1, 2. Waigu Birama ataburo tipa ka ye na kerepai kuti ga Yekova aboro?

BABAATĨO nandu ku rogo gu ba ko naagbe gako atĩo ni. Wa ko andu, tĩo kina berãko yo ko aida ka gbe ru. Fuo da ko, ko moi pasio ngba gako kombe yo ki zogo ru ku ime yo. Fuo bete regbo, gire ki dari tihe na piima ki rindo ku ime yo, ko ki gbe gu tĩo re na ngbarago. Ko kidu na ngbarago bambiko ko ima ino gupai nga ko nisia kina boro gu pasio nizi gu tĩo re.

² Rogo gu garã nangia 1473 M.B.K., kumba sa rimoko angia Birama aberẽpa guhe ka ko mangisunge na ni ka zomia aboro wa gu pasio i naamaha ngba kombe yo. Ga Mbori aboro ko aida ka zomia yo, nga aguyo nadunguratiyo ku rogo gu Kpasakpasarago Nga ga Moaba, ti ngbanda rago na Ringara Mokido. Birama amangi tiko nga ga Yekova nebi du nga ko, ono gu rengo naadu ti ni nga ko angia irangbaduse i atumo ko tipa ko ndu ka tiwa aYisaraere. Ono tie, Yekova asa gupai nga ko naafu kina maku fu aYisaraere kuba gupai nga kaa tiwa yo. Wa ko aima diaberã nga ko duwa ka ko gbia gu marã ko amangasunge ru re, berãpai aye kuriko yo nga ka ko sa yo i mangi kere ingapai, kina boro Mbori nitiko ka tiwa yo. Na gu berãpai re riko yo, Birama amoi pasio kungba gako kombe yo tipa yo. Ko azomia yo na adee Moaba.​—Pa Geda Aboro 22:1-7; 31:15, 16; Yugoti 2:14.

3. Ya mo ga Birama zomiahe adu na diabese?

³ Ya mo gu gako zomiahe re adu na diabese? Ii, si aima du na ni ku gene. Badungu aYisaraere ni akumba nazi ti gu kombe re na ki mangi “bari na awiri aMoabo nga adee.” I atona  ka iriso agu ambori nangia ga aMoabo yo, kodihe na gu ko i anaayamba ko nga Bara-peoro, nga gu mbori i anaairisoko ni koda yo ba. Ni sangbana gipai re, aYisaraere 24,000 akpiki mbata fu i rimi ku rogo Ringara Mokido. Gipai re angia kere gberãngo.​—Pa Geda Aboro 25:1-9.

4. Ginipai nasa gupai nga badungu aYisaraere ti ku rogo gu mangapai nga ga meteka?

⁴ Ginipai nasa gupai nga gi kerepai re gbiayo? Badungu agu aboro re asonosi gbegberẽ aberã na ki turũsi tiyo ti Yekova, nga gu Mbori nakusi yo ringara Ezipeta yo na ki nungusi yo ngbakungbo yo, na ki ndu na yo kuti ngbanda ringara mokido. (AEbere 3:12) Nibipa gupai re, gu mokedi nangia Pauro akepai ki ya: “Ka ani mángi nga pa bari wa bete yo amangi ya, ki tiwi atiwa 23,000 ni gu rago sa.” *​—1 AKorindo 10:8.

5, 6. Tipagine du gu pangbanga ti ni nangia ga aYisaraere rogo gu Kpasakpasarago Nga ga Moaba ni nyanyakipa rugute furani?

⁵ Gu pangbanga du rogo Pa Geda Aboro re na badungu arugute rogoho fu ga Mbori aboro areme, nga aguyo naima mbeda ka rimo ku rogo gu vovo zegino Mbori nakido paha. (1 AKorindo 10:11) Ni kpiapai, gu bakere nyemu kodaba du  ti aboro areme wakina gu naadu Moaba yo, ono gu du areme ima susa. Rogo agarã dunduko, badungu aKristano nati ku rogo meteka. Nga kina gu bangisapai namangi aYisaraere. (2 AKorindo 2:11) Wakina Zimiri, nga gu ko naye na dee ni Midiano kina boro ku rogo gu bataya nga ga aYisaraere, gu kura aboro nga aguyo nakoda tiyo na ga Mbori aboro areme na gbegberẽ maapai kurii kura aboro rogo gu dungurati nga ga aKristano.​—Pa Geda Aboro 25:6, 14; Yuda 4.

