Enda bua kuleshe mianda i muanka

Enda bua kuleshe kashibo ka mianda i muanka

SHAPITRE 9

“Futaalaayi kutambuka lusandji”

“Futaalaayi kutambuka lusandji”

“Byaabya, ipaayi munda mwenu byooso bya pa nsenga: myanda ii butete, butombo bwa mbidi, bukitekite na malaka, ao ee bu kulangwila kwa nkishi.”​—BEENA-KOLOSE 3:5.

1, 2. Mushindo kinyi ubaadi Balaame mwate mpàngo ya kulwishisha mwilo wa Yehowa?

MULOBI umune bende mbalo yaye yaadi mukumine kuloba. E na lukalo lwa kukwata mushipa kampanda. Baata kinunwa bekitungu ku ndobo na bamwele mu meema. Kunyima kwa kapindji, mooshi wa ndobo ubabanga kusanasana, na mutshi wa ndobo ubabanga kwitonta, ndjo bamono shi mushipa ubakwatshika ku ndobo. Babanga kumunamuna auku shi aatanga kinunwa kibuwa.

2 Mu kipwa kya 1473 kumpala kwa bipungo byetu (K.B.B.), ungi muntu abetamina bu Balaame baadi mwele binangu ngofu bwa kusangula kinunwa kibuwa. Kadi, kyaaye kinunwa kibaadi akikimbi kukwata mwilo w’Efile Mukulu, ubaadi mu Kipya kya Moabe, ku bukunkula bwa Nsenga ya Mulayilo. Balaame baadi eamba bu mutemuki a Yehowa, kadi baadi penda muntu sha malaka ababadi bafute makuta bwa kwela Isaleele mulwa. Sunga mbyabya, Yehowa baadi mukite bwashi, pamutwe pa Balaame kwela beena Isaleele mulwa, ebelele myabi. Bu bibaadi akimbi bwedi bwaye, Balaame belele binangu shi pangi mukumbeene kukita bwashi Efile Mukulu atshipe mwilo waye, su beukitshisha mulwisho ukata. Balaame na kyakya kitshibilo mu binangu, baatshile baana bakashi bebuwa ba beena Moabe bu kinunwa kya kukwata nakyo mwilo wa Yehowa.​—Mbadiko 22:1-7; 31:15, 16; Bifumbulwe 2:14.

3. Nkinyi akilesha shi mayele a Balaame abaadi akwatshikye?

3 Ano mayele aaye abaadi akwatshikye su? Twi kwamba shi abaadi akwatshikye. Beena Isaleele binunu na binunu abakwatshikile ku kyakya kinunwa abo nkubanga “kutambuka naa nsongwakashi ya beena Moabe.” Ababangile mpa na kulangwila b’efile ba beena Moabe, mpa na Baale a Peore, efile a kutanda sunga a myanda ya kusangisha mbidi. Pa mwanda wa byabya, beena Isaleele 24 000 abafwile, aku namu abaadi pepi na kutwela mu Nsenga ya Mulayilo. Bibaadi mwanda wa kukanya!​—Mbadiko 25:1-9.

4. Bwakinyi binunu bya beena Isaleele bibaadi bipone mu kateo ka kutambuka lusandji?

4 Nkinyi kibaadi kifwishile beena Isaleele ino mpombo? Bebungi munkatshi mwa mwilo ababangile kukomesha mashimba, abo nkwenda kula na Yehowa, Efile Mukulu baadi mwibatuushe mu bupika mu Ejiipitu, ebadiisha mu kabaaka na kwibakunkusha kalolo bwa kutwela mu Nsenga ya Mulayilo. (Beena-Ebreeyi 3:12) Mpoolo mutumibwa bafundile bino pabaadi anangushena pabitale uno mwanda: “Tatutwelakananga mu lukyebanokyebano nya, bu bibakitshiine bangi ba munkatshi mwabo: mwanda mwifuku dimune kubaafwile binunu makumi abidi naa bisatu kwabadi.” *​—1 Beena-Kodinto 10:8.

