1, 2. ¿Ti diˈib nijawëyäˈänëm, ets tiko?

¿TË MBËJKNË? Pën të, ¿mˈijtp agujk jotkujk o mëdäjtypyë amay jotmay? ¿Waˈan të mnaymyëjagamgaˈagëdë ets kyaj mnekyjotkujkˈattë? Pën duˈun, waˈan jotmaymyëët mnayjawëty ko kyaj jotkujk mnekyˈittë extëmë naty. Ets pën mDios mëduump mbäät mëk myajmony myajtukyëty ets axëëk myajnayjawëty ko mtsënäˈäy mjukyˈäjtën kyaj tmëjkumayë Jyobaa, tadë Dios diˈib mtsejpy. Per këdii wiˈix mdimnayjawëty, tyäˈädë jotmay mbäät yˈoyë.

² Taaˈäjtpë kasäädë jäˈäy diˈib të ttuknaxtë duˈumbë jotmay ets tyam oyë tsyënäˈäy jyukyˈäjtënë dyajtuˈuyoˈoytyë. Yëˈëjëty ojts tpäättë naybyudëkë parë dyajmëktaktë tsyënäˈäy jyukyˈäjtën. Ets mijts nan mbäät xypyaatyë duˈumbë naybyudëkë. ¿Per ti mbäät xytyuny parë mëk yˈitëdë mtsënäˈäy mjukyˈäjtën ets mˈitët agujk jotkujk?

3, 4. ¿Tiko niˈigyë nyaymyëwingonëdë jäˈäy diˈib të pyëjknë ko ttundë mëjää parë Dios tmëwingondë? Okpëjtäˈäk tuˈugë ijxpajtën.

³ Ko ttundë mëjää ets tmëwingondë Dios pënaty të pyëjknë, ta nanduˈun nyaymyëwingonëdë. Nˈokpëjtakëm tuˈugë ijxpajtën, mä tuˈugë kopk kukiˈpyny yajpääty tim abatkëˈëy tuk kasäädë jäˈäy, jeˈeyë ko ja toxytyëjk yajpääty kopk winduuy ets ja yetyëjk kopk ëxkëˈp. Per ta nimajtsk yoˈoytsyoondë ets pyatëkëdë axtë jyäˈtäˈändë kopk  kutum. Extëm pyatëkëdë ta wanaty wanaty nyaymyëwingonëdë. ¿Ti xytyukniˈˈijxëmë tyäˈädë ijxpajtën?

⁴ Ko yajpëjtaˈagyë jot mëjää parë yajmëdunyë Jyobaa amumduˈukjot duˈunxyëp extëm ko yajpety ja kopk. Mijts mëdë mjamyëët mtsojktëbë Jyobaa ets mbëjtaktëbë mjot mëjää parë xymyëdundë. Per pën kyaj oy mnekyˈittë duˈunxyëp extëm tuˈuk pyety kopk winduuy ets ja tuˈuk kopk ëxkëˈp. ¿Ti tun jatëdëp ko mbajtˈadëˈëtstët? Ta niˈigyë mnaymyëwingonëdët. Duˈun jyaty ko xymyëwingonëdë Dios ta niˈigyë xymyëwingonëdë mjamyëët. Tyäˈädë ijxpajtën yëˈë xytyukniˈˈijxëm ko parë kasäädë jäˈäy kyaj nyaymyëjagamgaˈagëdët jëjpˈam ets tmëwingondëdë Dios. ¿Per wiˈix mbäät tmëwingondë?

5. 1) ¿Wiˈix mbäät tuk peky tmëwingondë Jyobaa etsë jyamyëët pënaty të pyëktë? 2) ¿Wiˈixë Jyobaa tˈixyë pëjk ukën?

 ⁵ Tuk peky wiˈix mbäät nmëwingoˈonëmë Dios net ko nguytyuˈunëm ja käjxwijën diˈib yajkypyë Biiblyë parë jäˈäy diˈib të pyëjknë (Salmo 25:4; Isaías 48:17, 18). Nˈokˈijxëm tuˈugë käjxwijën diˈib yäjkë Apostëlë Pääblë, duˈun tuk peky jyënaˈany: “Byeenëm miits xywyintsëˈëgëdët ja pëjk ukën” (Ebreeʉsʉty 13:4). Tyäˈädë yëˈë yˈandijpy ko tsojkëp nwintsëˈkëm ets nmëjˈijxëm ja pëjk ukën, pesë Jyobaa yajtsobatypy ets mëj tˈixy.

