Tuʼn qxiʼ toj xnaqʼtzbʼil

Tuʼn qikʼx atz jatumel ta tajlal xnaqʼtzbʼil

XNAQʼTZBʼIL 9

«Kyel oqe tiʼj ju yaẍbʼil»

«Kyel oqe tiʼj ju yaẍbʼil»

«Kyjaʼtzun kytzoqpinkje tkyaqilju mya bʼaʼn [...]: Aju yaẍbʼil, ex ju ttzʼilil, tukʼix ju achbʼil mya bʼaʼn, tukʼix ju kyajbʼile mya bʼaʼn, tukʼix ju in pon kykʼuʼje tiʼj nimku; junx taʼ jlu ik tzaʼn in che kʼulune kywitz qe tilbʼilal.» (COLOSENSES 3:5.)

1, 2. ¿Tiʼ kubʼ t-ximen Balaam tuʼn tok tbʼinchen tiʼj ttnam Jehová?

AJU kyiẍil in xiʼ jatumel kukx in jatz jun wiq kyiẍ tuʼn. In bʼaj t-ximen alkye seb kajbʼel tuʼn ex in xi t-xoʼn tkyiẍbʼil toj aʼ. Aj tikʼ chʼin ambʼil, in xi jukʼli kyʼjaj ex in kubʼ ẍokj tzeʼ, in nok tbʼalqʼiʼn naj kyʼjaj tiʼj tzeʼ ex qit in jatz kyiẍ tuʼn. In tzalaj tuʼnju otaq jaw tjyoʼn jun tbʼanel seb.

2 Ma tzikʼ chʼixmele oxe mil tukʼe jweʼ syent abʼqʼi, at jun xjal ax ikx jaw tjyoʼn jun wiq seb, naqtzen tuʼnj, nya te kyiẍbʼil. Balaamtaq tbʼi xjal lu, ajbʼen tramp lu tuʼn, tuʼn tkubʼ tzʼaq ttnam Dios, aʼyeju atqeʼtaq toj tchqʼajlajil Moab, atzxix ttzi Txʼotxʼ tzaj Tziyen kye. In noktaq tqʼon tibʼ Balaam te t-sanjel Jehová, naqtzun tuʼnj, naq otaq tzaj majenaʼn tuʼn tyolen nya bʼaʼn kyiʼj aj Israel. Tzaj tbʼis, nya oʼkx tuʼnju mitiʼ (tiloʼ) xi tqʼoʼn Jehová ambʼil te, sino ax ikx tuʼnju ajbʼen tuʼn Jehová tuʼn kyxi tkʼiwlaʼn aj Israel ex nyataq taj (nyatoq tgan). Tuʼnju in ximentaq tiʼj twi tkʼuʼj, kukx ok tilel tuʼn. Kubʼ t-ximen qa ma kubʼtaq kybʼinchen jun matij il, ax Dios jakutaq tzaj tiʼn nya bʼaʼn kyibʼaj. ¿Tiʼtaq tramp kajbʼel tuʼn? Aʼye tbʼanel txin te Moab (Números 22:1-7; 31:15, 16; Apocalipsis 2:14).

3. ¿Bʼaʼn ela aju tramp ajbʼen tuʼn Balaam?

3 ¿El bʼaʼn aju tramp ajbʼen tuʼn? El bʼaʼn, tuʼnju e kubʼ tzʼaq nimku (bʼampo) xinaq tej kyok ten «yaẍil kyukʼil qe xuʼj aj Moab». Axpe ikx xi kyqʼoʼn nimbʼel te kydios xjal te Moab, jun kyxol jlu aju dios ikʼbʼilxix Baal te Peor tbʼi, aju in che kubʼtaq koẍeʼ xjal tuʼn kynimen twitz. Tuʼn jlu e kyim 24.000 xinaq, moqa ichan, tej chʼixtaq kyokx toj Txʼotxʼ tzaj Tziyen kye. ¡Bʼisbʼajilxix jlu! (Números 25:1-9.)

4. ¿Tiquʼn e kubʼ tzʼaq nimku aj Israel toj yaẍbʼil?