5, 6. Bwakinyi mwanda wa mulwisho wa beena Isaleele mu Kipya kya Moabe wi na muulo kwatudi lelo uno?

5 Mwanda ausanganyibwa mu mukanda wa Mbadiko awitulongyesha myanda ibungi pabitale mwilo w’Efile Mukulu lelo uno, aukyebe kutwela mu Nsenga ya Mulayilo ikile bukata. (1 Beena-Kodinto 10:11) Bu kileshesho, bantu be mu nsenga ishima lelo uno mbakumine myanda ya kutambuka lusandji ngofu kukila mpa na beena Moabe ba kala. Na dingi, ku kipwa kyooso beena Kidishitu nkama na nkama bakwete kupona mu kateo ka kutambuka lusandji​—bakwete kukwatshika ku kinunwa kimune kibaadi kikwate beena Isaleele. (2 Beena-Kodinto 2:11) Bangi bantu bakwete kwibunga na mwilo w’Efile Mukulu lelo uno be na mwikelo wi bubi munkatshi mwa kakongye ka beena Kidishitu nka bu bibaadi Zimeri, banyingile eshimba aye nkutwela mu kashibo kaaye na mukashi mwina Madyane mu kishalelo kya beena Isaleele.​—Mbadiko 25:6, 14; Yuude 4.

6 Okwete kwimona bu’be e mu Kipya kya Moabe su? Okwete kumona myabi yokyebe kupeta mu nsenga ipya ayifiki kumpala su? Su mbyaabya, kita moobe mooso bwa kushaala mu kifulo ky’Efile Mukulu nsaa yokokyela mwiya awamba shi: “Futalaayi kutambuka lusandji.”​—1 Beena-Kodinto 6:18.

Kipya kya Moabe

LUSANDJI ALULESHA KINYI?

7, 8. “Lusandji,” alulesha kinyi na mushindo kinyi wi baaba abatambuka lusandji bakwete kuwumbula kyabakwete kukuna?

7 Muyiile byabadi bebileshe mu Bible, kishima “lusandji” (por·neiʹa mu kina Greke) akilesha mushindo ooso wa kusangisha mbidi pankatshi pa bantu bashi beyibakishene mupunda abyamba Bifundwe. Nkitale dingi lukyebanokyebano, bundumba, kusangisha mbidi kwa bantu bashi babande kwiyibakishena (mpa na kwikyebeena kukanwa sunga kunyima pamutwe pa mbalo ya bu mukashi), na kufina bipindji bya mbidi ya bu mulume sunga bu mukashi ya muntu oshi mwiyibakisheene naye. Mbitale dingi nsaa i mulume alaala na mulume naaye sunga mukashi na mukashi naaye mpa na muntu alaala na nyema. *

8 Bifundwe abilesha myanda yooso patooka shi: Booso abatambuka lusandji ta be na mbalo mu kakongye ka beena Kidishitu na tabakapete muwa wa looso nya. (1 Beena-Kodinto 6:9; Bifumbulwe 22:15) Na dingi, bakwete kwikakila masaku ebungi, bu kileshesho: abemono bu abashimisha kinemo sunga bu bashi balombeene kutudilwa dingi lukulupilo, kukutwa kwa kwipushena mu dibaka, kondo k’eshimba akebatopeka, kupeta kwa mayimi abashy’abakumiina, mikumbo mpa na lufu. (Badika Beena-Galate 6:7, 8.) Bwakinyi muntu mulombeene kwikala na uno mwikelo autwala nkalakasho i bino? Bi malwa mwanda bantu bebungi tabelaa binangu pabitale masaku alombeene kwibafwila nsaa yabeele etabula di bubi bu​—kutala kwa pornografi.

