1, 2. Xana Balaami i tirisile mano muni lezaku a neha makhombo ka vanhu va Jehova?

A MURINGELI i relela aya laha a tolovelako ku ringela kona. I alakanyela ku phasa tinjhanjhi ta lixaka lo kari. Hikwalaho i kela a tixukwa leti ti ranziwako hi tinjhanjhi leto a gumesa a hoxela a mika wakwe matini. Anzhako ka xikhatanyana, a mika wu sangula ku gwimbiwa, a nhonga ya wona yi petseka zonake a muringeli a kokela a njhanjhi leyi yi phasilweko. I sangula ku hlekelela hakuva wa zi tiva lezaku i hlawulile a xukwa yi faneleko.

² Hi 1473 Mahlweni ka Nguva ya Hina, a wanuna wo kari a vitwako Balaami i alakanyele nguvu hi xukwa kutani mano yo phasa hi wona xo kari. Kanilezi, a xipotiyelo xakwe ku wa hi vanhu va Nungungulu, va nga govile Mikoveni ya Moabi, mbhinganweni wa Tiko gi Tsumbisilweko. Balaami i wa ti wula ku muprofeti wa Jehova, kanilezi hi lisine la kona i wa hi munhu wa makangwa loyi a nga xavilwe lezaku a neha makhombo ka Israeli. Hambulezo, hi kota ya lezi Jehova a nga nghenelela mhaka leyi, lezi Balaami a nga zi kota ntsena kuve ku katekisa Israeli. Na a bhedjile ku kuma a nchachazelo wakwe, Balaami i lo alakanya ku kuzilava i wa ta zi kota ku kuca Nungungulu lezaku a neha makhombo ka vanhu vakwe, loku vona va wela xionhweni xa hombe. Na a hi ni mixuvo leyo, Balaami i lo tirisa vanhanyana vo saseka nguvu va Moabi lezaku vava xinavetiso. — Mitsengo 22:1-7; 31:15, 16; Kuvululelwa 2:14.

3. Xana a mano ya Balaami ma tirile hi mpimo muni?

³ Xana a mano lawo ma tirile ke? Ma tirile hi mpimo wo kari. A makume ya makume ya mazana ya vavanuna va ka Israeli va lo wela ntlhanwini lowo hi ku “bhaya ni vanhanyana va Moabi.”  Va zile va khozela vanungungulu va Moabi, a ku patsa na Baali-Peori wa manyala, a nga hi nungungulu wa wubeleki, kutani wa masango. Hi kota ya lezo, a 24.000 wa vaIsraeli va lofa kwalaho mbhinganweni wa Tiko gi Tsumbisilweko. Hi nga wona a khombo lego gi mbhetileko murengo! — Mitsengo 25:1-9.

4. Hikuyini a makume ya mazana ya vaIsraeli va weleko wubhayini?

⁴ Xini xi vululileko ndlela ya khombo legi ke? A vanhu vo tala va wa tsikile mbilu yabye yi biha hi ku ti hambanyisa na Jehova, a Nungungulu loyi a nga va tlhatlhisile le Gipite, a va wundla xiwuleni, a tlhela a va chiketa khwatsi tikweni gi tsumbisilweko. (Maheberu 3:12) Na a alakanyela a mhaka leyo, mupostoli Paule i tsalile lezi: “Ngha hi nga mahi wubhayi kota vanwani ya vona va nga maha wubhayi, vafa hi siku ginwe 23.000 wa vanhu.” * — 1 Va Le Korinte 10:8.

5, 6. Hikuyini a matimu ya xionho xa Israeli le Mikoveni ya Moabi ma nga ya lisima ka hina nyamutlha?

