Wolo ɖenɖe tɔm wɛɛ yɔ

Wolo tɔm ñʋŋ ɖeɖe

Ñʋʋ 9

“Ise hatiye”

“Ise hatiye”

“Mbʋ lɛ, ɩñaɣzɩ mɩ-tataa pilinzi: Hayitu labʋ, azuluma labʋ, sɔɔlɩm kɩdɛkɛdɩm nɛ ñɩm hiluu ŋgʋ kɩkɛ ɖɔɖɔ sɩɩnaa latʋ lɛɛtʋ yɔ.”​—KOLOOSI 3:5.

1, 2. Ɛbɛ Balaam laba se ɛkɔnɩ kigiluu Yehowa samaɣ yɔɔ?

KOLAƔ lɔyʋ nɔɔyʋ wobi nɛ ɛcaɣ lone kɩbanɖɛ nɖɩ ɛkɩlɩ sɔɔlʋʋ yɔ, ɖɩ-taa. Ɛ-lɩmaɣza wɛ kpakpayaɣ nakɛyɛ yɔɔ nɛ ɛñɩnɩɣ se ɛkpa-kɛ. Ɛñɩnɩ nandʋ ndʋ pɩpɔzʋʋ yɔ nɛ ɛtʋʋ e-kolaɣ nɔɔ taa nɛ ɛlɔ-kɛ lɩm taa. Pɩlabɩ camm lɛ, kolaɣ sʋʋ lɩm tɛɛ sɛɛɛ sɛɛɛ. Ɛhɔm-kɛ nɛ ɛkpa kpakpayaɣ ŋga. Ɛpaɣzɩ mʋʋyʋʋ mbʋ pʋyɔɔ yɔ, ɛ-taa labɩ leleŋ se ñɩkɩyʋʋ kɩbaŋʋ ɛɖʋ kolaɣ nɔɔ taa.

2 Pɩnaɣ 1473 P.Ð.A., abalʋ weyi payaɣ se Balaam yɔ, ɛkpaɣ alɩwaatʋ nɛ ɛmaɣzɩɣ ñɩkɩyʋʋ nakʋyʋ yɔɔ. Ɛñɩnaɣ se ɛkpa Ɛsɔ samaɣ ŋga kaawɛ Mowaabʋ kɛdɛɛnzɩ taa, Kanaŋ ɛjaɖɛ kamaɣ yɔɔ yɔ. Balaam lakaɣ nɔɔ taa se ɛkɛ Yehowa nayʋ, ɛlɛ toovenim taa lɛ ɛɛkɛ ɛza naɣ naɣ tʋ weyi payabɩ-ɩ se ɛlɔ nɔɔ kɩdɛkɛdaɣ Izrayɛɛlɩ piya yɔɔ yɔ. Ɛlɛ Yehowa ɖoŋ taa lɛ, Balaam wazɩ Izrayɛɛlɩ kɩwazʋ. Balaam taasɔɔlɩ se elesi ñɩm mbʋ paɖʋwa se pɛcɛlɩɣ-ɩ yɔ. Pɩ-yɔɔ ɛmaɣzɩ ɛ-taa se ye ɛpɩzaa nɛ etuzi Izrayɛɛlɩ piya nɛ sɩla kɩwɛɛkɩm sɔsɔm yɔ, Ɛsɔ maɣmaɣ pɩzɩɣ nɛ ɛlɔ nɔɔ kɩdɛkɛdaɣ sɩ-yɔɔ. Nɛ ɛñɩnɩ ñɩkɩyʋʋ nakʋyʋ nɛ ɛɖʋ Ɛsɔ samaɣ ɛzɩdaa. Ñɩkɩyʋʋ ŋgʋ lɛ Mowaabʋ pɛlaa mba patʋʋzɩ kpem yɔ.​—Kɩgalʋʋ 22:1-7; 31:15, 16; Natʋ 2:14.

3. Ñɩkɩyʋʋ ŋgʋ Balaam ñɩba yɔ, kɩlabɩ tʋmɩyɛ nɛ pɩsɩɩnɩ le?

3 Ɛ-ñɩkɩyʋʋ ŋgʋ kɩlabɩ tʋmɩyɛ na? Ɛɛɛ, kɩkpa abalaa sakɩyɛ Izrayɛɛlɩ ɛjaɖɛ taa mbʋ pʋyɔɔ yɔ, pakʋyaa nɛ papaɣzɩ “hayitu labʋ nɛ Mowaabʋ pɛlaa.” Halɩ papaɣzɩ luŋuu Mowaabʋ mba ɛsɔnaa tɛɛ. Ɛsɔnaa mba pa-taa lɛlʋ lɛ kʋzɔɔtʋ ɛsɔ weyi payaɣ se Pewɔɔrɩ tɛ Baalɩ yɔ; ɛɛkɛ lʋlʋʋ yaa kʋzʋʋ ɛsɔ. Mbʋ labɩna nɛ Izrayɛɛlɩ piya 24 000 sɩ Kanaŋ tɛtʋ kamaɣ yɔɔ peeɖe. Pɩɩkɛ asɛyʋʋ sɔsɔʋ kpem!​—Kɩgalʋʋ 25:1-9.

4. Ɛbɛ yɔɔ Izrayɛɛlɩ piya kudokiŋ sakɩyɛ tɔlɩ kʋzʋʋ kɩdɛkɛdʋʋ kpaca taa?

4 Ɛbɛ yɔɔ Izrayɛɛlɩ piya tɔlɩ asɛyʋʋ ŋgʋ kɩ-taa? Pa-taa sakɩyɛ laŋa kaawɛ kpɩzɩŋ nɛ poposi pa-tɩ nɛ Yehowa weyi ɛlɩzɩ-wɛ Egipiti mba nesi tɛɛ, ɛcalɩ-wɛ kañɩmbusuu taa, nɛ ɛtanɩ-wɛ Kanaŋ ɛjaɖɛ cɔlɔ yɔ. (Ebree 3:12) Apostoloo Pɔɔlɩ maɣzaɣ mbʋ pɩtalɩ-wɛ yɔ pɩ-yɔɔ na, nɛ ɛtɔ se: “Ðitaayele ɖa-tɩ nɛ hatiye ɛzɩ pa-taa nabɛyɛ yɔ, nɛ ɛyaa akpaba [kudokiŋ] nɩɩlɛ nɛ naadozo sɩ kɩyakʋ kʋyʋmʋʋ yɔ.” *​—1 Kɔrɛntɩ 10:8.