4 ¿Tiʼ onen tuʼn kykubʼ tzʼaq nimku aj Israel? Aju tkuʼxtaq toj kyanmi nimku. Ten nya bʼaʼn kyximbʼetz tuʼnju e el laqʼeʼ tiʼj Jehová ex mitiʼ tzaj kynaʼn aju otaq bʼant tuʼn kyiʼj: ik tzeʼn tej kyetz tiʼn toj Egipto, tej t-xi tqʼoʼn kywa toj tzqij txʼotxʼ ex tej kyok t-xqʼuqen tuʼn kypon toj Txʼotxʼ tzaj Tziyen kye (Hebreos 3:12). Tzaj tnaʼn apóstol Pablo nya bʼaʼn lu tej tkubʼ ttzʼibʼen: «Ex miʼn qo yaẍin, ik tzaʼn junjun kye e yaẍin, ex tuj junx qʼij e kyim 23 mil xjal» (1 Corintios 10:8). *

5, 6. ¿Tzeʼn in qo tzaj tonen aju ikʼ kyiʼj aj Israel tej tkubʼ kybʼinchen il toj tchqʼajlajil txʼotxʼ Moab?

5 Aju ikʼ ojtxe ik tzeʼn in tzaj tqʼamaʼn Números, chʼixme axju in che ok weʼ okslal (nimil) twitz jaʼlo. Tnejel, chʼixtl qokx toj jun Txʼotxʼ tzaj Tziyen, naqtzen tuʼnj, tkyaqil twitz Txʼotxʼ (1 Corintios 10:11). In qo anqʼin kyxol xjal aʼyeju oʼkx in che ximen tiʼjju tuʼn kykubʼ koẍeʼ tukʼe alkyexku ik tzeʼnqetaq xjal te Moab, naqtzen tuʼnj in bʼaj jlu jaʼlo twitz tkyaqil Txʼotxʼ. Ax ikx aju e kubʼ tzʼaq nimku aj Israel tuʼn, aju yaẍbʼil (kyʼaʼjil), tuʼnx jlu in che kubʼ tzʼaq nimku okslal tkyaqil abʼqʼi (2 Corintios 2:11). Ex ik tzeʼn te Zimrí aju mitiʼ tzaj tchʼixwe tej tokx tiʼn jun xuʼj te Moab kyxol aj Israel ex tej tokx tiʼn toj tja, at junjun ik in bʼant kyuʼn toj ttnam Jehová (Números 25:6, 14; Judas 4).

6 Qo ximen tiʼj jlu: «¿Atine toj tchqʼajlajil txʼotxʼ Moab toj ambʼil jaʼlo? ¿In qʼanchaʼlex tuʼn nwitze aju Tbʼanel Najbʼil?». Qa ikju, kukx tzʼok tilel quʼn tuʼn qten toj tkʼujlabʼil Dios aj tokx qbʼiʼn kawbʼil lu: «Kyel oqe tiʼj ju yaẍbʼil» (1 Corintios 6:18).

Tilbʼilal tchqʼajlajil Moab

¿TIʼ AJU YAẌBʼIL?

7, 8. Aj tyolen Tyol Dios tiʼj yaẍbʼil, ¿alqiʼj in yolen, ex tiʼ in tzaj kyiʼj qeju in che yaẍin?

7 Aj tyolen Tyol Dios tiʼj yaẍbʼil (pornéia toj yol griego) atz in yolen kyiʼj xjal in che kubʼ koẍeʼ ex nya mojleqe ik tzeʼn in tqʼamaʼn Tyol Dios. At toklen tukʼeju qa ma tzʼok ten jun chmilbʼaj tiʼj juntl xuʼj moqa ma tzʼok ten jun xuʼjelbʼaj tukʼe juntl xinaq, tukʼe aj tkubʼ jtan jun qʼa tukʼe jun txin naʼmxtaq kymojeʼ ex tukʼe aj t-xi tkʼayen jun xuʼj moqa jun xinaq t-xmilal. Ax ikx qa ma tzʼokx tqʼoʼn jun xjal ttzʼalbʼil toj ttziʼ moqa toj t-ẍop juntl moqa ma tzʼok t-xqʼuyen ttzʼalbʼil juntl ex nya mojli tukʼe. Mitiʼ in chʼexpaj qa ma bʼant jlu tuʼn jun xinaq tukʼe juntl xinaq moqa jun xuʼj tukʼe juntl xuʼj moqa jun xjal tukʼe jun txkup. *

8 Chikʼlexix taʼ aju in tqʼamaʼn Tyol Dios: aʼyeju in che yaẍin melayx ten kychwinqlal te jun majx (juneleʼx) (1 Corintios 6:9; Apocalipsis 22:15). Axpe ikx jaʼlo (jaʼla) ok tzul nim nya bʼaʼn kyiʼj. Tnejel mlayx che ten toj ttnam Jehová. Nim maj mitiʼtl in kynaʼn aju tbʼanel, mitiʼtl kyoklen ex mitiʼtl in nok qʼuqeʼ kykʼuʼj txqantl kyiʼj, nya oʼkxju, ax ikx in tzaj nya bʼaʼn toj kyja, in tzaj kyiʼn kyal, in nel kyiqen yabʼil ex at maj bʼiʼx in che kyim (kjawil uʼjit Gálatas 6:7, 8). ¿Bʼaʼnpe tuʼn tokx qqʼon qibʼ tjaqʼ nim nya bʼaʼn lu? Bʼisbʼajilxix tuʼnju nimku mitiʼ in che ok ten ximel tiʼjju tzul kyiʼj aj kyok ten bʼinchel nya bʼaʼn, jun kyxol jlu aju aj tok kyqʼoʼn kywitz tiʼj nya bʼaʼn tilbʼilal.

