Ocuphela mwaha

Ocuphela sampuwa

MWAHA 9

“Tchawani Ochapaheya”

“Tchawani Ochapaheya”

“Ntakhara awe mwiphihe sam’mwílini hiho siri velaponi; ochapaheya, onyala yochuna yawuliha muru, minkhela yonanara, ni okhalela nrima, wiwo ori othamala sophwaniherya.”AKOLOSE 3:5.

1, 2. Tiheeni Palamu enreiye wi aahuwelihe achu a Yehova?

MULIPA oomesa onnaya o nipuro noophwanelela wi amese. Owo onachuna ophara ihopa sa mukhalelo yoowo onachuneiye. Onnathanla yoomesano nave onnavonya nimeso mmaahini. Elukuluku vakhaani, ekopo ennapucheya yooniheryaka wi ehopa yoomirya nimeso, nave owo onnaruula. Atheyaka, ntakhara oothanla yoomesano yoophwanelela.

2 Eyo ennanuupuxerya yeeyo yeeren’ye muculi, mu eyaakha ya 1473 E.E.K. Mulopwana awiichaniwa Palamu aahuupuwelela yoomesano taani aahaaleiye opharihela. Yoochuna awe yaari waahuweliha achu a Muluku, yaawo yaari va mureyareya wa Mowaape, ehalaka vakhaani ovolowa mu Elapo ya Nlakano. Palamu aahiiseera okhala ntoko mulipa a miririmu a Yehova, nyenya mweeparipari owo ari nanrima aachuna owuulumela Aisarayeli. Moohiyana, nnikhaviheryo na Yehova, Palamu aahaareeliha Aisarayeli. Achunaka waakhela yoolivela awe, Palamu uupuwela wi akhweya ahaala omweeriha Muluku owuulumela achu awe, pahiru wakhala wi oowerya waavoliiherya mu soocheka itokotoko. Ni yoolakelela yeeyo mmuupuweloni, Palamu aavonya yoomesano—Acapaheya asiiyaya o Mowaape.Namarepela 22:1-7; 31:15, 16; Yawupulula 2:14.

3. Muraakho wa Palamu waaphanre muteko mwawiihai?

3 Apwanne muraakho yoola waaphara muteko? Aai chiryene. Macikhwi khumi a alopwana a Isarayeli yaamirya nimeso moorweela wa “okumana ni athiyana o Mowabi.” Ophiyerya tho oweepesa amuluku o Mowaape, ophitaanyerya Paala o Peyor oothanyeya owo, muluku oocapaheya, naari a mwiikho. Ntoko yookhumelela Aisarayeli awaakhwana 24.000 yaayeleela ikumi ehalaka vakhaani ovolowa mu Elapo ya Nlakano. Eyo yaari epahu etokotoko!Namarepela 25:1-9.

4. Ntakhara heeni masana aachu Aisarayeli yaathoowela mu ocapaheya?

4 Tiheeni yeerinhe epahu yeela? Achu ancipale yaakhalano murima woonanara moorweela wa okhala ocai wa Yehova, Muluku yoowo aawooponle o Yiikuputu, aalyihaka mutakhwani, ni oweeciha phaameene aakerihaka mu Elapo ya Nlakano. (Ahepri 3:12) Uupuwelelaka mwaha yoola, murummwa Paulo aarepa: “Akhweya nihikhaleno ochapaheya ntoko akina a yawo yákhanlayano ochapaheya, yuwa nihiku nimoha masanaru masana meli owapula araru.” *1 Akorinto 10:8.

5, 6. Ntakhara heeni yaweereya vooloca sa ocheka wa Aisarayeli va mureyareya wa Mowaape ti yoochuneya wa hiyo olelo?

5 Saweereya inaphwanyeya mu liivuru a Namarepela sinnavaha soohusiha soochuneya wa achu a Muluku olelo, ahanle vakhaani ovolowa mu elapo ya nlakano etokweene opwaha yakhalai. (1 Akorinto 10:11) Ntoko yootakiherya, elapo yooweiwa ni ocapaheya ntoko a Mowaape akhalai nyenya mmukhalelo mutokweene. Mwa yeela, eyaakha eri yoothene macikhwi a Akiristu annamorela mu ocapaheya—muraakho mmohamoha yoowo waaphariheliwe wi waahuwelihe Aisarayeli. (2 Akorinto 2:11) Ancipale anakhala vamoha ni achu a Muluku olelo annaavolowela akina mmukhalelo woonanara mmuloko Weekiristu. Ari sintoko Sinri, yoowo mwa wiirumiha eceence va musakala wa Isarayeli ni muthiyana o Mitiya nave amukeriha mmusakalani mwawe.Namarepela 25:6, 14; Yuta 4.

