1, 2. ¿Chem dungu inaduamaiñ, ka chumngelu?

NIELMI tami afkadi, ¿chumngey piafuymi tami kurewen? ¿Pekeymi ayüwün tami kurewen-ngen mu, kam wedake dungu mu rupamekeymu? ¿Rakiduamkeymi tamu allwe püntülerpun? ¿Ngellu yenieymu tamu kurewen ñi elukenoetew ayüwün? Femngechi dungu mu rupalmi, weñangkülepelaymi tamu nienon ti piwkeyewün mülekefulu ellaka mu. Kafey, kristiano ngelmi küpa püramyefimi ta Jewba tami kurewen-ngen mu, eymi müna piwkeyefilu am, feymu tami rupan wedake dungu mu, tüfa fill rakiduamelkeeymu chi ka kutrankakepelaeymu. Welu femngefule rume, maneluwnge ñi küme elkünungetual tami kurewen.

² Tukulpayaiñ, müley fentren kurewen rupakefulu tüfachi dungu mu, ngellu yeniekefuy tañi kurewen, welu kidu engün peyngün chumngechi ñi küme yafültukufiel pu kurewen. Feymu famülke mew inayentufalngeyngün ñi newenkülen mu ñi kurewen. Eymi ka femafuymi, ¿chumngechi? Inaduamaiñ.

3, 4. Tati füta ka ti domo newenkülele engu ñi fülkonal Jewba mu, ¿chumngechi tüfa kelluafeyew ñi kiñewküleal engu? Feypinge kiñe pengelün dungu.

³ Tati füta ka ti domo mür yafüluwkülele ñi fülkonküleal  Jewba mu, ka femngechi kiñewküleayngu. Inaduamaiñ kiñe pengelün dungu: inafül kiñe fütra wingkul mu müley kiñe wentru ka kiñe domo. Ti wentru wele püle müley, ka ti domo man püle mu. Welu trür eluwingu ñi pürayal. Feymu ñi püralen mu engu ti wechuñ mew, doy fülkülerpuyngu. Tüfachi pengelün dungu, ¿chumngechi yafültukukeeiñmu?

⁴ Fey tati pu kristiano newenkülele ñi poyeafiel ta Jewba kom ñi piwke mu, fey tati püralelu reke ti wingkul mu femayngün. Piwkeyefilu am eymu ta Jewba, newentukeymu tamu femal kidu ñi ayükeel, fey pürakeymu reke wechuñ wingkul mew. Welu kiñewkülenolmu, feleafuymu tati wentru reke wele püle püralu ka tati domo reke man püle püralu wechuñ wingkul mu. Fey amulelmu tamu pürayal ñi puwal wechuñ mu, ¿chem rupayay? Ellaka mu kiñewkülenofulmu rume, doy newenkülelmu tamu fülkonal Jewba mu, pürayaymu reke wechuñ mu, fey kiñewaymu. Feley, ñi kiñewal ti kurewen, mür engu müley ñi fülküleal Jewba mu. Welu, ¿chumngechi femafuymi tüfa?

5. a) ¿Chem dungu kelluafeymew tami fülkonal Jewba mu ka kiñewküleal tami afkadi mew? b)Jewba, ¿chumngechi rakiduamkey ti kurewen dungu mu?

⁵ Kiñe dungu tamu kelluaetew ñi fülkonal Jewba mu femngechi tamu kiñewküleal, fey ta inanieal Biblia tañi kümeke ngülam tati pu kurewen-ngealu (Salmo 25:4; Isaías 48:17, 18). Feymu inaduamaiñ kiñe ngülam ñi eluel ti apostol Pablo, kidu ta feypi: ‘Itrokom che yamniepe tati kurewen dungu’ (Ebrew 13:4). ¿Chem pifel tüfa? Feypilelu “yamniepe” tüfa pengeli ñi rume falin-ngen ka sakifalngen ti kurewen. Chaw Jewba femngechi rakiduamkey ti kurewen dungu mu: kidu rume falintuniefi ka sakiniekefi.