AJU TILBʼILAL NYA BʼAʼN: IN CHEX TIʼN XJAL TUʼN KYYAẌEN

9. ¿Tiquʼn nya bʼaʼn tuʼn tok qqʼoʼn qwitz tiʼj nya bʼaʼn tilbʼilal?

9 Toj nimku tnam, aju tilbʼilal nya bʼaʼn at jaxku tumel: toj kʼaybʼil uʼj, kyoj bʼitz, toj televisión ex toj Internet. * ¿Bʼaʼn jlu ik tzeʼn in kyqʼamaʼn junjun xjal? Nya bʼaʼn. Aʼyeju in che jyon tiʼj jaku che naqʼet tuʼn kysaqchan tiʼj kytzʼalbʼil ex «tuʼn kybʼinchante aju tajbʼil kychibʼjal» aju chʼixbʼajilxix. Toj juntl yol, jaku che naqʼet oʼkx tuʼn kyximen tiʼjju tuʼn kykubʼ jtan tukʼe alkyexku, jaku ten nya bʼaʼn kyximbʼetz, jaku tzaj nya bʼaʼn kyxol qa mojleqe, axpe ikx jaku kubʼ kynajsaʼn kymojbʼabʼil kyibʼ (Romanos 1:24-27; Efesios 4:19). * Jun xjal at tnabʼil tiʼj jlu, tqʼama qa aju xjal oʼkx in ximen tuʼn tkubʼ koẍeʼ, ik jlu ik tzeʼn qʼayne yabʼil: «Kukx in chʼiy ex in xi taʼlen tibʼ, naq junjunx maj in kubʼ naj, kwest tuʼn tqʼanet ex tuʼn tel».

Qa at Internet qja oʼkx tuʼn tajbʼen quʼn jatumel qʼanchaʼl

10. ¿Tzeʼn jaku tzʼajbʼen kawbʼil tkuʼx toj Santiago 1:14, 15 quʼn? (Ax ikx jyonkuxa aju « Ok tilel wuʼne tuʼn ntene saq».)

10 Ilxix tiʼj tuʼn tkubʼ ten Santiago 1:14 ex 15 toj qwiʼ: «Teyle junjun nnoʼk tuj joybʼil tiʼj, ax tnabʼl in xmoxin te tuʼn tpon tkʼuʼj tiʼj ju mya bʼaʼn, ax tnabʼl in sbʼunte te. Nej in pon tkʼuʼj tiʼj ju mya bʼaʼn, oktzun tchʼiy ju mya bʼaʼn tuj tanmi, in tbʼinchaʼn il, oktzun tchʼiy il, in tzajtzun kamik tuʼn il». Tuʼn miʼ ttzaj jlu qiʼj, ¿tiʼ kbʼantel quʼn qa ma tzul nya bʼaʼn ximbʼetz toj qwiʼ? Ilxix tiʼj tuʼn tetz qiʼn naj toj qwiʼ. Jun techel, qa ma tzʼetz yekʼun nya bʼaʼn tilbʼilal, ¿tiʼ kbʼantel quʼn? Ilxix tiʼj tuʼn tel qiʼn naj qwitz tiʼj, tuʼn tkubʼ qlamoʼn naj computadora, tuʼn t-xi qchʼixpuʼn naj canal te televisión... Moqa juntl tiʼ, tuʼn miʼn qximen tiʼj tuʼn qkubʼ koẍeʼ ex tuʼn miʼ qkubʼ tzʼaq tuʼn (kjawil uʼjit Mateo 5:29, 30).