6 Nyuwaano munniisoona va mureyareya wa Mowaape woosiphela mmahiku ahu yaala? Mwaawehaka ohoolo munnawerya omoona phatamari anyu—elapo evyaani enaweheryiwa ovinyerya khalai? Wakhala wi ti hiiha, mweere yeeyo munaweryaanyu wi mwiikhapelele mu osivela wa Muluku, moorweela wa wiiwelela nlamulo nnii: “Tchawani Ochapaheya.”1 Akorinto 6:18.

Mureyareya wa o Mowaape

OCAPAHEYA TIHEENI?

7, 8. “Ochapaheya” tiheeni, nave yaale aneerano anahepha hai yeeyo yaanlaaya?

7 Ntoko enalociwaaya Mpiipiliyani “Ochapaheya” (ni Ekiriki, por·neiʹa) onaahiwa okonihana mmukhalelo woonanara ohiniiwanana ni Soorepa vooloca sa othela. Eyo enaphitaanyerya omuhiya oothelana ni okona ni mukina, oraruwa, okonihana wa achu oohithelana, hiiha ntoko okonihana mmasu, naari okonihana mmakupa oohiphwanelela ntoko waamakhucu ni waapapela makupa a mwiikho a muchu ohiri iyanyu naari mwaarinyu. Eyo tho enaphitaanyerya okonihana wa achu a mwiikho mmohamoha naari waakoniha asinama. *

8 Soorepa ti sawiiweya phaameene: Acapaheya hiyeemereryiwa okhala mmuloko Weekiristu nave herwa yaakhela okumi woohimala. (1 Akorinto 6:9; Yawupulula 22:15) Nave tho, ovinyerya hiihaano awo anniiruuhela masooso mancipale nave hanaroromeliwa ni akina, nave tho hanacicimiha okumi aya, ohiiwanana wa oothelana, yawuupuxerya-ya-murima yoonanara, orupala woohilakelela, orava ireca ophiyerya okhwa. (Mwaalakhanye Akalatiya 6:7, 8.) Ntakhara heeni ochara ephiro enaruuha makacamiho mancipale? Moothananiha, ancipale hanathokororya vooloca sa sookhumelela sootakhala vaavaa anapaceryaaya opaka yoonanara—wiiliwiili enapacerya mu woona epwitikiri.

EPWITIKIRI—MUKHALELO WOOPACERYA

9. Epwitikiri tahi yoonanara, ntoko akina anuupuwelaaya? Mutharihe.

9 Mu ilapo sincipale, epwitikiri ennonihiwa mu iyornali, macipo, mu televisau, ni ipaaxina sincipale sa mu interneti. * Apwanne woona epwitikiri tahi yoonanara, ntoko akina anuupuwelaaya? Hooye! Yaale anoona epwitikiri annakhalano yookhovelela ya oceha ni waaceererya “sotchunatchuna sa wúliha muru,” seiho inahaala omweeriha muchu okhalano munkhela wa opaka mararuwo, soochuna soohiphwanelela, ohiiwanana variyari va oothelana ophiyerya omwalana. * (Aroma 1:24-27; Aefeso 4:19) Mulipa ootholathola oolikanyiha munkhela wa opaka mararuwo ni ereca ya kanser. Owo ooloca: “Munkhela onanvira wunnuwaka ophiyerya omwaramwaxeya. Hiwaavo wiichuuwa nave tho ti woovila vancipale openuwa.”

Yaahaala okhala ya miruku wi komputatore aphariheliweke mmakupa a vanlakani a mpa

10. Nnii nipharihele hai malakiheryo anaphwanyeya mu Yakopo 1:14, 15? (Moone tho ekaaxa “ Kiphwannye Hai Ikuru Wi Kikhaleno Meecelo a Weela.”)