6. ¿Ti njaygyujkëm extëmë apostëlë Pääblë ojts jyënaˈany mä pëjk ukën, ets tiko jyëjpˈamëtyë kasäädë jäˈäy tmëdattët wyinmäˈänyoty?

⁶ Pën mijts mëdë mnëdoˈoxy mëduundëbë Dios, mnijäˈädëp ko pëjk ukën mëj yˈity ets wäˈäts, pes yëˈë Jyobaa ojts tpëjtaˈaky (Matewʉ 19:4-6). Per pën jam xypyäättë amay jotmay, ¿mbäät yëˈëyë mbudëkëty ko xynyijawët ko yajwintsëˈëgëyäämp ja pëjk ukën? Kyaj. Parë mnaywyintsëˈëgëdët nixim niyam ets mnaytsyokëdët jëjpˈam ets xynyijawët ko tyäˈädë yëˈë tuˈugë anaˈamën diˈibë apostëlë Pääblë yäjk: Pes yëˈë jyënany: “Byeenëm miits xywyintsëˈëgëdët ja pëjk ukën”, kyaj jeˈeyë jyënany ko pëjk ukën wintsëˈëgë yˈity. * Pääty jëjpˈam etsë kasäädë jäˈäy tmëdattët wyinmäˈänyoty ko apostëlë Pääblë yëˈë yäjk tuˈugë anaˈamën, pes tyäˈädë mbäät yëˈë pyudëkëdë parë nyaymyëjˈixëdët nixim niyam. ¿Tiko duˈun njënäˈänëm?

7. 1) ¿Diˈibatyë anaˈamën nguytyuˈunëm diˈib yajkypyë Biiblyë, ets tiko nguytyuˈunëm? 2) ¿Wiˈix wyimbëtsemy ko nmëmëdoˈojëm?

⁷ Okwinmayë tyäˈädë: ¿Wiˈix xyˈixyë wiingatypyë  anaˈamën diˈib yajkypyë Biiblyë, extëm ko xyˈanmäˈäyëm “nëjx yaˈëxpëktë jäˈäyëty” o nëjx mä naymyujkën? (Matewʉ 28:19; Ebreeʉsʉty 10:24, 25.) Mguytyuumbyë tyäˈädë anaˈamën oy näˈäty mtsiptakxëty, mnëjxp ëwäˈx käjxwäˈxpë oyë jäˈäy tkatsojkënyëˈatyë Diosë yˈayuk, ets nan mnëjxp mä naymyujkën oy jantsy anuˈxë mjäˈty mä ojts të mduny. Nitii ets ni pën mgayajtuˈuwëˈëmëty, ni yëˈë Mëjkuˈu. ¿Tiko duˈun xytyuny? Yëˈko mtsejpyë Jyobaa mët winë mjot mgorasoon, ets yëˈë mbudëjkëp parë xymyëmëdoyë Jyobaa yˈanaˈamën (1 Fwank 5:3). ¿Ets wiˈix wyimbëtsemy ko mnejxy ëwäˈx käjxwäˈxpë ets ko mnejxy mä naymyujkën? Jantsy agujk jotkujk mnayjawëty, pes mnijäˈäp ko yëˈë mduumpy ti Dios tsyejpy ets yëˈë diˈib mëjämooyëp (Nehemías 8:10). ¿Ti tyäˈädë xytyukniˈˈijxëm?

8, 9. 1) ¿Ti mbäät xypyudëjkëm parë nwintsëˈkëm ja pëjk ukën, ets wiˈix ndukˈoyˈäjtëm ko duˈun nduˈunëm? 2) ¿Ti majtsk peky nijawëyäˈänëm?