5, 6. Kɩwɛɛkɩm mbʋ Izrayɛɛlɩ piya labɩ Mowaabʋ kɛdɛɛnzɩ taa yɔ, ɛbɛ pɩkpɛlɩkɩɣ-ɖʋ sɔnɔ?

5 Kɩgalʋʋ takayaɣ taa kɛdaɣ kanɛ kɛkpɛlɩkɩɣ lɔŋ sakɩyɛ Ɛsɔ samaɣ sɔnɔ, mbʋ pʋyɔɔ yɔ kɛwɛ ɖɔɖɔ ɛjaɖɛ kɩfaɖɛ kamaɣ yɔɔ na. (1 Kɔrɛntɩ 10:11) Sɔnɔ ɛjaɖɛ sɔɔlɩ kʋzʋʋ kɩdɛkɛdʋʋ tɔm nɛ pɩkɩlɩ Mowaabʋ mba. Pɩtasɩ lɛ, paa pɩnaɣ ŋga lɛ, Krɩstʋ mba kudokiŋ sakɩyɛ tɔlʋʋ ɖɔɖɔ kʋzʋʋ kɩdɛkɛdʋʋ kpaca taa ɛzɩ Izrayɛɛlɩ piya yɔ. (2 Kɔrɛntɩ 2:11) Nɛ ɛzɩ Zimiri weyi ɛkpaɣ Madiiyaŋ halʋ nɔɔyʋ nɛ ɛkɔnɩ-ɩ Izrayɛɛlɩ mba maalika taa nɛ halɩ ewoni-i e-kizinziku tɛɛ yɔ, mbʋ ɖɔɖɔ sɔnɔ Ɛsɔ samaɣ taa ɛyaa nabɛyɛ wɛnɩ ɖoŋ kɩdɛkɛdɩŋ Krɩstʋ ɛgbɛyɛ yɔɔ.​—Kɩgalʋʋ 25:6, 14; Yuudi 4.

6 Ŋɖiɣni ña-tɩ naʋ mbʋ papɩzɩɣ pakpaɣ nɛ pamaɣzɩnɩ Mowaabʋ kɛdɛɛnzɩ sɔnɔ yɔ, pɩ-taa? Ŋɖiɣni naʋ ñɛ-ɛzɩdaa ɛjaɖɛ kɩfaɖɛ nɖɩ ŋɖaŋ ɖooo lɔŋ yɔ? Ye mbʋ yɔ, ñaɣ pana kpem nɛ ŋɖɔ paɣtʋ tʋnɛ tɩ-yɔɔ: “Ise hatiye.” Pɩsɩɣnɩ-ŋ nɛ ŋɖɔkɩ ña-tɩ kpam Ɛsɔ sɔɔlɩm taa.​—1 Kɔrɛntɩ 6:18.

Mowaabʋ Kɛdɛɛnzɩ ɖooo poliŋ taa

ƐBƐ HAYITU KƐNAA?

7, 8. Ɛbɛ “hayitu” kɛnaa? Nɛ ɛzɩma tɩyɛ mba palakɩ-tʋ yɔ, pakʋŋ mbʋ poɖuwa yɔ?

7 Bibl taa lɛ, tɔm piye “hayitu” (pornéïa, hela kʋnʋŋ taa) tɔbʋʋ lɛ se kʋzʋʋ ŋgʋ kɩmanɩ Ɛsɔ paɣtʋ yɔɔ yɔ; mba palakɩ hayitu yɔ, pasʋʋnɩ ɖama ŋgʋ patɩɖɔkɩ nesi. Mbʋ mbʋ pɩkɛ hayitu yɔ, pɩ-taa lɛɛbʋ lɛ acɛyɛ, tɩ-pɛdʋʋ kʋzʋʋ nʋmɔʋ taa, nɛ ɛyaa mba pasʋʋnɩ ɖama ɛlɛ patɩɖɔkɩ nesi yɔ. Kʋzʋʋ pilinzi sʋzʋʋ nɔɔ taa nɛ pɩndɩyʋʋ tɛɛ kɛ hayitu ɖɔɖɔ. Mbʋ ɖɔɖɔ ye nabɛyɛ ɛtɩɖɔkɩ nesi nɛ pa-taa nɔɔyʋ saɣyɩɣ lɛlʋ kʋzʋʋ pilinzi yɔɔ yɔ, pɩkɛ hayitu. Pɩtasɩ lɛ, ye abalaa ɩsʋʋnɩ ɖama yaa halaa ɩsʋʋnɩ ɖama yɔ, palakɩ hayitu. Kpɩna sʋnʋʋ kɛ hayitu ɖɔɖɔ. *

8 Masɩ wɩlɩɣ kpayɩ kpayɩ se mba palakɩ hayitu yɔ, paapɩzɩɣ nɛ pacaɣ Krɩstʋ ɛgbɛyɛ taa nɛ paakaɣ hiɣu wezuu maatɛŋ. (1 Kɔrɛntɩ 6:9; Natʋ 22:15) Halɩ pɔkɔŋnɩ pa-tɩ kʋñɔmɩŋ sakɩyɛ lɛɛlɛɛyɔ, paapɩzɩɣ patasɩ taʋ pa-tɩ liu nɛ paña pa-tɩ. Pɩkɔŋnɩ tɩlasɩ pɔ-hɔʋ taa, pɛ-ɛhʋyɛ kaɣ-wɛ cɛyʋʋ ɖoŋ ɖoŋ nɛ papɩzɩɣ pahaɣ hosi nzɩ patɩsɔɔlɩ yɔ. Kʋdɔmɩŋ weyi ɩlɩɣnɩ kʋzʋʋ kɩdɛkɛdʋʋ cɔlɔ yɔ, ɩpɩzɩɣ ɩkpa-wɛ nɛ halɩ pɩkɔnɩ-wɛ sɩm. (Kalɩ Galaatɩ 6:7, 8) Pɩtɩkɛ pʋtɔdɩyɛ se ɛyʋ ɛsʋzɩ ɛ-ñʋʋ kʋñɔmɩŋ sɔsɔŋ ɛnɩ ɩ-taa yaa we? Pɩlabɩ pʋtɔdɩyɛ se ɛyaa sakɩyɛ paɣzɩɣ kpaɣʋ hayitu nʋmɔʋ lɛ, paamaɣzɩɣ mbʋ pɩkaɣ-wɛ talʋʋ cee wayɩ yɔ, pɩ-yɔɔ. Kajalaɣ nɩŋgbaŋaɣ ŋga kowokini hayitu taa yɔ, ŋga lɛ kʋzʋʋ kɩlɛmɩŋ cɔnʋʋ.