10 Muthokororye masu anaphwanyeya mu Yakobo 1:14, 15, anii: “Nyenya mutchu onéhiwa vava minkhela ya mwanene owo enamurérelaya, emuwoka. Vavo minkhela eyo esaseiye, enarúha sonanara; nave sotcheka, sinnuwale, sinnarúha okhwa.” Hiiha, wakhala wi minkhela soonanara soovolowa mmuupuweloni mwanyu, mweerevo echu moohilekela! Ntoko yootakiherya, wakhala wi sohoophwanyaani iruku nooniherya epwitikiri murapele moohilekela, mmusiipihe komputatore naari mutoroke nikupa na TV. Mweere soothesene sinachuneya wi muheemererye minkhela soohiphwanelela waacereryeya naari woohuwelihani!Mwaalakhanye Mateyu 5:29, 30.

11. Vaavaa nnawanihaahu ni soochuna soonanara, nnii nooniherye hai wi ninnamuroromela Yehova?

11 Ni mathowa aphaama, Mpatuxa ahu onisuwenle phaama opwaha hiyaano mukhatiihu, owo onnanlaka: “Ntakhara awe mwiphihe sam’mwílini hiho siri velaponi; ochapaheya, onyala yochuna yawuliha muru, minkhela yonanara, ni okhalela nrima, wiwo ori othamala sophwaniherya.” (Akolose 3:5) Eparipari wi osepa onahaala okhala woovila. Nyenya muupuwele wi nookhalano tiithi ahu a wirimu osivela ni oopisa murima yoowo onanikhaviherya. (Salmo 68:19) Mwawiihiiha vaavaa muupuwelo woonanara onoovolowelaayani, mmwaavye Yehova moohilekela. Mvekele mvekaka “otokhwene wophwaha wa’kuru,” nave mweerihe wi muupuwelo anyu wuupuwele ichu ikina.2 Akorinto 4:7; 1 Akorinto 9:27; Moone ekaaxa “ Kinii Kiwerye Hai Ohiya Sookhovelela Soonanara?

12. Murima ahu tiheeni, nave ntakhara heeni nnaphwanelaahu okhapelela?

12 Soolomoni mulopwana amiruku oorepa: “Olipeleleke [murima-à] mwemmo t’onakhumamo ekumi à.” (Masiposipo 4:23, BNM) Murima, omuchu wa mpuwa mwahu, mukhalelo ahu va miithoni va Muluku. Mwa yeeyo, nnaphwanela wuupuwela wi Muluku tonaalikhela murima ahu—wakhala wi nnahaala waakhela okumi woohimala naari hooye—ohiya ntoko akina ananoonaaya. Owo mwaha wookhweya, nyenya tho woovila. Yupu muchu awookololowa oniiwexexa okhweleya wa okhapelela murima. Wi ahinwehe muthiyana ophiyerya okhalano nchuno noohiphwanelela, owo aapaka nlakano ni meetho awe. (Yupu 31:1) Nla ntakiheryo naphaama wa hiyaano! Ooniheryaka yoolakelela emohamoha, Namarepa a Salmo aavekela: “Mukuphyihe mitho aka kihoneru itheru.”Salmo 119:37.

TIINA AAPAKA YOOTHANLA YOONANARA

13. Tiina aari aani, nave ntakhara heeni waathanla wawe asinthamwene hiwaari wamiruku?

13 Ntoko noonaahu mu Mwaha 3, asinthamwene ahu annanivolowela—moonanara naari mwaphaama. (Masiposipo 13:20; mwaalakhanye 1 Akorinto 15:33.) Muthokororye yaweereya ya Tiina, mwaana a mwaamuthiyana a Yaakopo. Naamwi aarino mahusiheryo aphaama, owo apharihela moonanara nave aapaka onthamwene ni asimwali a kaanani. Hiiha ntoko Amowaape, Akaanani tho yaasuweliwe ni makhalelo aya oocapaheya. (Onamukucho 18:6-25) Mmoonelo wa alopwana a Okaanani, ophitaanyerya Sikemi—yoowo ari “òtxitximiheya” a nihimo na atiithi awe—hiwaari woonanara opaka mararuwo ni Tiina.Mapacereryo 34:18, 19, BNM.

