1, 2. Imbe mbadga di ga wan, ni inyuki?

BAA u yé mbiibaga? Ibale ñ, baa libii joñ li nkônha we maséé, tole mindañ mi nai ikété libii joñ? Baa we ni sobiina woñ ni bi bôdôl bagla ndék ni ndék? Baa u nihbe libii joñ nnihbege tole u nok mane mukété? Ibale u nihbe jo, bebeg hala a ngi sôghege we le gwéha ikeñi libii joñ li bééna ngéda bisu i bi sundi. Kiki u yé kristen, di yé nkwoog nkaa le u gwé ngôñ le libii joñ li ti Yéhôva Djob joñ lipém. Bebeg le hanano, mam ma ntagbe ndap yoñ libii ma nlona ndigi we nduña ni ño ’sii. Ndi to hala, u hoo bañ lehel ñem.

² I len ini, ngandak babiina ikété bikristen i bé nihbe ndigi i niñ ntôñ, ba bé nok bé ki to line li libii. Ndi ba bi sôk ba nléba njel i lédés maada map. Yak we, libii joñ li nla lona we maséé. Lelaa hala?

3, 4. Inyuki babiina ba nkôôge wada ni nuu bebee ibale ba mboñ biliya i kôôge Djob bebee? Toñol ni hihéga.

³ We ni sobiina woñ n’a kôôge wada ni nuu bebee ibale ni mboñ biliya i kôôge Djob bebee. Inyuki di nkal hala? Béñge hini hihéga: Hégda hikôa hi yé mpomok​—hi bak hikeñi i si, ni hititigi i jôlôl. Munlôm a téé i pes walôm i hikôa, muda nye a bak i pes waé. Boba ba mbôdôl bet hikôa. Ngéda hiki wada wap a ngi yii isi  hikôa, mbôñgô liké u mbagal bo. Ndi, ngéda hiki wada wap a mbôdôl bet hikôa inyu pam i jôlôl, liké li yé ipôla yap li nsiip ndék ni ndék. Baa u ntehe biniigana bi ntina makénd di nla ôt munu hihéga hini?

⁴ Di nla hégha biliya ni mboñ inyu gwélél Yéhôva ni miñem minan nwominsôna ni biliya bôt ba mboñ inyu bet hikôa. Kiki ni ngwés Yéhôva, di nla kal le ni bi bôdôl boñ biliya bi ngui inyu bet hikôa. Ndi, ibale we ni sobiina woñ ni bi bagla ndék ni ndék, bebeg le ni yé bet nlélém hikôa hiki mut i yé pes. Kii i ga bôña, ibale ni nke ni bisu i bet hikôa? To hala kiki mbôñgô liké u bak ndugi u bagal bé. Ndi kiki ni nke ni bisu i boñ biliya i kôôge Djob bebee​—hala wee i bet hikôa​—hala nyen  we ni sobiina woñ ni ga kôôge bebee wada ni nuu. Ni maliga, likôôge Djob bebee li yé bañga njel inyu kôôge sobiina woñ bebee. Ndi, lelaa u nla boñ nya jam i?

5. (a) Sima njel yada i i ñéba lelaa u nla kôôge Yéhôva ni sobiina woñ bebee? (b) Lelaa Yéhôva a ntehe libii?

⁵ Bañga njel i bet hikôa, hala wee i kôôge Djob bebee, i yé le we ni sobiina woñ, ni nôgôl maéba Bañga i Djob i nti inyu libii. (Tjémbi 25:4; Yésaya 48:17, 18) Di béñge ni mana maéba ñôma Paul a bi ti. A kal le: “Libii li ba yaga jam li lipém manjel momasôna.” (Lôk Héber 13:4) Hala a nkobla le kii? Bini bibañga le “jam li lipém” bi nkobla le “jam li ba ndiihe,” ni “jam li li yé tik.” I yé ntiik le hala nyen Yéhôva a ntehe libii​—a ndiihe jo kiki tik jam.

6. Kii kaat i Lôk Héber 13:1-5 i ñunda bés inyu maéba Paul a bi ti inyu jam li libii, inyuki i yé nseñ le di tééda hala i mahoñol?