⁵ A matimu ma nga ka Mitsengo ma na ni zigonzo zo tala za lisima ka vanhu va Nungungulu nyamutlha, lava va yimileko mbhirini ya tiko ga hombe gi tsumbisilweko. (1 Va Le Korinte 10:11) Hi xikombiso, a kumbilukela masango loku ku wonekako tikweni ka fana ni loku ka vaMoabi va kale kanilezi loku ka nyamutlha ku enetile misava. Tlhatakumbiri, lembe ni lembe  a makume ya mazana ya maKristu ma wela wubhayini — ku nga mano yalawa ya manwe ma phasileko vaIsraeli. (2 Va Le Korinte 2:11) Niku a ku fana na Zimri, loyi handle ka tingana a nga nghena ni wasati wa muMidiani tendeni gakwe kuwoneni ka vanhu lomu wugovelweni ga Israeli, a vokari va hlengelako ni vanhu va Nungungulu nyamutlha va neha kucetelo wo biha nzeni ka bandla ga wuKristu. — Mitsengo 25:6, 14; Juda 4.

⁶ Xana wa ti wona na u hi Mikoveni ya le Moabi ya nguva leyi ke? Wa wu wona a nchachazelo wa wena — ku nga misava yiswa leyi u yi rinzeleko cima ka kale — lezaku u laha kusuhani ni ku wu kuma? Loku zi hi tano, maha zontlhe u zi kotako kasi u tshama liranzweni la Nungungulu hi ku lanzela a xileletelo lexi xaku: “Chavani wubhayi!” — 1 Va Le Korinte 6:18.

7, 8. Xini a “wubhayi,” niku xana lava va bhayako va tshovelisa kuyini lexi va xi byalako?

⁷ Hi kuya hi lezi gi tirisiswako zona lomu ka Biblia, a “wubhayi” (hi xiGreki, por·neí·a) gi wula a kuhlengelwa ka masango ku nga hiko ka nayo hi vanhu va nga chadangiko hi kulaya ka Biblia. Gi patsa a kuhlengelwa ka masango hi munhu a chadileko, a maha lezo ni loyi a nga chadangiko naye, wubhedjwa, kuhlengelwa ka masango hi vanhu va nga chadangiko, zinwe ni kupswopswana ziro za wubeleki ni ku hlengela masango hi le nzhako hambu ku khomakhoma xiro xa wubeleki xa munhu loyi u nga chadangiko naye. Gi tlhela gi patsa a kuhlengelwa ka masango hi vanhu va xiro xa wubeleki xo fana zinwe ni ku etlela ni zihari. *

⁸ A Mitsalo a yi djikadjiki: Lava va bhayako a va nge tshami bandleni ga wuKristu niku va nga ta amukela a wutomi ga pinzukelwa. (1 Va Le Korinte 6:9; Kuvululelwa 22:15) Ahandle ka lezo, hambu zalezi va ti nehela zikarato zo kota ku luza a kutsumbeka kabye ni kutiranza wutsumbu, kungazwanani wukatini, livalo lo binza, tinyimba ti nga lavekiko, mababyi, hambu ni kufa.  (Gonza Va Le Galatia 6:7, 8.) Hi nga wona a wupumbu ga ku maha zilo lezi zi nehako kuxaniseka ntsena! Lexi xi nga tsakisiko hi lezaku a vanyingi a va alakanyeli za le mahlweni a xikhati lexi va bako zambo go ranga mhakeni leyo — legi gi a kutala ka zikhati ku nga ku hlalela zithombe zo yila.