11. Aj tul nya bʼaʼn ximbʼetz toj qwiʼ, ¿alkye tten kbʼel qyekʼun qa qʼuqle qkʼuʼj tiʼj Jehová?

11 Mas ojtzqiʼn qoʼ tuʼn Jehová qwitztl qe. Tuʼntzunju, in tzaj tqʼamaʼn jlu qe: «Kytzoqpinkje tkyaqilju mya bʼaʼn [...]: Aju yaẍbʼil, ex ju ttzʼilil, tukʼix ju achbʼil mya bʼaʼn, tukʼix ju kyajbʼile mya bʼaʼn, tukʼix ju in pon kykʼuʼje tiʼj nimku; junx taʼ jlu ik tzaʼn in che kʼulune kywitz qe tilbʼilal» (Colosenses 3:5). Kwestlo tuʼn qjukʼunte qibʼ tiʼj jlu. Naqtzen tuʼnj, jaku qo tzaj tonin qTat toj kyaʼj aju at tkʼuʼj ex tpasens qiʼj (Salmo 68:19). Kyjuʼtzun, aj tul nya bʼaʼn ximbʼetz toj qwiʼ, qo jyon onbʼil tukʼe, qqaninx «nimxix qipumal» te ex kʼokel tilel quʼn tuʼn qximen kyiʼj tbʼanel ximbʼetz (2 Corintios 4:7; 1 Corintios 9:27; jyonkuxa aju « ¿Tzeʼn jaku kyaj ntzaqpiʼne jun nya bʼaʼn?»).

12. ¿Tiʼ aju «qanmi» ex tiquʼn kʼokel qxqʼuqen?

12 In tzaj tqʼamaʼn Salomón aju attaq tnabʼil jlu qe: «Aju mas bʼaʼn tuʼn tbʼinchanteya twitz tkyaqil, qʼonka kwent tiʼj t-ximbʼetza porque tiʼj jlu in tzaj chwinqlal» (Proverbios 4:23). Aju yol ajbʼen toj hebreo tiʼj yol «t-ximbʼetza», aju yol «qanmi». Atz in yolen jlu tiʼj tzeʼnxix qoʼ toj twitz Dios. Ex atzxix tiʼj ‹qximbʼetz› in nok tqʼoʼn twitz Jehová —ex nya tiʼjju qʼanchaʼl toj kywitz xjal—, tuʼn tbʼaj t-ximen qa tzul tqʼoʼn qchwinqlal te jun majx. Nya kwest tbʼinx, naqtzen tuʼnj, nimxix toklen. Tuʼn tok qxqʼuqen qximbʼetz, il tiʼj tuʼn tel qkanoʼn tiʼj Job jun tbʼanel xjal, aju xi ttziyen tuʼn miʼ tten nya bʼaʼn t-ximbʼetz tiʼj jun qʼapoj moqa jun txin (Job 31:1). Qo naʼn Dios ik tzeʼn te ajbʼitzel: «Miʼn taqʼa ambʼil tuʼn tok ten nwitze kyiʼj qeju mya ax tok», moqa mitiʼ kyajbʼen (Salmo 119:37).

AJU NYA BʼAʼN JAW TJYOʼN DINA

13. ¿Alkyetaq Dina, ex tiquʼn e jaw tjyoʼn nya bʼaʼn tamiw?

13 Ik tzeʼn o xnaqʼtzan tiʼj toj xnaqʼtzbʼil 3, qa ma che ten tbʼanel qamiw ok tzul tbʼanel qe, qa ma che ten nya bʼaʼn qamiw ok tzul nya bʼaʼn qiʼj (Proverbios 13:20; kjawil uʼjit 1 Corintios 15:33). Ik in tzaj tyekʼun aju ikʼ tiʼj Dina, aju tmeʼl (tmyal) Jacob (Génesis 34:1). Atxix tej tjaw chʼiy kubʼ xnaqʼtzaʼn, naqtzun tuʼnj, mitiʼ kubʼ t-ximen tej kyjaw tjyoʼn qe txin te Canaán te tamiw aʼyeju, ik tzeʼn qe aj Moab, in che kubʼ koẍeʼtaq tukʼe alkyexku (Levítico 18:6-25). Toj kywitz xjal te Canaán, kyxol jlu attaq Siquem aju ‹mas tbʼanel tmod kyxol txqantl terman›, nyataq kwest tuʼn kykubʼ jtan tukʼe Dina (Génesis 34:18, 19).

14. ¿Tiʼ nya bʼaʼn tzaj tuʼnju e jaw tjyoʼn Dina nya bʼaʼn tamiw?