6. Küme inaduamliyiñ ti apostol Pablo ñi feypiel, ¿chem pengelkey tüfa, ka chumngelu falin-ngey taiñ longkontukuafiel?

⁶ Eymi ka tami afkadi poyefilmu ta Chaw Ngünechen, fey kimimu ñi rume falin-ngen ti kurewen ka ñi yamfalngen, Jewba am elkünufilu (papeltunge Matew 19:4-6). Welu tamu kimnieel müten tüfachi dungu, feyta kellulayay tamu rupan wedake dungu ti kurewen mu. Ka kiñe dungu müley tamu yafültukuaetew tamu piwkeyewal ka yamniewal. ¿Chem dungu am? Küme inaduamaiñ ti apostol Pablo ñi feypiel. Kidu ta feypilay “yamfalngey ti kurewen dungu”, welu kidu feypi ‘itrokom  che yamniepe tati kurewen dungu’. Ti apostol Pablo feypilay tüfa taiñ kimal müten, welu may feypieiñmew chem taiñ femal. Küme longkontukufilmi tüfachi dungu, tüfa kelluaeymu tami nieal ka dungu, femngechi ñi yafültukuafiel ti piwkeyewün tami kurewen mu. ¿Chumngelu?

7. a) ¿Chem dungu ñi feypiel ti Biblia femmekeiñ? ¿Chumngelu? b)Taiñ inaniefiel mu, ¿chem kümelkan llowkeiñ?

⁷ Pichi rakiduamaiñ tüfachi dungu mu, chumngechi taiñ trokiniefiel kakelu dungu Biblia ñi feypiel taiñ femal, kiñeke tüfa tati amuldungual ka trawüluwal taiñ poyeafiel ta Jewba (Matew 28:19; Ebrew 10:24, 25). Küdawngefule rume, eluwküleymi ñi femal tami feypietew. Llownoelmu rume tati pu che, amuldungukeymi. Ka ürkülelmi rume fente tami küdawün mu, amukeymi trawün mu. Küdawngele rume fentekünuwlaymi tami amuldungual ka trawüluwal. Weküfü no rume katrütukelaeymu. ¿Chumngelu? Eymi am piwkeyefilu ta Jewba kom tami piwke mu, feymu inaniekeymi tami feypietew (1 Juan 5:3). Fey amuldungukelmi ka trawükelmi, ¿chem kümelkan llowaymi? Kimaymi tami femmeken Jewba ñi ayükeel, fey tüngküleaymi ka ayüwküleay tami piwke, fey wengeketuy tami newen (Nehemías 8:10). ¿Chem kimeltukeeiñmu tüfachi dungu?

8, 9. a) ¿Chem yeafeiñmu taiñ inanieal ñi feypiel ti Biblia ñi yamnieafiel ti kurewen dungu? ¿Chumngelu? b)¿Chem epu dungu inaduamaiñ?

⁸ Feymu llemay, eymi piwkeyefilu am ta Jewba, inaniekeymi ñi feypiel tami amuldungual ka trawüluwal, küdawngefule rume. Ka femngechi, tüfachi piwkeyen yeaeymu tami inanieal Biblia ñi feypiel ñi ‘yamnieafiel tati kurewen dungu’, küdawngele rume (Ebrew 13:4; Salmo 18:29; Eclesiastés 5:4). Jewba kümelkakeeymu tami yafüluwkülen ta amuldungual ka trawüluwal.  Feymu ka femngechi, fente tami yafüluwkülen ñi yamnieafiel tami kurewen-ngen, Jewba kümelkayaeymu (1 Tesalonisense 1:3; Ebrew 6:10).

⁹ Fey ¿chumngechi pengelafuymi ñi yamniefiel tami kurewen-ngen? Epu dungu mew: 1) Müley tami kuñiwtukuwküleal tami femnoal chem no rume ñi wedalkakefiel ti kurewen dungu. 2) Müley tami eluwküleal ñi yafültukuafiel tami kurewen-ngen.