⁶ Ya mo mo nabingo tiro nga mo awere ti gu regbo nawira kina gu naadu Kpasakpasarago Nga ga Moaba yo re? Ya mo mo nabingo gu gamo mosoro nga ga vovo zegino ngba bangiro ni guhe naima mbeda? Ka si du wo, mo mangi nyanyaki asadatise tipa ka nye rogo ga Mbori nyemuse ni manga mo pai kuti gu rugute nga: “Oni né pa bari”​—1 AKorindo 6:18.

7, 8. Ginihe nga “meteka,” na wai agu aboro namanga meteka ake kina agu ahe i arũhe?

⁷ Wa gu i namangisunge na ni rogo Ziazia Kekeapai, “meteka” (gu fugo Giriki nga por·neiˈa) nafura tipa agu asino kodaba dunduko Ziazia Kekeapai aidanga na ni ya. Si nakoda bäri, sunge banambara, na gu kodaba du dagba agu aboro angianga arogotise ya, kodihe na kodaba ngbase yo na basungose yo, gbiati zapada barangba gu boro angianga gamo badiarogatise ya. Si nakoda gu kodaba a du dagba kumba na kumba watadu dee na dee gbiati gu boro amangaha na nya. *

⁸ Ziazia Kekeapai nafura afura zukazuka: Agu aboro namanga meteka na bäri i anyenga rogo gu dungurati nga ga aKristano te na i agbianga nyenye unga a te. (1 AKorindo 6:9; Yugoti 22:15) Zavura awere a, i narimiso tiyo ku rogo akpakarapai, i na bakere tagbagaapai rogo gayo rogatise, sangbakpotoyo nafuda yo afuda kindi, adee nadu na vuse nga gu i  ambakadanga tiyo ambakada tipaha ya, akaza nazio yo, aguyo kini kpiki. (Mo gedi AGaratio 6:7, 8.) Si adu ni pa mungo ka boro mangi gupai nika ndu na ni sa agu apai re. Ono tie, badungu aboro aberãnga kurii gipai re ho i amanga gu bambatapai ni nandu na boro sa meteka te. Dedede, gupai nandu na boro sa meteka nga agu ahe nazingisa nyemu kodaba.

9. Ya mo bi agu ahe nazingisa nyemu kodaba na kerepai ti ni te wa gu kura aboro agumbaha? Mo sakingo rogoyo.

⁹ Rogo dungu aringara, i nakusa agu ahe nazingisa nyemu kodaba rogo awaraga, amanzigo, rogo terevizioni, na rogo Internet yo. * Ya mo si na kerepai ti ni te wa gu kura aboro agumbaha? Oó! Agu aboro nabi agu ahe nazingisa nyemu kodaba, i nada ni agu aboro nazapada barangba yo ti aregbo dunduko na ki du na “gbegberẽ dinga ngbaduse,” nga gu nasa yo i du ni agu aboro du na nyemu kaa kodaba akoda a kindi, kini kodiba ngba wasiwasi gene, ka rurupai adunga rogo gayo rogatise ya, na ti kura aregbo, si ki sa gupai nga i mbu tiyo. * (ARomo 1:24-​27; AEfeso 4:19) Bawetekeapai sa agumba gupai nga ho gbegberẽ nyemu kodaba azio baha ni ti boro, si wakina gu kaza nga kanisa. Ko aya, “Si nasona kina kumbatayo. Si ima kpakara ni kerehe tipa ka gbandaka gu bakere nyemu kodaba re.”

10. Ngba gini agene rengbe ani ka mangapai kuti gu rugute du rogo Yakoba 1:14, 15.? (Mo bi gu  sanduki a du ti kpewaraga 101.)