⁶ I yé mbale le, kiki ni yé bagwélél ba Djob, we ni sobiina woñ ni nyi le libii li yé tik yom, li yé yak nlômblak. Yéhôva nyemede nyen a bi téé libii. (Añ Matéô 19:4-6.) Ndi, ibale ni gwé mindañ hanano ikété libii linan, liyi le libii li yé jam li lipém li kôli bé ndigi inyu gwéhna ni tina lipém. Kii i nla ni tinde bé i boñ hala? Yoñ ngéda i tibil béñge lelaa Paul a bi unda kii liti lipém li nkobla. A kal bé le, “libii li yé yaga jam li lipém”; ndi, a kal le, “libii li ba yaga jam li lipém.” Paul a bé kal ndigi bé lelaa libii li yé, ndi a bé ti makénd i boñ ngim jam. * I tééda i jam li ikété mahoñol li nla hôla we i kôhna makénd inyu témb bôdôl ti sobiina woñ lipém. Inyuki di nkal hala?

7. (a) Mambe mambén ma Bibel di noñ, ni inyuki? (b) Manôgla mana ma nti mambe matam malam?

 ⁷ Yoñ ndék ngéda inyu wan lelaa u ntehe matiñ ma Bibel mape, kiki bo oda i yilha bôt banigil, tole mabéhna le di bégés Yéhôva i makoda. (Matéô 28:19; Lôk Héber 10:24, 25) I yé maliga le i nôgôl mambén mana li nla ba ndutu ngim mangéda. Bôt di ntééne likalô ba nla yan bés, tole bôlô yés i nla wéés bés kayéle i lo makoda li yila nledek jam kiyaga. Ndi to hala, u nke ni bisu i téé likalô, ni i ke makoda. Mut to wada a ta bé le a sôña we i boñ hala​—to Satan yaga! Inyuki? Inyule gwéha u ngwés Yéhôva ni ñem woñ wonsôna yon i ntinde we i nôgôl mambén mé. (1 Yôhanes 5:3) Mambe matam malam hala a nlona? I yoñ ngaba i likalô ni i ke makoda bi nlona nsañ u kété, ni maséé ma ñem, inyule u nyi le u yé i boñ sômbôl Djob. Mbus mahoñol ma, ma nkônde ti we ngui. (Néhémia 8:10) Bimbe biniigana di nla ôt hana?

8, 9. (a) Kii i nla tinde bés i noñ maéba i diihe libii, ni inyuki? (b) Mambe mam ima di nke béñge nano?

⁸ Kiki di ntehe, gwéha ikeñi inyu Djob yon i ntinde we i téé likalô ni i ke makoda to hala kiki u mboma manoodana. Nlélém gwéha inyu Djob won u nlama tinde we i noñ maéba ma Bibel, ma ma nkal le “libii li ba yaga jam li lipém,” to ibale hala a nene jam li nlet ngandak. (Lôk Héber 13:4; Tjémbi 18:30; Ñañal 5:4) Jam lipe li yé le, nlélém kiki biliya u mboñ inyu téé likalô ni i ke makoda bi nlona ngandak bisai bi Djob, hala nyen biliya gwoñ inyu diihe libii joñ bi ga nene i mis ma Yéhôva, bi lona ki we bisai.​—1 Tésalônika 1:3; Lôk Héber 6:10.

⁹ Lelaa ni u nla boñ le libii joñ li ba jam li lipém? U nlama keñgle bilem bi ñôbôs libii. U nlama ki yoñ makidik i boñ mam ma ga lédés libii joñ.

10, 11. (a) Mambe maboñog ma nyan libii? (b) Limbe jam u nlama kwel ni sobiina woñ?

¹⁰ Mankéé nu muda wada nu a yé mbiibaga a kal, hala a yé ndék ngéda nano le: “Me nsoohe Yéhôva le a ti me ngui i nihbe.” Ndi i nihbe kii? A bi toñol le: “Nlô wem a ñôm me bibuk bibe. I yé maliga le me gwé bé mambabaa ma nene i mis, ndi bibuk gwé bibe kiki bo le ‘u yé me nkôô i joo!’ ni le ‘me ntehe bé me nseñ woñ hana!’ bi mal bi mpat me ñem wonsôna.” I muda libii nunu a nsima jam li ndutu ngandak ikété ndap libii​—li li yé le nyo mbe.