⁸ Extëm nˈijxëm, ko ntsojkëmë Jyobaa yëˈë xypyudëjkëm ets nmëmëdoˈojëmë anaˈamën oy tsyiptaˈaky, extëm nëjxëm ëwäˈx käjxwäˈxpë ets mä naymyujkën. Tyäˈädë tsojkën diˈib nmëdäjtëm mä Jyobaa, yëˈë diˈib nanduˈun mbäät xypyudëjkëm parë nmëmëdoˈojëmë tyäˈädë anaˈamën: “Byeenëm miits xywyintsëˈëgëdët ja pëjk ukën” (Ebreeʉsʉty 13:4; Salmo 18:29; Eclesiastés 5:4). Duˈun extëmë Jyobaa xykyunuˈxëm ko nduˈunëmë mëjää parë nëjxëm ëwäˈx käjxwäˈxpë ets mä naymyujkën, nanduˈunë Jyobaa xykyunuˈxäˈänëm ko nduˈunëmë mëjää parë nwintsëˈkëm ja pëjk ukën (1 Tesalónikʉ 1:3; Ebreeʉsʉty 6:10).

⁹ Per, ¿ti mbäät nduˈunëm parë nwintsëˈkëmë pëjk ukën? Tuk peky, yëˈë njëjpkudijëm tijaty mbäät dyajmäˈäty, ets ja tuk peky, yëˈë nijäˈäjëm tijaty mbäät nduˈunëm parë mëk yˈitët ja tsënäˈäy jukyˈäjtën.

10, 11. 1) ¿Wiˈixë kasäädë jäˈäy dyajtëgoyë mayˈäjt wintsëˈkën mä ja pëjk ukën? 2) ¿Ti mbäät xyajtëy ja mnyaˈay o ja mnëdoˈoxy?

¹⁰ Tam nyëjxnë tiempë mä tuˈugë toxytyëjk jyënany: “Nˈamdoobyëtsë Jyobaa etsëts xymyoˈoyëdë mëjää parëts nmëmadäˈägët”. ¿Tidën myëmadäˈägëp? Yëˈë jyënany: “Yëˈë nyaˈayëts xyajtsayujtpëts mëdë yˈää yˈayuk. Nikëjxy këbajky kyajts mä ntsayutëty, per jodoty nmëdäjtypyëts mëjwiin kajaa tsayut, pes xëmëts xyˈanëëmë ko nëgots jeˈeyë nˈatsipy ets ko kyajts njaty ti ndunët”. Duˈumbë jotmay yëˈë diˈib myëdäjttëp mayë jäˈäy diˈib të pyëktë, ko nyaytyuknibëtsëmëdë ää ayukë mëkatypyë.

¹¹ ¡Jantsy ayoˈon ko duˈunë jäˈäy diˈib Dios mëduundëp nyayajtsayutëdë mëdë ää ayuk! Pënaty janäämëty yajtuundëbë duˈumbë ää ayuk kyaj twintsëˈëgë ja pëjk ukën. Pääty, ¿wiˈixëdaa miitsëty mnaymyëgäjxëdë? Parë xynyijawët, yajtëwë mnyaˈay o mnëdoˈoxy: “¿Wiˈix mnayjawëty extëm nmëˈˈëy nmëgajxy?”. Pën mˈatsoojëp ko kanäk ok xyajnayjawëty axëëk, ta xypyëjtäˈägëdë mwinmäˈäny ets xyaˈoyët ja mgäjx maytyakën (Galasyʉ 5:15; Éfesʉ 4:31).

12. ¿Tiko kyaj tsyobäädët tijaty tuˈugë jäˈäy tyukmëduumbyë Dios?

¹² Jamyats ko pën axëëk xymyëgajxyë mjamyëët, ta kyaj nëjx yajxon mˈity mëdë Jyobaa. Pesë Biiblyë jyënaˈany: “Pënë jii pën myënaˈany ko jaˈa tëyˈajt kuytyuny, perë kaˈp jaˈa tyoots [o yaˈan] tˈawijtsëˈëgy, këˈëm jaˈa nyaywyinˈëënyii y kaˈp jaˈa tëyˈajt jaantsy kuytyuny” (Santiago 1:26, NTM). Kyaj mbäät nwinmäˈäyëm ko kyaj xyˈaxëktuˈunëm mä nmëduˈunëmë Dios oy wiˈix ja ää ayuk nyajpëtsëˈëmëm. Biiblyë jyënaˈany ko tëgoˈoyëmë naty pën naynyigäjxëm Dios mëduumbë ets kyaj nguytyuˈunëm mä jëën tëjk. Pääty kyaj yˈoyëty duˈun nˈadëtsëm, pes mëj jotmayë tyäˈädë (1 Peedrʉ 3:7). Mbäät tuˈugë jäˈäy mëk tjotmoˈoyë Diosë tyuunk ets tyuny yajxon  mä ja naymyujkën. Per pën yajpëtseembyë ää ayuk diˈib yajnayjäˈäjëp axëëk ja nyaˈay o ja nyëdoˈoxy, kyaj naty twintsëˈëgë ja pëjk ukën, etsë Dios ninëˈën tkayajtsobääty tijaty tukmëduunëbë tyäˈädë jäˈäy.