KIKUMBEENE KUFWISHA MUNTU MU KUTAMBUKA LUSANDJI

9. Pornografi te na masaku bu abipwandikishaa bangi bantu su? Patuula.

9 Mu maumbo ebungi, pornografi kwete kumweneka mu ma jurunale, mu mizike, ku televizio na mu ma site ebubi a Internet. * Ta bi na masaku bu abipwandikisha bangi bantu su? Nya! Baaba abatala pornografi mbalombeene kwikala na kiubishi kya kufinafina mbidi ya bu mulume sunga ya bu mukashi na kwikala na “ngabi ayiibasaabulusha,” bilombeene dingi kwibekasha bu bapika ba kusangisha kwa mbidi, ba ngabi i bubi, kukutwa kwa kwipushena mu dibaka, mpa na kutshiba kwa dibaka. * (Beena-Looma 1:24-27; Beena-Efeeze 4:19) Ungi munganga abukaa bantu be mu bupika bwa lusandji apwandikisha buno bupika na maladi a kansere. Amba shi: “Akendaa na kutama mpa na byakapalakana. Mbilombeene kwikala bukopo bwa kwikabuka na kwikapaasha.”

Kutuula ordinatere e na Internet pa mbalo ayimono bantu booso nkwikala na kinangu

10. Mushindo kinyi watudi balombeene kutumikila elango di mu Jaake 1:14, 15? (Tala dingi kashibo “ Napete bukome bwa kutoosha mwikeelo wande.”)

10 Banda kutala mayi atubadika mu mukanda wa Jaake 1:14, 15 shi: “Ooso muntu atompiibwa kwi lwabi lwaye aye nabeene alumukaka, dingi lumwobeshe. Lwalwa lwabi paalwimita, alutanda milwisho, milwisho naamu paayimita aitanda lufu.” Byabya su malaka ebubi aatwele mu binangu byobe, eakaashe bukidibukidi. Bu kileshesho, su omona kifwatulo kya bantu abasangisha mbidi, kumba mpala mususa umune, sunga kufunga ordinatere, sunga kushintuula shene a TV. Kita kyooso akitungu bwashi lwabi lwibubi talwibwanga mwishimba dyoobe na kukambila binangu byobe.​—Badika Mateo 5:29, 30.

11. Pabitale kulwa ngoshi na ngabi i bubi, mushindo kinyi watudi balombeene kulesha lukumiino lwetu mwi Yehowa?

11 Pa mwanda wa kalolo kaaye, Yaawa etuuku kalolo kukila atwe banabeene etulungula shi: “Byaabya, ipaayi munda mwenu byooso bya pa nsenga: myanda ii butete, butombo bwa mbidi, bukitekite na malaka, ao ee bu kulangwila kwa nkishi.” (Beena-Kolose 3:5) Eyendo, kukita bino ta nkubofule nya. Kadi tentekyesha shi, twi na Nshetu sha kifulo na lwishinko atudi balombeene kuteka bukwashi. (Misambo 68:20) Byabya su binangu bi bubi bibatwele mu mutwe moobe ealule kwadi bukidibukidi. Teka bwa kupeta “bukome bushii bwa kupwandjikisha nabo kintu,” bwashi butakule binangu byoobe ku ingi myanda.​—2 Beena-Kodinto 4:7; 1 Beena-Kodinto 9:27; tala kashibo “ Mushindo kinyi wandya kuleka kiubishi kibubi?

12. “Eshimba” dyetu adilesha kinyi, na bwakinyi abitungu twidibambe?

12 Salomone muntu sha binangu bafundjile shi: “Bamba eshimba dyoobe kalolo, mwanda ku’dyo ngi kulameete muuwa wobe.” (Myeele 4:23) “Eshimba” dyetu nyi mbumuntu bwetu bufwame, byatudi binyibinyi ku meso kw’Efile Mukulu. Byabya, kilombeene kulesha su atukapete sunga kukutwa muwa wa looso nyi mmushindo aumono Efile Mukulu “eshimba” dyetu ta mbyatumweneka ku meso kwa bantu nya. Uno mmwanda ubofule. Kadi ta mmwanda wa kwata na miseku nya. Bwa kupela kutala mukashi n’eyiso di bubi, Yoobo muntu sha kululama baadi mukite kipwano na meeso aaye. (Yoobo 31:1) Kino nkileshesho kibuwa bwikashaa kwa tudi! Mufundji umune a Misambo baadi muleshe shi baadi na binangu bi byabya pabatekyele shi: “Kumba meeso ande ku bintu bya-bisumanga.”​—Misambo 119:37.