9. Xana a ku hlalela zifananiso za vanhu va nga ambalangiko nchumu a zi na mhango, kota kuwula ka vokari? Tlhamusela.

⁹ Ka matiko yo tala, ku kombisiwa zifananiso za vanhu va nga ambalangiko nchumu — ku nga zithombe zo yila — lomu zitolo za maphepha-hungu, ka wucenje, ni ka televizawu, niku zi wonekisa ku khwatsi zi tatile a Internet. * Xana a zi na khombo, kota lezi a vokari va wulako? Zi nago! Lava va hlalelako zithombe zo yila va tala ku wela ka tolovelo wa ku ti vuxela manyawunyawu ya masango hi ku hlakanisela ziro za wubeleki zonake va ti vangela ‘kunavela ko biha,’ loku ku nga ha gumesako hi lezaku vava tikhumbi ta masango, kunavela ka manyala, kungazwanani ka hombe wukatini, hambu ku tlhatlha wukati. * (Va Le Roma 1:24-27; Va Le Efesusi 4:19) A mukambisisi wo kari i ngalo a kuva khumbi ya masango zi fana ni wubabyi ga kankro. I ngalo “giya gi kula ni ku hangalaka. Za kala nguvu a kuva gi nwalala, niku za karata nguvu a ku gi chuma gi mbhela.”

10. Xana hi nga gi tirisisa kuyini a tshinya ga nayo gi nga ka Jakobe 1:14, 15? (Wona kambe a kwadru “ Lezi nzi nga wu kumisa zona a ntamu wa ku basisa a mahanyela ya mina.”)

¹⁰ Ehleketa hi magezu ma tsalilweko ka Jakobe 1:14, 15, ma nge ngalo: ‘A munwe ni munwani i ringwa hi kunavela kakwe ntsena, a kokiwa ni ku xengwa. Zonake a kunavela, loku ku xurile nyimba ku pswala kuonha; ni kuonha laha na ku kulile ku pswala  kufa.’ Hikwalaho, loku u nghenelwa hi kunavela ko biha maalakanyweni, tekela ku ti tlhatlha ka zona! Hi xikombiso, loku u tshuka u wona zifananiso zi vuxako manyawunyawu ya masango na u nga zi lavi, tekela ku cuwuka tlhelweni ginwani, kutani ku tima a komputadori, hambu ku cica a xitici xa televizawu. Maha zontlhe zi lavekako kasi u potsa a ku khonwa hi kunavela ku nga hlazekangiko na ku nga se kula laha ka kuza ku ku hlula! — Gonza Mateu 5:29, 30.

11. A xikhati lexi hi lwako ni kunavela ko biha, hi nga kombisisa kuyini lezaku hi tsumba Jehova ke?

¹¹ Hi xigelo xi nene, Loyi a hi tivako khwatsi a ku hunza hina wutsumbu wa hi tlharihisa aku: “Hikwalaho dayani a ziro za nwina za laha misaveni: a wubhayi, ni kungahlazeki, ni wurembi, ni kumbilukela ka kubiha, ni likaka, li nga kukhozela zifananiso.”  (Va Le Kolosi 3:5) Lisine lezaku a ku maha lezo zi nga ha lava a kutikarata ka hombe. Kanilezi u nga rivali lezaku hi na ni Dadani wa le tilweni wa liranzo ni wa lihlaza-mbilu loyi hi nga ha chavelako kakwe hi mukhongelo. (Tisimu 68:19) Hikwalaho, tsutsumela ka yena a xikhati lexi a mapimo ya wena ma nghenelwako hi maalakanyo ma nga hlazekangiko. Khongelela “a ntamu lowu wa hombe,” u tlhela u kurumeta a mapimo ya wena lezaku ma alakanyela zinwani zilo. — 2 Va Le Korinte 4:7; 1 Va Le Korinte 9:27; wona a kwadru “ Nzi nga hlulisa kuyini a tolovelo wo biha?”