KƲZƲƲ KƖLƐMƖŊ: KAJALAƔ NƖŊGBAŊAƔ ŊGA KOWOKINI ƐYƲ HAYITU TAA YƆ

9. Toovenim se kʋzʋʋ kɩlɛmɩŋ cɔnʋʋ ɛɛwɛɛkɩɣ nabʋyʋ ɛyʋ yɔɔ ɛzɩ nabɛyɛ maɣzɩɣ yɔ? Lɩzɩ pɩ-taa.

9 Kʋzʋʋ kɩlɛmɩŋ tɔyɩ ajɛɛ sakɩyɛ taa. Kɩlɛmɩŋ ɛnɩ ɩwɛ takayɩsɩ taa, minziikiwaa taa, teelee yɔɔ; nɛ intɛrnɛɛtɩ kʋkʋ yɔɔ lɛ, paacazɩɣ yɔɔdʋʋ. * Kɩlɛmɩŋ ɛnɩ ɩɩwɛɛkɩɣ nabʋyʋ ɛyʋ yɔɔ ɛzɩ ɛyaa sakɩyɛ maɣzɩɣ yɔ? Pɩlɩ! Mba pɔcɔŋnɩ kɩlɛmɩŋ ɛnɩ yɔ, pɩpɩzɩɣ nɛ pituzi-wɛ nɛ pasaɣyɩ pa-kʋzʋʋ pilinzi yɔɔ se panɩɩ leleŋ weyi mba pasʋʋnɩ ɖama panɩɣ yɔ. Palakɩ ɖɔɖɔ kʋzʋʋ lakasɩ nzɩ sɩwɛɣ kʋzɔɔtʋ yɔ. Pɩpɩzɩɣ nɛ pɩpɩsɩ ɛyʋ kʋzʋʋ yom nɛ pɩkɔnɩ tɔm hɔʋ taa, nɛ halɩ pɩla nɛ halʋ nɛ ɛ-walʋ pekizi ɖama komina ɛzɩdaa. * (Roma 1:24-27; Efɛɛzɩ 4:19) Ñɩnɩyʋ nɔɔyʋ kpaɣ ɛyʋ weyi ɛpɩsɩ kʋzʋʋ yom yɔ nɛ ɛmaɣzɩnɩ weyi cancer kʋdɔŋ kpa-ɩ yɔ. Ɛtɔm se: “Ɛ-kʋdɔŋ kpaɣ ɖoŋ kpaʋ yɔɔ. Pɩwɛ kaɖɛ se kɩwaa kɩ-tɩ yɔɔ. Nɛ pɩwɛ kaɖɛ se palabɩ-ɩ kɔyɛ nɛ pɩcɛ.”

Ye ɖɩwɛɛnɩ Intɛrnɛɛtɩ ɖa-ɖɩɣa taa yɔ, pɩwɛɣ ɖeu se ɖɩsɩɩ ordinatɛɛrɩ ɖenɖe ɖɩɣa taa mba woki ɖoŋ ɖoŋ yɔ

10. Ɛzɩma ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩkpaɣ paɣtʋ kiɖe nɖɩ ɖɩwɛ Yakubu 1:14, 15 taa yɔ nɛ ɖɩlabɩnɩ tʋmɩyɛ? (Cɔnɩ ɖɔɖɔ aɖakaɣ ŋga kɛwɛ  takayaɣ hɔɔlʋʋ 101 yɔɔ yɔ.)

10 Cɔnɩ tɔm ndʋ pama Yakubu 1:14, 15, ABT taa yɔ nɛ ŋna. Pɔtɔm peeɖe se: “Ɛlɛ, mbʋ ɛyʋ sɔɔlɩ ɛ-maɣmaɣ kpem nɛ pɩkɩlɩ yɔ, pɩhɔŋnɩ-ɩ nɛ piwokini-i takʋʋ taa. Ɛwɛɛ nɛ ɛtɛzɩɣ-pʋ sɔɔlʋʋ kpem nɛ pɩkɩlɩɣ yɔ, piwokini-i kɩwɛɛkɩm taa. Pʋbʋ ñɔkɔŋ nɛ pɩkɩlɩ-ɩ lɛ, piwoni-i sɩm taa.” Ye mbʋ, ye lɩmaɣza kɩdɛkɛda ɩsʋ ña-ñʋʋ taa yɔ, ñaɣ pana kpaagbaa nɛ ŋlɩzɩ-yɛ. Ðɩkpaɣ se putudi-ŋ yem nɛ ŋna kʋzʋʋ kɩlɛmɩŋ nɩɩyɩ. Pɩwɛɛ se ŋkɛzɩ ñɛ-ɛza lɛɛ lɛɛ, yaa ŋɖezi ordinatɛɛrɩ yaa teelee yaa ŋlɛɣzɩ mbʋ ŋɖiɣni cɔnʋʋ teelee yɔɔ yɔ. Ñaɣ pana nɛ ŋwa sɔɔlɩm kɩdɛkɛdɩm nɛ pitaatuzi-ŋ nɛ ŋla kɩwɛɛkɩm.​—Kalɩ Maatiyee 5:29, 30.

11. Ɛzɩma ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩwɩlɩ Yehowa se ɖɩtaɣ-ɩ liu se ɛsɩnɩ-ɖʋ alɩwaatʋ ndʋ ɖɩlʋkɩnɩ lɩmaɣza kɩdɛkɛda yɔ?