13. Oknimaytyäˈäk wiˈix tuˈugë Dios mëduumbë mbäät axëëk dyajnayjawëtyë jyamyëët.

¹³ Pënaty të pyëktë mbäät nanduˈun nyaygyuentˈatëdët parë kyaj axëëk dyajnayjawëdët ja nyaˈay o ja nyëdoˈoxy. Nˈokˈijxëm majtskë ijxpajtën. Tuˈugë yetyëjk kasäädë janäämëty mëët jyantsy myaytyäˈäktë tuˈugë toxytyëjk diˈib naytyuˈugë yˈuˈunk yˈënäˈk yajˈyeˈkypy, tyäˈädë toxytyëjk yëˈë amdoojëbë naybyudëkë etsë käjxwijën. Ets ja tuˈugë toxytyëjk kasäädë yëˈë jantsy mëyoˈoyëp tuˈugë naytyuˈukˈënäˈk. Tyäˈädë yetyëjk etsë toxytyëjk mbäät nyayajtëyëty: ¿Wiˈixëdaa nyayjawëtyëtsë nyaˈay o nëdoˈoxy? Tuˈugë toxytyëjk jyënaˈany: “Axëëgëts nayjawëty kots nˈixyë nyaˈay jekyë tiempë tjantsy yajnaxy mët tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm diˈib toxytyëjk. Duˈunëts njawë extëmëts kyaj xymyëjˈixy”.

14. 1) Extëm jyënaˈanyë Génesis 2:24, ¿ti nyikëjxmˈäjtypy ttundët pënaty të pyëjknëdë? 2) ¿Ets tijaty mbäät nyayajtëwëdë?

¹⁴ Yajjaygyujkëp tiko tyäˈädë nmëguˈukˈäjtëm nyayjawëty jantsy axëëk. Ets nanduˈun nyayjawëdë pënaty yˈijxtëp ko ja jyamyëët kyaj tmëmëdowdë tyäˈädë anaˈamën diˈibë Dios yajkypy: “Yëˈë yeˈetyëjk tˈixmäjtsnëty yëˈë tyeety ets yëˈë tyääk ets tpuwäˈägëty yëˈë tyoˈoxytyëjk [o nyëdoˈoxy]” (Génesis 2:24, MNM). ¿Yëˈë tyäˈädë myaytyäˈägaampy ko ja jäˈäy diˈib të pyëjknë kyaj net tnekykyuentˈatëdëtyääk tyeety? Kyaj. Tyäˈädë yëˈë myaytyäˈägaampy ko jäˈäy pyëjktääynyë yëˈë jawyiin myëmay myëdäjëp ja jyamyëët, ets nanduˈun jyaty mëdë myëguˈuktëjk diˈib mëët yˈëxpëktë oy mëk tjatsoktë kyaj yëˈë jawyiin tmëmay tmëdäjët. Pën tuˈugë kasäädë jäˈäy jekyë xyëë tiempë dyajnaxy mët diˈibë kyaj tnyaˈayëty o tnëdoˈoxyëty, ta mä jyëën tyëjk tmëdatäˈänyë jotmay. Pääty nayajtëwëdë: “¿Ti päätyëdaa  kyaj jyaˈˈatyë jotkujkˈäjtën mätsë njëën ndëjk? ¿Njuˈtypyëtsë tiempë parëts mëdë nëdoˈoxy o nyaˈay ngäjx nmaytyäˈägët ets ntsejpyëts extëm yëˈë naytyuˈuk pyaatyëty?”.

15. Extëm jyënaˈanyë Matewʉ 5:28, ¿tiko kyaj yˈoyëty ets tuˈugë jäˈäy diˈib të pyëjknë tmëmay tmëdäjët diˈib kyaj tnyaˈayëty o tnëdoˈoxyëty?

