1, 2. Kasano nga impamuspusan ni Balaam nga isagmak ti ili ti Dios?

NAPAN ti mangngalap iti kaay-ayona a pagbanniitan. Adda maysa a kita ti lames a kayatna a tiliwen. Inappananna ti banniit sana inwayat. Madamdama pay, agbilloken ti banniit. Makaisem ta ammona nga umiso ti impakatna nga appan.

² Idi tawen 1473 K.K.P., adda appan a napanunot nga ipakat ti maysa a lalaki nga agnagan Balaam. Ti ili ti Dios, a nagpakarso iti Tanap ti Moab iti beddeng ti Naikari a Daga, ti kayatna nga appanan. Imbilang ni Balaam ti bagina a mammadto ni Jehova, ngem iti kinapudnona, isu ket maysa a naagum a tao a natangdanan a mangilunod iti Israel. Ngem gapu iti ibaballaet ni Jehova, binendisionan ketdi ni Balaam ti Israel. Gapu ta kayatna a magun-od ti gunggonana, napanunotna a nalabit maipamuspusanna a ti Dios a mismo ti mangilunod iti ilina no laeng koma masulisogda nga agaramid iti nadagsen a basol. Tapno maibanagna dayta, impakat ni Balaam ti appanna—dagiti makagargari nga agkabannuag a babbai ti Moab.—Numeros 22:1-7; 31:15, 16; Apocalipsis 2:14.

3. Kasano kaballigi ti pamuspusan ni Balaam?

³ Nagkurri kadi dayta nga appan? Wen. Rinibu a lallaki iti Israel ti kimmagat iti appan. Naaddaanda iti “imoral a relasion iti annak a babbai ti Moab.” Nagdaydayawda pay iti didiosen ti Moab, agraman iti makarimon a Baal ti Peor, a dios ti  kinabunga, wenno sekso. Nagbanaganna, 24,000 nga Israelita ti napapatay iti mismo a beddeng ti Naikari a Daga. Anian a nagsaem ti nagtungpalanda!—Numeros 25:1-9.

4. Apay a natnag iti imoralidad ti rinibu nga Israelita?

⁴ Ania ti nangituggod iti dayta a didigra? Nagbalin a dakes ti puso ti adu kadagiti Israelita gapu iti iyaadayoda ken Jehova, ti mismo a Dios a nangaon kadakuada idiay Egipto, nangtaraon kadakuada idiay let-ang, ken sitatalged a nangiturong kadakuada iti naikari a daga. (Hebreo 3:12) Mainaig iti dayta a pasamak, insurat ni apostol Pablo: “Ditay met iyugali ti pannakiabig, a kas iti sumagmamano kadakuada a nakiabig, tapno laeng mapasag, duapulo ket tallo a ribu kadakuada iti maysa nga aldaw.” *—1 Corinto 10: 8.

5, 6. Apay a napateg kadatayo ita ti salaysay maipapan iti basol ti Israel idiay Tanap ti Moab?

⁵ Adu a napateg a leksion iti salaysay a nailanad iti Numeros ti masursuro dagiti adipen ti Dios ita, a sitatakder iti beddeng ti nasaysayaat nga amang a Naikari a Daga. (1 Corinto 10:11) Kas pagarigan, ti panaggartem ti lubong iti sekso ket umasping kadagiti nagkauna a Moabita, isuna laeng ta nasaksaknap  ita. Kanayonanna, tinawen a rinibu a Kristiano ti maipalpalab-og iti imoralidad—ti isu met laeng nga appan a nakaawisan dagiti Israelita. (2 Corinto 2:11) Kas ken Zimri, a nagdursok a nangisangpet iti Midianita iti pakarso ti Israel sana inserrek iti mismo a toldana, adda dagiti makitimtimpuyog kadagiti adipen ti Dios ita a dakes ti impluensiada iti uneg ti kongregasion.—Numeros 25:6, 14; Judas 4.

