1, 2. Cipusho nshi twalasambililapo, kabili mulandu nshi?

BUSHE mwalyupa nelyo mwalyupwa? Nga mwatila ee, bushe mu cupo cenu mwaliba insansa, nelyo bushe mwaliba amafya ayakalamba? Bushe ukutemwa uko mwatemwa abena mwenu kwile kulepwa? Bushe mwalikwata insansa mu cupo nelyo mwikalila fye ico cine? Nga tamwakwata insansa, tatuletwishika ukuti mulaba no bulanda sana ilyo mulemona uko icitemwiko ico mwakwete cile cilepwa. Apo muli Bena Kristu, mufwile mulafwaya ukuti icupo cenu cilelenga abantu balecindika Yehova, Lesa uo mwatemwa. Kanshi e mulandu wine ifilecitika mu cupo cenu fingalenga mwalasakamikwa nga nshi. Lelo mwitila calipwa te kuti mutemwane na kabili.

² Muno nshiku, kwaliba Abena Kristu abaali na mafya mu fyupo fyabo kabili abaleikalila fye ico cine, nomba pali lelo balekala bwino. Icalenga ni co balisanga inshila ya kukoseshamo icitemwiko cabo. Na imwe bene kuti mwaba ne nsansa no mutende mu cupo cenu. Kuti mwacita shani?

3, 4. Nga ca kuti umulume no mukashi baleibikilishako ukupalama kuli Lesa, mulandu nshi twingalandila ukuti nabo bakalaumfwana sana? Langilileni.

³ Kuti mwapalama fye ku bena mwenu nga ca kuti bonse babili muleibikilishako ukupalama kuli Lesa. Mulandu nshi? Tontonkanyeni pali ici cilangililo: Elenganyeni ukuti umwaume no mwanakashi nabeminina mu mbali ya cuulu.  Umwaume eminine kuno lubali, umwanakashi na o eminine kulya lubali. Bonse batendeka ukunina icuulu. Ilyo aba babili batampa fye ukunina icuulu, nabatalukana, pali intamfu iikalamba pa kati kabo. Lelo ilyo balenininako icuulu, intamfu iili pa kati kabo ileya ilecepelako. Bushe namumona isambililo ilingamutekako umutima muli ici cilangililo?

⁴ Ifyo muibikilishako pa kubombela Yehova kuti twafilinganya ku fyo mwingaibikilishako pa kunina icuulu. Apo mwalitemwa Yehova, ninshi kale kale mulaibikilishako ukunina icuulu ca mampalanya. Lelo, nga ca kuti imwe na bena mwenu tamumfwana, cili kwati umo pali imwe aleninina icuulu ku lubali lumbi umbi na o kulubali lubiye. Nomba cinshi cingacitika nga mwatwalilila fye ukunina? Kwena, pa kubalapo intamfu iingaba pa kati kenu kuti yaba iikulu. Lelo,  ilyo mwakonkanyapo ukuibikilishako ukupalama kuli Lesa, e kutila ukunininako fye ici icuulu, e lyo mukatampa ukumfwana sana na bena mwenu. Kanshi icacindama sana nga mulefwaya ukulaumfwana sana na bena mwena, kupalama kuli Lesa. Nomba finshi mwingacita pa kuti muleumfwana sana na bena mwenu?

5. (a) Kuti mwapalama shani kuli Yehova na ku bena mwenu? (b) Bushe Yehova amona shani icupo?

⁵ Inshila imo iyacindama iyo imwe na bena mwenu mwinganininamo ici icuulu, kukonka ifyo Icebo ca kwa Lesa cifunda pa cupo. (Amalumbo 25:4; Esaya 48:17, 18) Lekeni kanshi, tulandepo pa mashiwi yamo ayo umutumwa Paulo afundile. Atile: “Icupo cifwile ukuba ica mucinshi kuli bonse.” (AbaHebere 13:4) Bushe ili ilembo lyalola mwi? Ishiwi “umucinshi” lyalola mu kuti icintu cimo calicindama. Ifi fine e fyo Yehova amona icupo, alicicindika nga nshi.