¹⁵ Kujotmay nanduˈun ko jäˈäy diˈib të pyëjknë niˈigyë  tmëmay tmëdajy ja diˈib kyaj tnyaˈayëty o tnëdoˈoxyëty, o ko mëët nyayjawëdë extëm tuˈugë wyingon mëguˈuk. Jotmaymyëët njënäˈänëm ko näägë Dios mëduumbë tyuktëkëdë wiink tsojkën mët ja jäˈäy diˈib jantsy oy mëët yˈittë (Matewʉ 5:28). Ta net ttundë tijaty ets dyajtëgoytyë ja wintsëˈkën mä pëjk ukën. Min nˈokˈijxëm wiˈixë apostëlë Pääblë ojts tnigajxyë tyäˈädë jotmay.

16. ¿Ti anaˈamën yäjkë apostëlë Pääblë parë jäˈäy diˈib të pyëjknë?

¹⁶ Ko Pääblë tnigäjxtääy etsë pëjk ukën yajwintsëˈëgët, ta net jyënany: “Mëdattë wäˈäts ja pëjk ukën. Mët ko Dios [tyëytyunaampy] pënaty mëˈinduundëp es diˈibë kyaj twintsëˈëgëdë ja pëjk ukën” (Ebreeʉsʉty 13:4). Ko jyënaˈany tmëdattët wäˈäts ja pëjk ukën yëˈë myaytyakypy ko yetyëjk mëdë toxytyëjk yˈit tsyëënëdë. Parë ja pëjk ukën yˈitët “wäˈäts” yëˈëyë mbäät jeˈeyë mëët tsyëënë ja diˈib mëët të pyeky, duˈun extëm jyënaˈanyë Diosë yˈAyuk: “Tukxoˈondäˈägë tadë toxytyëjk diˈib mbëjk mä mˈënäˈkˈäjty” (Proverbios 5:18).

17. 1) ¿Tiko kyaj mbäädë Dios mëduumbë wyinmay extëmë jäˈäy wyinmaytyë mä ijt tsënaaky? 2) ¿Wiˈix mbäät nbanëjxëmë yˈijxpajtënë Job?

¹⁷ Ko jäˈäy tmëttsëënë diˈib kyaj tnyaˈayëty o tnëdoˈoxyëty mëjwiin kajaa tmëdëgoyë Diosë yˈanaˈamën. Tyamë jäˈäy kyaj wiˈix tˈixtë ko duˈun jyukyˈattë, per niˈamukë Dios mëduumbë kyaj duˈun nwinmäˈäyëm. Pes njaygyujkëm ko kyaj yëˈë naxwinyëdë jäˈäy xytyukumëdowäˈänëm, yëˈë “Dios [tyëytyunaampy] pënaty mëˈinduundëp es diˈibë kyaj twintsëˈëgëdë ja pëjk ukën” (Ebreeʉsʉty 10:31; 12:29). Pääty nmëmëdoˈojëmë Jyobaa yˈanaˈamën (Romanʉs 12:9). Yëˈë nbanëjxëmë yˈijxpajtënë Job, diˈib ojts jyënaˈany: “Tëts mëdë nwiin ngajxyˈattë” (Job 31:1). Duˈunë duˈun, tëdën njënäˈänëm ko nwiinˈäjtëm ninäˈä tkaˈixëdë wiink jäˈäy diˈib kyaj nyaˈayˈäjtëm o nëdoˈoxyˈäjtëm.  Duˈuntsoo njëjpkudijëm diˈib mbäät xyajtuˈundëgoˈoyëm mëdë wiink yetyëjk o wiink toxytyëjk (ix diˈib mëët kyaˈpxy: “¿Wiˈixë Biiblyë jyënaˈany ko jäˈäy nyaymyastuˈutyëty ets ko yaˈˈajääywyaˈxy?”).

18. 1) ¿Nëˈënë Jyobaa dyajkuboky ko jäˈäy tmëttsëënë diˈib kyaj tnyaˈayëty o tnëdoˈoxyëty? 2) ¿Wiˈix kyijxyë tyäˈädë poky ko jäˈäy tmëttsëënë wiink yetyëjk o wiink toxytyëjk ets ko tˈawdatyë wiink dios?