¹⁰ Oni makianga pai tipa agu afugo du rogo Yakoba 1:14, 15, nga gu naya: “Boro du ni asadiasadi ni, ho gu nyemuhe ata gbe ni ni nga ga borose ku sa yo, ki ninangi ni. Gu nyemuhe nga ga borose, fuo du he na mobara, si ki vungu ingapai,  ingapai ho da ha ni ti sosonoho, si ki kusi kpio.” Sidu, ka gbegberẽ berã rimi ku berã boro yo, si naida ni dihe kusayo nibasa! Ni kpiapai, ka bangiro ti ti kpia kundiri boro zanga mo ini aino, si naida mo di bangiro ti ni nibasa, ka si du nga rogo kompiuta du watadu rogo terevizioni, mo ki kiisihe nibasa. Mo mangi gupai rengbe mo ka mangaha tipa ka ne gu nyemupai nga ga manga wasiwasi mangapai mbata fu si sono ni kina wiri ipo na ki dibe ro!​—Mo gedi Matayo 5:​29, 30.

11. Ho ani asovura ni kuti nyemu manga gbegberẽ pai wai rengbe ani ka yugo gaani kido ku ti Yekova?

¹¹ Gu ko ini rani gbe ki susi wai ini ani tirani nangarasa rani kini ya: “Oni ími apa kpotoroni yo du auru kpotosende no; pa bari, na meteka, na gbagaura, na kpi nyemu gbegberẽ apai, na kpihe, si nga irisa kpiahe.” (AKorosaio 3:5) Nirengo, si ima  rengba kadu ni mbumbuhe ka mangaha. Ono si naida mo tingidi gupai nga ani na gu Barani du ngbangbaturũ yo, du na nyemuse gbiati zerangbaduse. (Atambuahe 68:19) Sidu, si naida ani aria tirani nibasa fuoko ho gbegberẽ aberã aida ni ka rimo ku rirani yo. Mo kpari tipa “gu bakere tandu susi,” na mo ki tona berã tipa kura apai kia.​—2 AKorindo 4:7; 1 AKorindo 9:27; mo bi gu sanduki nga “ Wai Rengbe Mi Ka Diabe Gbegberẽ Mangaapai?” duti kpewaraga 104.

12. ‘Kpotoseyo’ nga gine, na tipagine si aida ani bandaha ti ni?

¹² Gu tatamanatatamana kumba nangia Soromo akepai ki ya: “Mo nibánda kpotoro yo ngangarã; bambiko yo unga naye ni.” (Asanza 4:23) Gu ‘kpotoseyo’ i nafura tipaha herẽ, si nafura tipa gupai du ku ngbadurani yo, wai du ani bangiri Mbori. Gu bipai du Mbori na ni tipa gupai du ‘kpotorani’ yo nyakipaha angianga gu bipai du kura aboro na ni tipa rani ya. Kina gu bipai a du ko na ni tipa gupai du ngbadurani yo re nika sa gupai nga ani gbia nyenye unga watadu ka ani gbianga ha ya. Kinawo du gupai re taata wa gure ono si nga nyanyakipai. Eyobo amangi mozunga na bangiriko tipa ka ko ngerenga kuti dee na gbegberẽ berãpai ya. (Eyobo 31:1) Gure nga bawene kpiapai furani! Bake papara Atambuahe adu na kina gu bangisa bipai re, ko amangi kparakpee ki ya: “Mo di bangire ti ngera kuti pa wia; ki ungasi re rogo gamo apai.”​—Atambuahe 119:37.

13. Da nangia Dina, na tipagine duhe ti ni nga ri asianga anakureari na tatamana te?

¹³ A wa ani abihe rogo Kapita 3, abakurearani ima rengba kadu na bakere maapai kurii rani tipa ani mangi wenepai watadu gbegberẽpai. (Asanza 13:20; mo gedi 1 AKorindo 15:33.) Mo makianga gu kpiapai nga ga Dina, nangia wiri Yakoba. Wa i avura sonosa ri ngba ruru gene, ri amangi mumungo diaberã ki zi bakure na adegude Kanana. Wakina aboro Moaba, aboro Kanana angia kere wasiwasi aboro. (Pa Amotumo 18:6-25) Agu akumba nangia ga Kanana yo  kodihe na Sekeme nga gu ko naadu “ni boro irisa” ki susi dagba ga bako aborokporo dunduko aabi Dina wakina gu degude naima ida na gupai nga ga kodaba.​—Bambata Pai 34:18, 19.