6. Finshi tusambilila ku mashiwi ayo Paulo alandile ilyo alefunda pa cupo, kabili mulandu nshi cacindamina ukwishiba ici icishinka?

⁶ Kwena, apo imwe na bena mwenu muli babomfi ba kwa Lesa, ninshi mwalishiba kale ukuti icupo calicindama, kabili ca mushilo. Yehova e wapekenye ukuti abantu baleupana. (Belengeni Mateo 19:4-6.) Lelo nga ca kuti pali ino nshita mwalikwata amafya mu cupo, ukwishiba fye ukuti icupo calicindama nalimo te kuti kulenge mutemwane na bena mwenu no kucindikana. Cinshi cingalenga mutemwane na bena mwenu no kubacindika? Moneni ifyo Paulo alandile pa mulandu wa kucindikana. Tatile, “icupo ca mucinshi”; lelo, atile, “icupo cifwile ukuba ica mucinshi.” Paulo talelanda fye ukuti ifi e fyo icupo caba; lelo alekoselesha abantu ukuti ifyupo fyabo fyalingile ukuba ifya mucinshi. * Ukwishiba ici cishinka,  kuti kwamwafwa ukutendeka ukucindika abena mwenu na kabili. Mulandu nshi?

7. (a) Mafunde nshi aya mu Malembo ayo tukonka, kabili mulandu nshi tuyakonkela? (b) Busuma nshi bwaba mu kuba ne cumfwila?

⁷ Taleni tontonkanyeni pa fyo mumona amafunde yambi aya mu Malembo, pamo nga umulimo wa kupanga abasambi nelyo ifunde lya kulasangwa ku kulongana. (Mateo 28:19; AbaHebere 10:24, 25) Ca cine, inshita shimo cilafya ukukonka aya mafunde. Abo mushimikilako kuti limo balakaana, nelyo kuti limbi incito mubomba ilamunasha sana ica kuti cilamukosela ukusangwa ku kulongana. Na lyo line, tamuleka ukubila imbila ya Bufumu, kabili mulasangwa na ku kulongana. Takuli nangu umo uwingamulesha ukucita ifi fintu, nangu fye ni Satana te kuti amuleshe! Mulandu nshi? Pantu mwalitemwisha Yehova, mulomfwila amafunde yakwe. (1 Yohane 5:3) Busuma nshi bwaba mu kumfwila amafunde? Ukubombako umulimo wa kushimikila no kusangwa ku kulongana kulalenga mwilasakamikwa kabili kulalenga mulesekelela pantu muleshiba ukuti mulecita ifyo Lesa afwaya. Kabili uyu wine umutende e lyo no kusekelela, filalenga mwabukulula amaka yenu. (Nehemia 8:10) Cinshi twasambililako?

8, 9. (a) Cinshi cingatulenga ukumfwila ukukonkomesha kwa kulenga icupo ukuba ica mucinshi, kabili mulandu nshi? (b) Milandu nshi ibili iyo nomba twalalandapo?

⁸ Filya fine ukutemwa Lesa kumulenga muleumfwila ifunde lya kushimikila mbila nsuma ne lya kusangwa ku kulongana nangu namukwata amafya, e fyo no kutemwa Yehova kwingamulenga muleumfwila ukukonkomesha kwa mu Malembo ukwa kuti “icupo [cenu] cifwile ukuba ica mucinshi,” na lintu ifintu filemoneka ukuti nafikosa. (AbaHebere 13:4; Amalumbo 18:29; Lukala Milandu 5:4) Kabili, nga filya fine Lesa amupeela amapaalo ayengi nga muleibikilishako ukuya mu kushimikila no kuya mu kulongana, e fyo akamupaala nga amona ukuti muleibikilishako ukulenga icupo cenu ukuba ica mucinshi.—1 Abena Tesalonika 1:3; AbaHebere 6:10.