¹⁸ ¿Yajkubojkypyë Jyobaa mëjwiin kajaa ko jäˈäy tmëttsëënë diˈib kyaj tnyaˈayëty o tnëdoˈoxyëty? Mbäät nijäˈäjëm mä ja anaˈamën diˈibë Moises yajmooy. Jap jyënaˈany ko oogëp ja israelitë diˈib myëttsënaabyë wiink yetyëjk o wiink toxytyëjk ets ja diˈib yˈawdäjtypyë wiink dios (Levítico 20:2, 10). ¿Wiˈix kyijxyë tyäˈädë poky? Ko tninaxtë ja diˈib të tkajxyˈattë. Extëm nˈokpëjtakëm, ko ijty tuˈugë israelitë tˈawdatyë wiink dios, ta tninaxy diˈibë naty të tkajxyˈaty mëdë Jyobaa, nanduˈun diˈib myëttsënaabyë wiink yetyëjk o wiink toxytyëjk, yëˈë nyinäjxypy diˈib të tkajxyˈaty mëdë nyaˈay o nyëdoˈoxy (Éxodo 19:5, 6; Deuteronomio 5:9; Malaquías 2:14). Päätyë Jyobaa mëk ojts dyajkuboky, pes yëˈë tuˈugë Dios diˈib ninäˈä kyawinˈëëny ets kyamastuˈuty (Salmo 33:4).

19. ¿Ti mbäät pyudëkëtyë jäˈäy parë ninäˈä tkamëdëgoyëdë nyaˈay o nyëdoˈoxy, ets tiko mbäät pyudëkëty?

¹⁹ Tyam ëtsäjtëm kyaj yëˈë nekymyëmëdoˈojëmë Moisesë yˈanaˈamën. Per oy ko njamyajtsëm parë nˈijxëm ko mëjwiin kajaa ijty kyuboky ko jäˈäy tmëttsëënë wiink yetyëjk o wiink toxytyëjk, net xypyudëjkëm parë ninäˈä ngatuˈunëmë duˈumbë poky. Nˈokpëjtakëm tuˈugë ijxpajtën. ¿Mdëkëp mä tuˈugë tsäjptëjk ets xywyingoxtanët tuˈugë awinax? Mbäät mjënäˈäny: “¡Jantsy ninäˈä!”. ¿Ets pën myaˈˈawäˈänëp mayë meeny xëdëˈëny? Ta mjënäˈänët: “¡Oyxyëbëts nëˈën ndimyaˈawäˈänëbë!”. Duˈun extëm ninäˈä kyaminët mä winmäˈäny parë nmëdëgoˈoyëmë Jyobaa ets nˈawdäjtëmë awinax, nanduˈun mbäät nbëjtakëmë winmäˈäny parë ninäˈä ngapokytyuˈunëm mëdë wiink yetyëjk o wiink toxytyëjk, ets duˈun nmëdëgoˈoyëmë Dios  ets nanduˈun ja jamyëët (Salmo 51:1, 4; Kolosʉ 3:5). Ninäˈä ngatsojkëm parë Mëjkuˈu xyondäˈägët ets nyajtsoytyuˈunbatëmë Jyobaa, ets nyajtëgoˈoyëm ja wintsëˈkën mä pëjk ukën.