10, 11. a) ¿Chem dungu mew kiñe che pengelafuy ñi yamnienofiel ti kurewen-ngen? b)¿Chem ramtuafuymi tami afkadi?

¹⁰ Rupan mu chi antü, kiñe lamngen feypi: “Ngillatukefiñ ta Jewba tañi kelluaetew ñi newenküleal”. ¿Chem dungu mew? Kidu feypi: “Tañi füta allfülkakeenew tañi feypin mu. Tañi kuerpu mu kallfülelan, welu ponwi mu apolen re allfün mu, fey rumel feypikeenew: ‘¡Ngünam müleymi!’ ka ‘¡Puwlaymi femal chem no rume!’ pikeenew”. Tüfachi domo ñi feypiel rakiduamelkeeiñmew chem ñi weda rupameken kiñeke kurewen mu: ñi üyawtuwken engu.

¹¹ Müna weda dungu ñi üyawtuwken engu kiñeke kurewen poyekefilu ta Jewba, femngechi allfülkakefi tañi afkadi ñi piwke mu, ka küdawngey ñi kümelkaletual ñi piwke. Kom tati pu üyawtukefilu ñi afkadi, pengelkey ñi yamnienofiel ti kurewen-ngen. Welu ¿eymi femkeymi kay? Tami kimal tüfa, ñom piwke mu ramtuafimi tami afkadi: “Dungueliyu, ¿chumngechi duamnagkeymi?”. Feymu feypielmu tami allfülkakefiel tami feypin mu, müley tami eluwküleal ñi küme elkünutuafiel chumngechi tami dunguken (Galata 5:15; papeltunge Efesio 4:31).

12. ¿Chem dungu mew Chaw Ngünechen falin-ngenolu trokiafuy tami poyeafiel?

 ¹² Tukulpayaymi, üyawtumekefilmi tami afkadi, fey tutelayafimi ta Jewba. Biblia ta feypiley: “Fey iney rume ‘inaniefiñ ti rüfngechi mupiltun dungu’ pilele, welu kim ngünenole ñi wün, fey kisutu ta ngünenkaniewi fey ñi inanieelchi mupiltun dungu chem mew rume kümelay” (Santiaw 1:26). Küme nüwküley tami poyefiel ta Jewba ka chumngechi tami dunguken. Kiñeke rakiduamkeyngün, poyefiliyiñ ta Chaw Ngünechen “chem rupamekepe rume taiñ ruka mu” pikeyngün. Welu tati Biblia tüfachi dungu kimeltukelay. Feymu kidutu ngünenkaniewkilnge, tüfachi dungu falin-ngey ñi longkontukual (papeltunge 1 Pedro 3:7). Adümuwülmi ka müna küdawülmi ti trawünche mu, welu üyawtumekefilmi tami afkadi, pengelnieymi ñi yamnienofiel tami kurewen-ngen, fey Chaw Ngünechen llowlayaeymu tami poyefiel, falin-ngenolu trokiafi.

13. Kiñe kristiano, ¿chem dungu mew weda duamelafuy tañi afkadi?

¹³ Üyawtunofiliyiñ rume taiñ afkadi, müley taiñ kuñiwtukuwküleal taiñ weda duamelnoafiel kakelu dungu mew. Rakiduamaiñ epu dungu mu: kiñe lamngen kidulelu mütrümkefi kiñe kristiano kurengelu ñi eluaetew ngülam tañi küme tremümafiel tañi pu püñeñ, ka ti peñi eluwkülekey tañi alüñma nütramkayafiel. Kafey kiñe peñi kidulelu fillke semana mu eluwkülekey ñi amuldungual kiñe lamngen engu fütangelu. Tati peñi kurengelu ka ti lamngen fütangelu weda rakiduam nielayngu, welu ¿chum duamnagafuy tañi afkadi? Kiñe lamngen tüfachi dungu mu rupalu feypi: “Rume weda duamnagken ñi pefiel tañi füta ñi rume duamniefiel kiñe ñaña ti trawünche mu. Newe duamnielaenew trokikefiñ”.