KUKUTWA KWA BUDIMU KWA DINA

13. Dina nnanyi, na bwakinyi baadi mukutwe binangu pa kudya buloole na bano bansongwakashi?

13 Bu byatumwene mu Shapitre 3, bakuuku batutembe nabo mbakumbeene kulwisha sunga kulongamisha mwikeelo wetu. (Myeele 13:20; badika 1 Beena-Kodinto 15:33.) Binobino twate kileshesho kya Dina, mwana mukashi a Yaakobo. (Kibangilo 34:1) Sunga mbibaadi mukushibwe kalolo, Dina bakutshile binangu aye nkudya buloole na bansongwakashi ba mu Kanaana. Bu bibaadi beena Moabe, beena Kanaana abaadi abatambuka lusandji ngofu. (Beena-Levi 18:6-25) Ku meso kwa balume ba mu Kanaana, mpa na kwa Sikeme​—aye “baadi a ku bakata” mu nshibo ya nshaye—​Dina baadi nka bu nyema bakwatshika mu kateo.​—Kibangilo 34:18, 19.

14. Mushindo kinyi ubaadi kusangula kwibubi kwa baloole kwa Dina kutwaale nkalakasho?

14 Pangi Dina tabaadi na binangu bya kutambuka lusandji pabamwene Sikeme nya. Kadi, Sikeme bakitshine kibaadi beena Kanaana bebungi balombeene kukita su malaka abebakwata. Sunga byekala shi pangi Dina batompele kupela tabaadi mulombeene kobesha, mwanda Sikeme “bamutengwile” na “bamulwishishe.” Abimweneka shi kunyima Sikeme “baatomene [Dina] kifulo,” kadi byabya byooso ta mbishintuule kintu su nkimune pabitale bubi bubaadi mumukite nya. (Badika Kibangilo 34:1-4.) Na ta mpenda Dina baadi mukyengye pa mwanda wa buno bubi nya. Kusangula kwaye kwibubi kwa baloole kubaadi kufwishe myanda ibaadi itwadile kifuko kyabo kishima nkalakasho na kwikikwatshisha buufu.​—Kibangilo 34:7, 25-31; Beena-Galate 6:7, 8.

15, 16. Mushindo kinyi watudi balombeene kupeta binangu by’Efile Mukulu? (Tala dingi mu kashibo “ Maverse a kunangwila.”)

15 Su Dina baadi mupete elango pabitale uno mwanda, bibaadi kunyima kwaye kukyenga. Baaba bafule na abakokyelaa Yehowa tabatengyelaa shi babande kupeta nkalakasho bwa kwilanga nya. Bu byabapushishaa Efile Mukulu, abakuminaa ‘kutambuka mu mulongo wa baa-sha-binangu.’ (Myeele 13:20a) Byabya mbapwe kushinguula “myanda yooso i buwa” na bakwete kusuuka myanda na nkalakasho.​—Myeele 2:6-9, NWT; Misambo 1:1-3.

16 Binangu by’Efile Mukulu mbakumbeene kwibipeta kwi muntu ooso e na lukalo lwa kwibipeta na etatshisha mu wawa mushindo pakwete kwela nteko na kulonga Eyi dy’Efile Mukulu nsaa yooso na mikanda yabadi batuushe kwi mpika a kishima. (Mateo 24:45; Jaake 1:5) Kingi kintu ki na muulo nyi kwiyisha, akumweneka mu mushindo watulondo malango a mu Bifundwe n’eshimba dimune. (2 Banfumu 22:18, 19) Bu kileshesho, mwina Kidishitu mukumbeene kukumina akyamba Bible shi eshimba ndikumbeene kwikala bubi na dishi dilulame. (Yeelemiya 17:9) Kadi nsaa ayimweneka mwanda autungu shi alonde dino elango, mukumbeene kwikala mwiyishe ngofu bwa kukumina elango na bukwashi bwabamupa pabitale uno mwanda su?