11 Ɛsɔ sɩm-ɖʋ pɩkɩlɩ ɖa-maɣmaɣ, pɩ-yɔɔ ɛtɩŋnɩ Pɔɔlɩ yɔɔ nɛ eheyiɣ-ɖʋ se: “Mbʋ lɛ, ɩñaɣzɩ mɩ-tataa pilinzi: Hayitu labʋ, azuluma labʋ, sɔɔlɩm kɩdɛkɛdɩm nɛ ñɩm hiluu ŋgʋ kɩkɛ ɖɔɖɔ sɩɩnaa latʋ lɛɛtʋ yɔ.” (Koloosi 3:5) Pɩwɛ nabɛyɛ kaɖɛ se pɔɖɔ tɔm ndʋ tɩ-yɔɔ. Ɛlɛ ɖɩtaasɔɔ se ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩpɔzɩ ɖa-Caa weyi ɛwɛ ɛsɔdaa yɔ se ɛsɩnɩ-ɖʋ, mbʋ pʋyɔɔ yɔ ɛwɛnɩ laŋɩyɛ ɖɔkʋʋ nɛ ɛ-sɔɔlɩm fɛyɩnɩ kamaɣ. (Keɣa 67:20) Ye lɩmaɣza kɩdɛkɛda naayɛ ɛkɔm ña-ñʋʋ taa yɔ, pɔzɩ-ɩ kpaagbaa se ɛsɩnɩ-ŋ. Pɔzɩ-ɩ se ɛha-ŋ ‘ɖoŋ weyi ɩlɩnɩ ɛ-cɔlɔ yɔ’. Ñaɣ pana nɛ ña-lɩmaɣza wɛɛ kɩbandʋ ɖeke yɔɔ na.​—2 Kɔrɛntɩ 4:7; 1 Kɔrɛntɩ 9:27; cɔnɩ aɖakaɣ ŋga kɛwɛ takayaɣ hɔɔlʋʋ 104 yɔɔ yɔ. Ka-ñʋʋ yɔ: “ Ɛbɛ Pɩwɛɛ se Mala nɛ Meyele Lakasɩ Kɩdɛkɛdɩsɩ?

12. Ɛbɛ ‘ɖa-laŋɩyɛ’ kɛnaa? Nɛ ɛbɛ yɔɔ pɩwɛɛ se ɖɩɖɔkɩ-ɖɩ camɩyɛ?

12 Lɔŋsɩnɖʋ Salomɔɔ mawa se: “Ðɔkɩ ña-laŋɩyɛ camɩyɛ ɖɔkʋʋ, mbʋ yɔ ɖɩ-taa wezuu lɩɣna.” (Aduwa 4:23) ‘Ða-laŋɩyɛ’ kɛnɩ ɖɛ-ɛyʋtʋ maɣmaɣ yaa ɛyʋ weyi ɖɩkɛnɩ Ɛsɔ ɛzɩdaa yɔ. Mbʋ pɩwɛɛ ‘ɖa-laŋa’ taa yɔ, pɩ-yɔɔ Ɛsɔ kaɣ sɩŋʋʋ nɛ ɛna se ɖɩmʋnaa se ɛha-ɖʋ wezuu maatɛŋ yaa ɖɩtɩmʋna. Ɛsɔ ɛɛkaɣ sɩŋʋʋ ndʋ ɛyaa lɛlaa maɣzɩɣ ɖɔ-yɔɔ yɔ, tɩ-yɔɔ. Tɔm tʋnɛ tɩwɛ kɛlɛʋ, ɛlɛ tɩcɛyaa siŋŋ. Ɛyʋ siɣsiɣ tʋ Yɔb taasɔɔlɩ se ɛcɔnɩ halʋ nɔɔyʋ nɛ e-liu tɛɛ kɔtɩnɩ-ɩ, pɩ-yɔɔ ɛɖʋ ɛ-ɛza paɣtʋ. (Yɔb 31:1) Ɛha-ɖʋ kɩɖaʋ kɩbaŋʋ. Keɣa maɖʋ nɔɔyʋ ɖɔɖɔ kaawɛnɩ Yɔb lɩmaɣza, mbʋ yebina nɛ ɛtɩmnɩ Yehowa se: “Posi mɛ-ɛza nɛ sɩʋ kpelisi [mbʋ pɩɩwazɩɣ pʋyʋ yɔ] cɔlɔ.”​—Keɣa 118:37.

DIINA LABƖ KƖMƐLƐNDƲ

13. Anɩ Diina kɛnaa? Nɛ ɛzɩma tɩyɛ ɛlabɩ kɩmɛlɛndʋ taabalɩyɛ ɖʋʋ nʋmɔʋ taa?

13 Ɛzɩ ɖɩɩtɛm naʋ ñʋʋ 3 taa yɔ, ɖa-taabalaa pɩzɩɣ nɛ pɛwɛɛnɩ ɖoŋ kɩbaŋ yaa kɩdɛkɛdɩŋ ɖɔ-yɔɔ. (Aduwa 13:20; Kalɩ 1 Kɔrɛntɩ 15:33) Ðɩkpaɣ Yakɔɔb pɛlɛ Diina kɩɖaʋ nɛ ɖɩna. (Kiɖe Tɛɛ Tɔm 34:1) Paakpɛlɩkɩ Diina wezuu kɩbaŋʋ caɣʋ, ɛlɛ ɛlabɩ kɩmɛlɛndʋ mbʋ pʋyɔɔ yɔ ɛɖʋ taabalɩyɛ nɛ Kanaŋ ɛjaɖɛ taa halɩbiya. Kanaŋ mba cakaɣ wezuu kɩdɛkɛdʋʋ ɛzɩ Mowaabʋ mba yɔ. (Levitiki 18:6-25) Siikɛm weyi “payaɣaɣ pʋyʋ ɛ-waʋ [ɛ-caa ɖɩɣa] kpeekpe taa” yɔ, nɛ Kanaŋ abalaa lalaa, pamaɣzaɣ se Diina kɛ pɛlɛ weyi papɩzɩɣ nɛ pasʋʋnɩ kɛlɛʋ yem ɛzɩ Kanaŋ pɛlaa yɔ.​—Kiɖe Tɛɛ Tɔm 34:18, 19.