14. a) Ñi feypiel Génesis 2:24, ¿chem müley ñi femal tati pu nielu ñi afkadi? b)¿Chem kümeafuy tami ramtuwal?

 ¹⁴ ¿Iney am weda duamlayafuy femngechi dungu mu ñi rupan? Tüfachi pu kristiano doy duamtuniefilu kakelu che ñi afkadi mew, duamtulayngün tüfachi falin dungu Jewba ñi feypifiel tati pu kurewen: ‘Feymew ta wentru elkünuay ñi chaw ka ñi ñuke fey tañi trawüael ñi domo engu’ (Génesis 2:24). Feyngey tati pu kurengelu ñi fentekünunoal tañi yamniefiel tañi pu chaw, welu tüfachi versikulo pengeli tati kurengelu wünelu mew ñi doyümnieafiel tañi afkadi. Ka femngechi ti trawünche mu, pu kristiano piwkeyefile rume tañi pu peñi ka pu lamngen, wünelu mew müley tañi duamtunieafiel ñi afkadi. Feymu niele tañi afkadi, welu doyümniefile kangelu che koneltulelu ti trawünche mu, fey wedake dungu konpayafuy ñi kurewen mu, welu doyelchi may kiñe wentru doy duamtuniefile kiñe domo, kam kiñe domo doy duamtuniefile kiñe wentru. Feymu wedake dungu mu rupalmi tami kurewen mu, ¿tüfachi dungu ñi duam mu rupayafuy chi? Feymu ramtuwnge: “¿Rüf eluwkülen tañi müleal ñi afkadi engu, duamtuniekefiñ ka rüf poyekefiñ, kidu am ngen-ngelu ñi llowal tüfa?”.

15. Ñi feypiel Matew 5:28, ¿chumngelu tati pu nielu ñi afkadi ngelay ñi pekanka duamtunieafiel kiñe che tañi afkadingenoel?

¹⁵ Kafey kiñe kristiano kurengelu, welu pekanka duamtuniefile ka domo, ka kiñe fütangelu pekanka duamtuniefile ka wentru, fey tüfa kuñiwün-ngechi dungu mu konafuy. Müna weda dungu kiñe kristiano ka kiñe che tañi afkadingenoel ñi rume konürpun ñi weniyewün engu, fey ñi ayürpufiel (Matew 5:28). Feymu tüfa yeeyew ñi femal ka kiñe weda dungu pengelkelu ñi yamnienofiel ti kurewen. Inaduamaiñ chem ñi feypiel ti apostol Pablo tüfachi dungu mu.

16. Ti apostol Pablo, ¿chem ngüfetuy ti kurewen dungu mu?

¹⁶ Ti apostol Pablo dew feypilu taiñ yamnieafiel ti kurewen dungu, ngüfetuy: “Ñi yamniewael ta kurewen nor piwke mew, fey Ngünechen am ramtukadunguafilu  tati wedwedkawkelu domo mew ka wentru mew, ka tüfeychi ñiwakelu” (Ebrew 13:4). Fey tati kurewen müten müley ñi kudumuwal. Feymu iñchiñ, tati pu poyekefilu ta Jewba, inaniekeiñ tüfachi dungu kidu ñi elkünuel: “Ayüwün nieaymi tami domo mew ñi niefiel tami wechengen mu” (Proverbios 5:18).

17. a) ¿Chumngelu inakelaiñ tati pu che ñi rakiduamkeel ti ñiwaluwün mu? b)¿Chumngechi inayentuafuiñ ta Job?