17. Temuna mwanda ukumbeene kutuuka mu kifuko, na lesha mushindo ukumbeene nshe baana kukwasha mwana aaye mukashi.

17 Banda kupwandikisha uno mwanda. Nshe nsongwakashi umune batosha mwana aye na ungi nsongwalume mwina Kidishitu bwashi tabendanga mbalo kampanda abo banabeene kushi ungi muntu. Nsongwakashi balula shi: “Kadi, bwakinyi ongyelela binangu bibubi? Tatukitshi kintu kibubi su nkimune nya!” Pangi uno nsongwakashi mufule Yehowa na e na binangu bibuwa, kadi twi kwamba shi kwete kulonda “eshinda dya binangu” by’Efile Mukulu su? Kwete ‘kufutaala kutambuka kwa lusandji’? Su mupatakane na kwete ‘kulonda penda abimutumu eshimba dyaaye’? (Myeele 28:26) Pangi angi mayi a kulonda alombeene kukwasha yawa nshe baana bwashi akwashe mwana aaye mukashi pabitale uno mwanda abakufwila mu binangu.​—Tala Myeele 22:3; Mateo 6:13; 26:41.

YOOSEFE BAADI MUFUTAALE LUSANDJI

18, 19. Nkutompibwa kinyi kubaadi Yoosefe mupete, na nkinyi kibaadi mukite?

18 Nsongwalume e buwa baadi mufule Efile Mukulu na kufutaala lusandji nyi Yoosefe, mukwabo na Dina. (Kibangilo 30:20-24) Pabaadi mwana mukinga, Yoosefe bamwene na meso aaye kibaadi kifwishe kukutwa kwa binangu kwa mukwabo. Kushi mpaka ino myanda yashibaadi mulube, na lukalo lwa Yoosefe lwa kwilama mu kifulo ky’Efile Mukulu, bibaadi bimukalwile bipwa bibungi kunyima pabaadi mu Ejipitu nsaa ibaadi mukashi a nfumu aaye amukimbi bulunda “efuku dyooso.” Eyendo shi bu bibaadi mpika, Yoosefe tabaadi mukumbeene penda kukita bu abikitaa beena mudimo abafundaa mukanda wa kukatuka ku mudimo nya. Bibaadi abitungu shi aukye mushindo wa kukambila uno mwanda kalolo kwifuku n’efuku kushi kutshina. Baadi mwibikite misango yooso pabaadi mukashi a Potifare amukimbi bulunda, na ku nfudiilo aye nkumusuuka.​—Badika Kibangilo 39:7-12.

19 Banda kwela binangu: Su Yoosefe baadi nsaa yooso nkwete kwela binangu na kulota myanda ya bakashi, omono shi badya kobesha kushaala mululame su? Pangi tabadya kobesha nya. Pamutwe pa kulama myanda ibubi mu binangu, Yoosefe baadi mutuule binangu byaaye pabitale kipwano kyaaye na Yehowa, na bino bibaadi bimwenekye mu mayi abalungwile mukashi a Potifare. Bambile shi: “Nfumwami . . . taamuntoshe kukuma ku kintu su nkimune, kukaasha obe, mwikale mukashi aaye. Mbii kunyi byandi mulombeene kukita bubi bwi buno bukata, na kulwishil’Efile Mukulu?”​—Kibangilo 39:8, 9.

20. Mushindo kinyi ubaadi Yehowa mulumbuule myanda pabitale Yoosefe?

20 Banda kupwandikisha muloo ubaadi Yehowa mupushe pabaadi mumone Yoosefe, kula na kifuko kyaabo, kadi kwete kulama kululama kwaye kwifuku n’efuku. (Myeele 27:11) Kunyima, Yehowa baadi mulumbuule myanda kushii penda bwashi Yoosefe atuukye mu lukano kadi bakitshine bwashi bamutuule bu kindonda kya nfumu mu Ejipitu na bu mulami a bidibwa. (Kibangilo 41:39-49) Nyi bwakinyi mayi e mu Misambo 97:10 nga binyibinyi: “Anwe bafule Yehowa, shikwayi bubi. Alama muuwa wa bamulamate, pa kwibakuula kwiyaasa dya babi.”

