jave peteĩ kuñándi: pe mitãkuñáme ndogustáiramo jepe “ogueraha orairõ”. Upéi Siquem ou ohayhu Dínape, péro upéva nokambiái pe mbaʼe vai ojapóva hese (Génesis 34:1-4). Ha ndahaʼéi Dínante ohasa asýva. Oiporavo vai haguére iñamigarã, itúva ha iñermanokuéra ou heta iprovléma ha avave ndaijaʼevéi hesekuéra (Génesis 34:7, 25-31; Gálatas 6:7, 8).

15, 16. Mbaʼépa jajapovaʼerã ñanearandu hag̃ua? (Ehecha avei rrekuádro  Ñapensa porãmína koʼã téystore.)

 ¹⁵ Oiméne Dina oaprende oiporavo vai hague péro hasyveháicha. Ñanderehe natekotevẽi oiko upéva. Ñande jahayhu Jehovápe ha ñaneñeʼẽrendu chupe. Upévare ‘jaiko iñarandúva ndive’ (Proverbios 13:20a). Ñaneñeʼẽrendu meméramo Ñandejárape jaikuaáta ‘opa mbaʼe hekopeguáva’  ha jajeíta heta provlémagui (Proverbios 2:6-9; Salmo 1:1-3).

¹⁶ Ñandejára oipota ñanearandu. Péro upearã ñañemboʼe meme vaʼerã, jastudia la Biblia ha umi lívro ha rrevísta ojapóva pe tembiguái jeroviaha (Mateo 24:45; Santiago 1:5). Avei naiporãi ñañembotuichase, péichamante jajaposéta la Biblia heʼíva (2 Reyes 22:18, 19). Pór ehémplo ñande ningo jaikuaa ñane korasõ ñanembotavy ha itarovaha (Jeremías 17:9). Péro jajavy jave, ñahendútapa ojeʼéva ñandéve térãpa jahejáta ñane korasõ ñanembotavy?

17. Mbaʼépepa ikatu ojoavy peteĩ túva itajýrandi, ha mbaʼéichapa ikatu oñemoñeʼẽ itajýrape?

¹⁷ Ñamoĩ chupe peteĩ túva heʼiha itajýrape ndaikatumoʼãiha osẽ haʼeño peteĩ ermánondi. Pe mitãkuña heʼi: “Péro papá, nde piko nderejeroviái cherehe? Ndorojapomoʼãiko mbaʼeve ivaíva!”. Katuete pe mitãkuña ohayhu Jehovápe ha ojapose iporãva, péro ikatúpa jaʼe iñaranduha ha ‘oñemomombyryha tekovaígui’? Térãpa ojerovia ikorasõre? (Proverbios 28:26.) Oiméne ou ñane akãme hetave téysto pe túva oiporukuaáva oñemoñeʼẽ hag̃ua itajýrape (ehecha Proverbios 22:3; Mateo 6:13; 26:41).

18, 19. Mbaʼépa ohasáraʼe José, ha mbaʼépa ojapo ani hag̃ua hekovai?

¹⁸ Peteĩ mitãkariaʼy ohayhuvaʼekue Jehovápe ha oñemomombyrýva tekovaígui ningo José, Dina ermanoanga (Génesis 30:20-24). Oiméne José imichĩme ohecháraʼe umi mbaʼe vai oikóva iñermána ijúnta vai haguére. Imanduʼa rupi upévare ha oipotágui Ñandejára ohayhu chupe, José ndojapói ivaíva. Oĩrõ guare Egíptope, ipatrón rembireko koʼẽ koʼẽre oiko hapykuéri oñeno hag̃ua hendive. Haʼe ningo peteĩ tembiguái ha upévare  ndaikatúi oheja reínte hembiapo. Tekotevẽ iñakãporã ha pyʼaguasúpe ombohovái upe oikóva. Haʼe heʼi jey jey pe kuñakaraípe noñenomoʼãiha hendive ha ipahápe katu osẽ odipara chugui (Génesis 39:7-12).

¹⁹ Ñapensamína ko mbaʼére: José opensa memérire pe kuñakaraíre térã tekotieʼỹre, ikatuvaʼerãmoʼãpa hekopotĩ? Ijetuʼúta chupe. Péro opensa rangue ivaívare, haʼe ohecha mbaʼéichapa oĩ porãvéta Jehovándi. Upévare heʼi Potifar rembirekópe: ‘Che jára mbaʼeve nomboykéi chehegui, ndéve añoite, nde haʼégui hembireko; mbaʼéicha piko che ajapóta ko mbaʼe vai tuichaitéva, ha añembohekovaíta Ñandejára renondépe?’ (Génesis 39:8, 9, ÑÑB).

20. Mbaʼéichapa Jehová oipytyvõ Josépe?

²⁰ Katuete Jehová ovyʼáneraʼe ohechávo mbaʼéichapa José koʼẽ koʼẽre oñehaʼã ojapo iporãva, imitãrõ jepe ha mombyry oĩ ifamíliagui (Proverbios 27:11). Upéi oñemondo chupe kárselpe, péro Jehová oipytyvõ chupe osẽ hag̃ua upégui. Oñemoĩ Josépe mburuvicháramo Egíptope ha opytapa ipoguýpe umi hiʼupy oĩva upe tetãme (Génesis 41:39-49). Añete ningo Salmo 97:10 (ÑÑB) heʼíva: ‘Peẽ pehayhúva Jehovápe, peñemboyke mbaʼe vaígui, Haʼe oñangarekohína hekopotĩva ánga rehe, ha og̃uenohẽ chupekuéra iñañáva poguýgui’.