14. Waigu pa ga Dina sia abakure aye na gberãngo?

¹⁴ Kina rengo du nga ho Dina abi Sekeme ni ri aberãnga pa kodaba na ko te. Ono ko tigako, ko amangi kina gupai badungu aKanano arengbe ka mangaha ho gayo nyemu kodaba anizingi ni. Ka si vura du vurũ nga Dina asota na ko tipa ka ko gbarasinga pari ya, wiripai ho si amangihe te, bambiko ko ‘azi ri’ na “ki wasi ri.” Si nangera wa kusa Sekeme aima ye ka ‘kpinyemu’ Dina, ono si aarianga gupai ko amangiri na ni re te. (Mo gedi Bambata Pai 34:1-4.) Anga kina Dina nisari nagbia rungo ni sangbanaha te. Agu aboro ri asiayo ni abakureari arimisi ri ku rogo gupai naye na pazee gbiati gbirisa rimo kurii gari aborokporo.​—Bambata Pai 34:7, 25-​31; AGaratio 6:7, 8.

15, 16. Wai rengbe ani ka gbia ndikidi tatamana? (Mo bi gu  sanduki a duti kpewaraga 109.)

 ¹⁵ Ka si ngia Dina awiriki nyanyakipai ti gipai re, ri awirikihe ngba gbegberẽ gene. Agu aboro nakpinyemu Yekova na kini gisangba ko, si aidanga i niwirikipai rogo gayo raka yo kina ngba gbegberẽ gene te. Bambiko i nadegatuyo fu Mbori, i nasia ka ‘ta na aboro tatamana.’ (Asanza 13:20a) I naruga  tiyo na pa “wene agene dunduko” na kini ne akpakarapai gbiati aigirã.​—Asanza 2:6-9; Atambuahe 1:1-3.

¹⁶ Gu tatamana naye be Mbori, si fu agu aboro nakpinyemuhe na kini mangipai tipa ka mbisa gayo nyemupai vurube wisigo Ziazia Kekeapai ti aregbo dunduko gbiati agu awaraga naye be ruru kangara moyambu na kini mangi kparakpee fu Yekova. (Matayo 24:45; Yakoba 1:5) Nyanyakipa pai a nga umbasitise, nga gu nayugo tihe ho du boro ni zaaza tipa ka mangapai kuti agu rugute nga ga Ziazia Kekeapai. (2 Abakindo 22:18, 19) Ni kpiapai, Kristano ima rengba ka ida gupai nga kpotoni yo ima rengba ka nanga ni na kidu na kere kaza. (Yeremaya 17:9) Ono ho du ni ni rogo gu bangiriba ni amanganga ruru diaberã ni ya, si naida ni du na umbasitise tipa ka dia arugute kugume gbiati gu undo i afuhe fu ni rogo nyemuse yo.

17. Mo gumbanga pa gupai rengbe ka kura kporo, na ki yugu wai rengbe bagude ka sakapai na wirini nga degude.

¹⁷ Mo berẽnga gipai re. Bagude aidanga ka mbu wiriko nga degude ri mere kaa ta na paranga Kristano zanga boro duho nagasa yo te. Gu degude re ki karagapai fu bari ki ya: “Buba, mo akidongo kuti re te? Ani amanganga gbegberẽpai te!” Si ima rengba ka du nga ri nakpinyemu Yekova akpi na kidu na wene bipai, ono ya mo ri nata rogo ga “[Mbori] tatamana”? Ya mo ri ‘nane pa meteka’? Watadu ri namangapai ni pa mungo kini kido kina kuti gari “berã”? (Asanza 28:26) Mo ima rengbe ka berãpa kura bangua arugute nga gu rengbe ka undo ngbatunga gu bagude re na wiriko tipa i berẽ kurii gipai re.​—Mo bi Asanza 22:3; Matayo 6:13; 26:41.

18, 19. Gini asada nagbia Yosefa, na waigu ko adibe he?