¹¹ Hala a yé ngoo ngandak i ngéda babiina ba ba yé bikristen ba nleñna bibuk bibe, ba bablanaga mambabaa ma ñem ma ma mpala bé mbôôp! Maliga ma yé le, libii het babiina ba nleñna bibuk bibe, li ta bé jam li lipém. We u tééne hee mu ndap yoñ libii inyu jam li nyo mbe? Njel yada inyu kôhna ndimbhe mu mbadga i, i yé le u bat sobiina woñ ni suhulnyu le “lelaa u nôgda bibuk gwem?” Ibale sobiina woñ a nkal we le bibuk gwoñ bi ma babaa nye ñem ngandak ngélé, u nlama ba bebee i héñha libak joñ inyu lémés bipôdôl gwoñ.​—Galatia 5:15; añ Efésô 4:31.

12. Kii i nla boñ le bibégés mut a nti Djob, bi ba yañga i mis mé?

¹² Ni tibil tééda i mahoñol le, i ligwélak ni ngwélél hilémb hinan ikété ndap libii, li ntihba maada manan ni Yéhôva. Bibel i nkal le: “Ibale mut a nhoñol le a yé mut base, ndi a ane bé hilémp hié, a lôgôk ndigi ñem wé, wee base i mut nu i yé yañga.” (Yakôbô 1:26) Maada ma yé ipôla bipôdôl gwés ni bibégés di nti Djob. Ibale di yé bagwélél ba Djob, di nlama yi le Bibel i nit bé mahoñol mana le, bilem bibe di gwé i  ndap yés libii, bi yé isii jam i mis ma Djob. Soho ni yôm bañ. I jam li, li nlôôha ba nseñ i mis ma Djob. (Añ 1 Pétrô 3:7.) To i ba yaga le u gwé makénd ni ngap i boñ mam, ibale u nkôôba babaa sobiina woñ ni bibuk bibe, wee u nyan litéak li libii, bibégés u nti Djob ki, bi yé yañga i mis mé.

13. Bimbe bilem bi nla babaa ñem u sobiina woñ?

¹³ Basobiina ba nlama ki yoñ matat le ba bablana bañ mambabaa ma ñem ngi kôôba. Di nyoñ dihéga diba: I nla ba ikété likoda le muda nu a néñés man wé nyetama a mbéna sébél wañañ nlôm i nsiñga inyu bat nye maéba, ba kwelek ki ntandaa ngéda; Tole mankéé nu munlôm nu a ta bé mbiibaga, a ntégbaha ngandak ngéda i likalô, hiki sonde ni ñwaa manyañ i pes mbuu. Munu dihéga dini, bet ba yé mbiibaga ba nla bana mahoñol malam, ndi lelaa basobiina bap ba ga nôgda jam li? Mankéé nu muda wada nu a bi kôs nya jam i, a nkal le: “Hala a ntéñga me ngandak i tehe le nlô wem a nyoñ ngandak ngéda inyu muda numpe ikété likoda. A mboñ me wengoñle i muda nu a yé nseñ iloo me.”

14. (a) Limbe litiñ li libii kaat Bibôdle 2:24 i mpôdôl? (b) Mambe mambadga di nlama badba?

¹⁴ Di nla nok inyuki mankéé nu muda nu, ni bape ba ba mboma nlélém jam, ba nok jôghe. Basobiina bap ba noñ bé litiñ li bisu li libii le: “Jon mut a’ yék isañ bo nyañ, a adbe ñwaa wé.” (Bibôdle 2:24) I yé maliga le, i mut a mbiiba a nlama ke ni bisu i ti bagwal bé lipém, ndi matéak ma Djob ma yé le sobiina wé nyen a ba mut bisu i niñ yé. Nlélém ikété likoda, kristen i ngwés lôktata yosôna; ndi sobiina wé nyen a yé nye mut bisu le a nlama bôñgôl. Jon ibale mimbiibaga mi bikristen mi ntégbaha ngandak  ngéda, tole mi nyila bañga mawanda ni bikristen bipe bi bi ta bé bo nlôm to ñwaa, hala a yé i lona mindañ ikété libii. Baa yak we, i jam li, li ntéñga libii joñ? Badba le, ‘baa me nyoñ toi ngéda inyu unda sobiina wem le me ntôñ nye, me gwéhék ki nye i nya i kôli ni nye?’

15. Inoñnaga ni kaat Matéô 5:28, inyuki bikristen bi bi yé mbiibaga bi nlama bé lôôs ngandak ngéda ni mut nu a ta bé sobiina wap?