14 Tej tbʼet ambʼil, ok ojtzqiʼn Siquem tuʼn Dina. Mitiʼle kubʼ t-ximen tuʼn tkubʼ koẍeʼ tukʼe. Atzen te Siquem in kubʼtaq t-ximen. Jun qʼij, tajtaq Siquem tuʼn tkubʼ koẍeʼ, kubʼ tbʼinchaʼn aju jakutaq bʼant tuʼn alkyexku xjal te Canaán: tzaj ttzyuʼn Dina ex «kubʼ tan [...] tukʼil qʼapoj ex lajwers ok ten tiʼj». «T-xoʼtzun tgan Siquem tiʼj», naqtzen tuʼnj, ya mitiʼtl chʼexpaj aju otaq tzʼok tbʼinchen tiʼj (kjawil uʼjit Génesis 34:1-4). Nya oʼkx tzaj nya bʼaʼn tiʼj Dina tuʼnju e jaw tjyoʼn nya bʼaʼn tamiw ax ikx tzaj nim nya bʼaʼn ex kʼixkʼej kyiʼj toj tja (Génesis 34:7, 25-31; Gálatas 6:7, 8).

15, 16. ¿Tzeʼn jaku ten axix tok qnabʼil? (Jyonkuxa aju « Taqikʼ Tyol Dios tuʼn qximen kyiʼj».)

15 Atlo jun tbʼanel xnaqʼtzbʼil el tiʼn Dina tiʼj jlu, naqtzen tuʼnj, tzmaxi tej ttzaj nya bʼaʼn tiʼj. Atzun qe nya il tiʼj tuʼn ttzaj nya bʼaʼn qiʼj tuʼn tel qnikʼ. Tuʼnju kʼujlaʼn Jehová quʼn qaj tuʼn kyxi qbʼiʼn tkawbʼil, jun kyxol qe kawbʼil lu, aju tuʼn qbʼet «kyukʼil qe xjal at kynabʼl» (Proverbios 13:20a). Qa kukx sokx qbʼiʼn Dios, ok kʼelel qnikʼ «tiʼj tkyaqil aju bʼaʼn tuʼn tbʼant» ex mlayxix tzaj nya bʼaʼn qiʼj (Proverbios 2:6-9; Salmo 1:1-3).

16 In tzaj tqʼamaʼn Dios qa ok tzul tqʼoʼn kynabʼil kykyaqil qeju kyaj tuʼn tten kynabʼil. Naqtzen tuʼnj, tuʼn tten qnabʼil il tiʼj tuʼn qnaʼn Dios ex tuʼn qxnaqʼtzan tiʼj Tyol Dios ex kyiʼj uʼj in che etz tuʼn majen in bʼant taqʼun ex at tnabʼil (Mateo 24:45; Santiago 1:5). Ax ikx, ilxix tiʼj tuʼn tkubʼ qiʼn qibʼ ex tuʼn kyxi qbʼiʼn kawbʼil ateʼkux toj Tyol Dios (2 Reyes 22:18, 19). Tuʼn tel qnikʼ tiʼj, qo ximen tiʼj jlu. Qkyaqil ojtzqiʼn quʼn qa in qo kubʼ t-sbʼuʼn qanmi ex taj naj tuʼn tbʼant jun tiʼ tuʼn (Jeremías 17:9). Aj tpon ambʼil tuʼn qtzaj kawen ex tuʼn qtzaj onin tukʼe kʼujlabʼil, ¿in kubʼ qiʼn qibʼ ex in xi qbʼiʼn kawbʼil lu, moqa in xi qqʼoʼn ambʼil tuʼn qkubʼ t-sbʼuʼn qanmi?

17. ¿Al qwitz jaku tzʼok weʼ jun tatbʼaj tukʼe tmeʼl, ex alkye tten jaku tzʼonin tatbʼaj tiʼj tmeʼl?

17 Qo ximen tiʼj jlu: jun tatbʼaj mitiʼ in xi tqʼoʼn ambʼil te tmeʼl tuʼn tex tukʼe jun qʼa okslal, oʼkx qa ma txiʼ juntl kyukʼe jaku txi tqʼoʼn ambʼil te. Atzen te txin in naj ttzaqʼweʼn: ¿Bʼaqa mitiʼ in nok qʼuqeʼ tkʼuʼja wiʼje tat? «¡Nijun nya bʼaʼn kbʼel qbʼinchaʼne!». Ax tok kʼujlaʼn Jehová tuʼn txin lu ex taj tuʼn tkubʼ tbʼinchen aju bʼaʼn, naqtzun tuʼnj, ¿jaku txi qqʼamaʼn qa in bʼet «tukʼil nabʼl» axix tok ex in nel oq «tiʼj ju yaẍbʼil»? ¿Moqa «nnoʼk qeʼ tkʼuʼj tiʼj tex t-ximbʼetz»? (Proverbios 28:26.) Axle ikx in nul junjuntl kawbʼil toj qwiʼ aju jaku tzʼonin tiʼj tatbʼaj tuʼn tyolen tiʼj jlu tukʼe tmeʼl (jyonkuxa Proverbios 22:3; Mateo 6:13; 26:41).