14. Taabalaa mba Diina lɩzaa yɔ, pɔ-yɔɔ lɛ, asɛyʋʋ ŋgʋ pɩkɔnaa?

14 Pɩtɩla, alɩwaatʋ ndʋ Diina na Siikɛm yɔ, ɛtaamaɣzɩ kʋzʋʋ yɔɔ. Ɛlɛ, Siikɛm ñalabɩ mbʋ Kanaŋ mba sakɩyɛ lakaɣ alɩwaatʋ ndʋ kʋzʋʋ lɩmaɣza kpaɣ pa-ñʋʋ taa yɔ. Alɩwaatʋ ndʋ Diina nawa se Siikɛm ñɩnaɣ se ɛsʋʋnɩ-ɩ lɛ, ɛlʋba ɛlɛ, pɩtɩwazɩ pʋyʋ. Mbʋ pʋyɔɔ yɔ Siikɛm “kpa-ɩ nɛ ɖoŋ nɛ ɛsʋʋnɩ-ɩ.” Pɩwɛ ɛzɩ pʋwayɩ lɛ, Siikɛm kɔm “ɛsɔɔlɩ” Diina, ɛlɛ ɛtɛm-ɩ labʋ kɩwɛɛkɩm. (Kalɩ Kiɖe Tɛɛ Tɔm 34:1-4) Pɩtɩkɛ Diina yeke labɩnɩ kʋñɔŋ mbʋ pɩtalɩ-ɩ yɔ, pɩ-yɔɔ. Taabalɩyɛ kɩdɛkɛdɩyɛ nɖɩ ɛɖʋwa yɔ, ɖɩ-yɔɔ lɛ, ɛkɔnɩ kʋñɔŋ nɛ fɛyɛ ɛ-hɔʋ kpeekpe yɔɔ.​—Kiɖe Tɛɛ Tɔm 34:7, 25-31; Galaatɩ 6:7, 8.

15, 16. Ɛzɩma ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖihiɣ lɔŋsɩnɖɛ kɩbanɖɛ? (Cɔnɩ ɖɔɖɔ aɖakaɣ ŋga kɛwɛ  takayaɣ hɔɔlʋʋ 109 yɔɔ yɔ.)

15 Mbʋ pɩtalɩ Diina yɔ, pɩsɔzɩ-ɩ lɔŋ, ɛlɛ pɩkɔnɩ-ɩ kaɖɛ ɖɔɖɔ. Mba pɔsɔɔlɩ Yehowa nɛ pɔɖɔŋ ɛ-paɣtʋ yɔɔ yɔ, pɩtɩcɛyɩ se pakatɩ kaɖɛ naɖɩyɛ pʋcɔ nɛ pɛkpɛlɩkɩ lɔŋ. Pewelisiɣni Ɛsɔ, pɩ-yɔɔ palɩzɩɣ se pa nɛ “lɔŋsɩnɖaa pɔɖɔŋ.” (Aduwa 13:20a) Ɛzɩma ‘patɩlɩ nʋmɔʋ kɩbaŋʋ kpeekpe’ yɔ, pɩ-yɔɔ lɛ paakatɩɣ tɩlasɩ nɛ paanɩɣ siziŋ falaa.​—Aduwa 2:6-9; Keɣa 1:1-3.

16 Ye ɖɩñɩnɩɣ lɔŋ weyi ɩlɩnɩ Ɛsɔ cɔlɔ yɔ, pʋmʋnaa se ɖɩtɩmɩɣ, ɖɩkpɛlɩkɩɣ Bibl ɖoŋ ɖoŋ nɛ ɖɩkalɩɣ takayɩsɩ nzɩ yom siɣsiɣ tʋ maɣ yɔ. (Maatiyee 24:45; Yakubu 1:5) Pɩcɛyaa se ɖɩwɛnɩ ti-luzuu. Ti-luzuu sɩɣnɩ-ɖʋ nɛ ɖitisi faaa nɛ ɖɩɖɔ Bibl paɣtʋ yɔɔ. (2 Awiya 22:18, 19) Krɩstʋ tʋ nawa se pɩfɛyɩ se ɛtaa ɛ-laŋɩyɛ liu, mbʋ pʋyɔɔ yɔ ɖɩkɛ agutaaku tʋ nɛ ɖɩɖʋzʋʋ ɛyʋ. (Yereemii 17:9) Ɛlɛ ye ɛkɔm nɛ ɛwɛɛ wɛtʋ natʋyʋ taa yɔ, etisiɣ nɛ eluzi ɛ-tɩ se ɛkpaɣ lɔŋ tasʋʋ kɩbambʋ mbʋ pɩwɛɛ Bibl taa yɔ nɛ ɛlabɩnɩ tʋmɩyɛ na?

17. Yɔɔdɩ tɔm natʋyʋ ndʋ tɩpɩzɩɣ nɛ tɩla hɔʋ nakʋyʋ taa yɔ nɛ ŋwɩlɩ ɛzɩma caja pɩzɩɣ nɛ ɛsɩnɩ ɛ-pɛlɛ yɔɔ.

17 Maɣzɩ tɔm tʋnɛ tɩ-yɔɔ. Caja nɔɔyʋ tɩsɔɔlɩ se ɛha ɛ-pɛlɛ nʋmɔʋ se ɛ nɛ koobu abalɩbɩɣa nakɛyɛ palɩɩ nɛ nɔɔyʋ tɩsɩɩ-wɛ. Ɛlɛ ɛ-pɛlɛ taa fɛyɩ leleŋ nɛ eheyiɣ ɛ-caa se: “Ɛlɛ Baaba, ŋŋtaɣ-m liu na? Ðɩɩkaɣ labʋ kɩdɛkɛdɩm nabʋyʋ!” Pɩtɩla, pɛlɛ ɛnʋ ɛsɔɔlɩ Yehowa nɛ halɩ ɛ-laŋɩyɛ taa wɛ kpayɩ kpayɩ. Ɛlɛ ɛɖɔŋ lɔŋsɩnɖɛ nʋmɔʋ taa lɛ mbʋ yɔ? Eɖiɣni ‘seu hatiye’ lɛ mbʋ yɔ? Yaa eɖiɣni labʋ kɩmɛlɛndʋ nɛ “ɛtaɣ ɛ-laŋɩyɛ liu”? (Aduwa 28:26) Pɩtɩla yɔ, ŋtɔzʋʋ Bibl paɣtʋ kila lɛɛna wena apɩzɩɣ asɩnɩ caja ɛnʋ nɛ ɛlɩzɩ ɛ-pɛlɛ tɔm taa yɔ, a-yɔɔ.​—Cɔnɩ Aduwa 22:3; Maatiyee 6:13; 26:41.