20. Nimaytyäˈäk mëdë ijxpajtën wiˈix näägë jäˈäy të jyatyë tsyënäˈäy jyukyˈäjtën.

²⁰ Parë nixim niyamë kasäädë jäˈäy nyaywyintsëˈëgëdët tsojkëp tjëjpkudijët tijaty mbäät dyajtëgoy ja wintsëˈkën mä ja pëjk ukën. Per ¿tijaty mbäät tˈaktuny? Wenë, duˈun extëm tuˈugë tëjk yˈoytyëkë parë yajxon kyëxëˈëgët nanduˈun mbäädë jäˈäy dyaˈoytyëkëdë tsyënäˈäy jyukyˈäjtën. ¿Wiˈix mbäät ttundë? Mëdë ää ayukë oybyë ets mët ko tˈijxˈit tkuentˈatët ja jyamyëët ets nyaytsyokëdët nixim niyam. Ko kasäädë jäˈäy tmëdattë tuˈugyëˈäjtën etsë tsojkënë duˈunxyëp extëm ko dyaˈoytyëkëdë jyëën tyëjk parë tsuj kyëxëˈëgët. Per ko tyäˈädë tsojkënë tyëgoy duˈunxyëp extëm tyëgoy tijaty yaˈoytyëjkëp ja jëën tëjk, ets kyëxeˈeky tukwäˈäts. Per mijts kyaj xytsyeky ets duˈun jyatët. Mijts mwintsëˈëgëyaampy ja pëjk ukën, duˈun extëmë Dios tniˈanaˈamë. Pääty jëjpˈam ets xytyunëdë mëjää parë oyë mtsënäˈäy mjukyˈäjtënë xyajtuˈuyoˈoyët, net kyaj nyimäˈädët. Diosë yˈAyuk nyigajxypy wiˈix mbäät nduˈunëm: “Mëdë wijyˈäjtën yajkojˈyë jëën tëjk, ets mët ko yoˈoy ja jot winmäˈäny ta wyeˈemy täˈtspeky. Ets ko tijaty yajnijawë ta tyuktuky ja kuartë diˈib ogäjp mët tijaty tsobatp ets mët tijaty oygyëxëˈkp” (Proverbios 24:3, 4). Min nˈokˈijxëm wiˈix mbäät pyudëkëdë tyäˈädë ää ayuk pënaty të pyëktë.

21. ¿Wiˈix mbäädë kasäädë jäˈäy myëktaˈaky wanaty wanaty ja tsyënäˈäy jyukyˈäjtën? (Ixë rekuäädrë “ ¿Tijatyëts mbäät nduny parëtsë ntsënäˈäy njukyˈäjtënë yˈitët mëk?”.)

²¹ Ko jyënaˈany tyuktuky ja tëjk “mët tijaty oygyëxëˈkp”, yëˈë yˈandijpy ko tuˈugë familyë tmëdatyë tsojkën, twintsëˈëgë Dios ets tmëdatyë mëbëjkën (Proverbios 15:16, 17; 1 Peedrʉ 1:7). Tyäˈädë etsë wiinkpë jäˈäyˈäjtën yëˈë diˈib  yajmëktakypyë jäˈäyë tsyënäˈäy jyukyˈäjtën. Per ¿të xypyekyë kuentë mä Proverbios 24:4 wiˈix tyuktukyë jëën tëjk mët “tijaty oygyëxëˈkp”? Jap jyënaˈany “mët ko tijaty yajnijawë”. Ko kasäädë jäˈäy tnijawëdë käjxwijënë diˈib yajpatp mä Biiblyë ets tkuytyundë, ta yëˈë pyudëkëdë ets dyajtëgatstëdë wyinmäˈäny ets dyajmëjwindëkëdë tsyojkën (Romanʉs 12:2; Filipʉs 1:9). Pääty oy ko tjuuttëdë tiempë parë tkäjxtëdë ëxpëjkpajtën, extëmë tekstë diˈib jabom jabom yajkäjxp, o La Atalaya etsë ¡Despertad! mä yajmëgäjxtë pënaty të pyëktë. Tyäˈädë yëˈë pudëkëdëp parë tnijawëdët tijaty yaˈoygyëxëˈëgëdëp ja fyamilyë. Ok, ta net dyajtuktukët ja kyuärtë diˈib ogäjp, mët ko tkuytyunëdë käjxwijën mët ko ttsekyë Jyobaa. Duˈuntsoo tmëdatët jatëgokë jotkujkˈäjtën etsë xondakën mä tsyënäˈäy jyukyˈäjtën.

22. ¿Ti jotkujkˈäjtënë myëdataambyë jäˈäy pën tyuumbyë mëjää parë dyajmëktaˈagyë tsyënäˈäy jukyˈäjtën?

²² Parë jatëgokë jëën tëjk yˈoygyëxëˈëgët myënëjxaambyë tiempë. Per pënaty tyuundëbë mëjää ets tkuytyundë diˈib patëdëp, nëjxëp tmëdattë mëjwiin kajaa agujkˈäjt jotkujkˈäjtën ko tkuytyundëdë tadë anaˈamën diˈib yajpatp mä Biiblyë: “Naywyëntsëˈëgëdë nëxem nëyäm” (Romanos 12:10, ØXN; Salmo 147:11). Ets diˈib mas jëjpˈam yëˈë ko pën pyëjtaktëbë jyot myëjää parë twintsëˈëgëdë ja pëjk ukën, ta nëjx nyayaˈitëdë xëmë mä ja Diosë tsyojkën.