 ⁹ Kuti mwacita shani pa kuti icupo cenu cibe ica mucinshi? Tamufwile ukulacita ifintu ifingonaula icupo cenu. Lelo, mulingile ukulacita ifintu ifingacikosha.

10, 11. (a) Finshi fingalenga icupo ukukanaba ica mucinshi? (b) Cipusho nshi tufwile ukwipusha abena mwesu?

¹⁰ Nkashi umo uwaupwa atile: “Ndapepa kuli Yehova ukuti ampeele amaka ya kushipikisha.” Amaka ya kushipikisha finshi? Alondolwele ukuti: “Abalume bandi balanshobaula sana. Nangu ca kutila tabampuma, lelo amashiwi banjeba, pamo nga ya kuti ‘Ukaye kwa noko, ine nshikufwaya!’ na ya kuti ‘Uli wa cabecabe fye!’ yalenga umutima wandi ukushikitika.” Uyu nkashi alanda pa mulandu uwacindama uo tufwile ukubikako sana amano, e kutila, imilandile ya musaalula mu cupo.

¹¹ Ala cilabipa sana nga ca kuti Abena Kristu abaupana balesaalulana, no kulaeba abena mwabo amashiwi ayacena ku mutima! Ukwabula no kutwishika, icupo umwaba imilandile ya musaalula, te cupo ca mucinshi. Bushe mu cupo cenu mwaliba umusaalula? Nga mulefwaya ukwishiba, mulingile fye ukuicefya no kwipusha abena mwenu amuti, “Bushe mulatemwa amashiwi ayo nanda?” Abena mwenu nga bamweba ukuti amashiwi ayo mulanda ilingi line yalabakalifya, mufwile ukwaluka no kutampa ukulalanda amashiwi ayasuma.—Abena Galatia 5:15; belengeni Abena Efese 4:31.

12. Cinshi cingalenga Lesa alamona ukupepa kwa muntu ukuti kwa fye?

¹² Lyonse muleibukisha ukuti imilandile yenu mu cupo ilakuma bucibusa bwenu na Yehova. Baibolo itila: “Umuntu nga aimona kwati ni kapepa wine wine nomba talama ululimi lwakwe, lelo atwalilila ukubepa umutima wakwe, ninshi imipepele ya uyo muntu ya fye.” (Yakobo 1:26) Imilandile yenu yalyampana sana no kupepa kwenu. Baibolo tailanda ukuti ificitika mu kati ka ng’anda tafyacindama sana cikulu  fye umuntu alebombela Lesa. Ala mwilaibepa. Uyu, mulandu uwacindama sana. (Belengeni 1 Petro 3:7.) Nalimo kuti mwalishiba ifingi kabili mwalicincila, lelo nga ca kuti ku mufulo fye mulakalifya abena mwenu mu mashiwi ayo mubeba, ninshi tamwacindika icupo kabili Lesa kuti alemona ukupepa kwenu ukuti kwa fye.

13. Bushe ifyo umulume nelyo umukashi acita, kuti fyalenga umwina mwakwe aumfwa shani?

¹³ Na kabili abaupana tabalingile ukulakalifya abena mwabo mu fyo bacita. Tontonkanyeni pali ifi ifilangililo: Ica kubalilapo, umufyashi umwanakashi uushaupwa alatumina sana foni munyinefwe uwaupa pa kuti amupandeko amano, kabili balalanda pa foni inshita iikalamba sana. Ica bubili, cila mulungu munyinefwe umushimbe alashimikila pamo na nkashi uwaupwa inshita iikalamba. Munyinefwe uwaupa na nkashi uwaupwa abali muli ifi filangililo nalimo kuti balemona kwati ifyo balecita fili fye bwino; lelo, bushe filekuma shani abena mwabo? Nkashi umo uwaupwa kabili uwakwete ubwafya bwa musango uyu atile: “Cilankalipa sana nga namona abalume bandi balepoosa inshita iikalamba no kubika amano kuli nkashi umbi mu cilonganino. Ng’umfwa kwati nshacindama.”