YOSƐƐFƲ SE HATIYE

18, 19. Takɩm mbʋ Yosɛfʋ katɩ e-wezuu caɣʋ taa? Nɛ ɛzɩma ɛɖɔkɩ ɛ-tɩ pɩ-taa?

18 Diina neu Yosɛɛfʋ kaakɛ pɩɣa evelaɣ kɩbaŋa ŋga kaasɔɔlɩ Ɛsɔ nɛ kese hatiye yɔ. (Kiɖe Tɛɛ Tɔm 30:20-24) Yosɛɛfʋ kaakɛ pɩɣa lɛ, ɛna mbʋ pɩlɩ ɛ-kɔɔ kɩmɛlɛndʋ taa yɔ. Pɩtʋʋ fɛyɩ se mbʋ pɩtalɩ ɛ-kɔɔ nɛ ɛzɩma Yosɛɛfʋ kaasɔɔlaa se ɛɖɔkɩ ɛ-tɩ kpam Ɛsɔ sɔɔlɩm taa yɔ, pɩkandɩyɩ ɛ-yɔɔ Egipiti ɛjaɖɛ taa alɩwaatʋ ndʋ Potifaarɩ halʋ ñɩnaɣ se epeɣzi-i yɔ. Yosɛɛfʋ taapɩzɩɣ se ekizi tʋmɩyɛ Potifaarɩ ɖɩɣa taa mbʋ pʋyɔɔ yɔ, ɛkɛ yom. Pɩɩwɛɛ se ɛlʋbɩnɩ takɩm mbʋ pɩ-taa ɛwɛ yɔ nɛ lɛɣtʋ nɛ abalɩtʋ. Mbʋ ɛlaba keekee. Ewobi pɩ-yɔɔ nɛ ɛkaɖɩnɩ Potifaarɩ halʋ alɩwaatʋ ndʋ ɛlɛ peɣzaɣ-i yɔ; nɛ kɛdɛzaɣ ɖeɖe lɛ, Yosɛɛfʋ se nɛ eyebi-i.​—Kalɩ Kiɖe Tɛɛ Tɔm 39:7-12.

19 Maɣzɩ pazɩ nɛ ŋna: Ye Yosɛɛfʋ ɛɛkpaɣ ɛ-alɩwaatʋ nɛ ɛmaɣzɩɣ halʋ ɛnʋ ɛ-yɔɔ yaa ye ɛmaɣzaɣ kʋzʋʋ lakasɩ yɔɔ ɖoŋ ɖoŋ yɔ, ɛɛpɩzaa nɛ ɛɖɔkɩ ɛ-cɩŋgɩlɩm wɛtʋ na? Pɩtʋʋ fɛyɩ se aayɩ. Tɔm ndʋ Yosɛɛfʋ heyi halʋ ɛnʋ yɔ, tɩwɩlɩɣ se ɛtaamaɣzɩɣ kʋzʋʋ yɔɔ. Ɛ nɛ Yehowa pa-taabalɩyɛ yɔɔ ɛmaɣzaɣ kpem. Ɛtɔm se: “Man-tʋ . . . tikizini-m nabʋyʋ ye pɩtɩkɛ ñɛ yɔ, mbʋ pʋyɔɔ yɔ ŋkɛ ɛ-halʋ. Malakɩ ɛzɩma nɛ mala kɩdɛkɛdɩm sɔsɔm mbʋ yɔ nɛ manɖʋ Ɛsɔ ɖɩwɩzɩyɛ?”​—Kiɖe Tɛɛ Tɔm 39:8, 9.

20. Ɛzɩma Yehowa sɩnɩ Yosɛɛfʋ?

20 Maɣzɩ nɛ ŋna ɛzɩma Yosɛɛfʋ tɔm kɛdɩnɩ Yehowa yɔ. Ɛɛkɛ pɩɣa evelaɣ ŋga kɛwɛ ɖooo poliŋ nɛ ka-lʋlɩyaa yɔ, ɛlɛ ɛɖɔkɩ e-siɣsiɣ wɛtʋ kɩyakɩŋ tɩŋa. (Aduwa 27:11) Pʋwayɩ lɛ, Yehowa sɩnɩ Yosɛɛfʋ nɛ ɛlɩɩ salaka taa nɛ ɛpɩsɩ Wiyaʋ tɛɛ tʋ nɛ tɔɔnaɣ yɔɔ cɔnɩyʋ Egipiti ɛjaɖɛ taa. (Kiɖe Tɛɛ Tɔm 41:39-49) Yosɛɛfʋ kɩɖaʋ ñɩkɩɣ niye toovenim tɔm ndʋ tɩwɛ Keɣa 96:10 taa yɔ, tɩ-yɔɔ: “Mba mɩ ɩñaŋ Kɩbaɣlʋ yɔ, ise kɩdɛkɛdɩm, Kɩbaɣlʋ ɖɔkʋʋ ɛ-tɔm mʋyaa wezuu nɛ eholuu-wɛ kɩdɛkɛdaa nesi tɛɛ.”

21. Ɛzɩma Afrika ɛjaɖɛ naɖɩyɛ taa koobu abalɩñɩnʋ nɔɔyʋ wɩlaa se ɛwɛ abalɩtʋ?