¹⁷ Tati pu ñiwakelu, pengelkeyngün ñi pichi yamnienofiel rume Jewba ñi elkünuelchi ley tati pu che ñi lif mongen nieal. Tati pu che poyekenofilu ta Jewba weda dungu trokikelafingün ti ñiwaluwün, welu iñchiñ pu rüfngechi kristiano ngen rakiduamkelaiñ tati pu che reke. Ñiwaliyiñ, tati pu che ramtukadungulayaeiñmu, “Ngünechen am ramtukadunguafilu tati wedwedkawkelu domo mew ka wentru mew, ka tüfeychi ñiwakelu” (Ebrew 10:31; 12:29). Feymu yamniekeiñ Jewba tañi rakiduamkeel tüfachi dungu mew (papeltunge Romanu 12:9). Inayentukeiñ ta Job, kidu feypi: “Eldungukünun tañi pu nge engu” (Job 31:1). Feymu ngünewkeiñ taiñ puwkintuafiel illutun mew ka che taiñ afkadi ngenofule. Femngechi famentukeiñ kom taiñ yeafetew ñiwaluwün mu (inaduamnge ti Doy Kimngeam pingechi dungu “¿Chem feypiley ti Biblia tati püntüwün mu ka ti wüdawün mu ti kurewen?”).

18. a) ¿Chem rakiduamkey Jewba tati ñiwaluwün mu? b)Tati ñiwakelu ka tati poyekefilu pu adentun, ¿chem dungu mu trüri?

¹⁸ ¿Chem rakiduamkey Jewba tati ñiwaluwün mu? Tati ley Chaw Ngünechen ñi elufiel ta Moyse kellukeeiñmu taiñ kimal tüfa. Israel mu tati pu ñiwakelu ka tati pu poyekefilu pu adentun langümngekefuyngün (Levítico 20:2, 10). Feymu tati poyekefulu pu adentun ka tati ñiwaluwlu, ¿chem dungu mew trüri tüfa? Tati poyekefulu pu adentun kiñe pülekünuy ñi eldunguel Jewba  engu, ka tati ñiwaluwlu kiñe pülekünuy ñi eldunguel tañi afkadi engu. Feymu tüfa kiñe furingünenman dungu. Biblia feypi: “Ka eymün feypimün: ‘¿Chem dungu mew?’. Jewba am kiñe wüldungukelu künuwi eymi mu ka tami domo ñi niefiel tami wechengen mu, eymi tami furingünenmafiel, kidu ngefuy kay tami kompañ ka tami domo tamu eldungukünuel” (Malaquías 2:14; Éxodo 19:5, 6; Deuteronomio 5:9). Feymu Jewba, manelfalngelu am ka turpu furingünenmakenolu, katrütufi tañi pu che ñi ñiwaluwnoal ka poyenoafiel pu adentun (Salmo 33:4).

19. ¿Chem kelluaeiñmu taiñ doy eluwküleal ñi ñiwaluwnoal? ¿Chumngelu?

¹⁹ Feyngey, iñchiñ inaniekelaiñ tati ley pu israelche reke. Welu müley taiñ tukulpayal chumngechi tüfachi ley katrütueyew ñi ñiwaluwnoal, femngechi iñchiñ doy eluwküleaiñ taiñ turpu ñiwaluwnoal. Rakiduamnge tüfachi dungu mew: ¿konafuymi kiñe iglesia mu, fey lukutuafuymi tami ngillatuafiel kiñe adentun? “Femürpulayafun llemay” piafuymi. Ka ¿elungefulmi kay fentren plata tami femal? “Rakiduamlayafun rume” femngechi wiñoldunguafuymi llemay. Feley, iñchiñ tati pu kristiano turpu elkünulayafuiñ ta Jewba taiñ poyeafiel kiñe adentun. Ka femngechi müleafuy taiñ rakiduamal tati ñiwaluwün mu, taiñ elkünunoafiel,  furingünenmanoafiel ta Jewba ka taiñ afkadi, chem dungu rume mülefule taiñ yeafetew ñi ñiwaluwal (Salmo 51:1, 4; Kolosense 3:5). Ñiwaliyiñ Weküfü ayüwküleafuy, ka Jewba weda dunguyeniengeafuy, ka ti kurewen dungu yamfalngewelayafuy, feymu eluwküleiñ taiñ kulpanoal tüfachi dungu mew.

20. ¿Chem dungu mu rupayngün kiñeke kurewen? Feypinge kiñe pengelün dungu.