EL OQ JOSÉ TIʼJ YAẌBʼIL

18, 19. ¿Tiʼ nya bʼaʼn ok weʼ José twitz, ex tiʼ bʼant tuʼn?

18 At jun tbʼanel techel kyaj tqʼoʼn jun qʼa qwitz aju kʼujlaʼntaq Dios tuʼn ex el oq tiʼj yaẍbʼil. Atz in qo yolen tiʼj José aju junxtaq kytat tukʼe Dina (Génesis 30:20-24). Tej tzmataq kʼwaʼlx, ok tqʼoʼn twitz tiʼjju nya bʼaʼn tzaj tuʼnju bʼant tuʼn Dina. Tuʼnju ikʼ ex tuʼnju tajtaq tuʼn tten toj tkʼujlabʼil Dios ok t-xqʼuqen tibʼ tej majentaq toj Egipto ex tej «kykyaqil qʼij» tajtaq t-xuʼjel tpatrón tuʼn tkubʼ koẍeʼ tukʼe. Tuʼnju majentaq taʼ mlaytaq kyaj ttzaqpiʼn taqʼun ex tuʼn tkubʼ toj bʼe. Iltaq tiʼj tuʼn tok weʼ twitz nya bʼaʼn ex tuʼn tkubʼ t-ximen tiʼtaq kbʼantel tuʼn. Ik bʼantju tuʼn, tkyaqil maj mitiʼ xi tqʼoʼn ambʼil teju tajtaq xuʼj ex pon ambʼil tuʼn tel oq twitz (kjawil uʼjit Génesis 39:7-12).

19 Qo ximen chʼin tiʼj jlu: naqwit ok ten José ximel tkyaqil qʼij tiʼj xuʼj, moqa naqwit ul toj t-ximbʼetz tuʼn tkubʼ koẍeʼ tukʼe, ¿elpewtlo oq tiʼj nya bʼaʼn? Mitiʼwtle. Mitiʼ xi tqʼoʼn José ambʼil te nya bʼaʼn ximbʼetz, ax ikx nimtaq toklen toj twitz aju tamiwbʼel tukʼe Jehová. Kubʼ tyekʼun jlu tej t-xi tqʼamaʼn te t-xuʼjil Potifar aju tpatrón: «Mintiʼ in kubʼ t-xkʼayin jun tiʼxti weye, noq oʼkx aya tuʼnju aya t-xuʼjil. ¿Tzaʼntzun tten tuʼn nbʼinchanteye matij il lu ex tuʼn nbʼinchanteye il twitz Dios?» (Génesis 39:8, 9).

20. ¿Tiʼ onbʼil tzaj tqʼoʼn Jehová te José?

20 ¡Ole tzalajxix Jehová tiʼj José tuʼnju kukxtaq in kubʼ tbʼinchen aju bʼaʼn ex nya nqa (nya qayni) taʼtaq kyiʼj toj tja! (Proverbios 27:11.) Yajxitl, okx qʼoʼn José pres, naqtzen tuʼnj, tzaj onin tuʼn Jehová tuʼn tetz tzaqpiʼn ex tuʼn tok te jun nejenel ex te jun xqʼuqel wabʼj toj tkyaqil tnam Egipto (Génesis 41:39-49). Aju ikʼ tiʼj chʼixme ik tzeʼn in tqʼamaʼn Salmo 97:10: «Aqeye at kykʼujlalile tiʼj Qman, kyikʼun ele aju mya bʼaʼn. Tuʼn Qman in che klet qeju in che niman te; in che klet tuʼn, tuʼn miʼn kykubʼ tzʼaq tuj kyqʼabʼ qe xjal mya bʼaʼn».

21. ¿Tzeʼn kubʼ tyekʼun jun qʼa te Africa qa in che okx tbʼiʼn kawbʼil?

21 Ax ikx jaʼlo, nim okslal in xi kybʼiʼn kawbʼil lu: «Kyikʼun ele aju mya bʼaʼn ex kykʼujlame aju bʼaʼn» (Amós 5:15). Jun techel, jun qʼa te Africa tzaj tqʼamaʼn qa jun txin toj tja xnaqʼtzbʼil mitiʼ tzaj tchʼixwe tej t-xi tqʼamaʼn te qa jakutaq kubʼ koẍeʼ tukʼil qa ma txi tqʼamaʼn junjun tzaqʼwebʼil te malbʼil te ajlabʼil in noktaq kyiʼj. «Mixtiʼ xi nqʼoʼne ambʼil te —chi qʼa—. Tej kyokx nbʼiʼne kawbʼil, mitiʼ naj woklene, aju mas nim toklen weye twitz tkyaqil qʼinumabʼil twitz Txʼotxʼ.» Ax tok jaku tzalaj jun xjal tiʼj «achbʼil in tqʼoʼn il aju noq te kabʼ qʼij», naqtzen tuʼnj, aju tzalajbʼil lu oʼkx in tzaj tiʼn qʼoj (Hebreos 11:25). Ax ikx mlayx kanen tzalajbʼil lu tiʼj tzalajbʼil ktel qe te jun majx qa ma tzʼokx qbʼiʼn Jehová (Proverbios 10:22).