⁶ Maamirismo kadi nga addaka iti kasasaad a kas iti daydi napasamak iti Tanap ti Moab? Masirsirmatam kadin ti gunggonam, ti baro a lubong a nabayagen nga ur-urayem? No kasta, ikagumaam ngarud ti agtalinaed iti ayat ti Dios babaen ti panangipangagmo iti daytoy a bilin: “Adaywanyo ti pannakiabig.”—1 Corinto 6:18.

7, 8. Ania ti “pannakiabig,” ken kasano nga agaplikar kadagiti mannakiabig ti pagsasao a no ania ti imula ti maysa a tao isunto met ti apitenna?

⁷ Kas naaramat iti Biblia, ti “pannakiabig” (Griego, por·neiʹa) tuktukoyenna ti amin a maiparit a seksual a relasion iti ruar ti Nainkasuratan a panagasawa. Iramanna ti pannakikamalala, prostitusion, ken panagnaig ti dua a saan nga agassawa, kasta met ti sekso babaen ti ngiwat ken kerret ken ti dinederrep a panangay-ayam ti maysa a tao iti mabagbagi ti saanna nga asawa. Iramanna met dagiti kasta nga aramid iti nagbaetan dagiti homoseksual ken uray ti pannakinaig iti animal. *

⁸ Nalawag ti kuna ti Biblia: Dagiti mannakiabig ket mailaksid iti kongregasion Kristiano ken saan a maikari nga agbiag iti agnanayon. (1 Corinto 6:9; Apocalipsis 22:15) Maysa pay, dangdangranda laeng ti bagida uray pay itan. Saan idan a talken dagiti dadduma, mapukaw ti panagraemda iti bagida, madadael ti relasionda iti asawada, matutuok ti konsiensiada, masikoganda, makaalada iti sakit, ken baka matayda pay. (Galacia  6:7, 8) Anian a kinamaag ti agaramid iti banag a nagsaem ti pagtungpalanna! Nakalkaldaang ta saan a pampanunoten dayta ti adu no aramidenda ti umuna a di umiso nga addang—a masansan nga adda pakainaiganna iti pornograpia.

9. Agpayso kadi nga awan ti pagdaksan ti pornograpia, kas kuna ti dadduma? Ilawlawagmo.

⁹ Iti adu a pagilian, gagangayen ti pornograpia kadagiti pagiwarnak, kanta, ken iti telebision, ken agraraira dayta iti Internet. * Agpayso kadi nga awan ti pagdaksan dayta, kas kuna ti dadduma? Saan! Dagidiay agbuybuya iti pornograpia masansan a mayugalida ti masturbasion ken makapatanorda iti “nakababain a panaggartem iti sekso,” a nalabit agtungpal iti pannakaadikto iti sekso, dinederrep a tarigagay, nakaro a riri iti nagbaetan ti agassawa, ken panagsina pay ketdi. * (Roma 1:24-27; Efeso 4:19) Kuna ti maysa a managsirarak a ti pannakaadikto iti sekso ket mayarig iti kanser a “dumakkel a dumakkel ken agramramaram, manmano nga agpukaw, ken nagrigat nga agasan ken umimbag.”

10. Kasanotay a mayaplikar ti prinsipio a masarakan iti Santiago 1:14, 15? (Kitaem met ti kahon a “ No Kasano a Naaddaanak iti Bileg nga Agbalin a Nadalus iti Moral.”)

¹⁰ Usigem ti Santiago 1:14, 15, a pakabasaantayo kadagitoy a sasao: “Tunggal maysa masuot babaen ti pananggargari ken panangsulbog ti bukodna a derrep. Kalpasanna ti derrep, inton nayinawen, mangipasngay iti basol; kalpasanna, ti basol, inton naibanagen, mangpatanor iti ipapatay.” No ngarud sumrek iti panunotmo ti dakes a tarigagay, iwaksim a dagus! Kas pagarigan, no di inggagara a makakitaka kadagiti erotiko a ladawan, ibaw-ingmo a dagus ti panagkitam, wenno patayem ti kompiuter, wenno baliwam ti estasion ti telebision. Aramidem  ti amin tapno saannaka a maiturayan ti imoral a tarigagay!—Mateo 5:29, 30.