14. (a) Mashiwi nshi ayaba pa Ukutendeka 2:24 ayo abaupana balingile ukulakonka? (b) Mepusho nshi tufwile ukuipusha?

¹⁴ Ca nsambu ukuti uyu mwanakashi na banakashi bambi abakwata ubwafya bwa musango uyu mu cupo kuti bakalipa. Abena mwabo balasuula amashiwi ayacindama ayo Lesa afwaya ukuti balekonka, aya kuti: “Umwaume [akasha] wishi na nyina no kulambatila ku mukashi wakwe.” (Ukutendeka 2:24) Kwena, umuntu nga aupa taleka ukucindika abafyashi bakwe; lelo, Lesa apekanya ukuti afwile intanshi abika amano ku mukashi wakwe. E fyo caba na ku Bena Kristu. Balitemwa nga nshi bakapepa banabo; lelo abo bafwile ukubikako sana amano bena mwabo. Kanshi, nga ca kuti Abena Kristu abaupa nelyo abaupwa balepoosa inshita iikalamba na  Bena Kristu banabo, nelyo nga ca kutila balibeleshanya sana na Bena Kristu abashili bena mwabo, kuti balenga mu cupo mwaba amafya. Bushe nalimo ifi twalandapo e fyalenga mu cupo cenu mube amafya? Yipusheni amuti, ‘Bushe ndaba pamo no mwina mwandi inshita iikalamba, bushe ndamubikako amano, kabili bushe ifyo ncita filamulenga ashininkisha ukuti cine cine nalimutemwa?’

15. Ukulingana na Mateo 5:28, mulandu nshi Abena Kristu abaupa nelyo ukuupwa bashilingile ukubika sana amano ku ushili mwina mwabo?

 ¹⁵ Na kabili, Umwina Kristu uwaupa nelyo uwaupwa uubika sana amano ku mwanakashi nelyo ku mwaume uushili mwina mwakwe ninshi aleikolomwena fye amafya. Ku ca bulanda, Abena Kristu bamo abaupa nelyo abaupwa balasengasenga abashili bena mwabo kabili balitendeka no kuba ne cintemwa kuli bena. (Mateo 5:28) Ukusengasenga kwa musango yu kwalenga batampa ukucita ifikowesha sana icupo. Tontonkanyeni pa mashiwi ayo umutumwa Paulo alandile pali uyu mulandu.

16. Lifunde nshi ilyo Paulo alandile pa cupo?

¹⁶ Ilyo fye Paulo alandile amashiwi ya kucincisha aya kuti “icupo cifwile ukuba ica mucinshi,” alundileko na mashiwi ya kuti: “[Icupo] tacifwile ukuba icakowela, pantu aba bulalelale na bacende Lesa akabakanda.” (AbaHebere 13:4) Ico Paulo alelandapo ilyo abomfeshe ishiwi lya kuti “icupo,” kukumana kwa mulume no mukashi mu cupo. Ukukumana kwa musango yu ‘te kuti kube ukwakowela’ nga ca kuti kulepelela fye mu cupo. Kanshi, Abena Kristu bafwile ukumfwila aya mashiwi ayafuma kuli Lesa aya kuti: “Sekelela no mukashi wa ku bulumendo bobe.”—Amapinda 5:18.

17. (a) Mulandu nshi Abena Kristu bashifwile ukukonkelela ifyo abantu ba muli ici calo bamona ubucende? (b) Kuti twapashanya shani Yobo?