12. Xini a “mbilu” ya hina, niku hikuyini hi faneleko a ku yi hlayisa?

¹² A wanuna wo tlhariha Solomoni i lo tsala aku: “Hlayisa mbilu ya wena ku hunza zontlhe, hakuva yona i hlowo ya wutomi.” (Mavingu 4:23) A “mbilu” ya hina matshamela ya hina ya lomu nzeni, ku nga lezi hakunene hi nga zona kota munhu kuwoneni ka Nungungulu. Tlhatakumbiri, a mawonela ya Nungungulu xungetano hi “mbilu” ya hina hi wona ma kombako lezaku xana hi ta kuma a wutomi ga pinzukelwa ke — a zi kombiwi hi lezi kuzilava hi wonekisako zona kuwoneni ka vanwani. Zi tshamisile zezo. Niku a hi mhaka ya kuhlakana kambe. Kasi a nga cuwuki wasati hi ndlela yi nga basangiko, Joba, a wanuna wo tsumbeka, i lo maha xivumelwano ni mahlo yakwe. (Joba 31:1) Hakunene lexi xikombiso xi nene ka hina! Na a kombisa a kupima ko fana ni loko, a muyimbeleli wo kari wa Tisimu i lo khongela aku: “Hambukisa a mahlo ya mina lezaku ma nga cuwuki lezi zi nga nyawuliko.” — Tisimu 119:37.

13. I wa hi mani Dina, niku hikuyini a kuhlawula kakwe vanghana ku ngave wupumbu?

¹³ Kota lezi hi zi wonileko ka Xipimo 3, a vanghana va hina va nga hi kucetela ka za zi nene kutani ka za kubiha. (Mavingu 13:20; gonza 1 Va Le Korinte 15:33.) Wona a xikombiso xa Dina, a nhanyana wa Jakobe, a hloko ya lixaka. Hambu lezi a nga gonzisilwe khwatsi na a ha hi nwanana, Dina i lo maha xiboho xa wupumbu hi ku maha wunghana ni vanhanyana va vaKanani. A ku fana ni vaMoabi, a vaKanani va wa tiveka nguvu hi wubhayi. (Levi 18:6-25) A vavanuna va vaKanani, a ku patsa na Xekemi  — loyi a nga “hi wahombe” lomu ndlwini yontlhe ya raru wakwe — va wa wona Dina kota nhanyana wo hlengela naye masango. — Genesisi 34:18, 19.

14. Xana a kuhlawula vanghana ka Dina ku vangisile kuyini zikarato?

¹⁴ Kuzilava Dina i wa nga alakanyeli ku hlengela masango a xikhati lexi a nga wona Xekemi. Kanilezi Xekemi i lo maha lezi a kutala ka vaKanani va nga wa ta zi wona na zi nga bihangi loku va vukelwa hi manyawunyawu ya masango. Hambu loku ku hi kugumesa Dina a zamile ku ala a nga ha kotangi nchumu hakuva Xekemi i lo “mu teka” a tlhela a “a mu xakela.” Zi wonekisa ku khwatsi anzhako ka lezo Xekemi “i lo mu ranza” Dina, kanilezi lezo a zi cicangi lezi a nga mu mahile. (Gonza Genesisi 34:1-4.) Niku Dina a hi yena yece a nga xaniseka hi ximaho lexo. A kuhlawula kakwe vanghana ku lo pswala zikarato ni nzhukano ngangweni wabye wontlhe. — Genesisi 34:7, 25-31; Va Le Galatia 6:7, 8.

15, 16. Hi nga gi kumisa kuyini a wutlhari ga lisine? (Wona kambe a kwadru “ Mitsalo yo ehleketa hi yona.”)

¹⁵ Loku ku hi lezaku Dina i gonzile xokari mhakeni leyi, i xi  gonzile hi kuxaniseka. Lava va ranzako Jehova ni ku mu ingisa a va faneli ku gonza kuhanya hi kuxaniseka. Hi kota ya lezi va ingisako Nungungulu, va ti mahela xiboho xa ku ‘hlengela ni titlhari.’ (Mavingu 13:20a) Hi ku maha lezo, va kala va zwisisa a “tindlela tontlhe ta zinene” va tlhela va potsa zikarato ni kubayisa handle ka xigelo. — Mavingu 2:6-9; Tisimu 1:1-3.