11. Iti panangparmektayo kadagiti dakes a tarigagay, kasanotay a maipakita ti panagtalektayo ken Jehova?

¹¹ Adda naimbag a rason a kastoy ti balakad Daydiay ad-adda a makaam-ammo kadatayo: “Papatayenyo, ngarud, dagiti kameng ti bagiyo nga adda iti rabaw ti daga no maipapan iti pannakiabig, kinarugit, panaggartem iti sekso, makapasakit a tarigagay, ken kinaagum, a dayta ket idolatria.” (Colosas 3:5) Pudno, mabalin a narigat nga aramiden dayta. Ngem laglagipem nga addaantayo iti naayat ken naanus a nailangitan nga Ama a pagpatulongantayo. (Salmo 68:19) No kasta, umadanika a dagus kenkuana no sumrek iti panunotmo ti dakes a tarigagay. Agkararagka a dumawat iti “pannakabalin a nalablabes  ngem ti gagangay,” ken pilitem ti isipmo a mangpanunot kadagiti sabali a banag.—2 Corinto 4:7; 1 Corinto 9:27; kitaem ti kahon a “ Kasanok a Maisardeng ti Dakes nga Aramid?”

12. Ania ti ‘pusotayo,’ ken apay a masapul a saluadantay dayta?

¹² Insurat ti masirib a tao a ni Solomon: “Ad-adda ngem iti isuamin a sabali pay a maaluadan, saluadam ta pusom, ta aggubuay iti dayta dagiti ubbog ti biag.” (Proverbio 4:23) Ti ‘pusotayo’ ket isu ti makin-uneg a kinataotayo, no aniatayo a talaga iti imatang ti Dios. Maysa pay, ti panangtingiting ti Dios iti ‘pusotayo’—saan a ti panagkita kadatayo dagiti sabsabali—ti mangikeddeng no maikaritayo wenno saan nga agbiag iti agnanayon. Kasta laeng ti kasimplena, ngem serioso dayta. Ni matalek a Job nakitulag kadagiti matana a pulos a dina matmatan a sidederrep ti maysa a babai. (Job 31:1) Anian a nagsayaat nga ulidan para kadatayo! Kasta met laeng ti panagpampanunot ti maysa a salmista idi inkararagna: “Iliklikmo dagiti matak manipud panangkita iti awan pategna.”—Salmo 119:37.

13. Siasino ni Dina, ken apay a di nainsiriban ti panangpilina kadagiti gagayyemna?

¹³ Kas naadaltayo iti Kapitulo 3, mabalin a napigsa ti impluensia kadatayo dagiti gagayyemtayo agpaay man iti pagimbagan wenno pagdaksantayo. (Proverbio 13:20; 1 Corinto 15: 33) Usigem ti napasamak ken Dina, ti balasang ti patriarka a ni Jacob. (Genesis 34:1) Nupay nasayaat ti pannakapadakkelna, di nainsiriban a nakigayyem ni Dina kadagiti babbai ti Canaan. Kas kadagiti Moabita, nagdindinamag nga imoral dagiti Canaanita. (Levitico 18:6-25) Iti imatang dagiti lallaki ti Canaan, a pakairamanan ni Siquem—“ti kadadayawan” iti sangakabbalayan ni amana—kasla nalaka laeng a magargari ni Dina.—Genesis 34:18, 19.

14. Kasano a nangituggod iti trahedia ti panangpili ni Dina kadagiti gagayyemna?

¹⁴ Mabalin nga awan iti panunot ni Dina ti makidenna idi  makitana ni Siquem. Ngem iti biang ni Siquem, inaramidna laeng ti nalabit imbilang ti kaaduan a Canaanita a normal no mariing ti seksual a tarigagayda. Uray no nagkedked ni Dina idi ginargari ni Siquem a makidenna, awan ti naaramidanna idi isu ket ‘kinaidda’ ken ‘pinilit’ ni Siquem. Agparang a “nagayat” ni Siquem ken Dina idi agangay, ngem saannan a maibabawi pay ti inaramidna ken Dina. (Genesis 34:1-4) Ket saan laeng a ni Dina ti nagsagaba gapu iti dayta. Dagiti gagayyemna ti nakaigapuan dagiti pasamak a nakaibabainan ken nakaum-umsian ti intero a pamiliana.—Genesis 34:7, 25-31; Galacia 6:7, 8.