AJU QTAT IN QʼAQʼEN TKʼUʼJ IN NONIN QIʼJ

22, 23. a) ¿Tiquʼn in qqʼamaʼn qa jaku kubʼ najsaʼn til jun xjal? b) ¿Alkyeqe jaku che onin tiʼjju xjal o kubʼ tbʼinchen il?

22 Tuʼnju qkyaqil aj il qoʼ, il tiʼj tuʼn tok tilel quʼn tuʼn miʼ t-xi qqʼoʼn ambʼil te nya bʼaʼn qajbʼil ex tuʼn tkubʼ qbʼinchen aju in tzaj tqʼamaʼn Dios qe (Romanos 7:21-25). Ojtzqiʼn jlu tuʼn Jehová, ex «bʼaʼn tuʼn tquqil txʼotxʼ qoʼ» (Salmo 103:14). ¿Yejtzun qa ma kubʼ qbʼinchaʼn jun matij il? ¿Mlay kubʼ najsaʼntl qil? Jaku. Ax tok jakulo tzaj nya bʼaʼn qiʼj tuʼn, ik tzeʼn te kawil David. Naqtzen tuʼnj, ‹in kubʼ tnajsaʼn Dios kyil xjal› qa ma tzʼajtz tiʼj kyanmi ex qa ma jatz ‹kypaʼn kyil› (Salmo 86:5; Santiago 5:16; kjawil uʼjit Proverbios 28:13).

23 Ax ikx in tzaj tqʼoʼn Jehová jun onbʼil qe toj ttnam tuʼnju kʼujlaʼn qoʼ tuʼn: «E tzaj tqʼoʼn xinaq ik tzeʼn qe oyaj», aʼyeju xinaq, moqa ichan, lu in che xqʼuqen qiʼj ex kyaj tuʼn qtzaj kyonin (Efesios 4:8, 12TNM; Santiago 5:14, 15). Qa o kubʼ qbʼinchaʼn il, ok qo tzajel kyonin tuʼn ttentl tbʼanel qxol tukʼe Dios ex tuʼn tten ‹mastl qnabʼl› tuʼn miʼ qkubʼ tzʼaq juntl maj toj il (Proverbios 15:32).

¿TZEʼN JAKU TEN ‹MASTL QNABʼIL›?

24, 25. a) ¿Tzeʼn kubʼ tyekʼun aju qʼa in yolen Proverbios 7:6-23 tiʼj qa «mintiʼ tnabʼl»? b) ¿Tzeʼn «nnoʼk mastl tnabʼl» jun xjal?

24 In yolen Tyol Dios tiʼj xjal «mintiʼ tnabʼl», ex tiʼj xjal «nnoʼk mastl tnabʼl» (Proverbios 7:7). ¿Alkye xjal «mintiʼ tnabʼl»? Aju mitiʼ in nel tnikʼ ex mitiʼ in ximen aj tbʼant jun tiʼ tuʼn, atle maj tuʼnju naʼmx tchʼiy toj tokslabʼil moqa atlo maj tuʼnju nya nimxi ambʼil toklen te ajbʼel te Dios. Tuʼntzen jlu, jaku kubʼ tzʼaq naj toj il, ik tzeʼn qʼa in yolen Proverbios 7:6-23 tiʼj. ¿Alkye xjal «nnoʼk mastl tnabʼl»? Aju in nok tilel tuʼn, tuʼn tok te jun tbʼanel xjal, tuʼntzun aju, in xnaqʼtzan tkyaqil qʼij tiʼj Tyol Dios tukʼe naʼj Dios. Aj il xjal lu, naqtzen tuʼnj, in nok tilel tuʼn, tuʼn ttzalaj Jehová tiʼj t-ximbʼetz, tiʼj tajbʼil, tiʼjju in tnaʼn, ex tiʼjju taj tuʼn tbʼant tuʼn. Ik in kubʼ tyekʼun qa «in tkʼujlan tibʼ» ex qa taj tuʼn tkanet aju «bʼaʼn» tuʼn (Proverbios 19:8).