21. Mushindo kinyi ubaadi ungi mukwetu mulume a mu dingi eumbo dya mu Afrike muleshe shi munyingy’eshimba?

21 Bi mumune lelo uno, bafubi b’Efile Mukulu abalesha shi bakwete kulonda elango adyamba shi: “Shikwayi bubi, fulaayi buuwa.” (Amose 5:15) Ungi mukwetu mulume a mu dingi eumbo dya mu Afrike atentekyesha shi, ungi nsongwakashi a mu kalasa kaabo baadi mumutekye bwashi a mukwashe mu makumi kunyima atambukye naaye lusandji. Bambile shi: “Mususa umune napelele bibaadi muntekye bwashi tukite, pa mwanda wa kulama kululama kwande, ne mulame kinemo na nkumo yande, bikile oòlo na kyamo ky’ebakanyi muulo.” Eyendo, mulwisho ngulombeene kupa muntu “kusepeela kwa kapindji kapeela,” kwakwa kusepeela kwa kapindji kapeela akutwalaa nkalakasho ikile bungi. (Beena-Ebreeyi 11:25) Na dingi, ta bi na muulo nsaa yatwibipwandikisha na muloo wa looso aufiki mu kukokyela kwa Yehowa.​—Myeele 10:22.

KUMINA BUKWASHI BW’EFILE MUKULU SHA LUSA

22, 23. (a) Su mwina Kidishitu bakitshi mulwisho, bwakinyi tatwi balombeene kwamba shi ta be kumufwila lusa? (b) Muntu bakitshi bubi mulombeene kupeta bukwashi su?

22 Bu byatudi bantu bakutwe kupwidika, tukwete kulwa ngoshi na ngabi ya mbidi bwa kukita myanda i buwa ku meso kw’Efile Mukulu. (Beena-Looma 7:21-25) Yehowa auku bino byooso, “mmushinguule’shi twi lufuufi.” (Misambo 103:14) Na dingi, ingi nsaa mwina Kidishitu mulombeene kukita mulwisho. Twi kwamba’shi ta mbalombeene kumufwila lusa su? Nya! Eyendo, muntu akitshi bubi akyebe kuwumbula bikuba bi bubi bu bibakitshine Nfumu Daavide. Kadi, misusa yooso Efile Mukulu e na “lusa” kwi booso abedidi na ‘abamusokwela’ milwisho yaabo.​—Misambo 86:5; Jaake 5:16; badika Myeele 28:13.

23 Na dingi, Efile Mukulu mupe kakongye ka beena Kidishitu bantu be bu “bya buntu”​—balami banyingye mu kikudi, mbalombashe myanda itekibwe na be na lukalo lwa kukwasha bakwabo. (Beena-Efeeze 4:8, 12; Jaake 5:14, 15) Mudimo wabo ngwa kukwasha baaba abakitshi bubi bwashi balumbuule kipwano kyabo n’Efile Mukulu. Ku bukwashi bwa bishima abilesha shi mbantu basha “binangu” bakwete kukwasha bantu bwashi tabakitanga dingi bubi.​—Myeele 15:32.

‘PETA KINANGU’

24, 25. (a) Mushindo kinyi ubaadi nsongwalume abadi baleshe mu Myeele 7:6-23 muleshe shi ‘te na kinangu’? (b) Mushindo kinyi watudi balombeene ‘kupeta kinangu’?