15, 16. Kasanotay a magun-odan ti pudno a sirib? (Kitaem met ti kahon a “ Dagiti Teksto a Nasken nga Utoben.”)

¹⁵ Sa la nakasursuro ni Dina iti napateg a leksion kalpasan ti nasaem a kapadasanna. Iti biang dagidiay mangay-ayat ken natulnog kenni Jehova, saandan nga urayen nga adda dakes a mapasamak kadakuada sadanto agnakem. Gapu ta ipangpangagda ti Dios, ‘makipagpagnada kadagiti masirib a tattao.’  (Proverbio 13:20a) Iti kasta maawatanda ti “intero a turongen ti naimbag” ket maliklikanda dagiti parikut ken ti pannakaisagmak iti riribuk.—Proverbio 2:6-9; Salmo 1:1-3.

¹⁶ Ti nadiosan a sirib ket magun-odan dagiti amin nga agtarigagay ken agpaidalan iti dayta babaen ti kanayon a panagkararag ken regular a panagadal iti Sao ti Dios ken kadagiti publikasion nga ipapaay ti klase matalek nga adipen. (Mateo 24:45;  Santiago 1:5) Nasken met ti kinapakumbaba, a mayanninaw iti madadaan a panangipangag iti Nainkasuratan a balakad. (2 Ar-ari 22:18, 19) Kas pagarigan, ibagatayon nga aklonen ti maysa a Kristiano a nagulib ken napeggad ti pusona. (Jeremias 17:9) Ngem no maipabigbig kenkuana a di umiso ti ar-aramidenna, sipapakumbaba ngata nga awatenna ti espesipiko, naayat a balakad ken tulong?

17. Mangdakamatka iti situasion a nalabit rumsua iti uneg ti pamilia, ken ilawlawagmo no kasano a makirinnason ti maysa nga ama iti balasangna.

¹⁷ Usigem daytoy a situasion. Saan a palubosan ti maysa nga ama ti balasangna a rummuar a kadua ti maysa nga agtutubo a Kristiano a lalaki a duduada laeng. Kuna ti balasang: “Tatang, awan kadi ti panagtalekyo kaniak? Awan ti dakes nga aramidenmi!” Mabalin nga ay-ayatenna ni Jehova ken nasayaat ti motibona, ngem ‘magmagna kadi iti [nadiosan a] kinasirib’? ‘Ad-adaywanna kadi ti pannakiabig’? Wenno simamaag nga ‘agtaltalek iti bukodna a puso’? (Proverbio 28:26) Nalabit adda dagiti mapanunotmo a dadduma pay a prinsipio a makatulong iti kasta nga ama ken iti balasangna a mangtingiting iti dayta a banag.—Kitaem ti Proverbio 22:3; Mateo 6:13; 26:41.

18, 19. Ania a sulisog ti nakaipasanguan ni Jose, ken kasanona a sinaranget dayta?

¹⁸ Ni Jose a kabsat ni Dina iti ama ket maysa a nasayaat nga agtutubo a mangay-ayat iti Dios ken nangliklik iti pannakiabig. (Genesis 30:20-24) Ubing pay ni Jose idi nakitana a mismo dagiti nakas-ang a bunga ti biddut ti kabsatna. Awan duadua a ti pananglaglagip ni Jose iti napasaran ti kabsatna, ken kasta met ti tarigagayna nga agtalinaed iti ayat ti Dios, ti nangsalaknib kenkuana idiay Egipto idi isu ket “inaldaw-aldaw” a ginargari ti asawa ni apona. Ngem gapu ta maysa la nga adipen, dina mabalin ti basta agikkat iti trabahona ken pumanaw lattan! Nasken a nainsiriban ken situtured a sanguenna ti kasasaad. Inaramidna dayta babaen ti maulit-ulit  a panagkedkedna iti asawa ni Potifar agingga nga intarayanna idi kamaudiananna.—Genesis 39:7-12.