¹⁶ A wutlhari ga Nungungulu ga kumiwa hi vontlhe lava va gi xuvako ni ku ti karatela a ku tatisa a kuxuva loko hi ku khongela  va nga tsiki ni ku gonza a Mhaka ya Nungungulu hi ku khanzakanya zinwe ni mabhuku ma humesiwako hi nanza gi tsumbekileko ni go tlhariha. (Mateu 24:45; Jakobe 1:5) A xinwani xi nga xa lisima kutikoramisa, loku ku kombisiwako hi ku ti yimisela ku ingisa a wusungukati ga Biblia. (2 Tihosi 22:18, 19) Hi xikombiso, a muKristu a nga ha vumela lezaku a mbilu yakwe yi khohlakele niku yi bolile. (Jeremia 17:9) Kanilezi a xikhati lexi ku humelelako a nchumu wa lisine wu yelanako ni mhaka leyi, xana wa ti koramisa laha ka kuza a vumela xivuno ni wusungukati go kongoma ni ga liranzo legi a nyikiwako?

17. Tlhamusela a xiyimo lexi xi nga ha humelelako laha ngangweni, u tlhela u komba lezi a papai a nga ha bhulisanisako zona ni nhanyana wakwe.

¹⁷ Ehleketa hi xiyimo lexi. A dadani wo kari i beletela a nhanyana wakwe a ku famba ni mufana wo kari wa muKristu na va nga hi na mupangalati. A nhanyana i hlamula lezi: “Papai, kasi a wu nzi tsumbi? A hi nge mahi nchumu!” Za koteka ku ngha a nhanyana loyi a mu ranza Jehova na a xuva ku maha zo saseka kambe, kanilezi xana i ‘famba hi wutlhari’ ga Nungungulu? Ina wa ‘chava wubhayi’? A ngo ‘tsumba mbilu yakwe wutsumbu,’ lezi hakunene zi nga wupumbu? (Mavingu 28:26) Kuzilava u nga ha alakanyela hi matshinya manwani ya milayo lawa ma nga wa ta vuna a papai loye ni nhanyana wakwe lezaku va bhulisana hi mhaka leyi. — Wona Mavingu 22:3; Mateu 6:13; 26:41.

18, 19. Xiringo muni xi nga humelela wutomini ga Josefa, niku i yimisanisile kuyini naxo ke?

¹⁸ A jaha ga gi nene legi gi nga ranza Jehova gi tlhela gi chava wubhayi kuve Josefa, a makabye wa Dina. (Genesisi 30:20-24) Na a ha hi nwanana, Josefa i yi wonile ha yece a mihanzu ya wupumbu ga makabye wakwe. Handle ko kanakana, lezi Josefa a nga kala ku rivala a ximaho lexi, ni lezi a nga xuva ku tshama liranzweni la Nungungulu, zi mu vikele malembeni ya le nzhako ka lezo le Gipite a xikhati lexi a sati wa nwinyi wakwe a nga kari a zama ku mu kucetela “masiku ni masiku” lezaku a hlengela naye masango. Kota lezi a nga hi khumbi, Josefa i wa nga zi koti ku halahala a tsika ntiro wakwe a ti fambela! I wa fanele kulwa ni xiringo lexo hi wutlhari ni kutiya-hlana. I mahile lezo hi ku  byela kata Potifare hi kuphindaphinda lezaku a nga zi lavi, niku hi kugumesa lo mu tsutsuma. — Gonza Genesisi 39:7-12.

¹⁹ Ehleketanyana hi lezi: Loku ku wo khwatsi Josefa i wo tina ku ti tsakisa hi ku alakanyela a wasati gayani kutani loku i wa no tshama hi ku ti alakanyela na a hlengela masango, xana ngha a zi kotile ku simama a hi munhu wo tsumbeka? Ko khwatsi na a nga zi kotangi. Wutshanwini ga ku ti nyikela maalakanyweni ya wuonhi, Josefa i wa nyika lisima a kuzwanana kakwe na Jehova, loku ku wonekileko ka magezu lawa a nga byela kata Potifare aku: “A nwinyi wa mina . . . a nga nzi tsimbeteli nchumu a handle ka wena, hakuva u nga sati wakwe. Nzi ta mahisa kuyini loku kubiha, nzi onha ka Nungungulu ke?” — Genesisi 39:8, 9.