21. Mbaʼéichapa peteĩ mitãrusu Africaygua ohechauka omombaʼeha tekopotĩ?

 ²¹ Koʼág̃a avei oĩ heta oservíva Ñandejárape ‘ohejáva ivaíva ha ohayhúva iporãva’ (Amós 5:15). Pór ehémplo, peteĩ mitãrusu Africaygua omombeʼu ikompañéra oñekuaveʼẽ hague chupe. Pe mitãkuña oipota oipytyvõ chupe orrendi jave hikuái matemática. Pe ermáno heʼi: “Che upepete voi haʼe chupe ndajapomoʼãiha. Namboykéi che aikuaáva iporãha, ha upévare natĩri avavégui, upéva chéve g̃uarã ovaleve órogui”. Ikatu ningo ‘javyʼa sapyʼami’ jajapóramo ivaíva, péro upéi heta ñaneprovlémata (Hebreos 11:25). Umi mbaʼe ndovaléi mbaʼeverã ñambojojáramo Jehová omeʼẽtavare umi iñeʼẽrendúvape chupe. Haʼe ningo oipota javyʼa opa ára g̃uarã (Proverbios 10:22).

22, 23. a) Mbaʼérepa jaʼe oĩha gueteri esperánsa jajapóramo jepe peteĩ mbaʼe ivaietereíva? b) Mbaʼéichapa oñepytyvõ umi hembiapo vaívape?

²² Ñaneimperfékto rupi jajaposeve ivaíva ha heta ñañehaʼãvaʼerã jajapo hag̃ua Ñandejára oipotáva (Romanos 7:21-25). Jehová “oikuaa porã yvynteha voi ñande” (Salmo 103:14). Péro mbaʼépa oikóta jajapóramo peteĩ mbaʼe ivaietereíva? Heʼisépa upéva ndaikatumoʼãveimaha ñakambia? Nahániri. Ikatu ningo ñaneprovléma rréi David oreko haguéicha. Péro Ñandejára ñaneperdonase ha upévare ñañembyasyvaʼerã ha ñamombeʼu ñane rembiapo vaikue (Salmo 86:5; Santiago 5:16; Proverbios 28:13).

²³ Avei ñanepytyvõ hag̃ua Jehová omoĩ umi ermáno ikatupyrýva oñangarekóva kyreʼỹme kongregasiónre (Efesios 4:8, 12; Santiago 5:14, 15). Haʼekuéra ñanepytyvõse ñaime porã jey hag̃ua Ñandejárandi ha ñanearandu hag̃ua. Upéva ñanepytyvõta anive hag̃ua jajapo ivaíva (Proverbios 15:32).

24, 25. a) Mbaʼéichapa pe mitãkariaʼy oñeʼẽha Proverbios 7:6-23 ohechauka ‘ivyroveha’? b) Mbaʼéichapa ñanearanduvéta?

²⁴ La Biblia heʼi oĩha umi “ivyrovéva” ha umi ‘oñemoaranduvéva’ (Proverbios 7:7). Mávapa umi “ivyrovéva”? Umi ojapo rei reíva oimeraẽ mbaʼe nontendeporãigui la Biblia heʼíva térã ipyahu haguére Ñandejára servísiope. Upévare umichagua tuicha ojavy jepi, pe mitãkariaʼy omombeʼúva Proverbios 7:6-23 ojapo haguéicha. Péro pe ‘oñemoaranduvéva’ ojepyʼapy ijehe, upévare oñemboʼe ha ostudia meme Ñandejára Ñeʼẽ. Ha iñimperféktoramo jepe, oñehaʼã opensa ha ojapo opa mbaʼe Jehová oipotaháicha. Péicha ohechaukáta ‘ohayhuha hiʼánga’ térã hakateʼỹha ijehe, ha “ojuhuvaʼerã mbaʼe porã” (Proverbios 19:8, ÑÑB).

²⁵ Iporã ñañeporandu: “Agueroviápa Ñandejára heʼíva iporãveha chéve g̃uarã, ha katuete avyʼavetaha ajapóramo?” (Salmo 19:7-10; Isaías 48:17, 18). Oiméramo ndajagueroviapái upéva, mbaʼépa ikatu jajapo? Ñapensavaʼerã mbaʼépa oikóta ñanderehe ñamboykéramo Ñandejára heʼíva. Avei ‘ñañehaʼãramo jahecháta Ñandejára imbaʼeporãha’. Upearã jaikovaʼerã haʼe oipotaháicha ha ñañehaʼã ñapensa iporãva, ipotĩva ha hekopeguávare (Salmo 34:8; Filipenses 4:8, 9). Ñañehaʼãvo jajapo upéva, jahayhuvéta Ñandejárape ha umi mbaʼe haʼe ohayhúva, ha ñanembojeguarúta chupe ombojeguarúva. José ningo ñandeichaguánte avei. Péro haʼe ndoʼaivaʼekue tekovaípe. Mbaʼérepa? Oñehaʼã meme rupi oiko Jehová oipotaháicha ha upéva omombarete chupe. Ñande avei jajapovaʼerã upéicha (Isaías 64:8).

26. Mbaʼépa jahecháta koʼág̃a?

²⁶ Ñande Apohare ndojapói ñande rete ha ñane órgano seysuál ñañemotieʼỹ térã ñanderekovai hag̃ua. Haʼe  ojapo umíva kuña ha kuimbaʼe omendáva ovyʼa hag̃ua oĩ jave oñondive, ha oreko hag̃ua mitã (Proverbios 5:18). Koʼág̃a jahecháta kapítulo 10 ha 11-pe mbaʼéichapa Ñandejára ohecha ñemenda.