¹⁹ Utobem daytoy: No pinaggarteman ni Jose ti babai wenno dinardarepdepna ti makikaidda kenkuana, nasalimetmetanna ngata ti kinatarnawna? Nalabit saan. Saan a nagay-ayam iti panunot ni Jose ti kasta a kinadakes no di ket impategna ti relasionna ken Jehova, kas ipasimudaag ti sasaona iti asawa ni Potifar. Kinunana: ‘Ti apok saanna a pulos impaidam kaniak ti aniaman malaksid kenka, agsipud ta asawanaka. Gapuna kasano koma a maaramidko daytoy dakkel a kinadakes ket pudno nga agbasolak a maikaniwas iti Dios?’—Genesis 39:8, 9.

20. Mainaig ken Jose, kasano nga immaniobra ni Jehova dagiti bambanag?

²⁰ Panunotem laengen no kasano karagsak ni Jehova a nakaimatang iti panangsalimetmet ni Jose iti kinatarnawna iti inaldaw nupay adayo iti pamiliana. (Proverbio 27:11) Idi agangay, immaniobra ni Jehova dagiti bambanag a nagresulta saan laeng nga iti pannakawayawaya ni Jose iti pagbaludan no di ket iti panagbalinna pay a primero ministro ken administrador ti taraon ti Egipto! (Genesis 41:39-49) Pudno unay ti kuna ti Salmo 97:10: “O dakayo a managayat ken Jehova, guraenyo ti dakes. Saluadanna dagiti kararua dagidiay nasungdona; iti ima dagidiay nadangkes ispalenna ida”!

21. Kasano nga impakita ti maysa nga agtutubo a kabsat idiay Africa ti kinaturedna a nangsaranget iti sulisog?

²¹ Kasta met ita, ipakpakita dagiti adu nga adipen ti Dios a ‘kagurada ti dakes, ket ay-ayatenda  ti naimbag.’ (Amos 5:15) Iti maysa a pagilian idiay Africa, malagip ti maysa nga agtutubo a kabsat a lalaki nga adda kaklasena a babai a situtured a nangidiaya a makikaidda kenkuana no la ket ta tulonganna kabayatan ti eksamenda iti matematika. “Pinagkedkedak a dagus ti diayana,” kuna ti kabsat. “Gapu ta sinalimetmetak ti kinatarnawko, nasaluadak ti dignidadko ken ti panagraemko iti bagik, a napatpateg nga amang ngem iti balitok ken pirak.” Pudno, mabalin a mangyeg ti basol iti ‘temporario a ragsak,’ ngem masansan a nakaro a saem ti itden dagiti kasta nga apagkanito a ragsak. (Hebreo 11:25) Maysa pay, awan ti kaimudingan dagita no idilig iti manayon a ragsak nga itden ti panagtulnog ken Jehova.—Proverbio 10:22.

22, 23. (a) No makaaramid ti maysa a Kristiano iti nadagsen a basol, apay a dina kayat a sawen nga awanen ti namnama ti kasasaadna? (b) Ania a tulong ti magun-odan ti tao a nakabasol?

²² Gapu ta imperpektotayo, ikagkagumaantayo amin a parmeken dagiti nainlasagan a tarigagay ken aramiden ti umiso iti imatang ti Dios. (Roma 7:21-25) Ammo daytoy ni Jehova, ta ‘malagipna a tapoktayo.’ (Salmo 103:14) Ngem no dadduma, mabalin a makaaramid ti maysa a Kristiano iti nadagsen a basol. Kayatna kadi a sawen nga awanen ti namnama ti kasasaadna? Saan! Pudno a mabalin nga apitenna ti napait a bunga ti basolna, kas ken Ari David. Nupay kasta, kanayon a ‘sisasagana a pakawanen’ ti Dios dagidiay agbabawi ken ‘sipapanayag a mangipudno’ kadagiti basolda.—Salmo 86:5; Santiago 5:16; Proverbio 28:13.