25 Bʼaʼn tuʼn qximen tiʼj jlu: «¿Qʼuqle nkʼuʼje qa tbʼanelqexix tkawbʼil Dios, ex qa ma che okx nbʼiʼne ok chin tzalajelxixe?» (Salmo 19:7-10; Isaías 48:17, 18). Qa nya qʼuqlexix qkʼuʼj, ¿tiʼ kbʼantel quʼn? Bʼaʼn tuʼn qximen tiʼjju jaku tzaj qiʼj qa mitiʼ ẍex qbʼiʼn tkawbʼil Dios. Ax ikx bʼaʼn tuʼn tbʼant jlu quʼn: «Che nikʼbʼenchaqe tiʼj, tzʼelx kynikʼe tiʼj, ate Qman puro bʼaʼn», aj qanqʼin ik tzeʼn taj Jehová ex aj kyokx qqʼoʼn tbʼanel ximbʼetz toj qwiʼ, aʼyeju axix tok qe, tzʼaqlexix qe, saqxix qe, tbʼanelxix qe ex aju in yolinjtz bʼaʼn tiʼj (Salmo 34:8; Filipenses 4:8, 9). Qa ma tzʼokxix tilel quʼn, kchʼiyel qkʼujlabʼil tiʼj Dios ex tiʼj aju kʼujlaʼn tuʼn, ex kʼelelxix qikʼen tkyaqilju in nel tikʼen. Qnaʼntz José, nya tzʼaqletaq, naqtzen tuʼnj, bʼant tuʼn tel oq «tiʼj ju yaẍbʼil». ¿Tiquʼn? Tuʼnju xi tqʼoʼn ambʼil te Jehová tuʼn ttzaj tyekʼun tbʼe toj tkyaqil tanqʼibʼil ex tuʼn ttzaj tqʼoʼn jun tbʼanel tanmi. Ax ikx qe il tiʼj tuʼn tbʼant jlu quʼn (Isaías 64:8).

26. ¿Tiʼ kbʼel qxnaqʼtzaʼn kyoj kabʼetl xnaqʼtzbʼil?

26 Ilxix tiʼj tuʼn ttzaj qnaʼn qa mitiʼ kubʼ tbʼinchen Jehová qtzʼalbʼil tuʼn qsaqchan tiʼj moqa tuʼn qtzalaj chʼin tuʼn. Oʼkx o tzaj tqʼoʼn Jehová ambʼil kye qeju o che kubʼ mojeʼ tuʼn tajbʼen kyuʼn tuʼn kyul itzʼji kykʼwaʼl ex tuʼn kytzalaj tiʼj kymojbʼabʼil kyibʼ (Proverbios 5:18). Kyoj kabʼetl xnaqʼtzbʼil che ul ok qo xnaqʼtzal tiʼj tzeʼn in nela toj twitz Dios aju kymojbʼabʼil kyibʼ kabʼe xjal.

^ taqik' 4 Ik tzeʼn in nok qqʼoʼn qwitz tiʼj, in nok tmojbʼaʼn uʼj te Números kyajlal «nejenel kye tnam xjal» e kubʼ kybʼiyoʼn jwes —chʼixmele jun mil— tukʼeju kyajlal xjal e kyim tuʼn Jehová (Números 25:4, 5).

^ taqik' 7 Aju «Preguntas de los lectores» tkuʼx toj uʼj La Atalaya te 15 te julio te 2006, aju bʼinchen kyuʼn testigos de Jehová, in tzaj tchikʼbʼaʼn aju at toklen tukʼe aju tzʼil ex aju kybʼinchbʼen xjal mintiʼ in tzaj kychʼixwi tiʼj.

^ taqik' 9 Aj qyolen tiʼj nya bʼaʼn tilbʼilal ax ikx in qo yolin tiʼjju in kubʼ tzʼibʼen ex tiʼjju in nok bʼiʼn aju in najbʼen tuʼn ttzaj kygan xjal tuʼn tkubʼ kybʼinchen tajbʼil kychibʼjal. Aju nya bʼaʼn tilbʼilal, in xi tzyet tiʼj tilbʼilal jun xjal nyaxix bʼaʼn tten tuʼn ttzaj tgan juntl xjal ex in pon bʼaj tiʼjju nya bʼaʼn in kubʼ kybʼinchen kabʼe moqa txqan xjal aj kykubʼ koẍeʼ.

^ taqik' 9 Aju chʼintl xnaqʼtzbʼil tok tbʼi «¿Tiʼ kbʼantel tuʼn jun xjal tuʼn miʼ t-saqchantl tiʼj ttzʼalbʼil?» in yolen tiʼjju aj tok ten jun xjal saqchal tiʼj ttzʼalbʼil.