 ¹⁵ Jam lipe li yé le, babiina ba ba nlôôha tégbaha ngéda ni bet ba ta bé bo balôm tole baa, ba ntuk ni hié. Hala a yé ngoo le, ngim mimbiibaga mi bikristen mi bi bôdôl gwés i bôt ba bé lôôha tégbaha ngéda lôñni bo. (Matéô 5:28) Sôk i nsôk, i nya mahoñol i bi ntinde bo i bana maboñog ma ñunda le ba nyan yaga libii. Di béñge jam ñôma Paul a bi pot.

16. Mambe mabéhna inyu libii Paul a bi ti?

¹⁶ Mbus mabéhna ma Paul mana le “libii li ba yaga jam li lipém,” a bi kônde ki béhe le “to mpungu u bet bañ nañ libii. Inyule Nyambe nyen a’ pémhene bôt ba biyabda ni bôt ba ndéñg mbagi.” (Lôk Héber 13:4) Paul a bi gwélél bibañga bini le “ñañ libii” inyu pôdôl malal. I malal ma, ma yé ‘ngi mpuñgu’, hala wee loñge i mis ma Djob, ngéda ma mbôña ikété ndap libii. Jon, bikristen bi nôgôl maéba mana le: “U hagak ki ni ñwaa nu binéñél gwoñ.”​—Bingéngén 5:18.

17. (a) Inyuki bikristen bi nlama bé nwas le matehge ma nkoñ isi inyu ndéñg ma yumus bo? (b) Lelaa di nla noñ ndémbél i Hiôb?

¹⁷ Ibale mut a nlal ni mut numpe handugi sobiina wé, hala a yé diyana dikeñi ngandak inyu mbén i Djob. I yé maliga le inyu ngandak bôt i len ini, hala a ta bé béba le mut a yék sobiina wé inyu ke lal ni mut numpe. Ndi matehge ma bôt ba binam ma nlama bé héñha matehge ma bikristen mu jam li. Bikristen bi nhôya bé le i lisuk “Nyambe nyen a’ pémhene bôt ba biyabda ni bôt ba ndéñg mbagi.” (Lôk Héber 10:31; 12:29) Jon bañga bikristen i ntéñbe i nôgôl Yéhôva mu jam li. (Añ Rôma 12:9.) Hôya bañ jam sôgôlsôgôl Hiôb a kal le “me bi lômbla ni mis mem.” (Hiôb 31:1)  Ñ, inyu boñ le ba hek bañ to kôô mu njel i nkena i ndéñg, bañga bikristen i ngwel mis map, ba memle bé ki to munlôm to muda numpe handugi sobiina wap.​—Béñge ndoñi i mamélél ma kaat “Kii Bibel i niiga inyu mabos ni mbagla ikété libii.”

18. (a) Ipam limbe likala i yé béba i mis ma Yéhôva le mbiina a lal ni mut numpe handugi sobiina wé? (b) Mambe maada ma yé ipôla ndéñg ni bisat?

¹⁸ Ipam limbe likala i yé béba i mis ma Yéhôva le mbiina a lal ni mut numpe handugi sobiina wé? Mbén Môsé i nhôla bés i yi mahoñol ma Yéhôva mu jam li. I Lôk Israél, i babiina ba ba bé ba ke ndéñg, ni i bôt ba ba bé ba mbégés bisat, ba bé ba kôli ni kôkse i nyemb. (Lôk Lévi 20:2, 10) Baa u ntehe maada ma yé ipôla ndéñg ni bisat? Nun-ki, man Lôk Israél nu a bé bégés bisat, a bé bôk malômbla mé ni Yéhôva. Nlélém jam, man Lôk Israél nu a bé a yék ñwaa ndi a ke ndéñg, a bé a bôk malômbla ni sobiina wé. Boba ba bé ba boñ matjañg. (Manyodi 19:5, 6; Ndiimba Mbén 5:9; añ Malaki 2:14.) Jon, boba ba bé ba kôli ni kôkse i nlôl yak Yéhôva nu a yé Djob li maliga, ni li ba nla bôdôl ñem.​—Tjémbi 33:4.