²³ Kanayonanna, siaayat nga impaayan ti Dios ti kongregasion Kristiano kadagiti “sagut a tattao”—dagiti nataengan a naespirituan a pastor a kualipikado ken sidadaan a tumulong. (Efeso 4:8, 12; Santiago 5:14, 15) Kalatda a tulongan ti nakabasol a mangisubli iti nasayaat a relasionna iti Dios ken ‘gumun-od iti puso’ tapno dinan uliten ti nagbasolanna.—Proverbio 15:32.

24, 25. (a) Kasano nga impakita ti agtutubo a lalaki a nadeskribir iti Proverbio 7:6-23 nga isu ket “awanan puso”? (b) Kasanotayo a ‘makagun-od iti puso’?

²⁴ Nadakamat iti Biblia ti maipapan kadagiti tattao nga “awanan puso” ken ti maipapan kadagidiay “gumunggun-od iti puso.” (Proverbio 7:7) Gapu ta saan pay a nataengan iti naespirituan ken nabiit pay nga agserserbi iti Dios, mabalin a kurang ti pannakaawat ti tao nga “awanan puso” ken saanna pay a matingiting a naimbag dagiti bambanag. Kas iti agtutubo a lalaki a nadeskribir iti Proverbio 7:6-23, mabalin a nalaka a matnag iti nadagsen a basol. Nupay kasta, daydiay “gumunggun-od iti puso” sipapasnek a sukimatenna ti makin-uneg a kinataona babaen ti regular ken nabuyogan iti kararag a panagadal iti Sao ti Dios. Iti baet ti kinaimperpektona, ikagumaanna nga itunos ti pampanunot, tarigagay, rikrikna, ken kalatna iti biag iti pagayatan ti Dios. Iti kasta, “ay-ayatenna ti bukodna a kararua,” wenno ar-aramidenna ti pagsayaatanna, ken “makasarak iti naimbag.”—Proverbio 19:8.

²⁵ Isaludsodmo iti bagim: ‘Naan-anay kadi a kombinsidoak nga umiso dagiti pagalagadan ti Dios? Talaga kadi a patiek a pagimbagak ti panangsurot kadagita a pagalagadan?’ (Salmo 19:7-10; Isaias 48:17, 18) No adda uray sangkabassit a panagduaduam, ikagumaam a risuten dayta. Utobem a naimbag dagiti pagbanagan ti pananglabsing kadagiti linteg ti Dios. Maysa pay, ‘nanamem ken kitaem a ni Jehova naimbag’ babaen ti panagbiag a mayannurot iti kinapudno ken babaen ti panangpampanunot kadagiti banag a pudno, nalinteg, nadalus, makaay-ayo, ken nadayaw. (Salmo 34:8; Filipos 4:8, 9) Masiguradom a no ad-adda nga aramidem ti kasta, ad-adda met a rumayray ti panagayatmo iti Dios, ti panagayatmo kadagiti banag a makaay-ayo kenkuana, ken ti panangguram kadagiti banag a kagurana. Gagangay laeng a tao ni Jose. Ngem nabaelanna nga ‘adaywan ti pannakiabig’ gapu ta nagpasukog ken Jehova iti las-ud ti adu a tawen tapno maay-ayona ti Dios. Sapay koma ta kastaka met.—Isaias 64:8.

26. Ania a napateg a topiko ti sumaganad a mausig?

 ²⁶ Ti Namarsua inikkanna dagiti tattao kadagiti mabagbagi, saan a kas ay-ayam a pagraragsakan laeng, no di ket tapno maaddaanda iti annak ken mananam ti agassawa ti imnas ti ayan-ayatda. (Proverbio 5:18) Masalaysay kadagiti sumaganad a dua a kapitulo ti panangmatmat ti Dios iti panagasawa.