21 Sɔnɔ ɖɔɖɔ, Ɛsɔ sɛyaa sakɩyɛ wɩlɩɣ se ‘papaɖɩ kɩwɛɛkɩm nɛ pɔsɔɔlɩ kɩbandʋ.’ (Amosi 5:15) Afrika ɛjaɖɛ naɖɩyɛ taa, koobu evebu nɔɔyʋ kɛdaa se e-sukuli taa halɩbɩɣa nakɛyɛ heyi-i se ye ɛsɩnɩ-kɛ akɔnta santaɖaʋ nakʋyʋ taa yɔ, keyeki nɛ ɛ nɛ kɛ pasʋʋ. Ɛtɔm se: “Tɔm ndʋ keheyi-m yɔ, menkizi-tʋ kpaagbaa. Malʋbɩ man-cɩŋgɩlɩm wɛtʋ yɔɔ nɛ pɩ-yɔɔ lɛ, mentipisi ma-hɩɖɛ nɛ mentilesi ñamtʋ ndʋ mɛwɛnɩ man-tɩ yɔɔ yɔ. Pɩkɛ mbʋ pɩwɛ ñɩm pɩkpaɖɩ sika nɛ ñɩɣlɩm wondu yɔ.” Pɩkɛ toovenim se sɔnɔ, kɩwɛɛkɩm labʋ pɩzɩɣ nɛ pɩha taa leleŋ alɩwaatʋ pazɩ. Ɛlɛ ɖoŋ ɖoŋ lɛ, pɩkɔŋnɩ kʋñɔmɩŋ sakɩyɛ pʋwayɩ. (Ebree 11:25) Pɩtasɩ lɛ, leleŋ ɛnɩ ɩtɩkɛ pʋyʋ ye pakpaɣ-ɩ nɛ pamaɣzɩnɩ tam tam koboyaɣ ŋga mba pewelisiɣni Yehowa yɔ, pakaɣ hiɣu yɔ.​—Aduwa 10:22.

TISI NƐ PƲTƆDƖYƐ NAƲ TƐ ƐSƆ SƖNƖ-Ŋ

22, 23. (a) Ye Krɩstʋ tʋ ɛlabɩ kɩwɛɛkɩm sɔsɔm yɔ, ɛbɛ yɔɔ paapɩzɩɣ nɛ pɔtɔ se ɛ-tɔm tɛma? (b) Ðʋtʋ ndʋ palaba se pɩsɩnɩ-ɩ?

22 Ðɩtɩtalɩ pilim, pɩ-yɔɔ pɩwɛɛ se ɖɩñaɣ pana nɛ ɖɩlɔ tomnaɣ sɔɔlɩm nɛ ɖɩla mbʋ pʋtʋʋzɩ Ɛsɔ ɛzɩdaa yɔ. (Roma 7:21-25) Yehowa nawa se “cʋʋ yem ɖɩkɛnaa.” (Keɣa 102:14) Pɩpɩzɩɣ nɛ picoɖi Krɩstʋ tʋ nɔɔyʋ nɛ ɛla kɩwɛɛkɩm sɔsɔm. Ɛtɔm tɛma lɛ, mbʋ? Aayɩ! Ɛlɛ ɛzɩ Wiyaʋ Daviid yɔ, kɩwɛɛkɩm laɖʋ hikiɣ ɛ-kɩwɛɛkɩm kɛzɛɣa. Paa mbʋ yɔ, Ɛsɔ sɔɔlaa se ‘ekpeɣ’ mba ‘peheyiɣ pa-kɩwɛɛkɩm nɛ palɩɣ pɩ-taa’ yɔ.​—Keɣa 85:5; Yakubu 5:16; kalɩ Aduwa 28:13.

23 Pɩtasɩ lɛ, Ɛsɔ ha Krɩstʋ ɛgbɛyɛ “ɛyaa kʋjɔŋ.” Kʋjɔŋ ɛnɩ lɛ ninɖiɣyaa mba papɩ fezuu taa yɔ. Pɛkɛ ɛyaa kʋsɔɔlaa mba pasɩɣnɩ po-koobiya yɔ. (Efɛɛzɩ 4:8, 12; Yakubu 5:14, 15) Pañɩnɩɣ se pasɩnɩ kɩwɛɛkɩm laɖʋ nɛ ɛñɔɔzɩ ɛ nɛ Ɛsɔ pa-taabalɩyɛ; nɛ ɛzɩ Salomɔɔ kaayɔɔdʋʋ yɔ, “ɛwɛnɩ laŋɩyɛ” nɛ ɛtaatasɩ kɩwɛɛkɩm kʋyʋmam mbʋ pɩ-taa tɔlʋʋ.​—Aduwa 15:32.

WƐƐNƖ LAŊƖYƐ

24, 25. (a) Ɛbɛ wɩlɩɣ se evebu weyi pɔyɔɔdɩ ɛ-tɔm Aduwa 7:6-23 taa yɔ, ɛfɛyɩnɩ laŋɩyɛ? (b) Ɛbɛ pɩwɛɛ se ɖɩla nɛ ‘ɖɩwɛnɩ laŋɩyɛ’?

24 Bibl yɔɔdʋʋ mba pɛfɛyɩnɩ laŋɩyɛ nɛ mba ‘pɛwɛnɩ laŋɩyɛ’ yɔ, pɔ-tɔm. (Aduwa 7:7) Krɩstʋ tʋ weyi ɛfɛyɩnɩ laŋɩyɛ yɔ, ɛfɛyɩnɩ lɛɣtʋ nɛ lɩmaɣza kɩbana mbʋ pʋyɔɔ yɔ, ɛtɩpɩɩ fezuu taa nɛ ɛfɛyɩnɩ tɩlɩtʋ sakɩyɛ Ɛsɔ sɛtʋ nʋmɔʋ taa. Ɛzɩ pɩɣa evelaɣ ŋga kɔ-tɔm pɔyɔɔdɩ Aduwa 7:6-23 taa yɔ, ɛpɩzɩɣ nɛ ɛtɔlɩ kɩwɛɛkɩm kpaca taa kɛlɛʋ yem. Ɛlɛ Krɩstʋ tʋ weyi ‘ɛwɛnɩ laŋɩyɛ’ yɔ, ɛtɩŋɩɣnɩ Bibl kpɛlɩkʋʋ nɛ adɩma pɔ-yɔɔ nɛ ɛhayɩsɩɣ ɛ-tɩ camɩyɛ. Ɛñakɩ pana se mbʋ pɩ-yɔɔ ɛmaɣzɩɣ yɔ, mbʋ ɛsɔɔlʋʋ nɛ ɛ-kaɖʋsɩ pala nɔɔ kʋɖʋmaɣ nɛ Ɛsɔ sɔɔlɩm. Ye ɛlabɩ mbʋ yɔ, pɩtʋʋ fɛyɩ se “ɛsɔɔlɩ e-ciyam” pʋ-tɔbʋʋ lɛ se ehikiɣ wazasɩ nɛ “ɛkaɣ ñɩm hiɣu.”​—Aduwa 19:8.