14. Tiina waathanla wawe asinthamwene waakumiherye hai epahu?

14 Akhweya Tiina huupuwela opaka mararuwo vaavaa aamoonneiye Sikemi. Owo eenreno yeeyo Akaanani ancipale yaahaalaaya weera wakhala wi aakhalano nchuno na opaka mararuwo. Waakhanle wi Tiina aakhoma woopaceryani hiyaaweren’ye ntakhara owo “àmutxhawiha” nave “àya okona ni yowo.” Onooneya ntoko wi Sikemi voocharela ‘amùrya’ Tiina, nyenya eyo hiyaatoronke yeeyo aamweerenleiye. (Mwaalakhanye Mapacereryo 34:1-4, BNM.) Tahi wi Tiina ahooxen’ye meekheiye ni yeeyo yeeren’ye. Waathanla wawe asinthamwene yaatannya echu yaanyemulin’ye ni wuuliha muru echoko awe yoothene.Mapacereryo 34:7, 25-31; Akalatiya 6:7, 8.

15, 16. Nnii niwerye hai okhalano miruku saphaama? (Moone tho ekaaxa “ Soorepa Wi Muupuwelele.”)

15 Wakhala wi Tiina aahuserya echu yookhweleya ni yeeyo yeeren’ye, waari mmukhalelo woovila. Yaale anamusivela ni omwiiwelela Yehova hanaphwanela ohuserya mmukhalelo woovilaxa. Moorweela wa omuwiriyana Muluku, annathanla ‘wetxa ni atxhu a miruku’. (Masiposipo 13:20a, BNM) Hiiha annasuwela “ephiro yaphama” nave annasepa makacamiho.Masiposipo 2:6-9, BNM; Salmo 1:1-3.

16 Miruku soomuluku sinnaphwanyeya wa oothene yaale anachuna ni aniilipixerya wi ekhaleno. Aneerano eyo moorweela wa otitelela ovekela ni ohuserya moohihiyererya masu a Muluku ni malakiheryo anavahiwa ni kapuro oororomeleya ni amiruku. (Mateyu 24:45; Yakopo 1:5) Wiiyeviha tho ti wookhweleya; owo onnooneya moorweela wa wiiwelela malakiheryo a Mpiipiliyani. (2 Mamwene 22:18, 19) Ntoko yootakiherya, akhweya mukiristu onneemererya wi murima onnatepa woototheya nave wi honalakeya. (Yeremiya 17:9) Apwanne owo onniiyeviha ophiyerya weemererya nikhaviheryo ni olaka woophwanelela ni woosivela vaavaa onakhalaaya woochuneya?

17. Muloce yaweereya enakhumelela veemusini, nave mooniherye ti mwawiihai tiithi aahaaleiye waalikhela ni mwanawe a mwaamuthiyana.

17 Nkaanyiheryani yaweereya ela: Tiithi haneemererya wi mwanawe amwaamuthiyana ni ole onamuurya ori Mukiristu ekhume mekhaaya. Mwaana amwaamuthiyana onnaakhula: “Tiithi hamunakiroromela? Hinni nipake echu yoonanara!” Owo onanwerya omusivela Yehova ni okhalano soolakelela saphaama, nyenya apwanne owo ‘onnetxhela miruku [soomuluku]’? Apwanne owo ‘onnachawa ochapaheya’? Naari wi owo “onaroromela murimaweru”? (Masiposipo 28:26, BNM) Akhweya munnuupuwela malakiheryo makina yaahaala omukhaviherya tiithi ni mwaana amwaamuthiyana mmukhalelo yoola wi yaalikhele vooloca sa mwaha.—Moone Masiposipo 22:3; Mateyu 6:13; 26:41.

YOOSEFE AACHAWA OCAPAHEYA

18, 19. Makacamiho taani yaakhumelenle mu okumi wa Yoosefe, nave owo aavoonthe mwawiihai?

18 Mmiravo aphaama nave aamusivela Muluku yoowo aachanwe ocapaheya aari Yoosefe, munnawe Tiina. (Mapacereryo 30:20-24) Vaavaa aareiye mmiravo, owo aahoona mukhateiye sookhumelela soonanara sa murokora awe. Moohikhwa minikwa muupuwelo yoowo, ni nchuno na Yoosefe na wiikhapelela mu osivela wa Muluku, waamukhaviherya ohoolo waya o Yeekuputu vaavaa mwaara apwiya awe amuukhuleiye nihiku nnihiku. Chiryene,ntoko kapuro Yoosefe haaphwanela ohiya muteko awe! Owo aaphwanela ovootha makacamiho awe mwa miruku ni olipa murima. Aaheerano yeeyo moorweela wa okhooca ikwaha sincipale wa mwaara a Potifare, nave vookuchulani achawa.Mwaalakhanye Mapacereryo 39:7-12.