¹⁸ Gu wene paranga boro nakpinyemu Mbori na ki oro be pa meteka angia Yosefa, wiri ba Dina. (Bambata Pai 30:20-24) Mbuko ni gude Yosefa aima bi gu zuzu pai naadu ti ga dawiri ko iraira diaberã. Zanga kapa, gupai re aima nye riko yo kodihe na gako nyemupai ka banda ti ko rogo ga Mbori nyemuse  yo, fuo susa agarã kusa Ezipeta yo, gipai re aima banda ko ho dia bairako anaasosoda ko ni “uru na uru.” Wa ko angia kanga, Yosefa arengbanga gbua ka mbu sunge na ki ga te! Si aida ko mangipai kuti gipai re ni tatamana na ni ngarã. Ko amangi gipai re ni ká ko fu dia Potifaro na ni yangadaha ko aoro be ri.​—Mo gedi Bambata Pai 39:​7-12.

¹⁹ Mo makia nga gipai re: Ka si adu nga Yosefa anaaberã pari aberã kindi na kini berẽpa kodaba, ya mo ka ko arengbe ka kakuti gako ruru mangaapai? Wagusa te. Kuba gupai nga ko naasonosa gbegberẽ aberã riko yo, ko aabi pa gako pagume na Yekova na nyanyakipaha, gipai re ni yuguyuguhe rogo agu afugo ko yo ko agumbaha fu dia Potifaro ki ya, ‘Anga he sa bairare aka na ni be re te ono kina ro, bambiko mo nga diako; waĩ tie ka mi mangi gi bakere gbigbitapai re, ki ingi pai kuti Mbori?’​—Bambata Pai 39:8, 9.

20. Ginipai Yekova amangihe tipa Yosefa?

²⁰ Mo makianga pa gu ngbarago Yekova adu na ni ka bi Yosefa, nangia paranga, kidu tuturũ ti gako aborokporo, ko nika kuti ruru mangaapai na auru dunduko. (Asanza 27:11) Kusa, Yekova amangipai i ki kusi Yosefa bambukiso yo na ki moiko ni nyanyakipa boro kurii ringara Ezipeta na ki asiapa kparaka riahe fuko! (Bambata Pai 41:39-​49) Agu afugo du rogo Atambuahe 97:10 nga kina boro rengo nga gu na ya: “Ako, agu roni nakpi nyemu Yekova, oni sógo gbigbitapai; ko nabanda mbisimo gako ziazia aboro; ko ninabatasa yo be gbegberẽ aboro”!

21. Wai paranga wirina sa akakuti ruru mangapai?

 ²¹ Wakina gure areme a, badungu ga Yekova aboro nayugo gupai rogo gayo mangapai yo nga i ‘nasoga gbigbitapai, ki nikpi nyemu wenepai.’ (Amosa 5:15) Paranga wirina rogo ringara sa vuru Afirika agumba gupai nga degude sa i adu nari sukuru yo agumba gupai fuko nga ka ko undo ri ti regbo asada, ri akodaba na ko. Sangbako nga, “Mi aká gupai re nibasa. Pa ka mi kuti ruru mangapai asa gupai nga mi banda pa gimi irisa na ki nye ni iriiri re, nga agu apai nyakipaha gbe.” Kina rengo du nga kodaba nasa boro ni “ngi tipa rago ngbutuko,” ono gu ngbarago nga ga ingapai re naye na kere sangbana apai. (AEbere 11:25) Gu ngbarago boro agbiaha tipa regbo ngbutuko re, si ambedanga na gu ngbarago boro agbiaha mbiko gupai nga ni nagia sangba Yekova te.​—Asanza 10:22.

22, 23. (a) Ka Kristano mangi kere ingapai, tipagine adunga ha ti ni nga rurupai berewe tipa ni ya te? (b) Gini undo du ho fu gu boro ka mangi ingapai?

²² Wangia ani kpakpa aboro, ani nasota asota tipa ka diabe gbegberẽ nyemuapai na tipa ka manga gupai du ni wenehe bangiri Mbori. (ARomo 7:21-​25) Yekova ima inoho mbiko “ko natingida pa rani ya nvutu sende nga ani.” (Atambuahe 103:14) Ono ti kura aregbo, Kristano ima rengbe ka manga kere ingapai. Fuo manga ni he, ya mo gure nga rurupai berewe tipa ni te? Wagusa te! Kina rengo du nga ni ima rengba ka gbia gbegberẽ sangbanapai ti gu ingapai re, wakina gu namangi Bakindo Davide. Wa vura duhe wo, Mbori ti aregbo dunduko “tipa ka vu” agu aboro narungo kpotoyo yo na kini ‘kusi gayo ingapai’ gbaiga.​—Atambuahe 86:5; Yakoba 5:16; mo gedi Asanza 28:13.