¹⁷ Abaume na banakashi abacita ubucende balasuula amafunde ya kwa Lesa ayalanda pa mibele isuma. Ca cine, abengi muno nshiku bamona kwati ukucita ubucende te mulandu. Lelo, uku kutontonkanya, takufwile ukulenga Abena Kristu balamona kwati ukucita ubucende te mulandu. Balishiba ukuti uukakanda “aba bulalelale na bacende [ni] Lesa” te muntu iyo. (AbaHebere 10:31; 12:29) Kanshi, Abena Kristu ba cine bamona uyu mulandu nge fyo Yehova aumona.  (Belengeni Abena Roma 12:9.) Ibukisheni ifyo Yobo asosele, atile: “Nimpingana icipangano na menso yandi.” (Yobo 31:1) E ico pa kuti tabatendeke ukucita ifingalenga bacita ubucende, Abena Kristu ba cine balalama amenso yabo kabili tabalolekesha umuntu uushili mwina mwabo.—Belengelenipo amashiwi yali mu fyebo na fimbi pa mutwe uleti “Ifyo Baibolo Ilanda pa Kulekana no Kupaatukana mu Cupo”

18. (a) Bushe Yehova ena, amona shani ukucita ubucende? (b) Bushe ubucende no kupepa utulubi fyapalana shani?

¹⁸ Bushe Yehova ena, amona shani ukucita ubucende? Amafunde ya kwa Mose yalatwafwa ukumona ifyo Yehova amona ukucita ubucende. Ku bena Israele, ukucita ubucende no kupepa utulubi yali milandu ya kufwilapo. (Ubwina Lebi 20:2, 10) Bushe namumona ifyo ifi fibili fyapalana? Umwina Israele uwalepepa utulubi aletoba icipangano ico apangene na Yehova. E fyo caleba na ku mwina Israele uwalecita ubucende, na o aletoba icipangano apangene no mwina mwakwe. Aba babili tabali na cishinka. (Ukufuma 19:5, 6; Amalango 5:9; belengeni Malaki 2:14.) Bali no mulandu kuli Yehova, Lesa uwa cishinka kabili uwacetekelwa.—Amalumbo 33:4.

19. Cinshi cingalenga umuntu alafwaisha ukutaluka ku kucita ubucende, kabili mulandu nshi?

¹⁹ Kwena, Abena Kristu tabakonka Amafunde ya kwa Mose. Lelo, nga baleibukisha ukuti ubucende bwali lubembu ulwabipisha ku bena Israele, bakalafwaisha ukutaluka ku kucita ulubembu lwa musango yu. Mulandu nshi? Natulande pali ici icilangililo: Bushe kuti mwaingila mu calici, mwayafukamina icilubi no kutendeka ukucipepa? Bonse fye kuti twatila, ‘Te kuti ncite icintu ca musango uyu!’ Tutile balanda ukuti balamupeela indalama ishingi nga mwafukamina icilubi no kucipepa. Kuti mwatila fye ‘nga ni ndalama kashibe!’ Ca cine, Umwina Kristu te kuti afwaye nangu panono ukupondokela Yehova pa mulandu fye wa kupepa icilubi. Ifi fine e fyo na Bena Kristu bafwile ukupata ubucende pa kuti tabakalifye Yehova Lesa wabo, pamo na bena mwabo,  nangu ca kuti kuliko fimo ifyo balemona kwati kuti fyabasekesha nga bacita ulu lubembu. (Amalumbo 51:1, 4; Abena Kolose 3:5) Tatufwaya ukucita ifingasaalula sana Yehova lelo ifingalenga Satana asekelela kabili ifingalanga ukuti tatwacindika icupo.