19 Mwaanyiherye: Waakhanle wi Yoosefe aanuupuwela moonanara vooloca sa athiyana, naari elukuluku yoothene uupuwelaka sa okonihana, apwanne aanwerya okhala a wookololowa? Mwawooneya hooye. Ohiya wuupuwelelaka soonanara Yoosefe aanavaha esisapo onthamwene awe ni Yehova, ntoko enooniheryaaya masu awe wa mwaara a Potifare. “Otokwène awe honapwaha ola waka v’ethekoni va. Hakihihènreryo etxhu wòhiya weyano, ntakhara weyano wa mwàrie. Nkinawerya wera yònanra ni omutxhekela Muluku!”Mapacereryo 39:8,9, BNM.

20. Yehova aatoronke hai miyaha vooloca sa yaweereya ya Yoosefe?

20 Mwaanyiherye ohakalala Yehova aareiyeno vaavaa aamonneiye mmiravo Yoosefe, naamwi ari ocai wa emusi awe, aatitelela okhala awookololowa nihiku nnihiku. (Masiposipo 27:11) Ohoolo waya, Yehova aatoroka yaweereya ya Yoosefe ohiya pahiru okumihiwa mu kariposo owo aathanliwa okhala mutokweene Yiikuputu ni mulipa ookhapelela soolya! (Mapacereryo 41:39-49) Masu a Salmo 97:10 teeparipari: “Nyuwano munamusivela Yehova, mwichanekeno yonanara. Yowo tanakhapeleliye okumi wa ósiveliwa awe; anawakiha m’matani mwa alipa-onanara”!

21. Munna mmoha mmiravo mu elapo emoha ya Afrika oonihenrye hai olipa murima mmeecelo awe?

21 Moolikana olelo, akapuro ancipale a Muluku annooniherya wi awo ‘annathanya yonanara nave otxhuna yaphama.’ (Amosi 5:15, BNM) Munna mmoha mmiravo mu elapo ya Afrika onnuupuwela wi nthamwene awe amwaamuthiyana ooxikola aahiivaha wi aahaala okona ni yoowo wakhala wi omukhaviherya mu eporova ya matemaatika. Owo onnaloca: “Kaakhooca moohilekela yoovaha awe. Moorweela wa okhala awookololowa, kookhapelela ncicimiho naka, nenlo nri na esisapo opwaha ewooro ni eparata.” Eparipari wi yoocheka ennavaha “opuha wovira” nyenya ohakalala yoowo weelukuluku vakhaani wiiliwiili onnaruuha wiicela. (Ahebri 11:25, BNM) Opwaha yeeyo, opuha iwo tahi echu naalikanyihaka ni ohakalala onarweela wa omwiiwelela Yehova.Masiposipo 10:22.

MWEEMERERYE NIKHAVIHERYO NNARWEELA WA MULUKU A IKHARARI

22, 23. (a) Wakhala wi Mukiristu oopaka yoocheka etokotoko, apwanne haano ewehereryo? (b) Nikhaviheryo taani nnaphwanyeya wa yaale apanke yoocheka?

22 Nthowa na okhala ohiphaameya, oothene hiyo ninnawaniha wi nivoothe minkhela sa mwiili ni weera yeeyo eri yaphaama vamiithoni va Muluku. (Aroma 7:21-25) Yehova onnasuwela yeela, ‘onnupuwela wi hiyo na ntchupi.’ (Salmo 103:14) Ilukuluku ikina, akhweya Mukiristu onnapaka yoocheka etokotoko. Apwanne haano ewehereryo? Hooye ookhalano! Eparipari wi owo akhweya onahaala ohooxeya vancipale, hiiha ntoko Mwene Tavite. Nyenya elukuluku yoothene Muluku ori ooreheryeya ni “òlevelela” wa yaale anacharuwa ni ‘olokoha sotxheka saya’ moomalela.Salmo 86:5; Tiyako 5:16, BNM; mwaalakhanye Masiposipo 28:13.

23 Ohiya yeeyo, Muluku ooveleela wa muloko “samahala wa atchu”—awunnuwa omunepani, oophwanelela ni awiiveleela wi evahe nikhaviheryo. (Aefeso 4:8, 12; Yakopo 5:14, 15) Yoolakelela aya ori omukhaviherya mulipa oocheka owo okookela opaka onthamwene ni Muluku, ntoko masu a mulopwana a miruku ‘ophwanya [murima]’ wi ahikookole opaka yoocheka.Masiposipo 15:32, BNM.