²³ Kurigure, Mbori fu abaakumba ni ‘agamahe rogo aboro yo’ rogo agu adungurati nga ga aKristano. I nga agu aboro naima nyaka rogo toro yo kidu na wene inohe na ki du na nyemu ka undo awirina rogo dungurati. (AEfeso 4:8, 12; Yakoba 5:14, 15) Gayo sásá nga ka mbakada ga gu boro ka mangi  ingapai pagume na Yekova, tipa ni gbia ‘rugatinapai,’ tipa ka ni mangingo gu ingapai re berewe ya.​—Asanza 15:32.

24, 25. (a) Wai gu paranga i nafura tipa ko rogo Asanza 7:6-23 ayuguhe nga ko na “rugatinapai” te? (b) Wai rengbe ani ka du na ‘rugatinapai’?

²⁴ Ziazia Kekeapai fura tipa boro “naadu nga na rugatinapai” ya na ki fura tipa guni naadu na “rugatinapai.” (Asanza 7:7) Bambiko zanga nyaka rogo toro yo gbiati inohe rogo ga Mbori sunge yo, gu boro adunga na ‘rugatinapai’ ya namanga mumungo diaberã. Wakina gu paranga i nagumbapa ko rogo Asanza 7:6-​23, si fu gu boro adunga na rugatinapai ya taata tipa ni ti ku rogo kere ingapai. Ono tie, gu boro du na “rugatinapai” namakiapa kpotoni yo wenengai vurube wisigo Fugo Mbori dedede na kini mangi kparakpee. Rengbehe na omeni, ni naasada ka ringbisa berãrani, gani nyemuapai, gbiati asásá rogo raka na gupai Mbori akpinyemuhe. Ni sangbana gipai re, gu boro du na tatamana nakpi nyemu kina tiní, gu ni naka kuti “rugatinapai aú au.”​—Asanza 19:8.

²⁵ Mo sananga tiro nga: ‘Ya mo mi idi kuti gupai kpotore yo nga ga Mbori gene mangapai du ni ruruhe? Ya mo mi idi kuti gupai nga kakuti gu gene mangapai re naye na bakere ngbarago furani?’ (Atambuahe 19:7-10; Yesaya 48:17, 18) Ka si du nga mo na wiri kapa rogo ro yo kandara tooni. Mo berẽkurii gu gbegberẽ sangbanapai nagbia agu aboro nabasa ga Mbori andiko. Kurigure, mo “ía Yekova ka bi ko ko du ni wene ko” ni raka mo ringbisihe kuti gupai mo awirikaha rogo Ziazia Kekeapai na ni hiiso mo berãro na agu apai du ni wenehe. Agu apai du ni rengo, agu apai rengbe na irisa, agu apai du ni ruru he, agu apai du ni wene sino, agu apai nangba bangirise, gbiati agu apai i naya ti ni si ngba. (Atambuahe 34:8; AFiripoio 4:8, 9) Mo ima rengba ka du na kido nga wa mo nikaa manga agipai re ga nyemuse tipa Mbori nikaa sona asona mo kini kpinyemu gupai ko akpinyemuhe na kini sogo gupai ko asogaha. Yosefa angianga rengberengbe boro te. Wa si avura  duwo, ko aima rengba ka ‘aoro be pa meteka’ bambiko ko ambu Yekova ko me ko tipa dungu agarã tipa ko fu rugatinapai fu ko. Ani na kido nga kina gu bangisapai re nika du tipa ro.​—Yesaya 64:8.

26. Gini nyanyakipa pai i nika sakapai tipaha rogo agu akapita naye fuo gere?

²⁶ Bakusirani ambakadanga agu abarapa boro du tipa kodaba tipa i naamangasunge na ni ngba gbegberẽ gene te, ono tipa i naavunga na si ki undo yo i du na dawedawe pagume rogo gayo rogotise. (Asanza 5:18) I nika sakapai tipa ga Mbori bipai tipa rogatise rogo agu akapita ue naye fuo gere.