²⁰ Ñi yamüwal ti pu kurewen müley ñi famentuafiel tüfachi dungu pengelkelu ñi yamniengekenoel tati kurewen dungu. Welu feyka müten no. Feymu, ¿ka chem müley tami femal? Tami kimal tüfa trürümafiyiñ ti kurewen kiñe ruka reke. ¿Chumngechi adelkayafuymi tüfachi ruka? Piwkeyen mu tamu dunguwal ka küme duamtuwal. Feymu kiñewkülele tami kurewen, kiñe ruka reke feleay adelkalelu fillke falinke fillem ñi tukulelngeel. Welu müte piwkeyewtunolmu, tati falinke fillem ñi adelkaniefiel ti ruka ñamkülerpuafuy, fey tami kurewen weda adkülerpuafuy kiñe wellilechi ruka reke. Eymi ayükelaymi chi tüfachi dungu mu ñi rupayal, küpa inaniekelu am eymi Chaw Ngünechen ñi werkün dungu, tami ‘yamnieafiel ti kurewen dungu’. Feymu rume falin-ngelu am ti kurewen, eluwaymi tami küme elkünutuafiel. ¿Chumngechi femafuymi? Biblia feypiley: “Ñi inaniengeel mu ti kimün dewmangekey kiñe ruka, ka kim ngüneduamün mu küme anükünungekey. Kimün mew tañi katrüntuku apolngekey fillke chemkün mu müna falin-ngelu ka ayüfalngelu” (Proverbios 24:3, 4). Inaduamaiñ chumngechi taiñ inayal tüfachi ngülam ti kurewen mu.

21. ¿Chumngechi küme yafültukurpuafuymi tami kurewen-ngen? (Ka inaduamnge tati wichulechi dungu “ ¿Chumngechi yafültukuafun tañi kurewen?”)

 ²¹ Rüf piwkeyewülmu, ekuniefilmu ta Ngünechen ka küme mupiltulmu, fey tamu kurewen küme adküleay feychi ruka reke ñi tukulelngeel fillke falinke fillem (Proverbios 15:16, 17; 1 Pedro 1:7). Kümeke chumngen nielmu, yafüluwkülerpuay tamu kurewen-ngen. Ñi feypilen Proverbios 24:4, ¿ngüneduamfimi chumngechi ñi apolngekeel tati katrüntuku “fillke chemkün mu müna falin-ngelu”? “Kimün mew”. Feymu küpa nielmu kümeke chumngen ka yafültukuafiel tamu piwkeyen, müley tamu nierpual Biblia ñi kimün ka inanierpuafiel (Romanu 12:2; Filipense 1:9). Kümeafuy tamu ngüneduamal kiñeke versikulo ka kiñeke papil tuwlu Biblia mu ñi kellukefiel tati pu kurewen, femngechi kimaymu chem kümeke chumngen duamnieymu ñi adelkayafiel tamu kurewen-ngen. Feymu tamu piwkeyeniefiel ta Jewba, müley tamu inayal feychi pu ngülam tamu kurewen mu, femngechi tukulelafimu reke tüfachi fillem tati “katrüntuku” tamu ruka mu. Femngechi tami kurewen-ngen adelkalerputuay, chumngechi ñi mülekefel.

22. Yafüluwkülelmi ñi femal tami koneltuel, ¿chem dungu mew ayüwküleaymi?

²² Feley, küdawngey ñi tukurputuafiel tüfachi falinke fillem tati ruka mu. Welu yafüluwkülelmi ñi femal tami koneltuel, fey ayüwküleaymi, ¿chem dungu mew? Tüngküleaymi kimnien mu tami femken Biblia ñi feypiel: eluwkülemün tamün ‘epuñpüle yamniewal’ (Romanu 12:10; Salmo 147:11). Welu doyelchi may yafüluwkülelmi ñi yamnieafiel tami kurewen, tüfa kelluaeymu tami rumel müleal Chaw Ngünechen ñi piwkeyechen mu.