24 Bible akula pabitale bantu ‘bashii na kinangu’ na baaba ‘abapete kinangu.’ (Myeele 7:7) Pa mwanda wa kukutwa kunyinga mu kikudi na kukutwa kwa kukumina mweneno a Efile Mukulu pabitale myanda kampanda, bantu ‘bashii na kinangu’ mbalombeene kukutwa binangu bi buwa na kapatupatu. Anka bu nsongwalume abadi baleshe mu mukanda wa Myeele 7:6-23, mbibofule bwashi akite mulwisho ukata. Byabya, yawa “apete kinangu” ataluulaa bu muntu bwaye bufwame ku bukwashi bwa nteko na kwilongyelanga kw’Eyi dy’Efile Mukulu. Pakudi mushindo, sunga byadi muntu mukutwe kupwidika, mulombeene kukita bwashi binangu byaaye, nkalo yaaye, bi mwishimba dyaaye, mpango yaaye ipusheene n’eshimba dy’Efile Mukulu. Byabya, “mwifule’ye nabeene,” sunga shi kwete kwikitshina bi buwa, na akyebe ‘kupeta mwabi.’​—Myeele 19:8.

25 Eyipushe bino: ‘Nashinkamisha binyibinyi shi miiya y’Efile Mukulu ngilulame su? Nkwete kukumina n’eshimba dimune shi kwiyilonda akutuusha miloo ibungi su?’ (Misambo 19:8-11; Yeeshaya 48:17, 18) Su we na mpaka sunga ipeela, kita moobe mooso bwa kwiyipudisha. Nangwila pabitale masaku alombeene nkufwila su opela kuteemesha miiya y’Efile Mukulu. Na dingi, ‘tompa Yehowa, weukye by’adi buwa’ poobe kwikala na nshalelo mwipushene na bya binyibinyi na kwikala na binangu bibuwa​—myanda ibuwa, ilulame, na ya kinemo, ilombeene kufudibwa. (Misambo 34:9, Ñono na malango; Beena-Fidipe 4:8, 9) Abitungu kushinguula’shi, su okwete kukita bino, kifulo kyoobe bw’Efile Mukulu akitama, na wekala mufule myanda yaadi mufule ngofu na kushinkwa myanda yaadi mushikwe. Yoosefe tabaadi muntu mupwidikye nya. Sunga mbyabya, baadi na mushindo wa ‘kufutaala kutambuka lusandji’ mwanda baadi mutadiile Yehowa bwashi amukunkushe munda mwa bipwa bibungi, na kumupa kinangu. Noobe namu we mukumbeene kwibikita.​—Yeeshaya 64:8.

26. Mwanda kinyi wa muulo watukyebe kutaluula mu shapitre ayilondo?

26 Mupangi etu mwitupangye na bipindji bya mbidi bya kutanda, kushii bu bintu bya kwasha nabyo maasha, kadi bwa kwitukwasha bwashi twitandeene na kwikala na muloo mu dibaka. (Myeele 5:18) Mu ma shapitre abidi aalondo atukyebe kwisamba pabitale mweneno a Efile Mukulu pabitale dibaka.

^ par. 4 Bungi bwabadi baleshe mu mukanda wa Mbadiko mbutale dingi “banfumu booso ba mwilo” babaabadi bayipee kwi ba nsushi, balombeene kwikala balume 1 000, na baaba bababadi bapiyipee kwi Yehowa.​—Mbadiko 25:4, 5.

^ par. 7 Bwa kuuka ingi myanda pabitale kukita myanda i butete na mwikelo wi bubi, tala Nkonko ya bantu ababadikaamu Kitenta kya Mulami kya mu 15/07/2006 mu fwalanse, abadi batuushe kwi Batemwe ba Yehowa.

^ par. 9 “Pornografi,” bu byabadi bamuleshe pano, apatuula bifwanyi, mayi abadi bafunde, sunga mayi aalesha myanda itale lusandji. Pornografi mulombeene kwikala dingi kutala kwa kifwatulo, foto ya muntu e muswa sunga ayilesha bantu abasangisha mbidi.

^ par. 9 We mulombeene kusangana myanda itale kufinafina bipindji bya mbidi ya bu mulume sunga ya bu mukashi mu Apandise “Mushindo wa kukambila kiubishi kya kufinafina bipindji bya mbidi bya buufu.