20. Cinshi cacitika mu fyupo fimo? Langilileni.

²⁰ Fintu nshi fimbi ifyo mwingacita pa kuti mutampe ukucindika abena mwenu na kabili? Pa kwasuka ici cipusho, natupashanye icupo ku ng’anda. Lyena kuti twapashanya amashiwi ayasuma, ukulanshanya kwa mucinshi, no tuntu utusuma uto tucitila abena mwesu, ku fipe ifisuma ifilenga ing’anda yalamoneka bwino. Nga mulomfwana sana na bena mwenu, ninshi icupo cenu caba nga ing’anda umwaba ifipe ifilenga ilemoneka bwino. Nga ca kuti icitemwiko caba pali imwe babili cile cilepwa, cimo no kuti ifipe ifilenga ing’anda ilemoneka bwino fileya fileluba fye cimo cimo, ica kuti icupo cenu cashala fye kwati ni ng’anda umushaba nangu kamo akakulenga ilemoneka bwino. Apo mufwaya ukulaumfwila ifunde lya kwa Lesa ilya kuti “icupo cifwile ukuba ica mucinshi,” ico cine e cikalenga ukuti muwamyeko icupo cenu. Na kuba, fwe bantu tulabikako amano ku kuwamya icipe ica mutengo kabili icacindama. Kuti mwacita shani pa kuti muwamye icupo cenu? Icebo ca kwa Lesa citila: “Amano e yalenga ukuti ing’anda ikuulwe, kabili ukwiluka e kulenga ukuti ikose. No kwishiba e kulenga ukuti imiputule ya mu kati isulemo ifyuma fyonse ifyauma umutengo kabili ifisuma.” (Amapinda 24:3, 4) Natumone ifyo aya mashiwi yengabomba mu cupo.

21. Kuti twacita shani pa kuti tulekosha icupo cesu panono panono? (Belengeni na kabokoshi akaleti “ Bushe Kuti Nacita Shani pa Kuti Icupo Candi Ciwame?”)

²¹ Pa fyuma ifisuma ifiba mu ng’anda atemwa mu cupo, paba imibele pamo nga ukutemwa kwa cine, akatiina ka kuli Lesa, ne citetekelo cakosa. (Amapinda 15:16, 17; 1 Petro 1:7) Iyi mibele ilalenga icupo cakosa. Bushe namumona  icalengele ukuti imiputule iyo balumbwile mu Amapinda 24:4 isulemo ifyuma ifisuma kabili ifyauma umutengo? ‘Ukwishiba e kwalengele.’ Ca cine, ukwishiba ifya mu Baibolo kwalikwata amaka ya kwalula ifyo abantu batontonkanya no kubalenga batemwana na kabili, kulila fye balekubomfya. (Abena Roma 12:2; Abena Filipi 1:9) Kanshi, lyonse ilyo imwe na bena mwenu mwaikala pa nshi no kulanshanya icipande ca muli Baibolo mu mutima nteka, pamo nga ilembo lya bushiku no bushiku, nelyo icipande ca mu Ulupungu lwa kwa Kalinda nelyo ica muli Loleni! icilelanda pa cupo, cili kwati muleceeceeta ica kuyemfeshako ing’anda yenu. Nga ca kuti ukutemwa uko mwatemwa Yehova kwamulenga mulekonka ukufunda kwa mu Baibolo, cili kwati mwaleta icipe icingalenga ing’anda ilemoneka bwino mu miputule ya mu kati. Ici kuti calenga mwatemwana na bena mwenu na kabili.

22. Fisuma nshi fikafumamo nga twaibikilishako ukukosha icupo cesu?

²² Ca cine, pa kuti tubweseshe ifipe ifya kuyemfya ing’anda yesu apo fyali, tufwile ukubombesha kabili palapita inshita iikalamba. Ifi fine e fyo ciba na pa kutendeka ukumfwana na bena mwenu na kabili. Nga mwabombesha, mukakwata insansa ishingi nga nshi pantu mukeshiba ukuti mulekonka ifunde lya mu Baibolo ilya kuti: “Ku kucindikana ni mwe mubalilepo.” (Abena Roma 12:10; Amalumbo 147:11) Ne cacindama sana ca kuti, nga mwaibikilishako ukulenga icupo ukuba ica mucinshi, mukekalilila mu kutemwa kwa kwa Lesa.