20. Xana Jehova i cicisile kuyini ziyimo mhakeni ya Josefa?

²⁰ Hi nga ehleketa lezi Jehova a faneleko ku ngha a tsakisile zona a xikhati lexi a nga wona Josefa — loyi a nga hi kule ni ngango wakwe — na a hanya hi kutsumbeka siku ni siku. (Mavingu 27:11) Anzhako ka xikhati, Jehova i lo cica ziyimo lezaku Josefa a tlhatlhiswa paxweni a tlhela a mahiwa hosi ya wumbiri ni mufumeli wa zakuga le Gipite! (Genesisi 41:39-49) Hi nga wona a lisine li nga ka magezu ya Tisimu 97:10, yaku: “Nwina lava mu ranzako Jehova, vengani kubiha; wa lonzowota a mihefemulo ya vabasileko vakwe, wa va ponisa mandleni ya vakubiha”!

21. Xana a makabye wo kari wa jaha ka tiko go kari ga Afrika i kombisisile kuyini a kutiya-hlana hi tlhelo ga mahanyela ma nene?

²¹ Nyamutlha konawu, a malanza yo tala ya Nungungulu ma kombisa lezaku ma ‘venga kubiha,  ma ranza zinene.’ (Amosi 5:15) A makabye wo kari wa jaha ka tiko go kari ga Afrika wa ha alakanya a xikhati lexi a xigonzani-kulobye xa nhanyana xi nga tiya xi mu kombela lezaku va hlengela masango kasi loyi wa makabye a mu vuna a ku maha a xikambelo xa matematika. A makabye loyi i ngalo: “Nzi lo tekela ku ala a xikombelo xakwe. Lezi nzi nga hlayisa a kutsumbeka, nzi simamile ni wudzunzo ga mina ni ku simama ku ti ranza — zi nga zilo za lisima nguvu a ku hunza nzalama ni siliva.” Lisine lezaku a xionho xi nga ha nyika ‘litsako la xikhatanyana,’ kanilezi a kutibuza loko ka mahala ku tala ku neha kubayisa ka hombe. (Maheberu 11:25) Ahandle ka lezo, a ku vuni nchumu loku ku ringaniswa ni litsako la pinzukelwa leli hi li kumako loku hi ingisa Jehova. — Mavingu 10:22.

22, 23. a) Loku a muKristu a maha xionho xa hombe, hikuyini a ha hiko ni kutsumba? b) Xivuno muni lexi a muonhi a nga naxo?

²² Kota lezi hi nga mbhelelangiko, hontlheni hi kulula hi nwatseka kasi ku hlula a kunavela ka nyama zonake hi maha lezi zi lulamileko mahlweni ka Nungungulu. (Va Le Roma 7:21-25) Jehova wa zi tiva lezo, “wa alakanya lezaku hina hi ntshuri.” (Tisimu 103:14) Hambulezo, a zinwani zikhati a muKristu a nga ha maha xionho xa hombe. Xana lezo zi wula ku i wele magumo? Ne! Hakunene, a muonhi a nga ha tshovela mihanzu yo bayisa, khwatsi hi lezi zi nga humelela Hosi Davida. Hambulezo, Nungungulu xontlhe xikhati “wa tsetselela” lava va ti solako va tlhela va ‘wulela a zionho’ zabye kubaseni. — Tisimu 86:5; Jakobe 5:16; gonza Mavingu 28:13.