‘OPHWANYA [MURIMA]’

24, 25 (a) Mmukhalelo taani mmiravo olociwe mu Masiposipo 7:6-23 aahooniherya wi ‘harino [murima]’? (b) Nnii ‘niphwanye [murima]’ mwawiihai?

24 Piipiliya onnamuloca muchu ‘ohirino [murima]’ vamoha ni yaale ‘anaphwanya [murima].’ (Masiposipo 7:7, BNM) Nthowa na ohikhala awunnuwa omunepani naari ohisuwela phaama miyaha, muchu ‘ohirino [murima]’ hanakhalano muupuwelo ni moonelo waphaama. Ntoko mmiravo olociwe mu Masiposipo 7:6-23, onakhala wookhweya opaka yoocheka etokweene. Nyenya yoowo ‘onaphwanya [murima]’ onnalipelela omuchu wa mpuwa mwawe moorweela wa mavekelo ni ohuserya moohihiyererya masu a Muluku. Ophiyerya vaavaa mukhalelo awe woohiphaameya onamweemereryaaya, owo onniiwananiha muupuwelo awe, soochuna sawe, meerelo awe, ni soolakelela sawe mu okumi ni yeeyo Muluku oneemereryeiye. Mmukhalelo yoola owo “onnakhwela ekumi awe” naari onnaruuha mphurelo, nave “onamwitxhàla.”Masiposipo 19:8, BNM.

25 Mwiikohe: ‘Kinnaroromela chiryene wi ikano sa Muluku ti sa wookololowa? Kinneemererya wi ochariha seiho onnaruuhela ohakalala otokotoko?’ (Salmo 19:7-10; Yesaya 48:17, 18) Wakhala wi nyuwaano mookhalano minikwa naamwi iri vakhaani, mmalihe nikacamiho nlo. Mwaalikhele yookhumelela ya ohithokororya Malamulo a Muluku. Opwaha yeeyo, “nkalawihani, nave onani wi Yehova taphama” moorweela wa okhala mu eparipari ni osareiha muupuwelo anyu ni ichu saphaama—ichu siri seeparipari, seekhaikhai, sooreera, siniiweya, ni soothene iri saweela. (Salmo 34:8; Afilipi 4:8, 9) Musuwele wi, mwatitelela weera ela, osivela wanyu wa Muluku onahaala waaceereryeya osivela yeeyo owo onasiveleiye, ni wiica yeeyo oniiceiye. Yoosefe haari oophaameya. Nyenya, owo aawerya ‘ochawa ochapaheya’ ntakhara aheemererya wi Yehova amuupe mu iyaakha sincipale, amukhaviheryaka ophwanya murima. Ela tho enanwerya weereya ni nyuwaano.Yesaya 64:8.

26 Mwaha taani wookhweleya onahaala othokororyiwa voocharela?

26 Mpatuxa ahu oonivaha makupa a mwiikho, ohiya wi niphariheleke moonanara, nyenya wi enikhaviherye waaceereryana ni opuha mu othela. (Masiposipo 5:18) Moonelo wa Muluku vooloca sa othela onahaala othokororyiwa mmiyaha miili inacharela.

^ par. 4 Sooleeliherya sinaphwanyeya mu Namarepela, mwawooneya ephitaanyeryiwe “asitokwene othene a nloko” yaawo yathorihiwe ni alipa oothoriha, akhweya ophitaanyerya achu 1.000, yaawo yiiphiwe ni mwaneene Yehova.Namarepela 25:4, 5.

^ par. 7 Wii muthokororye vooloca sa yootaphulela ya oriipiheya ni meecelo oonanara, moone “Makoho alipa waalakhanyaMulipeleli (em português) 15 a Yulyo 2006, olaleeryiwe ni Anamoona a Yehova.

^ par. 9 Masu awi “epwitikiri,” enalociwa iruku inooniherya epwitikiri mmukhalelo wa michaka, naari wa olocihana, eruuhaka nchuno na opaka mararuwo. Enanwerya woonihiwa iruku sa achu epakaka mararuwo mmukhalelo woonanaraxa onaavolowela achu eeli emuukale mmoha.

^ par. 9 Wi musuwele sincipale vooloca sa oceha moone Masu Awaacererya “Mvoothe Owaniha Vooloca sa Oceha.”