25 Pɔzɩ ña-tɩ se: ‘Mentisaa se Ɛsɔ paɣtʋ tʋʋzaa? Mentisaa se ye mɔnɖɔŋ paɣtʋ ndʋ tɩ-yɔɔ yɔ, mehikiɣ koboyaɣ na?’ (Keɣa 18:8-11; Izaayii 48:17, 18) Ye ŋpɩtɩɣ yɔ, ñaɣ pana nɛ ŋwɛnɩ lidaʋ. Maɣzɩ mbʋ pɩlɩɣ-ŋ pɩ-taa alɩwaatʋ ndʋ ŋkʋyʋʋnɩ Ɛsɔ paɣtʋ yɔɔ yɔ. Pɩtasɩ lɛ, ye ‘ɖɩɖɩŋaa nɛ ɖɩna ɛzɩma Yehowa wɛ ɖeu yɔ’, pɩsɩɣnɩ-ɖʋ nɛ ɖɩkpaɣ toovenim nɛ ɖɩlabɩnɩ tʋmɩyɛ. Pɩsɩɣnɩ-ɖʋ ɖɔɖɔ nɛ ɖa-lɩmaɣza wɛ wondu kɩbandʋ yɔɔ ɛzɩ: Mbʋ pɩkɛ toovenim yɔ, mbʋ pɩwɛ kele kele yɔ, mbʋ pɩkɛ kɩsɔɔlɩm yɔ nɛ mbʋ pɩkɛ camɩyɛ lakasɩ yɔ. (Keɣa 33:9; Filiipu 4:8, 9) Ye ŋlakɩ mbʋ yɔ, pɩtʋʋ fɛyɩ se ŋkaɣ sɔɔlʋʋ Ɛsɔ nɛ pɩkɩlɩ. Ŋkaɣ sɔɔlʋʋ mbʋ ɛsɔɔlaa nɛ ŋpaɖɩ mbʋ ɛpaɖɩɣ yɔ. Yosɛɛfʋ taatalɩ pilim, ɛlɛ ‘ese hayitu’ mbʋ pʋyɔɔ yɔ eyebi ɛ-tɩ nɛ Yehowa kpaɣ pɩnzɩ sakɩyɛ nɛ ɛñɔɔzɩ-ɩ, pʋ-tɔbʋʋ lɛ se Ɛsɔ ha-ɩ laŋɩyɛ. Tɛtɛ Ɛsɔ yɔɔ, ŋla mbʋ ɖɔɖɔ.​—Izaayii 64:8.

26. Tɔm kɩcɛyɩtʋ ndʋ taa ɖɩkaɣ tazʋʋ ñʋʋ ŋgʋ kɩkɔŋ yɔ, kɩ-taa?

26 Ða-Lɩzɩyʋ tɩha-ɖʋ kʋzʋʋ pilinzi se pɩkɛnɩ-ɖʋ aleɣya wondu na. Pilinzi nzɩ sɩsɩɣnɩ mba pɔɖɔkɩ nesi yɔ se palʋlɩ piya nɛ panɩɩ ɖama leleŋ. (Aduwa 5:18) Ðɩkaɣ tazʋʋ lɩmaɣza wena Ɛsɔ wɛnɩ nesi ɖɔkʋʋ yɔɔ yɔ, a-taa ñʋŋ naalɛ weyi ɩkɔŋ yɔ, ɩ-taa.

^ tay. 4 Pɩtɩla ɛyaa 23 000 mba Yehowa maɣmaɣ kʋwa yɔ, nɛ “samaɣ [taa ɛyaa] sɔsaa” 1 000 mba tɔm hʋyaa ñakʋwa yɔ, mba pɛkpɛndaa nɛ pɩlɩɩ 24 000 Kɩgalʋʋ takayaɣ taa.​—Kɩgalʋʋ 25:4, 5.

^ tay. 7 Cɔnɩ La Tour de Garde 15 juillet 2006 ŋgʋ Yehowa Aseɣɖe Tɩnaa lɩzaa yɔ, kɩ-hɔɔlʋʋ ŋgʋ payaɣ se “Questions des lecteurs” nɛ ŋna ɛzɩma patazɩ azuluma nɛ yem yem lakasɩ pa-taa yɔ.

^ tay. 9 “Kʋzʋʋ kɩlɛmɩŋ” weyi pɔyɔɔdʋʋ ɩ-tɔm cɩnɛ yɔ, ɩpɩzɩɣ nɛ ɩkɛ kɩlɛmɩŋ maɣmaɣ, yaa tɔm ndʋ pamawa yaa tɔm ndʋ pɔyɔɔdʋʋ kʋzʋʋ yɔɔ se piseɣti ɛyaa nɛ pala kʋzʋʋ kɩdɛkɛdʋʋ yɔ. Kɩlɛmɩŋ weyi ɩ-taa ɛyaa wɛ ndaakpeɖe yaa ɛyaa naalɛ yaa ɛyaa sakɩyɛ lakɩ azuluma lakasɩ, yaa sʋʋnɩ ɖama yɔ, ɩkɛ kʋzʋʋ kɩlɛmɩŋ.

^ tay. 9 Pɔyɔɔdɩ ɛzɩma ɛyʋ saɣyɩɣ ɛ-kʋzʋʋ pilinzi yɔɔ yɔ, pɩ-tɔm Tɔm Kɩsɔzɩtʋ taa takayaɣ hɔɔlɩŋ 218-19 yɔɔ.