²³ Tlhatakumbiri, Nungungulu i hi mahela za zi nene hi ku yimisa a “zinyikiwo ka vanhu” bandleni ga wuKristu  —  ku nga varisi vo buva hi tlhelo ga moya va tshamako na va longile a ku hi vuna. (Va Le Efesusi 4:8, 12; Jakobe 5:14, 15) A kungo gabye ku vuna a muonhi lezaku a tlhelela kuzwananeni kakwe na Nungungulu niku, hi kuya hi magezu ya tlhari, a fela ku “kuma kupimisisa” kasi a nga phindi a xionho xakwe. — Mavingu 15:32.

24, 25. a) A jaha legi gi tlhamuselwako ka Mavingu 7:6-23 gi kombisisile kuyini lezaku gi wa hi “hava kupimisisa”? b) Xana hi nga ku ‘kumisa kuyini a kupimisisa’?

²⁴ A Biblia gi wulawula hi munhu a nga “hava kupimisisa” ni loyi a ‘kumako kupimisisa.’ (Mavingu 7:7) Hi ku kala a nga buvangi hi tlhelo ga moya ni kuva muswa ntirweni wa Nungungulu, a munhu loyi a nga “hava kupimisisa” a nga ha kiyelelwa hi wutlhari. A ku fana ni jaha legi gi tlhamuselwako ka Mavingu 7:6-23, a nga ha wela xionhweni xa hombe hi kuolova. Hambulezo, “loyi a lavako wutlhari” i chela nguvu kota hi munhu wa lomu nzeni hi ku gonza a Mhaka ya Nungungulu hi kukhanzakanya. A xinwani kambe, i zwananisa a maalakanyo yakwe, mixuvo, kutizwa, ni makungo lawa a nga nawo wutomini gakwe ni lezi Nungungulu a zi amukelako, kala laha a zi kotekako nzeni ka matshameleni yakwe kota munhu a nga mbhelelangiko. Hi ku maha lezo i “ranza muhefemulo wakwe,” kutani ku ti ‘nehela makatekwa.’ — Mavingu 19:8.

²⁵ Ti wutise lezi: ‘Nza kholwa hi kumbhelela lezaku a milayo ya Nungungulu yi lulamile? Xana nza kholwa hi kutiyileko lezaku a ku namarela ka yona zi neha litsako la hombe?’ (Tisimu 19:7-10; Isaya 48:17, 18) Loku u hi ni kukanakana hambu kova kutsongwani, ku lulamise. Ehleketa hi wuyelo ga ku kanyisa a milayo ya Nungungulu. Tlhatakumbiri, ‘ringa u wona lezaku Jehova mu nene’ hi ku hanya hi lisine ni ku tata a hloko ya wena hi maalakanyo ma nene — ku nga zilo zi nene, zi lulamileko, zi basileko, zi ranzekako ni zi khesiwako. (Tisimu 34:8; Va Le Filipi 4:8, 9) Tiyiseka lezaku loku u pinyamela nguvu ku maha lezo u ta mu ranza nguvu Nungungulu, u ranza lezi a zi ranzako, u tlhela u venga lezi a zi vengako. Josefa i wa nga mbhelelangi. Hambulezo, i zi kotile ku ‘chava wubhayi’ hi lezi a nga vumelela Jehova lezaku a mu gonzisa hi malembe yo tala, kasi a mu nyika kupimisisa. Ngha wenawu u maha lezo. — Isaya 64:8.

26. I mhaka muni ya lisima leyi yi to kambisiswa hi kulanzela?

 ²⁶ A Muvangi wa hina a nga wumbangi a ziro za hina za wubeleki lezaku zi hlakaniselwa kutitsakiseni ku nga hiko na xigelo, kanilezi i zi wumbele a kuva hi zi kota ku pswala ni ku ti buza hi liranzo wukatini. (Mavingu 5:18) A mawonela ya Nungungulu xungetano hi wukati ma ta kambisiswa ka zipimo zimbiri zi lanzelako.