19. Kii nla lédés makidik més i ke ndéñg ngwéé, ni inyuki?

¹⁹ I yé maliga le bikristen bi ta bé i si Mbén Môsé. Ndi, ngéda di mbigda le i nlômbi litén li Israél, hala a bé béba nkeñi ngandak le mut a yék sobiina wé ndi a ke ndéñg, hala a nla lédés makidik ma bikristen i ke ndéñg ngwéé. Inyuki di nkal hala? Béñge hihéga hini: Baa u nla jôp i ndap base ipe, u ôm maboñ isi, u kahal soohe i bisu bi sat? Di nyi le u yé mbén i boñ hala. Baa u nla bana ngôñ i boñ hala, ibale ba mbôn we ngandak moni? Di nyi le u ga boñ bé hala kekikel! Di nyi le mahoñol i kénés Yéhôva ni njel bégés bisat ma nlo bé to i miñem mi bañga bikristen. Nlélém  jam, mahoñol ma nlama bé to lo kristen i ñem i kénés Yéhôva Djob jé lôñni sobiina wé ni njel ndéñg​—to i ba yaga kii i ntinde nye i ke ndéñg. (Tjémbi 51:3, 6; Kôlôsé 3:5) Kekikel, di ban-ga bañ ngôñ i boñ jam li li nla kônha Satan maséé, li hoo ki Yéhôva ni litéak jé li libii mahindi.

20. Kii ntagbe ikété ngim mabii? Ti hihéga.

²⁰ U héya le u nlama keñgle maboñog ma nhoo libii mahindi, mambe mam u nla boñ inyu témbna lipém u bé ti sobiina woñ? Hégda le, libii joñ li yé kiki ndap. Mbus, yoñ bibuk bilam, maboñog malam, ni lipém babiina ba ntina bo ni bo kiki biloñge bi mbônji inyu lémés ndap i. Ibale we ni sobiina woñ ni gwé maada malam, libii linan l’a pôôna ndap i i yé ñengek ni gwom bi nlona bilama ni minyaô. Ibale gwéha nan i nhoi, a yé wengoñle i gwom bi nlémés ndap nan bi nyoi yada yada. Ndap nan i yégle ndigi kiki ndap maéya. Ndi kiki ni gwé ngôñ i nôgôl mbén Djob le “libii li ba yaga jam li lipém,” hala a ga tinde bé i kodol mam. Ngo, tik yom ni jam li lipém li kôli le ba tiimba lémés jo. Lelaa hala a nla bôña? Bañga i Djob i nkal le: “Pék yon i ñoñ ndap, i ntééba ki lôñni banga yi; Yi yon i nyônôs bituñ lôñni lingwañ jolisôna, li li yé tik, li nti ki maséé.” (Bingéngén 24:3, 4) Di tehe lelaa di nla bii bibañga bini i bisélél ikété ndap libii.

21. Lelaa di nla lédés maada més ikété libii ndék ni ndék? (Béñge nkéñég matila “ Lelaa di nla lédés maada més ikété libii?”)

²¹ Ikété tik gwom bi nyônôs ndap lihaa i i niñ ikété maséé, di gwé bilem kiki bañga gwéha, woñi u Djob,  ni hémle i ngui. (Bingéngén 15:16, 17; 1 Pétrô 1:7) Bilem bi, bi mboñ le maada ipôla babiina ma bana ngui. Baa ni ntehe munu ngén ini, lelaa bituñ bi nla yon lôñni ligwañ jolisôna? Ni njel “yi.” Ñ, ibale di mbôñôl yo loñge, yi i Bibel i gwé ngui i héñha mahoñol ma bôt ni i tinde bo i témbna gwéha ipôla yap. (Rôma 12:2; Filipi 1:9) Jon, hiki ngéda we ni sobiina woñ ni yoñ ngéda i kwel ñwee, ndi ni añ nlôñ u Bibel tole nkwel u mpôdôl libii mu ikété bikaat gwés, a yé wengoñle ni yé béñge loñge mbônji i i nla lémés ndap nan libii. Ngéda gwéha inyu Yéhôva yoñ i ntinde bé i noñ maéba ni ntip kôhna, a yé wengoñle ni nkônde mbônji yada mu bituñ bi ndap nan. Sôk i nsôk, ni nla témb ni bana minyaô ni maséé ma bé i libii linan.

22. Mambe maséé ni ga bana ibale hiki wada nan a mboñ gwé biliya inyu lédés maada ikété ndap libii?

²² I yé maliga le hala a mbat ngandak biliya ni ngéda inyu timbis mbônji yada yada ikété ndap yés. Ndi, ibale hiki wada nan a mboñ gwé biliya, ni ga bana ngandak maséé i yi le ni noñ mbén Bibel i nkal le: “Wada a bôgôk ti numpe lipém.” (Rôma 12:10; Tjémbi 147:11) Iloo mam momasôna, i biliya bi ngui ni ga boñ i yilha libii linan jam li lipém, bi ga tééda bé ikété gwéha Nyambe.